Tíminn - 23.11.1945, Blaðsíða 5

89. blað
TÍMIM, föstmlaginn 23. n»v. 1945
5
RITSTJÓRI: SIGRÍÐUR INGIMARSDÓTTIR
Enn um manneldissýniinguna
Þann 10. nóv. s. 1. var opnuð
manneldissýning í Þjóðleikliús-
inu hér í bæ. Má því segja, að
1 því veglega og margrædda
húsi hafi nú loks farið fram
„frumsýning“, þótt hún sé með
nokkrum öðrum hætti en þær
sýningar, sem þar munu gleðja
augu og eyru manna í framtíð-
inni. — En sleppum öllum útúr-
dúrum. Nú rekur hver mann-
eldissýningin aðra, ,því skammt
er liðið frá hinni ágætu græn-
metis- og síldarsýningu Hús-
mæðrakennaraskólans. Er það
vel, því að ekki mun af veita, að
vekja menn — og þó einkum
húsmæður — til umhugsunar
um „daglegt brauð“.
Kvenfélagasamband íslands
stendur fyrir sýningu þessari.
Frú Rannveig Kristjánsdóttir
hefir haft yfirumsjón með öllum
undirbúningi.
Vil ég nú biðja lesendur mína,
einkum þá, sem ekki eiga þess
kost að sjá sýninguna, að fylgj-
ast með mér í huganum örlitla
stund.
Við komum inn í bjartan sal
á 3. hæð Þjóðleikhússins. Við
okkur blasa fyrst nokkur smá-
borð, dúkuð köflóttu. Á þeim er
sýnd framreiðsla ýmissa rétta.
Þar má líta kvöldverðarborð,
morgunverðarborð, jólaborð o.
fl. Á veggnum fyrir ofan borð-
in 'hanga ljósmyndir af veizlu
og hversdags framreiðslu matar.
Nú er okkur sagt að bezt sé
að ganga hringinn í kring í saln-
um frá vinstri til hægrji og
njóta þannig sýningarþáttanna
í réttri röð. Sýningin er eigin-
lega fjórskipt. í fyrstu deild
eru töflur yfir orkugjafa og
vítamín fæðunnar. Er þar tafla
yfir hvert vítamín fyrir sig. Þar
eru skráð einkenni skorts og
vítamíngjafarnir. Við könnumst
allar við A, B, C og D vítamín.
En þarna er okkur einnig tjáð,
að til séu E og K vítamín. Þau
finnast í nikotínsýru. Eru nauð-
synleg fyrir starfsemi maga og
þarma, og húðina. Þau valda
storknun blóðsins, og skortur á
þeim veldur síblæði og blóðleysi.
Er hann þó fremur sjaldgæfur,
þar sem vítamín þessi finnast
í flestum fæðutegundum, þó
eirikum grænmeti.
Ennfremur eru þarna töflur
yfir kalk- og fosfórmagn fæð-
unnar og járn- og joðefna inni-
hald.
Því miður get ég ekki lýst
þessum greinargóðu töflum
nægilega vel, en þær hefir Jör-
undur Pálsson gert.
í annari deild eru töflur, er
sýna næringarefnaþörf ein-
staklinga dag hvern.
í þriðju deild er sýnd mis-
munandi meðferð fæðutegunda
Við matreiðslu. Er sá þáttur
einkum ætlaður húsmæðrum.
Þar er þeim sýnt, hvernig mat-
reiða á, svo að gildi fæðunnar
rýrni sem minnst.
Þar segir m. a.
Matreiðslan á að miðast við:
a) að gera matinn lystugri
b) að forðast næringarefnatap
c) að gera fæðuna auðmeltari
d) að forðast sýkla
Voru í þessari deild sýnishorn
af ýmis konar grænmeti og
kartöflum.
Fjórða deild fjallar aðallega
um vöruvöndun. Þar eru sýndar
mjólkurafurðir ýmis konar, nið-
urskorið kjöt og skýrt frá, hvaða
rétt má framleiða úr hverjum
hluta. Þá eru þar og sýndir síld-
arréttir og íslenzkar niðursuðu-
vörur. — Allt miðar að því að
brýna fyrir framleiðendum og
neytendum vöruvöndun og
vandfýsni á matvörur og er það
ekki að óþörfu. Má með sanni
segja, að matvæla og þá eink-
um mjólkur og mjólkurafurða-
sala hér í bæ sé larigt frá því
að vera með þeim hætti, sem
skyldi. — í sambandi við mjólk-
urmálin má geta þess, að þarna
var skýrt tekið fram, að góð
kæling mjólkurinnar væri einn
mikilvægasti þáttur mjólkur-
geymslunnar.
