Tíminn - 16.11.1945, Blaðsíða 8

<*
Þeir, sem vilja kynna sér þjoðfélagsmál,
irLnlend og útlend, þurfa að lesa Dagskrá
8
REYKJAVÍK
D A G S K R Á er bezta íslenzka
tímaritið um þjóðfélagsmál
1G. NÚV. 1945
87. blað
y AIV'ÁLL TÍJHANS V
12. nóvember, mánudagur:
Kosningar hjá Tito.
Jugoslavía: Kosningar fóru
fram til þingsins í Jugoslavíu.
Aðeins einn listi kom fram, sem
stjórnarflokkarnir stóðu að, og
gátu kjósendur sagt já eða nei
við honum. Fleiri listar máttu
ekki koma fram. Stjórnarand-
stæðingar neituðu að taka þátt
í kosningunum, þar sem þeir
töldu ekki fært að vera á lista
með stjórnarsinnum. Samkvæmt
tilkynningum frá stjórninni
tóku um 80% kjósenda þátt í
atkvæðagreiðslunni og voru já-
atkvæðin miklu fleiri. _____
Noregur: Tilkynnt, að Cordell
Hull, fyrrv. utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hafi verið veitt
friðarverðlaun Nobels.
Bandaríkin: Wallace, verzl-
unarmálaráðherra Bandaríkj-
anna, lagði til að haldin yrði
alþjóðaráðstefna um afnám
verzlunarhafta.
Java: Bretar hafa nú mest-
alla Surabaya |á valdi sínu.
Indo-Kína: Frakkar hafa
dæmt um 400 þjóðernissinna í
margra ára farigelsi.
13. nóvember, þriðjudagur:
Ræða Attlee.
Bandaríkin: Attlee flutti ræðu
á þingi Bandaríkjanna. Hann
kvaðst gera sér von um, að
bráðlega yrði haldin ný ráð-
stefna utanríkisráðherra stór-
veldanna.
Frakkland: De Gaulle var
kosinn stjórnarforseti af þing-
inu með yfirgnæfandi meiri-
hluta atkvæða.
Java: Sokarno hefir myndað
nýja stjórn þjóðernissinna.
Talið er, að hann hafi þó minni
völd en áður. Bardagar halda
áfram.
Palestina: Bevin tilkynnti í
brezka þinginu, að skipuð yrði
brezk-amerísk nefnd til að ræða
um Palestínumálin, en fullnað-
arákvörðun um þau yrði hins
vegar ekki tekin fyrr en Þjóða-
bandalagið hefði fjallað um þau.
14. nóvember, miðvikudagur:
Verkfall Gyðing'a.
Palestína: Gyðingar hófu alls-
herjarverkfall í 12 klst./til að
mótmæla yfirlýsingum Bevins
varðandi Palestinumálin. Víða
kom til talsverðra óeirði.
Kína: Sagt frá hörðum bar-
dögum milli stjórnarhersins og
kommúnista á stöðum, þar sem
kommúnistar reyna að aftra
stjórnarhernum frá að komast
inn i Mansjúríu.
Bandaríkin: Utanríkismála-
ráðherrann tilkynnti, að Rússar
hefðu krafizt að sameiginleg
stjórn stórveldanna fjögurra,
Bretlands, Bandaríkanna, Kína
og Rússlands, færi með völd í
Japan. Ekkert samkomulag hefði
hins vegar náðst um það mál.
M jóLkur„bomban"
(Framhald af 1. síöu)
vestan hafs, eins og vélar til
ýmsra rafvirkjana hér og ýmra
annarra framkvæmda. Hér hefir
Bjarni þó ekki fyrst og fremst
við Samsöluna að sak-
ast, heldur sendiherra íslands
í Washington, Thor Thors, sem
haft hefir aðalmilligönguna um
þetta mál. Þrátt fyrir milli-
göngu hans, sem hann hefir
vafalaust rækt af beztu getu, var
synjað um útflutningsleyfi í
Bandaríkjunum á þessum vélum.
Getur Bjarni vel ásakað sendi-
herrann í Washington fyrir
slóðaskap í þessu máli, ef hann
telur að slíkt verði sér til fram-
dráttar í bæjarstjórnarkosning-
unum.
Strax og endanlega var tryggt,
að vélarnar fengjust ekki í
Bandaríkjuttum, sem lengi voru
þó góðar horfur á, var hafizt
handa um að fá þær frá Norð-
urlöndum. Eru nú góðar vonir
um, að þær fáist þaðan innan
nokkurra mánaða.
