Tíminn - 11.04.1946, Blaðsíða 2

TtMINN, fimmtndagiim 11. aprfli 1946
65. blað
Fimtuflufiur 11. aríl
Hrun eða viðreisn
Þúsundir manna hafa safn-
aS fé á undanförnum árum, þó
að yfirleitt séu það ekki miklar
upphæðir. Mikill þorri þessara
manna hefir jafnframt slegið á
frest ýmsum nauðsynlegum
framkvæmdum, bæði vegna
þess, að þeim hefir ofboðið verð-
iag og tilkostnaður, og þó frek
ar af hinu, að þeir hafa alls
ekki getað fengið nauðsynlegt
efni til þeirra hluta.
Öllu þessu fólki finnst það
miklu skipta, hvað um sparifé
þess verður. Hverfur það mátt-
laust og einskisnýtt í gap geng-
ishrunsins og nýrrar verðbólgu
eða fær það að halda gildi sínu
og ka^upmætti?
Þetta er eitt af því, sem ræð-
ur flokkaskipun í landinu og af-
stöðu manna við væntanlegar
alþingiskosningar. Stjórnar-
stefnan miðar að því að gera
spariféð verðlaust. Einn af
þingmönnum stjórnarflokkanna,
Ásgeir Ásgeirsson, hefir blátt
áfram boðað gengislækkun, sem
úrræði, sem nota verði, þegar
ekki fæst lengur hæsta stríðs-
verð fyrir útflutningsvörurnar.
Og fjármálastjórnin miðar öll
að þessu.
Um það þarf svo ekki að fjöl-
yrða^ að .dýrtíð, sem gerir allt
atvinnulíf í landinu allsherjar
taprekstur og leiðir þannig til
gengislækkunar, er hrunstefna.
Framsóknarflokkurinn hefir
viljað fara að dæmi annarra
siðaðra þjóða og standa gegn
verðbólgunni, en verið borinn
ráðum. Það hefir orðið þjóðinni
dýrt. Og nú eru augu almenn-
ings að opnast fyrir því. Ýmsir
af forustumönnum verkalýðsins
sjá það nú, að stefna ríkisstjórn-
arinnar færir þeim enga bless-
un. Víðs .vegar að koma fram
yfirlýsingar þeirra þess efnis.
Fulltrúaráð Dagsbrúnar lýsti
því nýlega yfir að þannig hQfði
verið haldið á verðlagsmálum
þjóðarinnar að kauphækkanir
síðustu ára væru að engu orðn-
ar og fólki í lægri launaflokk-
um væri ekki unnt að lifa af
tekjum sinum.
Verkalýðsfélagið Baldur á ísa-
fyrði lýsti því yfir fyrir fáum
vikum að verkafólk yrði að
tryggja verðgildi fjármuna
sinna en ekki dygði að leggja
einhliða kapp á kauphækkanir,
sem óðar væru að engu gerðar.
Verkalýðsfélag Seyðfirðinga
hefir heitið á Alþingi að hætta
þeirri fjármálastjórn, sem neyð-
ir verkamenn til að gera síaukn-
ar kaupkröfur, án þess að þeim
fylgi nokkrar hagsbætur þegar
til kemur.
Þannig er nú vitnisburður
verkalýðsins. Það er alls
staðar eins, fyrir austan,
vestan og sunnan. Launastétt-
irnar finna það, að sú hag-
fræði stjórnarfl., að aukin verð-
bólga og dýrtíð skipti stríðs-
gróðanum og geri alþýðuna
að striðsgróðamönnum er blekk-
mg. Sú blekking hefir verið
notuð til þess, að vernda stór-
gróðastéttirnar.
Það er þvi margj, sem bendir
til þess, að nú sé þeim mjög að
fjölga, sem skilja það, að leiðin
til viðreisnar er ekki leið verð-
bólgunnar. Þeir munu því allir
hlusta á ávarp Framsóknar-
flokksins um að sameinast til
baráttu þeirrar sem framundan
er:
Gegn verðbólgu og gengis-
hruni.
VIGFÚS GUÐMUNDSSON:
Eigum land vort einir
„Til framandi landa
ég bróðurhug ber.“
Hiö svokallaða herstöðvamál
er mikið á dagskrá þessa dagana.
