Tíminn - 03.04.1946, Side 2

Tíminn - 03.04.1946, Side 2
2 TÍMliW. miðvikwdaginn 3. aprii 1946 59. blað Miðvikudagur 3. apríl Dæmdur maður Flótti Ólafs Thors í dýrtíðar- málunum myndi vekja mikla athygli, ef annar maður ætti í hlut, en enginn virðist taka til þess með hann. Nýlega flutti Ólafur eina af sínum „alvöru- þrungnu“ ræðum, þar sem hann lýsti nauðsyn og blessun dýrtíð- arinnar. Segist Morgunblaðinu frá á þennan hátt: „Þessu næst drap forsætisráðherrann á dýr- tíðina og spurði: Hvað er þessi ægilega dýrtíð, sem allir eru að gaspra um? Hún er hækkun kaupgjalds og afurðaverðs, auð- miðlun milli atvinnurekenda, er standa að framleiðslunni, og al- mennings í landinu." Áður en þessi ummæli ráð- herrans verða rökrædd er rétt að minnast nokkurra fyrri um- mæla hans til að sýna, hversu langt hann er nú leiddur og hve mikill er flóttinn frá fyrri mál- stað. Hinn 19. desember 1942 sagði hann: „Sjálfstæðisflokkurinn hefir frá öndverðu skilið böl vaxandi dýrtíðar. Hann hefir séð og sagt fyrir hvert stefndi, ef ekki yrði aðhafzt“. í marz 1942 sagði þessi sami maður: „í öllum siðmenningarlönd- um er nú háð hörð barátta gegn dýrtíðinni. Sá, sem berst fyrir dýrtíðinni, er ekki aðeins fjand- maður sparifjáreigenda, gam- almenna, ekkna og munaðar- leysingja og annarra, er af- komuvonir hafa byggt á pen- ingaeign og peningakröfum. Nei. Hann er einnig böðull framleið- enda og launamanna og raunar alþjóðar. Við okkur íslendingum blasir bölvun fra'mtiðarinnar óvenju skýr og ótvíræð, sé verðbólgan látin óhindruð". Um likt leyti lýsti Ólafur Thors ferli Alþýðufiokksins í dýrtiðarmálunum með þessum orðum: „Hann lagðist á sveif með kommúnistum í baráttu gegn hagsmunum launastéttanna, gegn hagsmunum gamalla og munaðarlausra í baráttu fyrir öngþveiti í þjóðfélaginu. í örvinglan kastaði hann öllu fyrir borð, eigin fortíð í mál- inu, skoðun sinni, velferð um- bjóðenda sinna og hagsmunum alþjóðar, allt í því skyni að reyna að afla sér kjörfylgis á kostnað alþjóðar. Silfurpening- ar urðu að vísu nokkrir. Júdas- arlaunin einhver", Tíminn hefir ekki rúm til að birta meira af hreystiyrðum Ól- afs Thors frá þeirri tíð, en af nógu er að taka. Þegar Eysteinn Jónsson vitnaði til þeirra í eld- húsdagsumræðunum í vetur, sagði Ólafur, að þau væru slitin út úr samhengi. Eri það er kom- inn tími til þess fyrir hann að birta þessi ummæli sín í sam- hengi, svo að út úr þeim fáist önnur merking en þau benda til hér að ofan. Um dýrtiðina er svo það að segja, að hún er engin auðjöfn- un í sjálfu sér. Hún er verðfell- ing peninga móti þeim nauð- synjum, sem fyrir þá fást. Eig- endur Kveldúlfs og aðrir stór- gróðamenn standa ekki nær al- þýðlegum lífskjörum en áður var, vegna dýrtíðarinnar. Og það voru til betri ráð en verðbólgu- úrræðin, til þess að halda stór- gróða þeirra í skefjum og bjarga stríðsgróðanum til almanna þarfa. Hér er ekki hægt að ganga Frækorn illskunnar Gunnar Þórðarson, Grænumýrartungu: Baráttan um búnaðarmálasjóðinn legt, þegar löggjafar- og fjár- veitingavaldið hefir árum sam- an talið óhætt að fela stjórn Búnaðarfélags íslands og bún- aðarþingi óskorað vald yfir eklci óverulegri fjárframlögum én þeim, sem Búnaðarfélag íslands og búnaðarþing hafa notið og ekki hlotið neina gagnrýni fyrir óskynsamlega ráðstöfun á til þessa, að þá skyldi einn af hin- um