Tíminn - 22.06.1946, Qupperneq 3

109. bla»
TtMlNBí, laagardaginn 22. jjiiní 1946
„Hræddir voru í fyrra,
og hræddir eru þeir enn”
HANS MARTIN:
„Hrœddir voru i fyrra, og hræddli-
eru þeir enn.
Betur stæðu í andófi útnesja-
menn.“
þetta visubrot var mér sent
fyrir fáum dögum, og líktist
raunar öðru gömlu. Stefinu
fylgdi sendibréf, og hefir bréf-
snuddi þessi ásamt nýlegrl
greinarþvælu í Morgunblaðinu
komið mér til að bleyta penn-
ann.
Sú tíðindi gerðust hér í önd-
verðum gormánuði 1944, að
landsstjórn setti sig á laggirn-
ar hér á landi. Taldl hún sig
með því afreki hafa drýgt á-
líka dáð og þjóðhetjur fyrr á
öldum, er þeir réðu niðurlögum
óvígra herja, Húna, Kyrjála,
Blámanna og berserkja, er að
löndum þeirra sóttu. En mein-
vætturin, sem þeir sexmenn-
ingar (öðru nafni tólffótungur)
ruddu á flótta og forðu þannig
tímanlegri heill ættjarðarinnar,
voru tveir embættismenn í lög-
um, aldraðir, og aðrir tveir, er
löngum höfðu fengizt við verzl-
un, en eigi byltingu í landinu.
Þessi fyrverandi stjórn, utan-
þingsstjórn kölluð, fór í öllu að
vilja þingsins (ef til var) og
mun í öndverðu hafa haft fylgi
allra þingmanna nema Ólafs
Thors, sem settur var af sam-
tímis því, er hin tók við völdum.
Rétt er að geta þess að á full-
trúafundi þingflokkanna fjögra
varð Einar Olgeirsson fyrstur
manna til að stinga upp á því,
að ríkisstjóri yrði beðinn um að
tilnefna slíka stjórn. Tóku
Framsóknarmenn því einnig vel.
Skal það hér með vottað, að
þetta er satt hjá Morgunblaðinu,
og ber að halda því á lofti, er
sjaldan skeður. En tregir hafa
kommar verið að kannast við
króann nú upp á síðkastið.
Er slíkt ómenna háttur og þeim
líkt.
Þegar Björn Þórðarson mynd
aði ráðuneyti sitt, lýsti hann
yfir því að ráðuneytið myndi
segja af sér undir eins og meiri
hluti þingmanna kæmi sér sam-
an um aðra stjórn. Og svo gerð-
ist þetta eftir' eitt ár og ellefu
mánuði eða nálægt því. Hinn
*fyrverandi afsetti íorsætisráð-
herra Ólafur Thors birtist á
þröskuldinum hjá ríkisstjóra og
tilkynnti: Hér em ek. Og hér
eru mínir menn.
Nú Htur helzt út fyrir, að hin
nýskapaða stjórn*) hafi litið á
sjálfa sig eins og Gamla Testa-
mentið á hrútinn i runninum.
Ekki að vísu sem fórnardýr,
heldur sem heilagan þjóðar-
grip eða jafnvel landvætt, er
stlgið hafi fram úr skauti fjall-
konunnar á fyrsta ári hins end-
urreista lýðveldis.
En smalarnir áttu ekki sjö
daga sqela á Reykjavíkurgötum,
þegar þessi stórmerki dundu á.
Þeim hafði aðeins verið sagt, að
stjórnin væri afskaplega góð, og
að stjórnir sem yrðu til á svona
tímum, yrðu að lokinni jarðvist
geymdar I glerhúsi eins og Lenin
sálugi austur í Moskvu og til
stóð með Hitler, ef öðruvísi hefði
gengið. Svona var það í Reykja-
vík og kannske víðar. Það var
eins og hinni nýju stjórn hefði
dottið í hug sú aðferð að gera sig
að helgum dómi, sem ekki mætti
blaka við vegna fósturjarðarinn-
ar og hins hásæla lýðveldis, sem
Gísli Sveinsson (raunar stjórn-
arandstæðingur) lýsti yfir á Lög-
bergi 17. júní.
*) Taka skal fram, að ekki mun hún
hafa stofnað neitt að fullu nema
sjálfa sig.
En nú vildi svo til, að margir
vissu, hvernig unnið hafði verið
að þessari stjórnarmyndun. Að
t. d. ein stærsta stétt landsins
og sanngjarnasta hafði verið
svikin í tryggðum af hinum nýju
forsætis- og landbúnaðarráð-
herrum og öll þjóðin leit með
forundrun á samsetningu stjórn-
arinnar eins og hún blasti við
augum þegar hinn fyrsta dag.