Á sýningunni má líta tvo ís-
skápa af nýjustu gerð. í öðrum
þeirra er sýnishorn af frystu
grænmeti. Er sú frysting að vísu
ennþá á tilraunastigi, en öll
líkindi eru til, að hún eigi fram-
tíð fyrir sér. Geta húsmæður þá
haft nýtt grænmeti á borðum
allt árið. Er þá komin ein ástæð-
an enn til þess að auka græn-
metisræktunina í sveitunum að
miklum mun.
Þá voru þarna og sýnd ný-
tízku eldhúsáhöld, sænsk, og
myndir af eldhúsum og áhöld-
um, gerðum samkvæmt tillög-
um frá „Svensk Bostadsredn-
ing.“ Vonandi er, að ekki líði á
löngu þar til slíkar vörur fást
í hérlendum verzlunum, því að
mörg búsáhöld og einkum þó
góð hafa verið lítt fáanleg síð-
ustu árin. —
Manneldissýningin svíkur
engan. Er hún K. í. og þeim
konum, er önnuðust undirbún-
inginn, til sóma.
En hvenær verður hægt að
efna til slíkra sýninga úti um
byggðir landsins?
Józkur fiskimannsbær
LARS HANSEN:
Fast þeir sóttu sjóinn
að segja honum Kristófer þetta, en til þess að gera þessi leiðindi
sem skammvinnust fyrir báða, sagði hann strax:
— Því miður, kæri Kristófer Kalvaag. Skútuna yðar get ég ekki
vátryggt. Þessar nýjustu reglur, sem gengu í gildi um áramótin
síðustu, eru svo strangar að samkvæmt þeim getum við ekki tryggt
skip, sem ekki hafa fengið skoðunarskírteini. Og félagið mitt er
svo strangt, og það eru hin vátryggingarfélögin líka, að það
getur jafnvel ekki tryggt skip af B-flokki 2.
Það var eins og hann Kristófer ætti bágt með að átta sig á
pessu reiðarslagi, og Stoltenberg gat ekki annað en séð, hvað
petta fékk á hann. Hann horfði um stund út í bláinn og sagði
svo til að binda enda -á þetta:
— Mér er sagt, að yður hafi gengiö vel á Lófótvertíðinni — er
jað ekki rétt?
— Jú, þakka yður fyrir, svaraði Kristófer. Hún gekk vel — við
komumst lifandi heim með góða hluti.
— Já-há — jú — það er verst, að það skuli ekki fleiri íshafs-
skipstjórar leggja sömu rækt við Lófótveiðarnar.
— O-nei — þeir eru of fínir til þess. Þeir geta ekki lagt sig niður
við að dorga fyrir fisk. — En hvað ég vildi sagt hafa: Haldið þér
ekki, að þér gætuð tryggt skútuskömmina fyrir svoria þrjú eða
hálft fjórða þúsund?
— Kæri Kalvaag. Þér hljótið að skilja það, að ég hefði undir
eins tryggt skútuna yðar, ef mér hefði á annað borð verið það
unnt með nokkru móti. Væru nokkrar líkur til þess, að þetta
gæti náð fram að ganga, skyldi ég samstundis senda símskeyti
til Osló. En ég veit, að það er vonlaust. Það liggja meira að segja
fjórár neitanir hér á borðinu fyrir framan mig, varðandi áþekk
skip og skútuna yðar.
Og hann hampaði þessum afdráttarlausu neitunum framan í
Kristófer um leið og hann þuldi upp nöfn og stærð og útbúnað
skipanna: „Fiskikóngurinn,“‘ 42 fet, íshlífar og selveiðitækt
„Elliði,“ 43 fet, íshhfar og selveiðitæki. „01ga,“ 44 fet, íshlífar,
velveiðitæki og vél. „Sakkeus,“ 38 fet, íshlífar og selveiðitæki.