fá,u þingbændum verða til þess að heimta, að Alþingi skerði umráðaréttinn yfir fé búnaðarmálasjóðs, með þeim að- alröksemdum, að núverandi landbúnaðarráðherra sé svo vel- viljaður landbúnaði og yfirleitt svo mikill heiðursmaður, að ekki sæmi að vantreysta honum í þessum málum. En slík málsvörn sannar ein- mitt, að ráðstöfunin er óheppi- leg og óverjandi, því að þótt mannkostir núverandi landbún- aðarráðherra yrðu ekki véfengd- ir, þá ríkir ekki í neinum störf- um meiri óvissa um, hver með þau fer, frá ári til árs, en um ráðherrastörfin. Þó tekur út yfir, þegar sami þingmaður gengur í broddi fylkingar með kommúnistum um það, að Búnaðarfélag ís- lands sé algerlega svipt ráðstöf- urtarrétti sjóðsins og honum skipt eftir föstum reglum milli búnaðarsambandanna. Og auk þess eiga þau að veröa strang- lega skilyrðisbundin um notkun hans. í þessu felst svo móðgandi vantraust um notkun sjóðsins, að furðu sætir, að nokkur mað- ur í bændastétt skuli vera rið- inn við slíkar tillögur. Hitt er ekki síður áberandi, að þeir, sem þessar tillögur geta aðhyllzt, skortir algerlega skilning á gildi félagsiegra samtaka og sam- starfs. Aðalþörf alira heiidarsamtaka er sú, að þau hafi rúm fjárráð og geti beitt þeim til framtaks og framfara á þeim stöðum, sem þörfin er mest og árangurinn er hagkvæmastur á hverjum tíma. Það hefir verið reynt að færa það fram til ámælis, að ráðgert er að verja nokkrum hluta af fé sjóðsins til að koma upp var- anlegum húsakynnum handa Búnaðarféiagi íslands og til gististaðar handa bændum, er koma til Reykjavíkur. Þetta lýs- ir furðulegri skammsýni eða blekkingarviðleitni gagnvart þeim, sem minnst þekkja til þessara mála. Sannleikurinn er sá, að húsakynni Búnaðarfélags íslands eru löngu alveg óviðun- andi, auk þess sem þetta gamla timburhús getur fuðrað upp á svipstundu, ef eldsvoða ber að höndum, og væri þá viðbúið, að meira eða minna glataðist af lítt bætanlegum gögnum við- komandi búnaðarmálum okkar og þeim störfum, sem þar hafa verið unnin. Þetta er þeim bezt ljóst, er einhvern þátt hafa tekið í störf- # um Búnaðarfélags íslands og búnaðarþings. Hafa og fulltrúar á búnaðarþingi þegar hafizt handa fyrir nokkrum árum um að leggja fram fé úr eigin vasa til stofnunar sjóðs, er varið skuli til umbóta i þessu efni. Að lokum verð ég að segja það, að mér finnst það lýsa mikilli óskammfeilni, þegar það er látið í veðri vaka, að það sé eitthvert óþarft tildur eða ráðleysi, að möguleikar séu jafnan fyrir gistingu 50—100 manns utan úr sveitum landsins í höfuðborg- inni. Og talað er um að rekstur á slíku húsi mundi ekki bera sig, þótt meiningin sé auövitað að halda húsinu opnu fyrir al- menning, en bændur og aðrir sveitamenn hefðu forgang til gistingar, sem að mestu mætti tryggja með því að panta gist- inguna nokkru áður en komið væri til bæjarins. Þegar á það er ennfremur lit- ið, að slíkir gististaðir tíðkast með nágrannaþjóðum okkar, og hins vegar, að ekki er fengizt Halldór Kristjánsson. Fjórar merkar bækur Svo ólíklega hefir til tekizt, að allmikil átök hafa orðið út af umráðarétti Búnaðarfélags ís- lands yfir búnaðarmálasjóðnu.m. Hafa jafnvel menn úr bænda- stétt látið hafa sig til að ljá lið sitt til að svipta Búnaðarfélag íslands þeim umráðarétti enn meir en þegar var orðið. Hefði þó verið ástæða til að ætla, að bændum