Þess mun mega vænta, að
stjórn Mjólkursamsölunnar birti
bráðlega ítarlega greinargerð
um þetta mál og mun þá áreið-
anlega sjást, að Reykvíkingar
mættu vel við una, ef Bjarni
Benediktsson hefði ekki unnið
slælegar að j*yí að bæta úr hús-
næðismálunum í bænum, vatns-
skortinum, lélegum aðbúnaði
skólanna að ógleymdri fisksöl-
unni. Með samanburði á því,
sem Mjólkursamsalan hefir gert
til að koma upp fullkominni
Mjólkurstöð, og því, sem Bjarni
hefir gert í þessum málum,
mætti Reykvíkingum vissulega
vérða ljóst, að þeir þurfa að
losa sig við forustu Bjarna í
bæjarmálunum og það munu
þeir líka gera í næstu bæjar-
stjórnarkosningum, nema kom-
múnistar aumkist yfir hann og
lofi honum að vera meðborgar-
stjóra Sigfúsar Sigurhjartar-
sonar.
Að lokum þykir svo rétt að
minna bæði BjarnaBenediktsson
og aðra hans nóta á það, að
þeim verður ekki mikill fengur
að gerlaskýrslu Sigurðar Péturs-
sonar. Reykvíkingar hafa þegar
séð, að hún er eingöngu byggð
á viðleitni til æsinga og blékk-
inga. Svo langt hefir hann geng-
ið í þessum efnum, að hann aug-
lýsir, að mjólkin hafi verið ónot-
hæf, þegar Mjólkurstöðin tók
við henni, enda þótt hann hafi
á sama tíma talið hana óað-
finnanlega er hún kom úr ger-
ilsneyðingunni og var send út
í bæinn. Bæjarbúar sjá líka í
gegnum þá „endurbót“ að
stjórnin skipi Sigurð Pétursson
eftirlitsmann við Samsöluna,
þar sem hann hefir um 10 ára
skeið gegnt því starfi með ekki
betri árangri en hann hefir
sjálfur lýst í gerlaskýrslunni!
Eigi að verða nokkur bót á því
eftirlitsstarfi er hún sú, að Sig-
urði verði tafarlaust vikið frá
og velmenntaður erlendur sér-
fræðingur, sem treysta má til
hlutleysis í mjólkurdeilunni,
verði fenginn til að gegna því
starfi.
Vægur dómur
(Framhald af 1. síðu)
dæmdir í nokkurra mánaða
fangelsi fyrir að hafa stolið 1000
kr. Verðlagsþjófnaðir njóta
þeirra einkennilegu hlunninda,
að miklu vægilegar ér tekið á
þeim en öðrum þjófnuðuni.
Þessi laga- og réttarvenja á vit-
anlega engan rétt á sér og er
ómenningararfur frá þeim tíma,
þegar lagavöndurinn náði yfir-
leitt ekki til annarra en þeirra,
sem minnstir voru fyrir sér.
Eins og vænta mátti, hefir
Mbl. barmað sér yfir dómi þess-
um og þó einkum því, að nöfn
heildsalanna skyldu vera birt
um leið og sagt var frá dómn-
um. Slíkt var þó vitanlega sjálf-
sagt, þar sem hér var um stór-
mál að ræða, er snerti allan al-
menning. En gremja Mbl. yfir
nafnabirtingunni er hins vegar
eðlileg, þvi að eftir þetta verð-
ur erfiðara fyrir ríkisstjórnina
að gera þá Arent og Ólaf að
samningamönnum og erindrek-
um fyrir sig erlendis!
FramsóknarféLag
(Framhald af 1. síðu)
Jónsson bóndi Kóngsbakka,
gjaldkeri.Varamaður var kjörinn
Guðbrandur Magnússon bóndi
Tröð. Þá voru kosnir 24 fulltrúa-
ráðsmenn, tveir úr hverjum
hreppi kjördæmisins.
Umræður urðu miklar um
landsmálin og var samhugur
fundarmanna mikill fyrir efl-
ingu Framsóknarflokksins í hér-
aðinu.
Sundmót Ármanns
fór fram i Sundhöll Reykjavíkur.
í fyrrakvöld. Þrjú ný íslandsmet voru
sett á mótinu. Nánar verður skýrt frá
því í næst íþróttaþætti bla§sins.
Hefir stjórnin sent Banda-
ríkjunum óskiljanlegt svar?
(Framhald af 1. síðu)
Jafnframt mun hann hafa ósk-
áð eftir lokuðum þingfundi um
málið, en það ekki fengizt fram.
