Tíminn - 14.03.1946, Side 3

45. falað
Minningarorð:
Þorsteinn Guðmundsson
frá Skaftafelli.
Nýlega var jarðsettur að
Krossi í Austur-Landeyjum
Skaftfellingurinn Þorsteinn
Guðmundsson, bóndi að Gular-
ási þar i sveit, áttræður að aldri.
Þorsteinn var fæddur á Mar-
íubakka í Fljótshverfi, austustu
byggð Vestur-Skaftafellssýslu,
og mun ætt hans hafa lengi búið
þar áður en hann gerðist þar
ráðsmaður móður sinnar, að
föður sínum látnum. Mun sú ætt
sums staðar hafa verið nefnd
Sverrissensætt.
Fljótshverfi er vatnabyggð
mikil og er kennd við Hverfis-
fljót, en um miðja sveitina fell-
ur Djúpá, allmikið vatn og ill-
vígt nokkuð, og milli Fljóts-
hverfis og næstu sveitar fyrir
austan það, Öræfa, liggur Skeið-
arársandur með Núpsvötnum og
Skeiðará. Auk þess falla margar
ár saman fram á söndum suður
af Skeiðarársandi, Fljótshverfi
og Austur-Síðu og mynda hin
stórkostlegustu og viðsj álustu
fallvötn, sem til eru hér á landi.
Við þessi vötn og þessa sanda
ólst Þorsteinn upp, sem aðrir
menn á þeim slóðum, og jafn-
framt við það, að beita hestum
í viðureigninni við allt þetta, en
hann varð flestum samtíma-
mönnum sínum fremri sem
vatnamaður og ferðamaður yf-
irleitt. Var jafnan svo talið um
daga Þorsteins, að hann hefði
vit á vötnunum jafnvel öllum
öðrum fremur, og þó umfram
allt í því að sjá út. sandbleytu.
Þegar Þorsteinn kvæntist og
reisti bú að Skaftafelli í Öræf-
Um, kom það sér vel, að hann
var svo vitur og ötull vatnamað-
ur, því að á engum mæðir meir
viðureign við hin mestu og við-
sjálustu vötn, en bændunum í
Skaftafelli, næsta nágranna
Skeiðarár, fyrsta bæ í Öræfum,
sem komið er að af Skeiðarár-
sandi. Jón í Svínafelli og Þor-
steinn í Skaftafelli voru þá á
hvers manns vörum í Skafta-
fellssýslu og mörgum kunnir í
öðrum héruðum og i Reykjavík.
Og Þorsteinn varð fylgdarmað-
ur Kochs, hin danska landmæl-
ingamanns og rithöfundar í æv-
intýralegri Vatnajökulsferð, og
þar hinn öruggasti til ráða jafnt
sem rauna eins og ávallt.
Svo missti Þorsteinn konuna
og gerðist þá ráðsmaður ekkj-
unnar Jóhönnu Jónsdóttur á
Mýrum i Álftaveri, en tók brátt
jörðina á leigu og bjó þar sjálf-
ur. Á Mýrum var Þorsteinn um
hálfan annan tug ára og bún-
aðist mjög vel, enda eru Mýrar
líklega bezta jörðin í Álftaveri,
en ráðskonan, Þuríður Odds-
dóttir, búkona mikil og börn
Þorsteins hinn ágætasti vinnu-
kraftur. Átti það og vel við Þor-
stein að söðla hest sinn undir
morgun og ríða á fjöru, bisa við
rekadrumba og aðgæta, hvort
eitthvað nýrra hefði við borið.
Mátti Þorsteinn heita öndvegiáf-
höldur Álftveringa, þó vel væri
þar í sveit skipað. Svo var og
risna hans og þeirra Þuríðar frá-
bær, bæði um veitingar, viðræð-
ur og annað atlæti. Mörgum
fylgdi Þorsteinn á þeim árum
yfir Kúðafljót, og þarf ekki að
ætla, að hann hafi tekið fé fyrir.