þætti nú þegar nægi- lega mikið að gert í þessu efni, þar sem fjárveitingar úr sjóðn- um eru háðar samþykki land- búnaðarmálaráðherra. En það ákvæði vildu flestir bændur að vonum fá fellt úr lögunum. Er illa farið, þegar til eru menn innan bændastéttar. sem ekki skirrast við að lítilsvirða svo stétt sína og þá menn, sem fyrir þeirra félagsmálurn standa, eins og fram kemur í fyrrrætl- unum um skiptingú búnaðar- málasjóðsins. Það er óneitanlega einkenni- með öllu framhjá því, er Ólafur Thors og Mbl. þvæla um, að Framsóknarflokkurinn hafi fall- izt á dýrtíðarstefnuna, þar sem Eysteinn Jónsson hafi ekkert látið bóka um nauðsyn á kaup- lækkun einhverntíma þegar rætt var um þingræðisstjórn allra flokka, en hins vegar séð það, að í launagreiðslum úti um land væri ósamræmi, sem þyrfti að laga.1 Þessar upplýsingar eru ef til vill góðar fyrir þá, sem eru farnir að trúa þeim ósannindum Mbl. og kommúnista, að Fram- sóknarflokkurinn hafi viljað minnka dýrtíðina með því einu að koma á kauplækkun. Fyrir hina, sem vita betri skil á mál- unum, er þessi frásögn til ein- skis. Mbl. sagði annars svo frá gangi mála við stjórnarsamn- ingana 17. febrúar síðastliðinn: „Ríkisstjórnin og stuðnings- flokkar hennar töldu málefna- samninginn, sem samkomulag náðist um svo þýðingarmikinn, að ekki væri forsvaranlegt að láta stjórnarmyndunina stranda á dýrtíðarmálunum. En þetta varð til þess,^ að Framsókn skarst úr leik. Hún neitaði allri samvinnu í ríkisstjórn ef ekki yrði byrjað á því að leysa dýr- tíðarmálin". Þessi na.uðvörn Ólafs Thors er frábærlega aum. Menn þurfa ekki að hafa fylgzt með málum eða að hafa lesið Tímann til að sjá eymdina og blekkingarnar. Það er nóg, að þeir hafi lesið Mbl. Ef þeir hafa einhverja greind til gagns, sjá þeir þá mótsagnirnar og ósannindin. Svo ^etur Mbl. og Ólafur Thors talað um, að aðrir séu reikulir í ráði og snúist. Þeim ferst. En það er staðreynd, að í öll- um siðmenningarlöndum hefir verið háð hörð'“barátta gegn dýrtíðinni. Þar hefir ekki auð- jöfnunarfræði Ólafs Thors verið tekin upp. Og orðin, sem Ólafur Thors hafði um Alþýðuflokkinn, eru fyllilega réttmætur dóm- ur um hann sjálfan: „Hann lagðist á sveif með kommúnist- um í baráttu fyrir öngþveiti í þjóðfélaginu. í örvinglun kast- aði hann öllu fyrir borð, eigin fortíð í málinu, skoðun sinni, velferð umbjóðenda sinna og hagsmunum alþjóðar". Þetta er sjálfsásökun Ólafs Thors. Ódáðahraun. Víða er kappsamlega unnið að- því að semja og gefa út sögur einstakra héraða landsins og er það eðlilegt. Hitt er merkilegra, röðin skuli vera komin að Ó- dáðahrauni. Saga þess er komin út í þremur bindum. Það er sagan um myndun þess, könn- unarsaga þess og glöggt og gott yfirlit um þátt þess í þjóðlífinu. Er þar öll tilbreytni frá hrein- um þjóðsögum og ævintýrum um tröli og útilegumenn að sönnum hetjusögum úr hvers- dagslegri lífsbaráttu nútíðar- manna. Ólafur Jónsson á Akureyri hefir skriíað þetta merka rit í tómstundum sínum frá jarð- yrkju og tilraunum, og virðist hafa gengið að því með sama dugnaði og nákvæmni. Slíkum tökum hefir Ódáðahraun náð á honum. Svo heillandi hafa hon- \ um orðið áhrif þess. Þessi bók er ekki skrifuð til að skrifa eitthvað, heldur af ást á efninu og innri þörf. Þannig á líka að skrifa. Mér finnst, að við þann, sem á þess kost að lesa Ódáðahraun, megi segja