Mönnum hefir að visu verið inn-
rætt siðan að kristni kom hér
á landi, að Heródes og Pílatus
hafi gerzt vinir til að breiða á
þann hátt yfir óvinsældir sínar
í Palestínu, og víst hefir það á
þeim tíma verið talið undur svo
mikið, að sagnaritarar hafa fært
það í letur, þótt sparir væru á
pergamentið. En hvað mundi al-
múginn á landi hér hafa sagt
um vitsmuni manns, sem fyrir
5—10 árum hefði sagt það fyrir
í alvöru, að Ólafur Thors, Finn-
ur Jónss. og Bryríjólfur Bjarna-
son myndu leiðast upp stjórn-
arráðsstiginn sem friðarins og
ættjarðarinnar menn og taka
þar sameiginlega vörzlu lands
og þjóðar í hendi sér. Maður,
sem slíkt hefði sagt fyrir, myndi
hafa þótt einkennilegur ná-
ungi í þá daga, og sennilega
reynt, að spyrjast fyrir um dval-
arstað hans í sjúkrahúsum
bæjaríns.
Hvað á stjórnarandstöðuflokk-
ur að gera, þegar svona undur
ber að höndum? Þegar öll lands-
byggðin spyr: Hvernig hefir
þetta getað átt sér stað? Er
ekki ruglaður maður orðinn
þulur í útvarpinu? Þegar stjórn
arandstöðunni þar að auki er
kunnugt um margt af því, sem
ekki hefir verið gert opinbert
og getur auk þess sjálf átt á
hættu að verða í laumi tor-
tryggð fyrir sína afstöðu?
Framsóknarflokkurinn kærði
sig ekki um að eiga neina Leitis-
Gróu að baki sér í þessu máli.
Hann gerði það, sem sjálfsagt
var. Jörð var enn auð víða um
land og á fáum dögum reynd-
ist flokknum kleift að halda
fundi allvíða um land og rjúfa
leynd þá, er hin nýja stjórn
taldi sér mikla nauðsyn. Ef ég
man rétt, fór í ferðalög þessi
ekki mikið meira en ein helgi,
því eins og kunnugt er hafa
hinir ágætu stjórnmálamenn
vorir á síðustu árum, komið á
fímm daga vinnuviku á Alþingi.
Og þó að fleirl dagar hefðu
þetta farið, voru fundarhöldin
jafn sjálfsögð fyrir því og bein-
línis eftir kröfu þjóðarinnar.
Var það furðu djarft og fá
kænskulegt, er stjórnarliðar á
lösuðu Framsóknarmönnum fyr
ir að uppfylla þessa skyldu sina
en hafa sjálfir á síðasta vetri
eytt mánuðum af tíma þingsins
í að deila innbyrðis um skipt-
ingu bitlinga milli flokka sinna
og tefla kosningabrögð hver við
annan, sem flest eru hin ógeðs
legustu og sýna tólffótungsinn-
rætið betur en margt anna.
Raunin varð sú haustið 1944
að flestir ráðherrarnir og mál
gögn þeirra báru sig hið aum
legasta yfir fundarboðum
stjórnarandstæðinga og töldu
sig eiga að búa við eins konar
hvítvoðungsvernd á meðan þeir
væru saklausir í reifum. Um
sakleysi þessara peyja mun þó
flestum hafa þótt hlálegt að
tala. Ennþá mun það vera flest
um mönnum óskiljanlegt, hvern
ig ríkisstjórn af þremur flokk-
um kunni að auvirða sig svo,
að vera líkari kornbörnum en
fullorðnu fólki. Nema að hitt
SKIN OG SKÚRIR
Já — Maríanna — hún hafði breytzt talsvert við þessi vonbrigði,
er hún varð fyrir í Cannes. Gaston hét hann víst. Og einu sinni
Degar hún kom heim úr skemmtisiglingu, rauk hún til og lét
niður allar föggur sínar, kvaddi kóng og prest og fór heim. Þetta
hefir hann smátt og smátt komizt að raun um af bréfum Lúsíu.
Og nú stundar Marianna íþróttir af undraverðum áhuga, hér um
bil ískyggilegu kappi — siglir og leikur tennis og þess háttar.
Skyldi hún á þann hátt vera að endurlifa stutta hamingjustund,
er snerist í sárustu vonbrigði fyrr en varði?
Og Karel? Wijdeveld starir út um gluggann .... Fleet Street
mannhaf og mergð farartækja — sólskin á gráum stöfnum
húsanna .... Karel er í Síam — það sagði Sjoerd honum í einu
bréfinu. Hvað skyldi hann hafa þar fyrir stafni? Hvers vegna
ætli hann hafi ekki staðnæmst í Indíum — hann hefði þó kannske
getað séð sér farborða þar? Sjoerd gat þess ekki. En Wijdeveld
grunar, hvernig í öllu liggur. Hann er á flótta — svikari á flótta.
