Tíminn - 22.02.1946, Blaðsíða 3

31. blað
föstudaglnn 22. febr. 1946
ÉG SKILAÐI KJÖTSKÝRSLU
MINNI hérna á dögunum, en ekki var
ég neitt sérstaklega hrifinn af þeirri
skriffinnsku, sem yfirvöldunum þókn-
ast að viðhafa í sambandi við þennan
kjötstyrk, er nú á að greiða okkur neyt-
endunum — eftir hæfilegar málaleng-
ingar og drátt og vangaveltur. Fyrst
var okkur vísað í kjötbúðirnar að
sækja voldug eyðublöð í mörgum lið-
um, og síðan áttum við að fara með
þau niður í tollskrifstofur — og þar
var okkur tjáð, að einhvern tíma í
framtíðinni yrði okkur tilkynnt, hvar
og hvenær þessir aurar yrðu greiddir,
og þá mættum við enn einu sinni oln-
bogast að skrifborði einhvers starfs-
mannsins til þess að sækja þá. Ég
bætt því við, að ég hefi aldrei séð
aðra eins for í húsum inni og í for-
dyrinu og stigunum í Hafnarstræti 5,
þegar ég fór með skýrslu mína til af-
hendingar — ja, nema þá í grinda-
lausu f járhúsi, þar sem fjörubeitarfé er
hýst.
EKKI VAR ÞAÐ ÞÓ ÞETTA, sem
ég ætlaði að gera að aðalumræðuefni
í þessum pistli. Það var enn annað,
sem stakk mig verr í sambandi við
þessa skýrslugerð — ósiður, sem nú
veður uppi, hvenær sem einhver þarf
að gera einhverja skýrslu, þar sem
ríkisvaldið er annars vegar — og það
þurfa venjulegir starfandi menn ærið
oft að gera í þjóðfélagi okkar. Það
er nefnilega segin saga, að menn verða
jafnframt að undirrita drengskapar-
yfirlýsingu um það, að skýrslan sé í
alla staði rétt. Þetta gildir um framtöl
og ótal margt annað. Nú er auðvitað
æskilegt, að allar þessar mörgu skýrsl-
ur séu sem réttastar og ekki er ég að
draga í efa, að kjötskýrslurnar séu
yfirleitt réttar, því að þeir munu fáir,
sem ekki neyta tíu kílógramma af
kjöti á þrem mánuðum. Það væru þá
helzt sjúklingar og menn sem leggja
stund á sérstakt mataræði.
EN UM SUMAR AÐRAR SKÝRSL-
UR, sem þessar eilífu drengskaparyf-
irlýsingar fylgja, gegnir öðru máli —
þar á meðal framtölin. Það er á allra
vitorði, yfirvaldanna og löggjafanna
ekki síður en annarra, að mjög oft
fer því fjarri, að þær séu réttar, þótt
þeim þyki viðeigandi að láta hvern og
einn undirrita drengskaparyfirlýsingu
þess efnis, að þær séu gerðar sam-
kvæmt „beztu vitund." Og það virðist
enginn kippa sér upp við þetta — að
minnsta kosti minnist ég þess ekki að
hafa heyrt eða séð neinn fetta fingur
út í það. Að mínu viti er þó hér bók-
staflega verið að murka siðgæðistil-
finninguna úr þegnunum með beinum
aðgerðum ríkisvaldsins — verið að
vinna svo víðtæk mannspell, að þau
ná á ári hverju til meiri hluta þjóðar-
innar.
í SNORRAEDDU standa þessi orð:
„Drengur heitir vaskur maður og batn-
andi.“ Til þeirra er oft vitnað. Enn í
dag þykir okkur gott að minnast þess,
hversu miklir drengskaparmenn for-
feður okkar voru. En þrátt fyrir öll
þau fögru orð, sem um þetta eru höfð,
verður ekki séð, að okkur sé sérlega
sárt um þennan fornhelga eðlisþátt —
drengskapartilfinninguna, sem enginn
blettur mátti á falla. Hann er geröur
að fótþurrku — að gagnslausu. Og síð-
an er sí og æ kvartað um lausung,
spillingu og óráðvendni. — Segir ekki
máltækið: Á mjóum þvengjum læra
hvolparnir að stela?