Vorið 1933 flutti Þorsteinn að
Leiðvelli í Meðallandi. Er sú jörð
við Kúðafljót, sem Mýrar, norð-
ar en Álftaver og sunnar en
Skaftártunga, nokkurs konar
tengiliður Meðallands við þá
sveit, og vegurinn sveitanna í
milli þar um, enda gestanauð
mikil. Leiðvöllur var einhver hin
fegursta jö,rð að landslagi og út-
sýn, gamalt hraun uppgróið og
beitarjörð, en lahgt mjög á engj-
ar. Og því er nú verr, að um þær
mundir, sem Þorsteinn flutti
þangað, versnaði sandágangur
um allan helming, og er þetta
merka býli nú lítt eða ekki
byggilegt. Var það og ekki von-
um fyrr, að Þorsteinn flutti enn
búferlum og nú alla leit út í
Landeyjar. Þar vegnaði búi hans
vel, en heilsan var þrotin. Hún
hafði lengi verið biluð, þó að
ekki sæi það á hans kempulega
yfirbragði.
Þorsteinn var einn hinn bezti
«r
drengur, hreinn og beinn, á-
kveðinn í skoðunum og trúræk-
inn. Hans verður lengi minnzt
sem eins hinna ágætustu Skaft-
fellinga „í fornum sið.“
Björn O. Björnsson.
í dráttarvél. Hann hreinsaði
allan snjóinn úr ranghalanum
á nokkrum sekúndum. Ég horfði
á hann hreinsa þannig hvern
einasta stíg á að minnsta
kosti hálfrar mílu svæði frá
húsi hans sjálfs. Hann vildi alls
ekki taka á móti neinni borg-
un fyrir þessa greiðvikni.
„Þetta er engin ný bóla“,
sagði einn af nágrönnunum.
„Bert Moseley hefir ánægju af
að gera fólki smágreiða“.
Sumt fólk flytur frá smábæj-
unum vegna þess, að því finnst,
að það sé skylda þess gagnvart
börnunum að gefa þeim tækifæri
til að stunda nám i skólum stór-
borganna, sem hafa á að skipa
mörgum sérfræðingum í ýmsum
greinum og alls konar tæknileg-
um kennsluájhöldum. Ég var alls
ekki laus við misskilning í þessa
átt sjálfur fyrst í stað. En einn
daginn kom dóttir mín heim úr
skólanum og sagði:
„Hvílík aðferð við að kenna
sögu! Við erum látin læra sögu
b^ejarins hérna.“
Ég varð strax ánægður, er ég
heyrði þetta. Sögukenparinn, frú
Clarke, hvit fyrir hærum, hefir
kennt hverjum bekknum eftir
annan söguna um myndun
fyrstu byggðarlaganna, sögu
smáborgarinnar. Hún hefir
kennt unglingunum hverjir
mennirnir voru, sem áttu frum-
kvæðið að myndun byggðarlags-
ins, hver helztu áhugamál þeirra
voru og hverja erfiðleika þeir
áttu við að etja. Unglingarnir
lærðu einnig að upp með aðal-
götunni bjuggu einu sinni
Smith-systurnar, sem börðust
eins og hetjur fyrir kosninga-
rétti kvenna — ef til vill hinar
fyrstu, sem börðust fyrir þessu
mannréttindamáli í Bandaríkj-
unum.
Nemandinn fær ekki að byrja
á að læra um undirstöðuaðriði
stjórnarfarsins og skipulag rík-
isins, fyrr en hann hefir fengið
næga þekkingu á myndun byggð-
arlaganna. Og þfessari sögu-
kennslu er stöðugt haldið áfram,
eftir að nemandinn er farinn að
læra um sjálft sjórnarfarið.
Nemendur frú Clarke hafa þeg-
ar í byrjun fengið undirstöðu-
þekkingu í sögu Bandaríkjanna,
er seinna nfeir á lífsleiðinni
gerir þeim mun hægra með að
ruglast ekki í öllum þeim hræri-
graut af stefnum og „ismum“,
sem stöðugt eru að koma fram
í dagsljósið. Sjálf þurfa börnin
ekki annað en að líta út um
gluggánn á kennslustofunni
meðan þau eru í sögutímanum
til að geta litið með eigin aug-
um kirkjugarðinn, sem geymir
bein þeirra, sem lögðu grund-
flmmtndaginm 14. marz 1946
3
HANS MARTIN:
SKIN OG SKÚRIR
ast i tengsli við hið iðandi líf, kynnast þessum dásamlega
hnetti, sem hann lifði á, tala við Araba með vefjarhetti, blökku-
menn með hringi í nefinu, lifa meðal ókunnra þjóða .... sjá
svo ótal margt, sem hann átti ekki kost á að sjá og njóta hér
heima.
