Tíminn - 08.05.1946, Qupperneq 2

2
TlMlM, mtðvikiidagiim 8. maí 1946
79. blað
Er hægt að stjórna
án kommúnista?
Þa8 kemur alltaf greini-
legar fram í skrifum Mbl. og
ummælum ýmsra höfuðleiðtoga
Sjálfstæðisflokksins, . að fyrir
forustu flokksins vakir eitt
stefnumið framar öllum öðrum.
Það er að halda áfram þeirri
stjórnarsamvinnu við kommún-
ista, sem nú er, og gera sitt ítr-
asta til að þóknast kommúnist-
um, svo að þeir hlaupi ekki frá
samstarfinu.
Stjórnarfar landsins síðan
núv. stjórn kom til valda hefir
alveg mótazt af þessu sjónar-
miði forustumanna Sjálfstæðis-
flokksins.
Vegna þess er nú fylgt fjár-
málastefnu, sem leiðir til sí-
felldrar rýrnunar á verðgildi
peninganna og aukins fram-
leiðslukostnaðar og ekki getur
endað með öðru en hruni, þegar
hungursneyðin í heiminum
hættir að halda afurðaverðinu
uppi. Það hefir verið ófrávíkj-
anlegt skilyrði kommúnista, að
slíkri fjármálastefnu væri
fylgt, því að þeir telja hrunið
bezta jarðveginn fyrir bylting-
una.
Vegna þess hefir stjórnin
keypt sér frest i herstöðvamál-
inu vfram yfir kosningar, og
goldið hann því dýra verði, að
hefð er sköpuð fyrir því, að er-
iendur her dvelji í landinu, án
nokkurs opinbers samnings eða
mótmæla af hálfu stjórnarinn-
ar. Sjálfstæðisflokkurinn hefir
ekki þorað að taka afstöðu i
þessu máli af ótta við, að kom-
múnistar hlypu þá úr stjórninni,
og því valið- þessa háskalegu
bráðabirgðalausn.
Vegna þess hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn afhent kommúnist-
um yfirráð yfir skólamálum
landsins, ríkisútvarpinu og
þýðingarmesta þætti utanríkis-
málanna, flugmálunum. Vegna
þess hefir hann afhent þeim
eitt af sætum sínum í bankaráði
Landsbankans, þótt það kostaði
sjálfan formann flokksins að
víkja þaðan og jafnframt þyrfti
að víkja þeim Gísla Sveinssyni
og Pétri Ottesen úr Lands-
bankanefndinni. Fullkomnari
undirlægjuháttur verður ekki
sýndur öðrum flokki en Sjálf-
stæðismenn sýndu kommúnist-
um í því máli.
En forkólfum Sjálfstæðis-
flokksins er hvergi nærri nóg
boðið enn og þeir eru reiðubúnir
til að sýna enn meiri undir-
lægjuhátt og aumingjaskap, ef
kommúnistar vilja nota þá á-
fram til lags við sig. Seinast á
laugardaginn var hrópaði Bjarni
Benediktsson í angist sinni í
Mbl., að landið verði stjórnlaust,
ef núv. stjórn falli og kommún-
istar verða ekki lengur í stjórn-
inni.
En landið þarf vissulega ekki
að verða stjórnlaust, þótt
Moskvukommúnistarnir , fari úr
stjórninni. En það er á vissan
hátt fyrirgefanlegt, þótt Ólafi
Thors og nánustu kumpánum
hans finnist það, því að þá
myndi jafnframt ljúka valda-
ferli Ólafs, og stórgróðamenn-
irnir ekki aftur fá samstarfs-
menn, sem væru jafn hlífisamir
stórgróðanum og heildsalaokr-
inu og kommúnistar hafa
reynzt.
Það, sem myndi gerast, ef
kommúnistar og Ólafur hrökkl-
uðust úr stjórninni, myndi
Vini og velunnara stjórnar-
innar hefir sýnilega sviðið und-
an hinum óhrekjandi ádeilum,
er ræðumenn Framsóknarflokks-
ins fluttu á hendur henni og
stjórnarliðinu við eldhúsdags-
umræðunum á dögunum. Það
sýnir emjan þeirra og óp að
þeim.
Morgunblaðið réðist síðast-
liðinn föstudag að tveimur
ræðumönnum flokksins, þeim
Hermanni Jónassyni og Bjarna
Ásgeirssyni, með illkvittni og
brigzlyrðum. Þykist það ætla að
kenna Hermanni Jónassyni
stafrófið í meðferð utansíkis-
mála — þeim manninum, er hef-
ir getið sér allra íslenzkra ráð-
herra bezt orð fyrir hvort
tveggja, lagni og skörungsskap,
í skiptum sínum við erlend ríki.