BRETAR SENDA ÞRJÁ RÁÐ-
HERRA til þess að semja um Ind-
landsmálin. íslendingar senda hins
vegar sjö fulltrúa á flugmálaráðstefn-
una í Dublin í byrjun næsta mán-
aðar. Þar af eru fimm beinir fulltrú-
ar ríkisstjórnarinnar. Það er ekki
neinn förukarlabragur á íslendingum
um þessar mundir.
ÞAÐ BIRTIST Á DÖGUNUM í einn
dagblaði bæjarins auglýsing, sem vert
er að vekja athygli á. Hún var svo-
hljóðandi:
„Gott býli á fögrum stað, rétt við
bæinn, er til sölu. Á landinu er íbúð-
arhús 4 h. og eldhús, hænsnabú, fjós,
hlaða og fl. hús. Tilboö leggist inn á
afgr. blaðsins fyrir 25. þ. m., merkt
„100% sveitasæla — 160“.“
Þessi ^ auglýsing talar sjálf fyrir sér.
Verkið lofar meistarann — 100%.
Grímur í Görðunum.
Á víðavang i
(Framhald af 2. síðu)
ingur, þegar stjórnin var
mynduö, að þessu máli, sem var
líklegt til að skerða hagsmuni
margra stórgróðamanna, yrði
stungið undir stól? Eða hefir
flokkur ráðherrans, Alþýðu-
flokkurinn, snúist í málinu, og
er nú orðinn verndari lóða-
braskaranna og lóðaokraranna?
Sýslumannaævir
3ja bindis 1. og 3. hefti og 4ða
bindis 2. hefti, óskast til kaups.
Einnig 4. hefti Dýravinarins. —
Hátt verð. Skrifið til
H. Helgasonar,
Pósthólf 665, Reykjavík.
nokkurs konar truflun á eðli-
legu lífi mannsins, raunaleg ó-
gæfa. Að því er snertir mark-
mið og dyggðir hélzt öryggis-
kenndin að mestu.
Seinni þróun er skarplega
mörkuð í pólitískum atburðum,
sem ekki eiga sér jafnlanga
sögu og hið ver skilgreinanlega
félags-sálfræðilega baksvið.
Fyrst kemur stutt örvandi
skref fram á veg, sem einkenn-
ist af stofnun þjóðabandalagsins
með hinni stórkostlegu leiðsögn
Wilsons og sameiginlegu öryggi
þjóðanna. Þá kemur myndun
hinna fasistisku ríkja, og í kjöl-
far þess runa af samningsrofum
og ógrímuklæddu ofbeldi gegn
öllu mannlegu. Hið sameigin-
lega öryggi þjóðanna hrundi
eins og spilaborg, og afleiðingar
þess hruns verða ekki séðar í
dag.
Það er staðfesting á veikri
skapgerð og skorti á ábyrgðar-
tilfinningu af hálfu hinna opin-
beru leiðtoga hjá hinum sjúku
þjóðum og skammsýnni eigin-
girni lýðræðisríkjanna, sem virt-
ust ósnortin áf þessu hið ytra,
sem hindraði öfluga gagnárás.
Ástandið var verra heldur en
jafnvel hinn mesta bölsýnis-
mann hafði dreymt um.
í allri Evrópu, vestur að Rín,
átti frjáls hugsun sér engan
samastað. íbúunum var þjakað
af þorpurum, er gripið höfðu
völdin, og ungviðinu blönduð ó-
lyfjan af kerfisbundinni lygi.
Hið falska gengi pólitískra
stigamanna blindaði aðrar
þjóðir.
Það er augljóst, að þessa kyn-
slóð skorti það afl, sem gerði
fyrri kynslóð fært að heyja sér
einstaklings- og stjórnmála-
frelsi í sársaukafulri baráttu.
Það var vegna þessara atburða,
sem mér verður bilt við, er ég
les það-yfir, sem ég hafði áður
skrifað. Þessir atburðir skyggja
nú á hverja líðandi stund ævi
minnar, þó að mér dytti þeir alls«
ekki í hug fyrir tíu árum.
Samt veit ég, að í eðli sínu
hefir maðurinn lítið breyzt, þó
að ríkjandi hugmyndir varpi
yfir hann mismunandi ljósi
á mismunandi tíma. Jafnvel þó
að hughvörf, lík þeim, sem nú
standa yfir, geri hann ósegjan-
lega miður sín.
Ekkert af öllu þessu mun vara.
Þetta verða aðeins fáeinar öm-
urlegar síður í sögunni, stuttleg
lýsing á kjánaskap forfeðranna
handa komandi kynslóðum.