Ráðamenn þjóðarinnar virðast
þó reyna að varpa yfir það sem
mestri huliðsblæju: Ýmsir reyna
að „slá sér upp“ á því að toga
í hólmann okkar í austur eða
vestur. En þeir, sem vilja hafa
hann á sama stað, láta sér fátt
um finnast og þegja að mestu
Og er þó timi kominn til fyrir
okkur að leggja orð í belg.
Það mun vera til 'talsvert af
mönnum hér á landi, sem vilja
sem allra nánast samstarf eða
jafnvel innlimun í stórveldin,
aðrir í Rússland, hinir í Banda-
ríkin.
Það er hálfgerð raun að heyra
þá menn, er stjórnast algerlega
frá Mosícvu, vera að þeyta lúð-
urinn alla daga um sjálfstæði
íslands — mennifta, sem alltaf
eru tilbúnir að láta ættland sitt
fyrir baunaspón, vegna undir-
lægjuskapar síns við hið aust-
ræna stórveldi. Má þar varla á
milli sjá og hinna, sem vilja
leigja (eða selja) hluta af landi
okkar til herstöðva Bandaríkja-
anna.
Hitt er allt annað mál að hafa
samhug með þessum stórveldum
í austri og vestri: Rússum |yrir
margháttaðar umbótatilraunir
og verk til þess að hefja þá stóru
þjóð úr niðurlægingu fyrri
tíma og Bandaríkjamönnum
fyrir þeirra mikla frjálsræði og
og dugnað.
Við, sem dvalið höfum nokkur
ár af ævi okkar í Bandaríkjun-
um, munum flestir sammála um
það, að ef við vildum gera annað
land en ísland að fósturlandi
okkar, þá væru það Bandaríkin.
En þau eru erlend og fram-
andi ríki, og þótt við vildum
allra landa helzt hafa samband
við þau, með öllu því frelsi, auð-
æfum og manndómi„ sem þar er
ríkjandi, þá viljum við ekki
semja um einn fermetra af
landi okkar til þeirra, hvorki til
leigu né sölu.
Hitt er annað mál, þótt vest-
anmenn séu hér með fámennt
lið við flugvellina sem áfram-
hald af hernáminu þar til frið-
ur hefir verið saminn milli
flestra ríkja, sem vonandi verð-
ur á þessu ári.
Við kölluðum áreiðanlega vo?ia
yfir þjóð okkar með því að bjóða
heim til langdvalar erlendu
herliði, sem nokkuð verulega
mætti treysta til varna. Það
myndi tæra okkar íslenzku þjóð
upp. Nú þegar eru mörg hundr-
uð islenzkra kvenija á bezta
æskuskeiði tapaðar íslenzkri
þjóð um aldur og ævi fyrir
kynningu þeirra við herliðið,
þótt þær geti reynst góðir borg-
arar annars staðar. Og ennþá
fleiri máske verra en tapaðar.
Eftir þessu er furðanlega (lítið
tekið. Færist skip hérna úti í
Til þess að auka kaupmátt
launa og framleiðslutekna.
Gegn verðbólgubraskinu.
Fyrir því að gera upp þann
mikla stríðsgróða, sem safnazt
hefir á fárra hendur og tryggja
réttláta skiptingu hans.
Fyrir því að verzlunarsamtök
almennings fái notið sín.
Þetta er hin jákvæða viðreisn-
arstefna, sem Framsóknarflokk-
urinn berst fyrir og vill sameina
þjóÓina um gegn verðbólgu og
upplausn.
Vilja menn hrun eða viðreisn?
Þarf að spyrja?
flóanum með 500 íslenzkum
stúlkum og limlestust í bifreiða-
slysi 1000 stúikur, þá
myndi verða þjóðarsorg og
öll blöð með stórum og feitum
fyrirsögnum. En hið þögula
smátærandi tjón, sem erlent
setulið hlýtur að valda þjóðinni,
eftir því er tæpast tekið.
Við, sem hvorki viljum gerast
undirlægjur Rússa né Band-
ríkjanna, en eiga land okkar
sjálfir, viljum hafa vinsamleg
samskipti við erlendar þjóðir,
og þó einkum lýðræðisþjóðirnar.
Lögreglu og starfslið þurfum
við að hafa við þá flugvelli, sem
búið er að gera og er ekkert að
því að semja við Bandaríkja-
menn um eitthvert starfslið til
bráðabirgða meðan íslendingar
eru að venjast störfunum, allt
undir íslenzkum yfirráðum.