Blaðið stagast í þessu sam-
bandi á sömu falsrökum og Ólaf-
ur Thors í útvarpsumræðunum
um háttleysi Hermanns gagn-
vart Bandaríkjunum varðandi
birtingu skeyta og skjala um
herstöðvamálið. En þessi dánu-
maður, forsætisráðherrann, lét
sér það sæma að slíta úr sam-
hengi og sleppa við lestur grein-
argerðarinnar því, sem máli
skipti, til þess að geta komið
þessum blekkingum sínum við.
Þá verður blaðinu eins og
venja er til í þeim herbúðum
mjög skrafdrjúgt um það, hve
Hermann sé mikill kraftamaður
— eins og það sé hin mesta sví-
virða. Það þóttu á sínum tíma
engir arlakar í stjórnmálum, er
sóttu að Hannesi Hafstein, þeg-
ar styrinn stóð mestur um hann.
En svo fundvísir voru þeir ekki
á svívirðingar að brigzla honum
um það, að hann var, eins og
Hermann Jónasson nú, eitt hið
mesta karlmenni þjóðarinnar.
Eða halda þau skítseyði, sem
standa fyrir þessu öfundarnuddi,
að þeir komi mönnum til að trúa
því, að fyrsta skilyrði þess að
vera stjórnmálamaður sé að vera
amlóði að burðum?
Þá verður blaðinu sem oftar
tíðrætt um valdagræðgi Her-
manns Jónassonar. Ritstjórar
þess eru nú í meira en ár búnir
að heimska sig á því að birta
annan hvern dag svæsnar ádeil-
verða aukin hvatning fyrir um-
bótasinnaða menn úr lýðræðis-
flokkunum að skapa nægilega
öfiug samtök, án forskrifta frá
kommúnistum eða stórgróða-
mönnunum. Slik samtök eru
líka það eina, sem getur bjarg-
að þjóðinni frá hruninu og
öngþveitinu, sem hlýzt af stjórn
kommúnista og Ólafs, og því
fyrr sem þau koma til sögunar,
því meira fá þau áorkað.
í stjórnarflokkunum eru
fjölmargir menn, sem þrá slík
samtök. Þeir eru andvígir nú-
verandi stjórnarsamvinnu, en
eru ofurliði bornir í flokks-
stjórnunum. Með því að kjósa
með flokkum sínum nú, efla
>eir raunverulega flokksstjórn-
irnar, sem vinna þannig gegn
sannfæringu þeirra. Vilji þess-
ir menn því fylgja þeirri sann-
færingu sinni, að samstarfið við
Moskvukommúnista sé þjóðinni
óheilbrigt og hættulegt og skapa
jurfi samstarf hinna lýðræðis-
legu umbótaafla landsins, þá
eiga þeir að fylkja sér um Fram-
sóknarílokkinn í kosningunum
í vor. Markmið hans er að vinna
að slíku samstarfi, en for-
sprákkar Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins hafa trúna á
samstarfið við kommúnista fyr-
ir sitt leiðarljós.
ur á Hermann Jónasson og Ey-
stein Jónsson fyrir það, að flokk-
ur þeirra „hafi skorizt úr leik“
um að standa að stjórnarmynd-
un með hinum flokkunum. Hina
dagana eru svo þessir sömu
menn svívirtir fyrir það, hve ó-
stjórnleg sé löngun þeirra til
þess að komast í ráðherrastól-
ana. Með öðrum orðum: Her-
mann og Eystein langaði svo
mikið til þess að gerast ráðherr-
ar, að þeir neituðu að taka þátt
í stjórnarmyndun.
Þetta eru rök í lagi. Sjá ekki
þessi flón, að með svona mála-
færslu gera þau það eitt að leiða
athyglina að manninum, sem
ekki sveifst þess að éta ofan í
sig yfirlýsingar, orð og eiða, úr
því að það' gat .orðið honum
trappa upp í v'áldastólinn?