Stjórnarflokkarnir munu hins
vegar hafa fallizt á svarið, en
Alþýðuflokkurinn og kommún-
istaflokkurinn þó með þeirri at-
hugasemd, að því fylgdi sú
munnleg skýring forsætisráð-
herra, að ekki fælist í svarinu,
að íslendingar vildu semja um
langa leigu á herstöðvum.
Þetta svar mun síðan hafa
verið sent og Bandaríkjastjórn
síðan svarað aftur og sagzt
skilja það á þá leið, að íslend-
ingar væru fúsir til viðræðna
á grundvelli orðsendingar þeirr-
ar frá 1. október. Því munu
stjórnarflokkarnir nú hafa svar-
að aftur á þann veg, að með
skírskotun til hinna munnlegu
skýringa forsætisráðherra, sem
fyigdu svarinu, hafi ekki mátt
skilja það á þá leið. Þannig er
sagt að málið standi nú.
Getur jielía verið
satt?
Það verður vissulega ekki ann-
að sagt, sé þessi saga sönn, að
hér sé um heldur ófagra sögu
að ræða og þess vegna verði að
trúa því í lengstu lög, að hún sé
ekki að öllu leyti sannleikanum
samkvæm. Sé hún hins vegar
rétt, kemur það í fyrsta lagi
fram, að það er dregið í þrjár
vikur að svara Bandaríkjunum
nokkru, og að lokum er þeim
svo sent svar, sem er svo af-
sleppt og loðið, að þau skilja það
á aðra leið en stjórnin ætlazt
til, að þau skilji það. Loks er
svo vafaatriðið um hina munn-
legu skýringu forsætisráðherr-
ans. Hafi hún verið nógu ljós,
hefði umræddur misskilningur
Bandaríkjanna ekki þurft að
koma til greina.
Slík framkoma við vinveitta
þjóð er vissulega með öliu óþol-
andi. Hvort sem svarið átti að
vera já eða nei eða eitthvað þará
milli, átti það að koma fyrr og
vera skýrt og drengilegt. Á þeim
grundvelli mun íslendingum
hollast og affarasælast að ræða
mál sín við aðrar þjóðir. Það
er hin hörmulegasta aðstaða,
sem hugsazt getur, að senda
svo óljóst svar, að deila verði
um það við aðrar þjóðir, hvern-
ig það eigi að skiljast.
Við þetta bætist svo, að með-
an öllum gögnum og staðreynd-
um málsins er haldið leyndum
fyrir almenningi, heldur einn
stjórnarflokkurinn uppi áróðri
og rógi gegn hlutaðeigandi þjóð,
sem mun hafa gefið það til
kynna, að hún teldi það ekkert
athugavert fyrir sitt leyti, að
stjórnin birti upplýsingar um
málið opinberlega.
Forsætis- og utanríkismála-
ráðherrann getur kannske haft
þá afsökun, ef afsökun skal
kalla, að ríkisstjórnin er tví-
klofin um þetta mál. Kommún-
istar vilja gera hinum vestrænu
stórveldum allt til miska og vilja
ekkert síður en að ísland njóti
verndar þeirra, eins og ljósast
kom fram á stríðsárunum. Al-
þýðuflokkurinn og mikill
meiri hluti Sjálfstæðisflokksins
óskar hins vegar eftir áfram-
haldandi vernd vesturveldanna,
þótt þeir vilji sennilega fá hana
í öðru formi en því, að hér þurfi
að vera fjölmennur her og vilji
gjarnan ræða við Bandaríkin á
þeim grundvelli.Þessar tværand-
stæðu fylkingar hefir forsætis-
ráðherrann þurft að sætta og
það hefir hann gert með hinu
óskiljanlega svari. Slíkt getur
þénað stjórnarsamvinnunni, en
það þénar ekki þjóðinni.
Stjjórnin verður að
lefíjí.ja gögnin á borðið.
Mál þetta er sannarlega þann-
ig vaxið og kviksögurnar um
það komnar á það stig, að stjórn-
in má ekki halda því leyndu
lengur. Þjóðin verður að fá öll
gögn á borðið, svo að hún geti
dæmt málið frá öllum hliðum,
og stjórnin verður að hreinsa
sjg af þeim orðrómi, ef hún
getur það, að hún hafi haldið
á þessu máli, eins og hér hefir
verið rakið eftir frásögn „Útsýn“
Þjóðin á fulla heimtingu
á því, að stjórnin geri þetta.
Það er raunverulega ekkert
annað en hin verstu svik við
þjóðina, ef stjórnin gefur henni
ekki kost á að taka afstöðu til
þessa máls á þeim grundvelli,
að allar upplýsingar og máls-
aðstæður liggi ljóst fyrir og
þjóðarviljinn fái að njóta sín.