það, sem í vísunni stendur: Þér er upp í lófann lögð landið, þjóðin, sagan. Þúsund og ein nótt. Þriðja og síðasta bindi af Þús- und og einni nótt kom út í vet- ur. Þetta er endurprentun á þýðingu Steingríms Thorsteins- sonar, en aukið í hana myndum úr þýzkri útgáfu. Þúsund og ein nótt er merkis- rit, sem skýlaus fengur er að. Sumar sögurnar eru svo fræg- ar og alkunnar, að það er baga- leg gloppa í almenna menntun að vita ekki skil á þeim, líkt og goöafræði og hetjusögum Grikkja, sögum Gamla-Testa- mentisins og fornsögum okkar. Aladdinslampinn, Sindbað, kon- ungurinn á svörtu eyjunum og margt fleira úr ævintýrunum au.'i£rænu, mætir okkur víðs vegar í bókmenntum okkar og frændþjóðanna. Þýðing Steingríms er á svo hreinu og snjöllu máli, að unun er að. Ég hygg, að þeir, sem nú stunda þýðingar hér á landi, hvort sem þeir fást við bækur íslendingar eru löngu hættir að vera herskáir vígamenn. Þeir vilja að menn leysi mál sin og deilur með friðsamlegum hætti og kalla það eitt samboðið sið- uðum mönnum. Þeim finnst það vandræðaástand og neyðarúr- ræði, er til mannvíga dregur. Þeir vita, að slíkum atburðum fylgir jafnan harmur og hörm- ungar og kemur það alltaf við ýmsa þá, sem ekki hafa til saka unniö. Það er þannig virðing fyrir mannslífinu og mannleg- um tilfinningum yfirleitt, sem veldur því, að íslendingar eru friðsamir menn. Vegna þessa hefir flestum ís- lendingum verið harmur og hug- arangur að heyra meginhluta þeirra fregna, sem borizt hafa frá útlöndum síðustu ár. Og þó að meginþorri þjóðarinnar fagni því, að nazisminn var brotinn á bak aftur, breytir það ekki því, að hörmungar styrj- aldarinnar og afleiðingar henn- ar eru þjóðarsorg á íslandi. | Lífsins kvöð og kjarni er það að líða og kenna til í stormum sinna tíða, segir Stephan G., enda mun flestum vera það gleðiefni að íslenzk hjörtu finna til með framandi þjóðum. Og þó er ekki laust viö að örli á ofstæki, sem sver sig í ætt við Gyðingaofsóknir og kyn- þáttahatur. Er sannarlega dap- urlegt að verða þess var. En þegar dómsmálaráðherrann berst gegn því, að fáeinum Þjóðverjum, sem eiga íslenzkar konur og á engan hátt hafa unnið fyrir nazista verði leyfö landvist, vekur það athygli. Þá er lítið eftir af „gestrisninni hans Flosa“ og verður mörg- um erfitt að skilja þann ,'dreng- skap“. Hins vegar er vitanlegt að meðal okkar eru ýmsir ís- lenzkir menn, sem höfðu ríka um, þótt ráðgert sé að verja tug- um milljóna á næstu árum í útvarpshöll, útlendingagistihús og ýmis konar samkomustaði, þá sýnir það glöggt, að þeir menn, sem þessum árásum ráða, ætla bændastéttinni ekki jafn- an hlut og öðrum þegnum þjóð- félagsins. eða blaðagreinar, gætu margt af því lært að lesa þessa þýðingu. Svo getur lesandinn milli þess, sem hann reikar sér til hress- ingar og menntunar um ævin- týraheima Austurlanda, hug- leitt það, hvílíkt afrek sé fyrir íslenzkan námsmann og stunda- kennara að þýða slíkt rit í tóm- stundum sínum, endurgjalds- laust. Dýrheimar. Það væri skaði, ef þessi bók sykki með öllu og gleymdist í flaumi léttvægra og illa unn- inna bóka, því að hún er gott rit. Fer þar alt saman: Heill- andi ævintýri og furðusögur, frásagnarlist, drengilegur andi og snjallar persónulýsingar. Sögusviðið og efnið er óvenju- legt, þar sem mannsbarn elzt upp með úlfum í frumskógum Indlands. En það sýnir