Þá eru brigzlyrði blaðsins um
Bjarna Ásgeirsson ekki miklu
gáfulegri. Blaðið tekur líkingu,
um afskorið blóm, sem Bjarni
notaði í útvarpsumræðunum og
reynir að yfirfæra hana á hann
og afstöðu hans til landbúnað-
arins. Og því ferst það eins og
öðrum axarskaptasmiðum. Það
vill sem sé svo vel til, að allir,
sem fylgzt hafa með íslenzkum
stjórnmálum undanfarna ára-
tugi, vita, að Bjarni Ásgeirsson
er meðal þeirra alþingismanna,
sem föstustum rótum er bund-
inn íslenzkum landbúnaði. Hann
hefir nú um tvo áratugi verið
fulltrúi bændastéttarinnar, bæði
á Alþingi og í Búnaðarfélagi ís-
lands, og auk þess fleiri grein-
um félagsmála. Samhliða þessu
hefir hann svo jafnan rekið og
rekur enn fjölbreyttari landbún-
aðarframleiðslu en flestir aðrir
bændur og ætíð vakað yfir öll-
um framförum og nýjungum i
starfsgrein sinni. Þannig hefir
hann í einni grein landbúnaðar-
ins — þeirri, sem hvað mest
grózka hefir verið í um skeið,
gróðurhúsaræktinni — verið al-
ger brautryðjandi. Hann hefir
því með eigin reynslu þreifað á
erfiðleikum og áhyggjum, um-
bótum og framförum, sem verið
hafa einkennandi fyrir land-
búnaðinn á undanförnum um-
hleypingsárum.
Og svo heldur Morgunblaðið
sig hafa ráð á að benda sér-
staklega á hann sem óhæfan
fulltrúa fyrir bændastéttina,
samtímis því sem það er að
senda reynslulitla kaupstaðar-
pilta með nesti og nýja skó út
um sveitir landsins til þess að
bjóða bændum forsjá sina —
pilta, sem í landbúnaðarmálum
myndi vera alveg nægileg próf-
raun að þekkja í sundur hest og
kú.
Þá þykir blaðinu við eiga að
rifja upp tíu ára gamalt rógs-
efni sitt um efnahag Bjarna
Ásgeirssonar á kreppuárunum
og samninga þá,' er hann varð
að gera til þess að fá lán úr
kreppulánasjóði. Um hitt er
ekki getið, að menn, sem fylgjast
jafn vel með hag og háttum
Bjarna, ættu að vita, að á þeim
tíu árum, sem síðan eru liðin,
hefir hann samhliða stórfelld-
um umbótum á ábýlisjörð sinni
sífellt verið að greiða niður
skuldir kreppuáranna — og engu
síður þær, er hann þá löglega
var ieystur undan.
En hvað er Morgunblaðið ann-
ars að fara? Er það einnig hér að
mirína á átrúnaðargoð sitt, for-
sætisráðherrann, sem í lok síð-
ustu styrjaldar settist í auðug-
asta bú landsins og lék það svo
á nokkrum árum, að fyrirtæki
hans varð um skeið eitt út af
fyrir sig meira þjóðfélagsvanda-
mál en fjárhagsörðugleikar allr-
ar bændastéttarinnar saman-
lagt?
„Lagni“ Ólafs Thors.
Bjarni Ben. skrifar grein i
Mbl. í gær, þar sem hann hrósar
Ólafi Thors fyrir „þá miklu
lagni,“ er hann hafi sýnt í
stjórnarsamstarfinu Kunnugir
telja, að þetta sé ekki græsku-
laust hjá Bjarna, því að hann
sjái sjálfan sig orðið sem vænt-
anlegan formann Sjálfstæðis-
flokksins. Hafi Bjarni líka vilja
hitta snöggan blett á Ólafi, gat
hann ekki gert það betur en með
því að hæla honum fyrir „lagni“
í stjórnarsamstarfinu. „Lagni“
Ólafs hefir nefnilega verið fólg-
in í því að afneita öllu því, sem
hann hélt eindregnast fram áð-
ur, og leika hlutverk þess, sem
hann nefndi böðul alþjóðar fyr-
ir fáum misserum.
„Róttækni" kommúnista.
Þjóðviljinn segir í gær, að ný
alda róttækni fari nú um allan
heiminn. Þetta er rétt og það
jafnframt, að hún hefir ekki náð
til íslenzku kommúnistanna. í
skjóli samstarfs þeirra við íhald-
ið fá heildsalarnir 50 milj. jrr.
árlega í álagningu, ef marka má
útreikninga Þjóðviljans. í skjóli
þessa samstarfs fá skattsvikar-
arnir að halda áfram iðju sinni.
íslenzki kommúnistaflokkurinn
er jafn laus við það að vera rót-
tækur flokkur og hann er þæg-
ur Rússum.
Ósamhljóða vitni.
Alþýðublaðið gumar mjög af
því, hve mikið hafi verið gert
fyrir alþýðuna á seinasta þingi.