Auðvitað er ískyggilegt aö
stjórnarliðið hefir skipað ein-
hvern mesta Moskvukommúnist-
ann sem yfirmann flugmál-
anna hér á landi, en þessi ó-
stjórn, sem nú er, ríkir vonandi
ekki lengi úr þessu.
Er það eitt af verri verkum
þessar ógæfustjórnar og óverð-
skulduð storkun til Bandaríkj-
anna, sem fyrst allra þjóða við-
urkenndu sjálfstæði okkar.
Þessi trúi Moskvuþjónn, sem
skipar flugmálastjóraembættið,
hefir m. a. forsómað að kenna
íslendingum og æfa þá til þess
að gæta flugvallanna og er það
samkvæmt annarri samkvæmni
Moskvumanna, er leika hér sinn
„landvarnaleik“ — sem þeir
glotta að bak við tjöldin.
Það munaði mjóu að stjórn-
arliðið væri í fyrra búið að láta
íslendinga segja Þjóðverjum og
Japönum stríð á hendur. Þá
báru Framsóknarmenn svo á-
kveðna móttillögu fram á Al-
þingi að stjórnarliðið gugnaði.
Þó að Framsóknarflokkurinn
hefði aldrei gert annað en það,
sem hann gerði þá, myndi ís-
•
landssagan geyma minningu
hans með þakklæti.
Nú er það Framsóknarflokks-
ins að berjast í fylkingarbrjósti
fyrir því, að engin erlend ríki
fái neitt af landi okkar til
yfirráða í framj;íðinni með ís-
lendinga eigin vilja.
. En bróðurlegt samstarf við
aðrar þjóðir er sjálfsagt og þó
einkum við Engilsaxa og Norð-
urlandaþjóðirnar, ' sem íslepd-
ingum hafa reynst beztir há-
grannar. ' /
27./3.-—’'49.
Hví fá ekki allir að njóta
hinna sömu kjara?
Ég sendi Tímanum þennan
greinarstúf sem eftirfara grein-
arstúfs, sem birtist í blaðinu í
gær. Vona ég og einnig, að hann
fái rúm í blaðinu.
Gunnlaugur Pétursson kvartr
ar í greinarstúf' sínum um það
misrétti, ,sem launþegar verði
fyrir með því að fá ekki greidd-
an mismun á vísitöluverði og
útsöluverði hangikjöts, og „bein-
ir þeim tilmælum til Alþ.sam-
bands íslands alveg sérstaklega,
að það beiti sér fyrir rétti laun-
þeganna í kjötniðurgreiðslu-
málinu.
É| geri ráð fyrir, að Gunn-
laugi og hans- fólki þyki hangi-
kjöt gott, en mér og mörgu
fólki, sem við sveitabúskap vinn-
ur, þykir- nýtt kjöt gott líka. En
kjötlögin búa yfir þeim rang-
indum, að það er frádæmt þvi
að fá niðurgreiðslur, hliöstætt
við aðra neytendur í landinu.
Á meðan fyrra niðurgreiðslu-
fyrirkomulagið réði, þá keypti
sveitafólk nokkuð almennt
frystihúsakjöt með útsöluverði.
Af sumum illsýnum mönnum’
voru þetta talin lymskukaup,
jafnvel þjóðmálaoddviti úr
bændastétt heyrðist hátala, að
bændur hef'ðu þar reynst „aura-
gleggri" en hann hefði ráð fyrir
gert — sá vel hugsandi maður.
En gagnsvör lágu nærri. Sam-
kvæmt áliti vísitölunefndar árið
1943, er bóndanum, á pappírn-
um, ætlað, 'árskaup í samræmi
við meðaltekjur sjómanna,
verkamanna og iðnaðarmanna
í Reykjavik og kauptúnum sam-
kvæmt skattframtölum. Sama
myndi enn vera árið 1946, ef
vísitöluverö landbúnaðarafurða
væri ósneitt. Raunverulega þýð-
ir þetta það, að ráðamenn á
þjóðarbúinu hafa þá ætlað þess-
um verkamönnum búsins sama
kaup í peningum mælt, svo sem
ef bóndi hefði tvo verkamenn,
annar ynni að húsabyggingum,
en hinn að fjárgæzlu, greiddi
þeim jafnt kaup, en segði ekki
síðan við þann, sem fjárgæzl-
una anhaðist: Ég reikna þér
hvert kíló, sem þú étur af nýju
kjöti kr. 4.35 hærra verði af því
að þú vannst við fjárgæzluna —
reykurinn er nokkuð þungur af
réttunum.