Ásgeir Jakobsson þýddi.
HANS MARTIN:
SKIN OG SKÚRIR
sumt bættist við einkaeign hans. Og þá hafði þetta allt komið
hvað af öðru — þetta stóra og íburðarmikla hús, veizlurnar, bif-
reiðirnar, þjónaliðið, allt bramboltið, kvöldboðin, dansleikirnir,
slúðrið, hávaðinn og yfirlætið — alt þetta, sem veitti honum svo
litla fró, en var Lúsíu að skapi. Hún þráði prjál og upphefð —
þetta var hennar heimur.
Þetta gat haldizt, ef farið var ofurlítið' skynsamlegar með
peningana' Hann gæti verið meira heima, sifint yngri börnun-
um betur, talið Karel á það að sjá nú að sér og ljúka prófi í
Leiden, reynt að fá Maríönnu til þess að breyta um háttalag. Og
Hettý? — Hún var kyrrlátt og skynsamt barn — hann þurfti
ekki að. vera áhyggjufullur hennar vegna. Og Janni? — Janni
var ekki nema ellefu ára, óspilltur og ósnortinn af veizluglaumn-
um í Wassenaar. Það var bara Lúsía — Lúsia og eldri börnin,
sém þurftu skynsamlegrar og föðurlegrar handleiðslu við.
★
Wijdeveld snýr sér frá glugganum .... Það er skuggalegt um-
horfs í þessari gömlu skrifstofu. Hafði Bosman rétt fyrir sér? Eru
nýir viðskiptavinir hættir að koma hingað? Hann hringir.
„Ég fer heim, ungfrú Franse. Viljið þér láta bifreiðarstjórann
vita um það?‘‘
„Bifreiðin er þegar komin að dyrunum."
Nú er að muna eftir minnisblaðinu: Tólf flöskur af Canter-
merle frá 1914. Þega| hann stingur blaðinu í vasann, verður
hann þess var, að þar er annað blað fyrir. Ó-já — bréf. Hvað er
nú þetta? Honum verður litið á utanáskriftina — stóra og
klunnalega stafi: „Herra Willem Wijdeveld, — Einka-
mál — trúnaðarmál — berist fljót t.“
BLfreiðarstjórinn stendur við hurðina og heldur henni opinni.
Hnnn ber höndina upp að húfuderinu.
„Við i:omum við í vínbúðinni í Haag, Jakob.“
Biíreiðin rennur af stað yfir hin steinlögðu stræti Rotterdam-
borgar. Wijdeveld tekur af sér hattinn .... Það er heitt í dag
.... það væri gaman að bregða sér út í garðinn í kvöld .... en
það koma sjálisagt margir gestir rétt einu sinni — þar á með-
an van Me"ger: .... Hvað skyldi Janna litla hafa legið svona
á hjarta .... „Eir.kamál — trúnaðarmál — berist fljótt.“
„Pabbi! Hðrna scrðu, hvers ég óska mér á afmælisdaginn —
þegar ég vcrð ellcíu ára. Þú mátt ekki hlæja að þessu, pabbi —
en mig langar svo mikið til þess að eignast asna — lítinn asna,
asnatryppi, skilurðu — sem ég get látið elta mig? Þá þarftu ekki
að gefa mér neina jólagjöf og ekki heldur afmælisgjöf næst.
Gerðu þetta, pabbi minn. — Janni.“
Bréfið og klunnalegir stafirnir renna í móðu fyrir augum
hans — honum liggur við gráti, og hann finnur einhvern und-
arlegan sting í brjóstiuu. Ég er orðinn taugaveiklaður, hugsar
hann, en samt lokar har.n augunum og opnar þuu ekki aftur,

AUGLÝSING
um kjörskrá og kosningar
í Reykjavíkurdeild KR ON
Kjörskrá, sem gildir við kosningu fulltrúa og varafull-
trúa í Reykjavíkurdeild Kaupfélags Reykjavíkur og ná-
grennis á aðalfund félagsins, svo og kosningu aðal- og
varamanna í deildarstjórn, liggur frammi deildarfélögum
til athugupar í skrifstofu félagsins, Skólavörðustíg 12
(III. hæð), næstkomandi föstudag og laugardag kl. 1—
7 síðdegis og á mánudag 25. þ. m. kl. 1—10 síðdegis.
« .
Kærum sé skiiað á skrifstofu félagsins á sama tíma og í
síðasta lagi kl. 12 á hádegi n. k. þriðjudag.