T
Ymsar fréttir í stuttu máli
Nýr attaché hefir verið skip-
,aður við sendisveit íslands í
Stokkhólmi. Er það Sigurður
Hafstað, sem verið hefir um
skeið fulltrúi í utanríkisráðu-
neytinu. Hann hefir verið skip-
aður í starf þe^ta frá 1. nóv-
ember að telja.
Frá sama degi var Kristján
Thorlacius skipaður fulltrúi í
f j ármálaráðuneytinu.
Kolbeinn Kristófersson, cand.
med. & cdir., hefir verið skip-
Stúdentafundur um
herstöðvamálið
Síðastl. mánudagskvöld héldu
háskólastúdentar almennan
fund til að ræða um, hvort rétt
væri að veita nokkru erlendu
ríki hernaðarbækistöðvar á ís-
landi.
Svohljóðandi tillaga kom fram
og var samþykkt einróma:
„Almennur fundur háskóla-
stúdenta, haldinn , háskólanum
mánudaginn 12. nóvember 1945,
samþykkir eftirfarandi ályktun:
Háskólastúdentar lýsa sig ein-
Idregið andvíga því, að nokkuru
erlendu ríki verði veittar hern-
aðarbækistöðvar hér á landi, þar
sem slíkar ráðstafanir myndu
leiða af sér alvarlega hættu fyrir
frelsi vort, tungu og þjóðerni.
Stúdentar telja, að forráða-
mönnum þjóðarinnar beri að
aður héraðslæknir frá 1. apríl
næstkomandi að telja.
Fregnir frá Danmörk herma,
að de Fontenay, sem lengi hefir
verið sendiherra hér, verði
bráðlega skipaður sendiherra í
Tyrklandi, en A. C. Brun, sem
nú er sendisveitarfulltrúi í
Washington, verði sendiherra
herra hér.
Loftleiðir h. f. hafa nýlega
keypt af ameríska flughernum
hér Norsemanflugbát, sem
flytur 6—8 farþega og gengur
með 200 km. meðalhraða á klst.
Á félagið þá orðið fimm flug-
vélar, einn Grummannflugbát,
tvær Norsemanflugvélar, Stim-
sonflugvél og Vultee-Stimson-
flugvél.
vísa tafarlaust á bug hvers konar
ásælni erlendra ríkja, hvaðan
sem hún kemur og í hverri mynd
sem hún birtist.
Ef íslenzka ríkið gerist aðili
í bandalagi sameinuðu þjóð-
anna, telja stúdentar að leggja
verði ríka áherzlu á það, að
þjóðinni sé það lífsnauðsyn
vegna þjóðernis og menningar
sinnar, að landið verði ekki
gert að neinskonar hernaðar-
bækistöð í þágu hinna samein-
uðu þjóða, þött íslendingar séu
að öðru leyti reiðubúnir til þess
að leggja fram sinn skerf til efl-
ingar friði og samvinnu þjóð-
anna.“
Fundurinn var fjölsóttur.
(jarnla Síc tftj/a Bíó
1 leyniþjómistn. (Above Suspicion) Joan Crawford Fred McMurray Conrad Veidt Basil Rathbone Sýnd kl. 5, 7 og 9. / Börn innan 14 ára fá ekki aðgang. K VMDAMÁLIÐ MIKLA (Det brændende Spörgsmaal). Danska myndin með Poul Reumert, Bodil Kjær. Sýnd kl. 5, 7 og 9.' Sala hefst kl. 1 e. h.

LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR

\vrr
íslenzkt leikrit.
Ifjfjóuc^nincf
eftir H. H.
4. sýning nsesta sunnudagskvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4—7 á morgun (laugardag).
\
NORRÆNA FÉLAGEÐ:
KVÖLDVAKA
að Hótel Borg mánudaginn 19. nóvember. Hefst kl. 8,30.
DAGSKRÁ:
Guðl. Nósinkranz: Frá fulltrúafundi félagsins í Oslo.
Gunnar Gunnarsson skáld: Fyrirlestur um norrænt samstarf.
Árni Pálsson prófessor: Upplestur.
Mandólínhljómsveit leikur norræn lög.
DANS.
Aðgöngumiðar hjá Bókaverzlun Sigf. Eymundssonar.
Félagsmenn mega taka með sér gest.
Stjórnin.
i
U R B Æ N U M
Skemmtisamkoma.
Skemmtisamkoma Framsóknarmanna
í Sýningaskálanum í kvöld byrjar með
Framsóknarvist kl. 8í4. Þá verða allir
þeir, sem ætla að spila að vera komnir
að spilaborðunum. Að vistinni lokinni
verða afhent verðlaun til sigurvegar-
anna. Þar næst flytur Hermann Jón-
asson stutta ræðu, síðan verður sung-
ið og dansað fram á nótt. — Aðgöngu-
miðar sækist á afgreiðslu Tímans fyr-
ir kl. fjögur í dag.