í þinglokin lýstu þó allir þing-
menn Alþýðuflokksins því yfir
að stjórnin hefði ekkert gert í
„verzlunar-, viðskipta-, verð-
lags- og gjaldeyrismálum“ og
svikið allt það, sem lofað var í
stjórnarsáttmálanum, að gert
yrði til umbóta á því sviði. Eigi
Alþýðublaðið að standa við
skrum sitt um verk þingsins,
verður það að lýsa þingmenn
flokks sins ósannindamenn að
því, að stjórnin og þingið hafi
alveg vanrækt þau mál, er skipta
alþýðuna mestu.
Alþýðublaðið hrósar fölsun
vísitölunnar. *
Alþýðublaðið lætur mjög af
því, hve vel núv. stjórn hafi
reynzt launþegum. Samkvæmt
yfirlýsingu helzta hagfræðings
Alþýðuflokksins og fulltrúa hans
í vísitölunefndinni, hefir ríkis-
stjórnin falsað dýrtíðarvísitöl-
una um 37 stig. Eigi hól Alþýðu-
flokksins um stjórnina að geta
staðizt, hlýtur það að telja föls-
un vísitölunnar gott verk.
Fonnmúnistar og Jónas.
í frásögn Þjóðviljans af við-
skiptum Jónasar Jónssonar við
Framsóknarflokkinn kemur það
jafnan fram, að samúð kom-
múnista er með Jónasi. Þetta er
skiljanlegt. Kommúnistar eiga
Jónasi þakkir að gjalda fyrir
stuðning við ýms mál, t. d. bún-
aðarmálasjóðinn. Kommúnistar
vita líka, að það yrði í þeirra
þágu, ef Jónasi tækist að skaða
Framsóknarflokkinn, því að
frjálslynd umbótastefna, eins og
Framsóknarflokkurinn berst
fyrir, vinnur bezt gegn kom-
múnistum. Samúð kommúnista
með Jónasi sýnir bezt, að vilj-
andi eða óviljandi hefir hann
lent i því ólánssama hlutverki að
verða bandamaður þeirra niður-
rifsafla, sem hann vann áður
manna bezt á móti með verkum
sínum. Vinir hans gera honum
bezt með því að láta hann vera
sem fáliðaðastan við þau störf.
Vinnið ötullega fyrir
Tímann.
Sjálfstæðismál Færeyinga
(Framhald).
Athugasemdir jafnaöarmanna.
13. marz báru fulltrúar jafn-
aðarmanna fram athugasemdir
við uppkast Dana. Lýstu þeir
því yfir í upphafi þessara at-
hugasemda, að þeir vildu við-
halda sambandinu við danska
ríkið, en þó með þeim skilyrðum,
að Færeyingum væri ákveðin
heimastjórn í stjórnarskrá rík-
isins og lögþinginu löggjafar-
vald í færeyskum sérmálum.
Þeir töldu þá einnig tormerki á
framkvæmd þess, að skipstjórar
gætu eftir ástæðum valið á milli
danska og færeyska fánans í
siglingum. Enn gerðu þeir at-
hugasemd um þær takmarkanir
á notkun færeyskrar tungu, sem
fram kom í uppkasti Dana, og
létu í Ijós þá skoðun, að öll eyðu-
blöð, er notuð væru í Færeyjum,
skyldu vera á færeyskri tungu.
Þeir kröfðust þess, að lögþing
Færeyinga hefði löggjafarvald
um öll færeysk sérmál, svo fremi
sem hin færeysku lög yllu ekki
ríkissjóði útgjöldum, auk þess
sem þeir vildu, að það tæki á
sig hina fjárhagslegu og stjórn-
arfarslegu ábyrgð. Ekki sízt væri
mikilvægt, að lö'gþinginu væri
heimilt að afla sveitarfélögun-
um og sjálfu sér tekna, ekki að-
eins með beinum sköttum, held-
ur einnig tollum, stimpilgjöld-
um og færeysku happdrætti og
hefðu vald til þess að koma á
ýmis konar nýskipan í atvinnu-
márum.
Ennfremur vildu þeir fá nán-
ar skýringar á því, hvers vegna
fjárlög, stjórnarskrárákvæði og
fleiri lög skyldu ekki hljóta sam-
þykki lögþingsins, að því leyti
sem þau snertu Færeyinga.