í deildarstjórn á að kjósa 5 aðalmenn og 5 varamenn
til eins árs.
Ennfremur á að kjósa 200 aðalfulltrúa og 100 varafulltrúa
til- eins árs.
Uppástungum um stjórn og varastjórn, aðalfulltrúa og
varafulltrúa sé skilað til kjörstjórnar Reykjavíkurdeildar
á skrifstofu félagsins eigi síðar en kl. 12 á hádegi 28. þ. m.
** Kjörstjórn verður til viðtals 26. og 27. þ. m. í skrifstofu
félagsins kl. 5—6 siðd. og 28. þ. m. kl. 11—12 á hádegi.
Allar nauðsynlegar upplýsingar varðandi uppstillingu
stjórnar og fulltrúa, kjörgengi og fleira, eru gefnar dag-
lega á skrifstofu félagsins.
Reykjavík, 20. febrúar 1946,
Kjörstjóm
Reykjavíkurdeildar KROIN.
3
Minnmgar or ð:
Guðrún Pálsdóttir
Svínafelli.
Guðrún Pálsdótir á Svína-
felli í Öræfum andaðist að heim-
ili sínu 22. nóv. síðastl. Hún var
dóttir hjónanna Páls Jónssonar
og Guðrúnar Sigurðardóttur,
sem bjuggu lengi í Svín^felli.
Jón, afi Guðrúnar í föðurætt,
var frá Arnardrangi í Vestur-
Skaf.tafellssýslu, bróðir Ólafs
læknis og þeirra systkina. En
afi hennar í móðurætt, Sigurð-
ur Ingimundarson hreppstjóri á
Kvískerjum, var kominn af Jóni
Einarssyni í Skaftafelli, hinum
nafntogaða hagleiksmanni.
Guðrún var fædd í Svínafelli
2. marz 1880. Var hún bundin
við þann stað alla ævi, þótt hún
dveldi að vísu annars staðar um
stund. Hún ólst upp á harðinda-
árunum, en hlaut þó gott upp-
eldi. Heimili hennar var upp-
eldisstofnun, eins og bezt gerð-
ist í sveitum, allt í senn vinnu-
stöð, leikvangur og skóli. Það var
fjölmennt^ en alltaf bjargálna.
Og barnahópurinn, sem var ó-
venjulega stór, naut líka til
fullorðinsára fyrirhyggju og
framtaks föðursins og hand-
leiðslu móður, sem- var mikilhæf.
Guðrún hlaut mikla hæfileika
í vöggugjöf og náði góðum
þroska. En þegar hún var í
blóma aldurs síns, fékk hún á-
fall, sem hún bjó að til æviloka.
Er hún var tæplega hálfþritug
að aldri, veiktist hún svo alvar-
lega af mænuveiki,að henni var
varla hugað líf. Sú varð þó raun-
in, að lífsþrótturinn vann bug
á veikindunum. Hún náði smám
saman heilsu og nokkru vinnu-
þreki að nýju. Um fertugsaldur
veiktist hún aftur alvarlega, og
varð þá að leggja niður öll störf
um skeið, en sigraðist einnig á
þeim veikindum og safnaði nýj-
um þrótti hin síðari ár. Eftir
það hélt hún fullri heilsu, þang-
að til síðastliðið sumar.
Þó kð Guðrún yrði lengst af
að vægja til við áreynslu vegna
heilsunnar^ og sniðganga hin
erfiðari verk, vann hún margt
og mikið, einkum í þarfir heim-
ilins, enda geymir það margar
minjar þess. Hún var gædd ríkri
hneigð til að fegra heimilið, hlúa
að fjölbreyttum gróðri í hinum
fagra og skjólsæla stað og vildi
meira að segja styrkja þann vísi,
sem veikur er fæddur og skammt
á að lifa.
Þótt Guðrún yrði fyrir áföll-
um af langvarandi veikindum,
eins og fyrr er sagt, hélt hún
þeim andlegu hæfileikum, er
hún öðlaðist, óskertum til ævi-
loka. Hún var bókhneigð, minn-
ug og fróð um margt, enda þótti
ættingjum hennar og öðrum
jafnan ánægjulegt að dvelja
samvistum við hana. Trú hennar
og sálarþrek var eihs og góð-
málmur, sem skírist í eldraun-
inni.