En samt er nú þannig komið,
að ráðampnn þjóðarbúsins segja
sem svo við verkamann í kaup-
stað: Þér nægir þitt kaup, því
ég ætla að greiða allverulega
<Framhald á 4 slfíu).
A ðííaVangi
Dómur sérfræðinga.
Mbl. skýrir nýlega frá áliti
tveggja amerískra ráðunauta
á gistihúsi ríkis, bæjar og Eim-
skips. Þar segir svo:
„Báðir létu þessir Banda-
ríkjamenn í ljós hrifningu á
umhverfi Reykjavíkur og töldu
að óvíða hefðu þeir séð jafn-
mikinn áhuga fyrir skipulags-
málum bæja og hér á landi.
Ættu þeir menn, sem áð þeim
málum hafa unnið mikið hrós
skilið og væri það trú þeirra, að
Reykjavík gæti með sama á-
framhaldi orðið hinn fegursti
bær.“
Það er von að Mbl. hafi áhuga
á. því, að koma- upp útlendinga-
gistihúsinu, því að eflaust munu
skipulagssérfræðingar bæja og
borga sækja hingað austur um
haf til þess að kynna sér fyrir-
myndarskipulag bæja.
En þeSsu hefðu fáir spáð hér
að skipulag bæjarins fengi þetta
hrós, þó að margt sé vel um
okkur.
Það er ekki ónýtt að fá svona
sérfræðjnga.
En hyorir ættu að borga, við
eða þeir? •
Mbl. lýsir Jóni Pálmasyni.
„Það er alkunnugt fyrirbrigði
að þeir menn, sem hafa ein-
hverja vöntun, reyna að bæta
það upp með sjálfhælni. Þetta
sannast stundum á litlum
mönnum, vitgrönnum, oða
máttlitlum til líkamlegra af-
reka. Almennt er á þennan eig-
inleika litið, sem háð um sjálf
an hlutaðeiganda og oft.reynt
að ýta undir aðgerðir til að auka
á þá lítiLsvirðingu brosgjarnra
manna, sem gortaramennskan
veldur." • /
Það er nú samt grátt gaman
og alvörulaust um of að hreykja
slíkri manntegund í forsetastól
Alþingis. En fyrirbrigðið hlýtur
að vera alþekkt meðal lesenda
Mbl.
Sviður í kaunin.
Mbl. ber sig aumlega undan
stjórnmálaávarpi Framsóknar-
flokksins. Fátt verður því þö
um várnir. Röksemdir kemur
það engar með.
Hins vegar ber talsvert á
grobbi.
Og nokkuð er þar af fullyrð-
ingum..
Ileilaspuni Mbl.
Mbl. segir að Framsóknar-
flokkurinn hafi viljað stofna
til allsherjarverkfalla fyrir hálfu
öðru ári síðan. Það er ótrúlegt
að það hefði leitt til verkfalla,
þó að eitthvað hefði verið gert
til þess, að tryggja það að stríðs-
gróðinn rynni til almennirigs-
þarfa og tryggja verðgildi og
kaupmátt atvinnutekna og
launa. En það. var þetta, sem
Framsóknarmenn vfldu og vilja
enn.
Síðasta huggunin.
Síðast huggar Mbl. sig við það,
að Framsóknarmenn hafi beðið
þessa menn að bjarga málum
þjóðarinnar fyrir 8 árum. Þá
hafi allt verið komið í strand.
Bendir þetta til þess að ríkis-
stjórnin sé haldin mikil-
mennskubrjálæði eða þá að hún
ætlar að hafa vinnubrögð Hitl-
ers, sem kenndi þjóð sinni sög-
una eftir því, sem honum hent-
aði, en ekki því hvað við hafði
borið.
Mbl. ætti að reyna að benda
á þau bjargráð, sem þessir menn
komu með, þegar þeir komust í
stjórn. Geti það ekki nefnt það
munu fáir taka mark á fleipri
þess og fullyrðingum.
FYLGIST MEÐ
Þið, sem í strjálbýlinu búið,
hvort heídur er við s1ó eða í
sveit! Minnist þess. að Tlminn
er ykkar málgagn og málsvari.