Karel er líklega ekki viðbjargandi — hann á sífellt von á því
versta. Máske kemur einhvern daginn frétt um það, að hann hafi
verið tekinn fastur, dæmdur til þungrar refsingar fyrir sviksam-
legt athæfi, ef til vill svívirðilegan glæp. „Ætt mín á sér sterkar
rætur. Van Aeften van der Haer er gamalt nafn og virðulegt,"
hafði Lúsía einu sinni sagt við hann: „En það er einkennilegt, að
öruggar heimildir vantar um það, hvað orðið hefir um suma
einstaklinga hennar á seinni öldum, einkum nítjándu öldinni.
Ungir menn virðast bókstaflega hafa horfið — farið til Vestur-
heims, Kína eða gengið í útlendingahersveitir og ekki til þeirra
spurzt þaðan af.“ Hann skilur nú, hvernig ástatt hefir verið um
ressa menn. Skyldi Karel feta þá slóð? En það var samt ekki
rað versta, þótt hann hyrfi .... Oft hefir Wijdeveld orðið hugs-
að um það, hvað hann ætti að gera, ef Karel birtist ailt í einu
kæmi á fund hans einn góðan veðurdag. Ætti hann þá að taka
hann í sátt? Það var erfitt — ekki sízt vegna Maríönnu — og
raunar margra annarra, er vissu, hvað hann hafði af. sér gert.
En það var líka hart að reka glataðan son á dyr, ef hann leitaði
aftur heim til föðurhúsanna .... Wijdeveld lokar augunum.
Hann hefir ekki getað fundlð réttlátt svar við þessari þrálátu
spurningu ....
*
„Ég er kominn til þess að sækja dóttur mína.“
„Já — gerið svo vel að biða stundarkorn, herra Wijdeveld.“
Hann tekur sér sæti í biðstofunni .... Speglar — þung og
viðamikil húsgögn í gömlum stíl, gylltir stjakar, rautt áklæði,
fölgrænir rararaar með gylltum rákum. Hann kann ekki við and-
rúmsloftið. — Hettýju geðjast tæplega að þessu ....
Svo kemur hún, heilsar honum, kyssir hann á báðar kinnar.
Og svo kemur forstöðukonan — gráhærð, prúðbúin, móðurleg.
„Dóttir yðar hefir oft talað við mig um yður, kæri herra
Wijdeveld. Það gleður mig að sjá yður. Og það gleður mig líka
að geta sagt yður, að ég hefi ekki haft nemanda, sem mér líki
betur við í alla staði: Áhugasöm, eljumikil, háttvís, þolinmóð,
íramúrskarandi smekkgóð. Fús til þess að taka upp hið nýja og þó
íastheldin á það bezta í gamalli tízku — einmitt eins og bezt á
við hér í Englandi. En hleypur aldrei eftir neinni æsitízku
hér vill fólk líka forðast að vekja of mikla athygli. Já — einmitt
eins og bezt á við í Englandi. Hún er óvenjuleg stúlka. Ég vildi
gjarna ræða það við yður, hvaða kjör ég get boðið henni, ef hún
vill setjast hér að, þegar námstíminn rennur út.“
„Mér þætti nú heldur snemmt að afráða það,“ segir Wijdeveld
rólega. Og Hettý tekur undir arm hans. Svo kveðja þau og fara.
*
Hún sýnir honum vistarveru sína: Herbergi, sem er í senn
dagstofa og svefnherbergi, baðklefa og lítið eldhús. Allt er ó
venjulega smekklegt inni hjá henni, hvergi misræmi — sönn
unun og hvíld að dvelja í þessari stofu. Hún hefir sjálf valið
hvað eina.
„Vantar þig ekki peninga?“: segir faðir hennar. „Langaði þig
ekki til þess að búa í stærri íbúð, þar sem þú gætir haft rýmra
um þig. Þú. getur fengið eins mikla peninga og þú vilt.“
Hún.svarar með hægð: „Ég þakka þér fyrir það, pabbi. En ég
hefi nóga peninga. Ég legg meira að segja fyrir hér um bil helm
inginn af þvi, sem ég fæ. Ég kæri mig ekki um að berast á, meðan
ég hefi ekki einu sinni lokið námi. Ég veit þú skilur það.“
Wijdeveld brosir. „Ég sé núna, hvað þú ert lík honum afa þín-
um,“ segir hann.