Sveitungum Guðrúnar og
öðrum vinum þykir skarð fyrir
skildi, þegar sæti hennar er autt
orðið með þeim hætti, að hún
hefir fyrr en varði náð þeim á-
fanga, er allra leiðir liggja að,
og hnigið í skaut ættbyggðarinn
i ar, sem hún unni mjög, þótt sú
móðir reyndist henni bæði mild
og hörð. En í hugum þeirra lifir
minningin um mæta konu, sem
gekk til hvíldar eftir gott ævi-
starf. p. Þ.
Stjórnarflokkarnir
og dýrtíðin
(Framhald af 2. slðu)
Á sviði stjórnmála er brýn
þörf á því, að skýrari línur verði
dregnar en enn er orðið. Úrbóta
í dýrtíðarmálum, er ekki að
vænta fyrr en kjósendur hafa
opnað augun fyrir því, hvert
dýrtíðarflóðið ber menn. Að-
eins skal bent hér á þær stað-
reyndir, sem_ekki verður deilt
um. Ríkisauðvaldið fer hrað-
vaxandi:
1. Fjárlögin hækka áí frá ári.
Mestur hluti þess fjár gengur
dl a& launa starfsmönnum af
ýmsu tagi. Það er ósk og stefna
sósíalistaflokkanna, að svo sé.
2. Stórfúlgur, t. d. 60 millj. kr.
togaralánið, eru teknar að láni
til ráðstöfunar á tiltölulega fá-
ar hendur. Hér virðist ríkis-
reksturinn eiga að þjóna einka-
auðvaldinu.
3. Framleiðendur geta ekki
selt neina framleiðslu nema eft-
ir fyrirmælum ríkisins.
Einkaauðnum er erfiðara að
gera sér grein fyrir, en allt
bendir í þá átt, að auður hinna
ríku vaxi stórkostlega að tiltölu
við eignir alþýðu manna. Að
minnsta kosti benda hinar stóru
gjafir, sem auglýstar eru í
fréttum útvarpsins, til þess, að
svo sé. En framleiðslustarfsem-
ih um byggðir landsins berst í
bökkum og hrakar. Bændur
hætta búskap vegna fólksleys-
is, og útvegsmenn verða að
hætta rekstri sínum af sömu ái-
stæðu eða sækja sjómenn til
Færeyja.
Ef þjóðin óskar, að svo haldi
fram, veitir hún fylgi sitt sósí-
alistaflokkunum eða Sjálfstæð-
isflokknum. En ef kjósendum
þykir nóg komið, verða þeir að
taka til annarra ráða. Þá verða
þeir að fylkja sér gegn stjórn-
arflokkunum. Við, sém búum
víðs vegar um landið og nytjum
auðlindir þess eftir föngum.
verðum að vinna af alefli gegn
fjársamdrætti sósialismans og
kapítalismans og vinna af alefli
fyrir því, að við fáum notið til
fulls erfiðis okkar og aukið not-
in af náttúrugæðum landsins.
Hin nýja stjórnarskrá lýð-
veldisins, sem nú er væntanleg,
verður að fela í sér þá stjórn-
skipan, að tryggt sé, að engar
. erlendar stefnur geti lagt á
þjóðina nýja fjötra.
i Ég hefi hér í undangengnum
köflum bent á hættur þær, sem
felast í ofþjónkun við sósíal-
isma og kapítalisma. Þar með
er þó ekki sagt, að ekki megi
hagnýta sitthvað úr þessum
stefnum, þegar sérstaklega
stendur á. En að þessar stefnur
eigi að taka yfirráðin meðal ís-
lendinga nær engri átt. Þing-
ræðið er það tæki, sem þjóðin
hefir til sóknar og varnar. Al-
þingi íslendinga verður að hefja
sig yfir alla „isma“ og þvinga
þá til hollustu við þjóðina.
Þú, íslendingur, sem á annað
borð ert hugsandi maður — karl
eða kona — verður að gera þér
fulla grein fyrir því, að blind
þjónkun við flokksklíkur er sið-
leysi, sem frjálsum mönnum er
með öllu ósamboðið. Hins vegar
eru samtök til að hrinda vissum
málum áleiðis nauðsynleg.
Þannig er það og nauðsynlegt
og sjálfsagt, að stjórnmálasam-
tök séu gerð til þess að koma
fram umbótum á sviði löggjaf-
ar. —
Vinnið ötullega ftjrir
Tímann.
Allir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
TÍMANN.