Leiðið athygli manna að því,
að allir þeir, sem fylgjast vilja-
með almennum málum, verði
að lesa Tímann
Sýnið kunningjum ykkar blaðlð
og grennslizt eftir því, hvort þeir
vilja ekki gerast fastir áskrif-
endur
Halldór Kristjánsson:
Áfengið
og ibjóðin
Vísir birti um daginn grein, sem hét Áfengið og þjóðin. Þar er
a það bent, að nálega fimmti hluti af tekjum ríkissjóðs, 122 mil-
jónum króna, verði heimtur inn sem hagnaður af áfengissölu.
Þykir Vísi þetta allt annað en glæsilegt, sem von er. En um sumt
er ég ekki sammála þessum góðviljaða höfundi og vil því Iítils-
háttar ræða áfengismálin.
Fjárhagsleg glópska.
Það er fjármálaleg glópska
að afla ríkissjóði tekna með á-
^ngisverzlun. Við skulum
geyma okkur að tala um siðferði-
og menningu, en halda okkur
fyrst um sinn við fjárhags-
hliðina eingöngu. Áfengiskaupin
skilja ekkert verðmæti eftif hjá
neytendunum. Fjáröflunarleið,
sem tekur tugi miljóna króna
árlega, opnar einhvers staðar
skarð, sem ósköp gott væri að
hafa fullt vegna atvinnulífs,
hollustuhátta og fleira. Auk þess
verður fjöldi manna óverkfær af
drykkjuskap lengur eða skemur.
Þar með er sóað sjálfu vinnuafl-
inu, en það er verðmæti, sem
þjóðin má ekki skerða. Engar
tölur eru til um það, hve mikil
brögð eru að slíku tjóni. Hitt er
þó víst, að þau eru mikil. Þeir
íslendingar, sem eru orðnir
auðnulausir aumingjar vegna
drykkjuskapar, skipta sjálfsagt
hundruðum. Auk þess er mikill
fjöldi, sem er horfinn fyrir aldur
og örlög fram.
Heilsuspillir.
Áfengisnautn hefir áhrif á
heilsu manna og þau næsta ill.
Margs konar slark og vos fylgir
henni. Fjöldi manna fer á mis
við gott húsnæði og hollustu-
hætti aðra, margs konar geðs-
hræringar, áhyggjur og þungir
harmar leggjast á menn og þar
fram eftir götunum. Þetta allt
hefir slæm áhrif á heilsufar
þjóðarinnar, bæði andlega og
líkamlega.
Auk þess veldur áfengisnautn
mörgum umferðaslysum og glat-
ast mikið verðmæti í þeim.
Afbrot og áfengi.
Annars vegar eru svo lögbrot
og sakamál. Það er staðreynd,
að árin 1915 og 1916 var enginn
íslenzkur maður dæmdur fyrir
þær sakir, sem kallaðar eru
glæpir og grófari afbrot. Þessi
tvö ár voru hér bannlög í fram-
kvæmd, en aðeins þessi tvö, svo
að vel væri. Með þessu er ekki
sagt, að öll glæpamál stapdi í
sambandi við áfengisnautn, en
athyglisverð staðreynd er þetta
og ekki eingöngu tilviljun.
Ég taldi saman dóma fyrir af-
brot, sem ölvaðir menn frömdu
á einum mánuði síðasta árs. Þar
voru allmörg innbrot, þjófnaðir
og rán, meiðingar, nauðgun og
manndráp auk nokkurra um-
ferðaslysa. Þetta hefir líka
fjárhagslega hlið, sem ekki er
neitt hégómamál.
Fjárhagsleg áhrif áfengis-
verzlunar og áfengisneyzlu eru
þau, að fjárhagsleg geta og
gjaldþol þegnanna minnkar
stórum, starfshæfni og afköst
minnka, löggæzla og heilsu-
vernd verður kostnaðarsamari.
Það er allt á einn veg, eyðandi
og lamandi.
Áfengí og ómenning.
Svo er þá menningarlega
hliðin. Hundruð eða þúsundir af
mannsefnum verða að siðferði-
legum aumingjum vegna áfeng-
isins. Lauslæti og skækjulífn-
aður stafar einkum af því, og
verður ef til vill tækifæri til að
gera síðar grein fyrir því. Það
er líka fullvíst, að langflest af-
brot unglinga, eins og raunar
annara, stafa beint og óbeint
af áfengisnautn. Siðferðilegur
aumingjaskapur og vandræði
fylgja hvarvetna í slóð áfengis-
ins. (’framh. næst).
I