En þegar hann Kristófer heyrði „01gu“ nefnda, gleymdi hann
alveg, að hann var staddur inni í almennri skrifstofu og sagði
hvellum rómi:
— Hver djöfullinn sjálfur — fær hún „01ga“ ekki tryggingu
heldur?
En svo þagnaði hann, því að hann áttaði sig á því, að þetta
mundi vera ótilhlýðilegt orðalag. Hann stóð á fætur, en urft leið
og hann tók húfu sína, sagði hann:
— Ég hef gengið manna á milli um allan bæinn, frá einum
kaupmanninum til annars, og alls staöar hefir svarið verið hið
sama, þeir gætu ekki hjálpað mér, nema ég vátryggði skipið og
veðsetti þeim síðar alla tryggingarupphæðina.
Skipverjar á „Noregi" biðu í'ullir eftirvæntingar fyrir utan
vátryggingaskrifstofuna meðan Kristófer ræddi við Stoltenberg.
En þegar þeir sáu framan í hann, þurftu þeir einskis að spyrja.
Þeir vissu undir eins, að hann hafði farið erindisleysu. Og nú
héldu þeir allir fjórir beina leið niður í brennivínssamsöluna. Svo
svipþungir voru þeir, að fólk, sem þeir mættu á leiðinni, vék
ósjálfrátt úr vegi fyrir þeim. Sumir stöldruðu við og horfðu á
eftir þeim og tautuðu:
— Það lítur úr fyrir, að þeim gangi erfiðlega að búa sig á ís-
hafið í ár. Hvað geta þeir tekið til bragðs ef þeir komast ekki
norður?
Við brennivínssamsöluna heppnaðist þeim að aura saman, unz
þeir áttu nóg fyrir tveimur ákavítisflöskum, og þegar þeir höfðu
keypt þær, arkaði öll hersingin bak við timburhlaðana hjá
Austad.
I. Austad var einn umsvifamesti kaupmaðurinn í Tromsö, ekki
sízt nú orðið, eftir að hann hafði keypt vöruskemmur Antons
Ness, ásamt bryggjunum. Allar vörur, sem hætt var við að
skemmdust af vindi eða regni voru i skemmunum, en á bryggj-
unum og milli húsanna voru himinháir hlaðar af óhefluðum viði
og öðru þess konar.
Spölkorn upp með götunni stóð félagshús bindindismanna í
Tromsö, en báðum megin við það voru þröng og krókótt sund út
að opnu svæði, þar sem timbrinu var hlaðið á ýmsa vegu, með
göngum og rangölum á milli bunkanna. Þetta voru sönn völ-
undarhús,-j og þau notuðu ishafskarlarnir óspart, þegar þeir komu
út úr brennivínssanlsölunni með eina eða tvær eða þrjár ákavítis-
flöskur. Og þar var oft margt rætt um liðna tima og komandi
tíma.
\
Þegar áhöfnin á „Noregi“ kom þarna niður eftir, völdu þeir
sér þægilegan stað, sneru við blautum borðum, til þess að fá
þurrt sæti,- og síðan hófust umræður um það, hvernig þeir ættu
nú að klóra sig fram úr vandræðunum, fyrst svona hefði farið
með vátrygginguna.
Á íshafið vildu þeir og urðu að komast — það voru þeir einhuga
um. En að fara frá kerlingum og krökkum með eigi meiri matar-
birgðir en svo, að naumlega dygði til Svalbarða, í von um að geta
lifað þar á æðareggjum og selkjöti úr því og ætla þeim, sem heima
sátu að bjargast eins og bezt gekk með tvær hendur tómar — það
vildu þeir ekki gera fyrr en í síðustu lög. En eitt var þeim öllum
ljóst, og þar bar þeim ekkert á milli: hefðu þeir aldrei látið þessa
bölvaða vél í „Noreg,“ þá hefðu þeir nú haft allt, sem þá vanhag-
aði um — þeir hefðu getað borgað allt út í hönd og verið frjálsir
menn. En nú stóðu þeir allslausir uppi, og vélin þurfti að minnsta
kosti fimm eða sex olíuföt, og þar að auki krafðist hún svo vél-
stjóra.
Málið horfði því ærið þunglega, og loks varð Kristófer að orði:
— En að við rífum mótordjöfulinn úr skútunni og fleygjum
honum í sjóinn? Þá er þó „Noregur" orðinn eins og hann var.