*
Maríanna hefir fengið bréf bréf frá Hans van Aalsten. „Ég
hefi ráðizt í það stórræði," skrifar hann,“ að kaupa seglbát -
lítinn, fallegan bát. Hann var fremur ódýr, en ég varð að endur
t
hafi verið, að hinum rauðkynj-
uðu í stjórnarliðinu hafi þótt
sá siður fárlegur að láta um 15
til 20 stjórnarandstæðinga
ganga lausa og liðuga, hvert á
land sem var og jafnvel fyrir
hástólinn sjálfan.
Nú i vor sé ég, að jarmur
stjórnarmálgagnar.na írá 1944
er enn upp tekinn í einu þeirra
þ. e. Morgunblaðinu. Trúlegt er
að blaðið sé í hálfgerðri stjórn-
málasveltu þessa dagana (þrátt
fyrir borgarstjórann, sem nú er
farinn að letjast og aldrei
hefir snjall verið) og þvi farið
að leita fyrir sér á gömlum
hnjótum. Er árgangurinn blaðs-
ins sjálfs frá 1944 þá skammt
undan. Engar sönnur eru fyrir
þessu og eins víst að blaðamenn
þeir, sem nú streitast við að
sitja á Morgunblalðsstólunum
við Austurstræti, séu enn haldnir
þeirri ofsahræðslu við fundar
höld, sem gagntók húsbændur
þeirra haustið 1944 og gerir
sjálfsagt enn, eft^r því, sfem
fréttir herma, er af framboðs
fundum berast. En kjósendur
landsins hafa nú ráð á að leysa
þá af ótta þeirra um þingsæti
og stjórnarstóla.
Lýðrœðismaður.
Öllum þeim mörgu, sem heimsóttu mig og heiðruðu
á áttrœðisafmœli mínu með stórmannlegum gjöfum,
heillaskeytum og vinakveðjum, þakka ég af alhug.
Eggert O. Norðdahl,
Hólmi.
TÚMAR FLðSKUR
Kaupum tómar flöskur alla virka daga,
ncma laugardaga.
Móttaka í Nýborg.
*
Afengisverzlun ríkisins

Bann
Laxveiðitímann, til 1. sept., er öll umferð á bátum um
Elliðaárvog fyrir mynni Elliðaánna, stranglega bönnuð.
Rafmagnsveita Reykjvíkur.

&
Staða matvælaeftirlitsfulltrúa
kéraðslæknisiiis í Reykjavík, er laus til
umsóknar.
Byrjunarlaun eru samkvæmt launalögum kr. 5400.00
hækkandi um 300.00 kr. á ári í 6 ár upp í kr. 7200.00. Auk
þess greiðist verðlagsvisitala á launin.
Staðan veitist sennilega frá 1. sept. næstk. og er um-
sóknarfrestur til 11. ág.
Umsóknunum fylgi upplýsingar um menntun umsækj
enda, svo og vottorð frá fyrri húsbændum, ef unnt er.
Umsóknirnar sendist skrifstofu héraðslæknisins, sem
gefur allar frekari upplýsingar, eftir því sem óskað verður.
Héraðslæknirinn í Reykjavík, 21. júní 1946.
Magnús Pétursson.
VVV/V/VVVVVVVVVVV'/VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV'/VVVVVVVVV'/VVVVVV/V'/VVVVVVVVVVVV'l

Skipaútgerb ríkisLns
Tilkynning
FERÐASKRIFSTOFAN hefir hafið starfsemi sína. Eins
og áður hefir verið tilkynnt, gefur skrifstofan upplýsingar
um ferðaskilyrði. Ennfremur efnir hún til orlofsferða víðs
vegar um lapd.
Skrifstofan hefir aðsetur við KALKOFNSVEG.
(fyrst um sinn) 6719.
Sími
gilll^VW^TTTI
„Fagranes”
Tekið á móti vörum til Þing-
eyrar, Flateyrar og Súganda-
fjarðar árdegis á mánudag og
vörum til ísafjarðar eftir há-
degið, ef rúm leyfir.
.b. „Nonni”
verður í förúm um Berufjörð í
sumar í sambandi við bifreiða-
ferðir. Áætlunarferðir á föstu-
dögum og laugardögum, en
aukaferðir þess á milli eftir
nánara samkomulagi við um-
boðsmenn vora á Djúpavogi.
Blússur
úr prjónasilki, netsokkar og
hosur.
H. TOFT
Skólavörðustíg 5.
Sími 1035.
(4
IRICO
er óeldfimt hrelnsunarefni, sem
fjarlægir fitubletti og allskonar
óhreinindi úr fatnaðl yðar. —
Jafnvel fíngerðustu silkiefni
þola hreinsun úr því, án þess
að upplitast. — Hreinsar elnn-
ig bletti úr húsgögnum og gólf-
teppum. Selt í 4ra oz. glösum á
kr. 2.25. —
Fæst í næstu búð. — Heild-
sölubirgðir hjá
cwznm