þessi saga, að auðið er að þjóna rétt- lætisást og drengskap með slíkri frásögn. Þess skal getið, að þýðingin er snjöll og vönduð og ein af þeim, sem við getum vitpað til, svo að okkar kynslóð haldi heiðri sín- um gagnvart snillingum nítj- ándu aldarinnar. Það svíkur enginn drenginn sinn á þvi að fá honum Dýr- heima, hvort sem hugsað er um skemmtun og dægradvöl, mál- smekk, siðferðiskennd eða * í- samúð með nazistum og enginn vill nú mein gera, og mun það sannast sagna, að dómsmála- ráðherrann hafi notið sumra þeirra við, er hann steig upp í ráðherrastólinn. En almenningi á íslandi fellur það illa að út- hýsa nauðstöddum mönnum saklausum, sem kvæntir eru ís- lenzkum konum, þó að þeir séu Þjóðverjar. íslenzkt almennings- álit fordæmir það, að sækja menn til saka fyrir þjóðerni sitt. Sumir flokksbræður dómsmála- ráðherrans segja líka, að vegna framkomu hans í þessu máli hafi f-lokkur hans tapað meiri- hlutanum í bæjarstjórn ísa- fjarðar. En því miður eru aðrir mefin einnig sýktir af kynþáttahatri gagnvart Þjóðverjum. Ýmsir kommúnistar hafa reynt að rækta grimmd og miskunnar- leysi í hugum íslendinga. Þykir þeim það að vonum nauðsynlegt vegna heimaslátrunar og hrein- gerninga í ríki Stalins. En þar að auki boða þeir þá trú, að þýzka þjóðin öll sé sek og þurfi að kveljast í hreinsunareldi um ákveðinn tima og kasta hnút- um að þeim, sem finna til meö þýzku þjóðinni, börnum og mæðrum. Þessu til sönnunaf má m. a. benda á ritdóm eftir Ólaf Jóh. Sigurðsson skáld í Tímariti Máls og menningar, 3. hefti 1945. Hann játar þar, að hann skilji ekki sáiarástand þeirra landa sinna, sem klökkni af meðaumkvun með þýzku þjóð- inni. Þannig er haldið áfram og endað með því að segja, að vel þurfi að gá að rótum nazismans í samfélagsháttum og menn- ingu, svo að hann fái ekki í annað sinn að steypa bölvun yfir mannkynið. Þetta er rétt og þessar rætur eru virðingarleysi fyrir tilfinn- ingum og rétti annarra o. fl. þ h. Slíkar rætur verða ekki drepn- ar með grimmd og ofstæki. Að boða grimmd og kynþáttahatur er tilraun til að afsiða og nið- urlægja íslenzku þjóðina og opna dyrnar fyrir bölvun naz- ismans og annarra ofbeldis- flokka. H. Kr. myndunaraflið. Þetta er ágæt unglingabók. Undur veraldar. Þetta er þykk bók og prentuð með smáu letri. Segir þar frá margs konar efnum úr segju jarðar og manna. Þetta er safn ýmissa ritgerða um náttúruvís- indi, og er þar meðal annars bæði lýst myndun jarðarinnar og andlegri og líkamlegri þróun mannsins eftir því, sem fræði- menn bera nú bezt skyn á. Mikill fróðleikur er í þessari bók, en ekki er hann allur skemmtilega fluttur fyrir menn eins og mig. En greinar eru líka, sem gaman er að. Og flestir þeir, sem á annað borð nenna nokkuð að lesa sér ■ til gagns, munu finna þar eitthvaö um hugðar- efni sín og áhugamál og þykja skemmtilegt. Menn ættu því ekki að láta smáa letrið hræða sig að óreyndu. Hitt er svo annað, að þarna eru til greinar, sem ég held að séu óskpp lítils virði, en þeirra gætir ekki í svo miklum mat. Margt góðra manna hefir þýtt efni bókarinnar, og er út af fyr- ir sig fróðlegt að bera þá sam- an, t. d. Pálma Hannesson og Björn Éranzson. Það er tvimælalaus fengur að þessari bók og menningarstarf að safna efni hennar og bera á borð fyrir íslenzka lesendur

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.