B. S. R. flytur í Lækjargötu.
í dag opnar B. S. R. afgreiðslu sína
í nýjum húsakynnum í „Shellportinu“
við Lækjargötu. Stöðin hefir starfað í
Austurstræti síðastl. 25 ár, eða frá
því að hún var stofnuð, en flytur nú
vegna þess, að húsakynnin þar voru
orðin of þröng og ákveðið hefir verið
af bæjaryfirvöldunum, að bifreiða-
stöðvarnar við Lækjartorg verði flutt-
ar burt vegna umferðarinnar um mið-
bæinn. Á stöðinni eru um 60 leigubif-
reiðar, auk þess, sem afgreiddar eru
baðan áætlunarbifreiðar út um land,
til Fljótshlíðar, í Kjós, Kjalarnes
og víðar. B. S. R. hefir jafnan notið
vinsælda bæjarbúa fyrir fljót og góð
viðskipti og mun svo áreiðanlega verða
í framtíðinni þó að bækistöð hennar
hafi verið flutt nokkurn spöl. Fram-
kvæmdarstjóri stöðvarinnar er Óskar
Thorarensen og síminn verður hinn
sami og áður 1720.
fslenzkir leikarar fara utan.
Samkvæmt fréttum frá Leikfélagi
Reykjavíkur eru sex íslenzkir leikarar
ýmist á förum, eða farnir utan til
leiknáms. En þeir eru Alda Möller.
sem farin er til að leika í Oslo, en inun
sinnig fylgjast með í leikskólum i
Kaupmannahöfn og Stokkhólmi, Her-
dís Þorvaldsdóttir, Ævar R. Kvaran,
Klemenz Jónsson og Gunnar Eyjólfs-
on. Fjögur hin síðastnefndu hafa farið
til Englands og munu verða við leík-
listarskóla þar. Þá er enn einn ungur
leikari á förum. Er það Róbert Arn-
finnsson, sem mun verða við leik-
skóla konunglega leikhússins í Kaup-
mannahöfn.
Vestur-íslendingur í gufffræði-
deild háskólans hér.
Meðal farþega, sem komu ' með
Fanney frá Ameríku var ungur vest-
uríslenzkur námsmaður, Emil Guð-
mundsson frá Manitobafylki í Kanada.
Mun hann ætla að leggja stund á 0uð-
fræðinám við háskólann hér og goract
síðan prestur hjá Sambandskirkjunni
fyrir, vestan. Emil er sonur þeirra
hjóna Björgvins Guðmundssonar á
Borg við Lundar og konu hans Rann-
veigar (Björnsdóttur) 0«».ðmundsson,
Hann er liðlega tvítugur og var meðal
annars alþýðuskólakennari um skeið
fyrir vestan haf.
Affalfundur knattspyrnufé-
lagsins Valur
var haldinn síðastl. þriðjudag. Á
fundinum var kosin ctjórn félagsins, er
hún nú skipuð þessum mönnum: For-
maður er Þorkell Ingvarsson, en með-
stjórnendur þeir Sigurður Ólafsson,
Baldur Steingrímsson, Sveinn Helga-
son, Andrés Bergmann, Jóhannes
Bergsteinsson og Hrólfur Benediktsson.
Norrænafélagiff heldur
kvöIÚvöku
á Hótel Borg, riæstkomandi mánu-
da'gskvöld og er það fyrsta kvöldvaka
félagsins á þessum vetri. Þar mun
Gunnar Gunnarsson flytja fyrirlestur
um stöðu íslands í norrænni sam-
vinnu. Árni Pálsson prófessor les upp
kvæði og Guðlaugur Rósinkranz segir
frá fulltrúafundinum í Osló. Mandó-
línhljómsveit leikur norræn lög og lok-
um verður dansað.
Dronning Alexandrine
kom til Færeyja i fyrramorgun og
hélt þaðan samdægurs til íslands og
er væntanleg til Reykjavíkur síðari
hluta dagsins í dag. Með skipinu koma
hingað til lands 130—150 farþegar.
Séra Friðrik Friðriksson æskulýðsleið-
togi er meðal farþeganna. Þetta er
fyrsta ferð skipsins hingað til lands.
riðan fyrir styrjöldina, en útgerðar-
félagið hefir tilkynnt að íslandsferð-
unum verði haldið áfram á meðan
flutningur og farþegar fáist.