Ja, ef karlinn grunaði bara, hvað gerzt hafði! Hann yrði senni-
lega nokkuð langleitur, ef hann kæmist að því, að Renée lá alls
nakin í faðmi hans tæpum stundarfjórðungi eftir að hann hafði
slitið hana frá honum og ekið með hana heim. Hvers konar hátta-
lag var þetta líka að koma þjótandi og opna hurðina fyrirvara-
laust — og haga sér svo eins og hann gerði? Einhvern tíma hefir
hann þó verið ungur sjálfur .... Karel klórar sér bak við eyrað
.. Ég var annars auli að láta skapið hlaupa með mig í gönur
— mig minnir helzt, að ég hótaði honum flengingu — ha-ha!
Ég var líka talsvert kenndur — drakk fullmikið af kampavíninu.
Það er líklega skynsamlegra fyrir mig að hafa taumhald á tung-
unni, þegar hann kallar mig til sín. Annars má maður eiga von
á þrumum og eldingum. Og hver veit, hvaða afleiðingar það gæti
haft — maður verður að hliðra til fyrir foreldrum sínum vegna
peninganna. Það er segin sagan, að það bitnar fyrst á buddunni,
ef illskan hleypur í gamla fólkið .... Hver skrattinn — hann
er að koma ... <
Karl dregur sængina upp fyrir höfuð og læzt sofa.
„Karel.“ Wijdeveld kemur inn i svefnherbergi sonar síns.
„Komdu niður til mín eftir hálftíma. Ég ætla að tala við þig.
En mundu þetta: Komdu inn til mín, þegar klukkan er ná-
kvæmlega fimmtán mínútur gengin í tíu“.
„Já, pabbi.“
„Láttu mig ekki bíða.“ Hurðin lokast.
Karel sezt upp .... ekki er nú veðurútlitið gott. Karlinn var
eins og hann ætlaði að reka sleggju í hausinn á mér .... Jæja,
fjandinn hafi það allt .... við fellum stórseglið og beitum upp
í vindinn .... maður talar í líkingum í dag.
„Setztu. Þú veizt auðvitað, hvers vegna ég sagði þér að koma.
Hvað hefirðu að segja um þetta, sem gerðist í gær?“
„Mig .... mig tekur það sárt — að —- að ég skyldi í reiði
minni segja ýmislegt, sem betur hefði verið ósagt.“
„Er þér ljóst,að ég tel svona atferli hneyksli? Ég krefst þess, að
þú sýnir gestum okkar fulla virðingu. Gerðu þér til dæmis í hug-
arlund, að Maríönnu hefði verið boðið í samkvæmi — og svo
hefði sonur húsráðenda komið svona fram við hana. Hvernig
geðjaðist þér að því?“
„Hún hefði aldrei látið bjóða sér slíkt.“
„Nei, vonandi ekki.“
„En það er einmitt kjarni málsins."
„Hvað áttu við?“ f
„Að Renée lét bjóða sér þetta.“ — Wijdeveld sprettur á fætur.
„Lét bjóða sér þetta, segir þú! Ég bjóst við, að þú reyndir að
minnsta kosti að bera í bætifláka fyrir Renée — ég vonaði, að þú
segðir mér, að þú værir ástfanginn af henni og þið hefðuð
gleymt ykkur í ástarvímu .... En í þess stað segir þú blátt á-
fram, að þetta hafi hún látið bjóða sér — rétt eins og hún sé
allragagn.“
„Én hvað ....?“ segir Karel stamandi.
„En hvað — hvað áttu við? Hefði þér í raun og veru þótt vænt
um stúlkuna, gat ég skilið það og fyrirgefið, þótt þið létuð undan
ástríðum ykkar — meira að segja afsakað það, þótt þú hótaðir
að berja mig, föður þinn. En þessi framkoma finnst mér lítil
mannleg og and£tyggileg.“
„Æ, pabbi — vertu nú ekki að blása þetta út. Það tekur
því ekki að gera sér neina rellu út af þessari stelpu. Hún er bú-
in að vera með mörgum áður .... “
„Hvernig veizt þú það? Kjaftasögur — auðvitað.“
„Hvernig veit ég það? Strákarnir hafa sagt mér það sjálfir •
bæði Kalli og Polli.“
„Og slikar sögur segið þið hver öðrum?“ Wijdeveld ógnar syni
sínum með krepptum hnefanum.
„Já, auðvitað — hvers vegna ættum við ekki að gera það? —
Un amant averti en vaut deaux.“
„Þið eruð dónar — og það slordónar af verstu tegund . .
skilurðu það? Ég veit ekkert, hvernig stúlkan kann að vera ..
en sé hún skækja, þá finnst mér, að þið ættuð þess fremur að
reyna að leyna mökum ykkar við hana.“
„Og kvænast henni svo, af því að maður hefir glæpzt á henni?“
spyr Karel hæðnislega.
Krepptur hnefi föður hans ríður á vinstri kinn hans.
Hann sér föður sinn standa náfölan fyrir framan sig ..
hann bendir á dyrnar .... hann stamar: „Burt .... burt ..
burt með þig héðan.“
Karel stendur upp. Honum finnst þetta svo ótrúlegt, að hann
segir aðeins rólega: „Fyrst þú snýst svona við þessu ....“
„Burt héðan. Þú ferð ekki spor út úr herberginu þínu. Ég
sendi eftir þér, þegar ég þarf meira við þig að tala. Og gættu
þín vel — annars skalt þú komast að því keyptu. Burt héðan
tafarlaust.“
*
Hann klappar hundinum, en er mjög skjálfhentur. Hnén
nötra — það fer hrollur um hann. Hamingjan góða! Hvað hafði
völlinn að hinu fyrsta þjóðlífi
í Bandaríkjunum. Við slík skil-
yrði er námið lifandi, og það
fer varla hjá því, að nemandinn
finni sjálfan sig sem mikilvæg
an hlekk í þeirri keðju, er teng
ir saman 'fortíð og framtið.
Framh.
Samband ísl. samvinnufélaga
4
Samvinna í verzlun skapar sann-
virði. Þess vegna sjjá aliir hagsmun-
um sínum bezt borgið með því að
veru félagsmenn í kaupfélögum og
skipta eingöngu við þau.
UPPDRÆTTIR
AD HÚSUM
Athygli hlutaðeigandi er vakin á 8. mgr. 4. gr. hlnnar
nýju byggingarsamþykktar bæjarins, er hljóðar svo:
•
„Uppdrættir og útreikningar skulu gerðir af sér-
menntuðum mönnum — húsameisturum, verkfræð-
ingum, iðnfræðingum eða þeim öðrum, sem bygg-
ingarnefnd telur hafa nauðsynlega kunnáttu til þess
að uppfylla þær kröfur, sem gera verður til „tekn-
iskra“ uppdrátta.
Sá, er uppdrátt gerir eða útreikning, skal undirrita
hann með eigin hendi, enda beri hann ábyrgð á, að á-
rituð mál séu rétt og að uppdráttur og útreikningar
séu í samræmi við settar reglur“.
Byggingarnefndin mun framfylgja þessu ákvæði frá
28. þ. m., og er því nauðsynlegt, að umsóknir og skilríki
um þessi réttindi séu komin til nefndarinnar fyrir
þann tima.
BorgarstjórirLn

Tiikynning
um vátryggingu bátanna, sem íslendingav
hafa í smlöum á Norðurlöndum.
Bátaábyrgðarfélögum er heimilt að vátryggja
báta þessa frá því að þeir láta úr erlendri höfn
fyrir væntanlegri matsfjárhæð og sömu iðgjöld
og gilda í hverju félagi. Einnig mega þau striðs-
tryggja bátana fyrir þeirri fjárhæð, sem sam-
komulag verður um. Bátaeigendur geta snúið
sér hvort sem þeir heldur vilja beint til félags
sins eða til Samáábyrgðarinnar.
Samábyrgð islartds á fiskiskipum
Tilkynning
1/1 skr.................... 9,80 pr. kg.
Súpukjöt .................. 10,85 — —
Læri .................... 12.00 — —
r 4,35 pr. kg. endurgretðsla
1/1 skr..................... 5,45 pr. kg.
Súpukjöt ................. 6,50 — —
Læri ........................ 7,65-----
♦
Kaupið meira dilkakjöt, því það eru góð
matarkaup.
>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦

Kærar þakkir fyrir auðsýnda samúð við fráfall og
jarðarför
Jóns Thorlacius
Ólafur Thorlacius