Jafnframt spurðu þeir, hvað
væri haft í huga, þegar talað
væri „önnur lög“. Þá töldu þeir
rétt, að þjóðerni Færeyinga yrði
á vegabréfum einkennt með orð-
inu „Föroyingur", en danskur
ríkisborgari stæði síðan innan
sviga. Enn vildu þeir, að fær-
eyskum sérmálum yrði stjórn-
að af sérstakri færeyskri land-
stjórn, en um sameiginleg mál
yrði fjallað af sameiginlegu ráði,
og sambandið við landstjórnina
fengið með þeim hætti, að Fær-
eyingarnir í ráðinu væru úr
henni. En formanninn vildu
þeir, að ráðið kysi sjálft. Þeir
féllust á, að Færeyingar hefðu
lögreglu- og réttarmál sameig-
inleg Dönum, en töldu eðlilegt,
að færeyskir aðilar hefðu á-
bendingarrétt, þegar skipaður
væri dómari og lögreglustjóri í
eyjunum. En hins vegar ætti
lögþingið að eiga rétt til þess að
taka í sínar hendur póstmál,
vitamál og kirkjumál og þar
með fjárhagslega og siðferði-
lega ábyrgð á þeim. Hitt féllust
þeir á, að núverandi skipan gæti
haldizt, þar til lögþingið hefði
tekið þá ákvörðun. Loks settu
þeir ýms skilyrði um afskipti
Færeyinga af utanríkismálum
— til dæmis að færeyskur ráð-
gjafi skyldi starfa í utanríkis-
málaráðuneytinu danska, menn,
sem kunnugir væru færeyskum
málum skyldu starfa í ræðis-
mannsskrifstofum Dana, Fær-
eyingar fengju rétt til þess að
hafa verzlunarfulltrúa í ýmsum
löndum, senda samninganefnd-
ir til útlanda, gera viðskipta-
samninga og afla sér gjaldeyris-
leyfa, enda samþykkti danska
utanríkisráðuneytið þessar ráð-
stafanir.
Breytingartillögur
\
FólJcaflofcksins.
Fulltrúar Fólkaflokksins lögðu
sama dag einnig fram breyting-
artillögur og athugasemdir við
uppástungur Dana. Gerðu þeir
á flestum eða öllum sviðum
mun harðari kröfur um réttindi
til handa Færeyingum heldur
en fulltrúar jafnaðarmanna,
enda þótt þeim og dönsku nefnd-
inni bæri sitthvað á milli, að því
er séð verður.
í upphafi tillagna sinna gátu
þeir þess, að danska 'nefndin
hefði í undirbúningsumræðun-
um hinn 25. febrúar leyft bók-
un þessara orða:
„Samninganefnd stjórnarinn-
ar hefir látið í Ijós, að óski Fœr-
eyingar fulls sjálfstæðis og upp-
hafníngar hins sögulega sam-
bands við Danmörku, muni sú
ósk verða virt að öllu leyti.“
Síðan komu breytingartillög-
urnar.
Sögulegur réttur færeysku
þjóðarinnar til þess að lýsa yfir
fullu sjálfstæði sínu, þegar
henni þykir henta, sé viður-
kenndur. Samband Færeyja við
danska ríkið sé ákveðið með
samningagerð. Lögþing Færey-
inga hafi löggjafar- og fjárveit-
ingavald í færeyskum málum,
er nánar verði ákveðið í sér-
stökum, færeyskum stjórnskip-
unarlögum. Ábyrg landsstjórn,
sem kosin sé af lögþinginu á
þingræðislegan hátt, hafi á
hendi umboðsstjórn fær-
eyskra mála, samkvæmt nánari
ákvæðum í stjórnskipunarlögun-
um. Hæstiréttur Dana sé æðsti
dómstóll í færeyskum réttar-
málum, en nánari reglur um
dómsvald í Færeyjum séu sett-
ár með lögum. Konungsfulltrúi
gæti hagsmuna danska ríkisins
í Færeyjum, og eigi hann sæti á
þingi og njóti málfrelsis, en hafi
eigi atkvæðisrétt. Embættissvið
hans sé ákveðið með lögum.
Lögþingsfulltrúi gæti hagsmuna
Færeyinga í Danmörku, og eigi
hann sæti á þingi og málfrelsi í
málum, er varða Færeyjar, en
eigi atkvæðisrétt. Embættissvið
hans sé ákveðið með lögum. Ráð,
sem í á sæti konungsfulltrúinn,
lögþingsfulltrúinn og einn eða
tveir fulltrúar frá hvorum, fær-
eysku landstjórninni og dönsku
ríkisstjórninni, komi saman til
viðræðu um sameiginleg mál,
helzt til skiptis í Þórshöfn og
Kaupmannahöfn, geri tillögur
um lagasetningu varðandi þau
o. s. frv. Mynt skal vera eins og
verið hefir hingað til. Lögþing-
ið getur þegar í stað sett á stofn
færeyskan landsbanka, sem fær
einkarétt til útgáfu færeyskra
peningaseðla og getur í samstarfi
við gjaldeyrisráð, ef stofnað
verður, verzlað með erlendan
gjaldeyri. Utanríkismálum verði