Það brá fyrir glampa í augum hinna þriggja, Þórs, Nikka og
Lúlla. En þá heyrðist allt í einu rödd uppi yfir þeim:
— Lítið til fugla himinsins, þú, Kristófer, og þið, Lúlli og
(Skozk þjóösaga)
Sigríður Ingimarsdóttir þýddi.
mannsins. Hann barði að dyrum og hrópaði: „Er nokkur
miíi?“ Og þegar hinn svaraði, skildi hann brúðina eftir
við dyrnar og reið heimleiðis.
Þá klæddi hinn maðurinn sig og kveikti ljós og sá
þá enga aðra en brúðina í fullum skrúða.
„Hver fylgdi þér hingað?“ spurði hann.
„Bóndi minn,“ sagði brúðurin. „Viö vorum gefin
saman í dag, en þegar ég sagði honum, að ég væri þér ‘
heitin, fór hann sjálfur með mig hingað.“
„Fáðu þér sæti,“ sagði maðurinn.
Síðan steig hann á bak hesti sínum, reið til prests-
ins og bað hann að koma til húss síns. Áður en prest-
urinn gæti leyst konuna frá hjúskaparheitinu, lyfti mað-
urinn henni á bak hestinum og sagði: „Farðu nú aftur
til eiginmanns þíns.“
Brúðurin reið nú af stað í skartklæðunum. Dimmt
var úti, og ekki hafði hún langt farið, þegar hún kom
i þéttan skóg. Þar lágu þrír ræningjar í leyni. Þeir stöðv-
uðu hana og tóku hana höndum.
„Hæ, hæ,“ sagðí' einn þeirra. „Lengi höfum við beðið
og lítinn feng hlotið, en þar kræktum við þá loks í
sjálfa brúðurina.“
„Ó,“ sagði hún. „Leyfið mér að komast til mannsins
míns. Maðurinn, sem ég var áður heitin, hefir leyst
mig frá heiti mínu. Hér eru 10 gullpeningar. Takið þá,
og leyfið mér síðan að halda áfram förinni.“
Hún grátbað þá þannig lengi vel. Loks sagði einn
ræninginn, sem var betur innrættur en hinir tveir:
„Þetta er félögum mínum að kenna. Ég skal fylgja þér
heim.“
„Taktu þá peningana,“ sagði hún.
„Ég tek ekki einn eyri,“ sagði ræninginn, en hinir
tveir sögðu: „Fáðu okkur peningana“ — og svo tóku
þeir féð.
Konan reið nú heim til sín, og ræninginn yfirgaf hana
við húsdyrnar. Hún fór inn og sýndi manni sínum
bréfmiðann, sem leysti hana frá sinum fyrri heitum.
Voru nú bæði ánægð og undu vel hag sínum.“
„Hver haldið þið nú að hafi breytt bezt?“ spurði gamli
maðurinn.
Elzti sonurinn sagði: „Ég held, að maðurinn, sem
sendi konuna til heitmanns síns, hafi vérið heiðarlegur
og göfugur maður. Hann breytti vel.“
Miðsonurinn sagði: „Já, en maðurinn, sem hún var
heitin, breytti enn betur, því' að hann sendi hana aftur
til eiginmannsins.“
Yngsti sonurinn sagði: „Ég veit varla, hvað segja
skal. Ég held samt, að ræningjarnir, sem fengu pen-
ingana, hafi ef til vill verið hyggnastir þeirra allra.“
Þá reis gamli maðurinn á fætur og sagði: „Þú geymir
fjársjóð föður þíns! Þið hafið nú dvalið hér í tíu daga,'
og ég hefi alltaf haft vakandi auga á ykkur. Ég veit, að
faðir þinn var sannsögull maður. Þú hefir stolið pen-
ingunum.“
Yngsti sonurinn varð sneyptur og játaði á sig þjófn-
aðinn. Síðan var peningunum skipt samkvæmt fyrir-
r.-ælum föðurins.
(Endir).
Sláturfélag Suðurlands
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frysihús.
Mðursnðuverksmlðja. — Bjúgnagerð.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: NiÖur-
soðið kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrvál. Bjúgu og álLs
konar áskurð á brauö, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið köt alls konar, fryst og geymt í vélfrystihúsi
eftir fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land. v
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN