Tíminn - 28.06.1946, Blaðsíða 2

113. blað
2
Rcykjavík, föstMdagiim 28. .jtíní 1946
Tryggjum kosningu
Pálma
Aðal vopnaviðskiptunum fyrir
þessar kosningar er lokið. Nú
er aðeins eftir að fylgja þeim
eftir.
Framsóknarflokkurinn heitir
á alla fylgismenn sína að ein-
beita sér við það þessa tvo þrjá
síðustu daga. Hann væntir þess,
að enginn maður, hvorki karl
né kona, láti sitt eftir liggja í
lokasennu þessarar kosninga-
hríðar. Og alveg sérstaklega
heitir hann á alla Framsóknar-
menn í Reykjavík að duga nú
Pálma Hannessyni svo vel, að
glæsilegasti f ramb j óðandinn,
sem Reykvíkingar eiga völ á,
verði að þessu sinni kosinn
þingmaður.
Andstæðingar Pálma Hannes-
sonar halda uppi ofsafengnum
og lítt rökstuddum áróðri um
það; að Pálmi Hannesson geti
ekki náð kosningu. Þetta sama
var sagt við bæjarstjórnarkosn-
ingarnar í vetur. Þá voru til
menn, sem hefðu kosið helzt af
öllu að styðja Pálma Hannesson,
en lögðu eigi að síður eyru við
þessum lymskulega áróðri. En
allir vita, hvernig fór. Pálmi
Hannesson náði eigi að síður
kosningu í bæjarstjórn með
glæsilegum hætti.
Það fólk, sem lét andstæðing-
ana blekkja sig í vetur, með
fölskum áróðri, mun ekki láta
blekkjast aftur. Það er ein
tryggingin fyrir fylgisaukningu
til handa Pálma Hannessyni. Úr
ýmsum öðrum áttum mun hon-
um koma sá liðsauki við þessar
kosningar, er endist fullkom-
lega til þess að tryggja honum
þingsæti.
Öll til einhuga starfs fyrir
Pálma Hannesson þessa síðustu
daga.
Dýrt sleifarlag
Forsætisráðherra landsins gaf
nýlega fyrirheit um það, að út-
fluttar síldarafurðir frá kom-
andi sumri myndu nema um
100 miljónum króna, ef vel
veiddist. Mörgum þóttu þessi
orð allfögur, og fannst sem enn
myndi gefast nokkur gálgafrest-
ur, áður en verðbólgusnaran
reyrðist að hálsi atvinnulífsins í
landinu og þjóðarinnar allrar.
En það eru því miður íitlar
líkur til þess, að þjóðin geti selt
síld fyrir 100 miljónir eftir sum-
arið í sumar, hversu mikil síld-
argengd sem verður. Og ástæð-
an er þessi:
Það eru ekki líkur á, að hipar
nýju síldarverksmiðjur, sem
áttu að verða tilbúnar í sumar,
verði það fyrr en i lok síldveiði-
tímans eða jafnvel síðar.
Það liggur auðvitað í augum
uppi, hversu brýn nauðsyn það
hafði verið, að hinar fyrirhug-
uðu verksmiðjur yrðu tilbúnar
til starfrækslu strax og síld-
veiði hófst, eins og stjórnarvöld-
in höfðu þráfaldlega lofað. En
efndirnar á þeim loforðum hafa
ekki orðið aðrar af hálfu stjórn-
arinnar en algert vanrækt eft-
irlit með því, að smíði verk-
smiðjanna yrði hraðað i sam-
ræmi við það, sem í húfi var, ef
út af bar. Það er þarna sömu
söguna að segja um eftirlit og
dugnað ríkisstjórnarinnar og
með Svíþjóðarbátana. Það er
sorgleg saga.
íslenzkir sjómenn og útgerð-
Hefjum menninguna, iðju-
semina og heiðarleikann
aftur til vegs
Útvarpsræða Pálma Hannessonar 25. júní
(Framhalcl af 1. síOu).
ekki ríkisstjórninni að vernda
hinn helga stað? Hefir hún gert
það, eða ekki?
Góð samskipti, en þola
ekki yfirgang.
Ég vil vissulega hafa góð skipti
við hin engilsaxnesku stórveldi
og játa fúslega, að mér hefir
fallið hið bezta við marga þegna
þeirra, sem ég hefi kynnzt hér,
bæði hermenn og aðra, enda
væni ég þau ekki að óreyndu um
það, að þau vilji traðka á rétti
vorum. Hitt er annað mál, að
stjórnarvöld þeirra vita vafa-
laust ekki, hvað hér fer fram, og
herinn otar sínum tota. Það er
hans máti.
Hitt er vort, að vernda rétt-
indi vor og sæmd með þeim
vopnum, sem við viðurkennum
ein, réttum rökum og heiðar-
legum skiptum. Og vér megum
ekki gleyma því fyrir gestrisni
og vinarmálum, að erlendur her,
þótt fámennur sé, er angi af
herveldi og ósæmileg íhlutun
um yfirráð vor.
Garður er granna sættir.
Það er fornt mál, að garður
sé granna sættir, og ég hygg það
víst, að hinn blái hringur, sem
lykur um land vort, sé sá garð-
ur, sem bezt verndi vináttu vora
við aðra. Þess vegna vil ég engar
herstöðvar í þessu landi, hvorki
frá einstökum þjóðum né þjóða-
samböndum. Þess vegna bíð ég
þess með óþreyju, að síðasti her-
maðurinn hverfi héðan á brott
og þjóðin búi ein í landinu, eins
og hún hefir lengstum gert.
Þess vegna átel ég það, hve slæ-
lega er að því unnið að hreinsa
til eftir herinn. Stjórnin seldi
ei^nir setuliðsins dýru verði. Um
hitt virðist minna hugsað að
jafna yfir ummerki herbúðanna
og hernámsins, heldur blasa þau
hvarvetna við. Og ég vildi óska,
að flugvöllurinn í Reykjavík
væri kominn á annan stað, —
bæði vegna öryggis fólksins og
armenn mega vera við því bún-
ir, að til st'órfelldra löndunar-
tafa komi í sumar vegna þessa
seinagangs um aukningu síldar-
verksmiðjanna, svo fremi sem
nokkur síldarafli verður. Þetta
dylst mönnum ekki, ef litið er
til þess mikla fjölda skipa, sem
nú verður gerður út á síld.
Það er því hætt við, að eitt-
hvert skarð komi í þær 100 mil-
jónir, sem forsætisráðherra var
að heita þjóðinni fyrir síldaraf-
urðir, ef vel tækist til í sumar.
Og á því eiga valdhafarnir sök.
Það er fyrir þeirra skeytingar-
leysi og ódugnað, að síldarverk-
smiðjurnar nýju eru ekki þeg-
ar fullgerðar.
En tjónið bitnar á allri sjó-
mannastéttinni. Tjónið bitnar á
öllum útgerðarmönnum lands-
ins, sem þurfa að eiga undir
högg að sækja um að láta skip
sín landa síld í sumar. Tjónið
bitnar á þjóðinni allri.
Væri ekki rétt að kvitta fyrir
sinnuleysi ríkisstjórnarinnar nú
þegar áður en síldveiðitíminn
hefst? Væri ekki rétt að kvitta
fyrir það með því að krossa fyrir
framan B-ið.
X B-listinn.
þarfa æskunnar fyrir þennan
reit. — Vonandi er aðeins ein
skoðun um herstöðvamálið
meðal íslendinga, enda má
kalla, að Einar á Þverá hafi
gefið úrskurð um það fyrir þjóð-
arinnar hönd fyrir þúsund ár-
um. Sá úrskurður stendur enn
fastgreyptur í hvert íslenzkt
brj óst.
Æskulýður íslands.
Það munu flestir játa, að
minnsta kosti í orði, að fátt sé
þjóðinni meira virði en hin
uppvaxandi kynslóð. Hvernig á-
vöxtum vér þetta dýrmæta
pund? Kynstofn vor hefir
lengstum alizt við litla kosti, en
heilbrigðan aga og heiðarlega
þjóðfélagshætti. Nú er þetta
breytt. Börnin eiga betra atlæti
en áður, að minnsta kosti um
sumt. Þau brestur ekki til lík-
amans,.og það er vissulega mik-
ils vert. En aginn hefir slappazt,
jafnt á heimilunum sjálfum sem
út í frá, án þess að annað betra
hafi komið í hans stað. Ungling-
arnir fá að leika lausbeizlaðir
langt um of. Óðar en þeir taka
sér verk í hönd venjast þeir við
þá hugsun, sem nú er ofarlega
á baugi, að sá sé beztur, sem
fær hæst laun fyrir minnsta
vinnu. Þannig verður mat þeirra
rangt á gildi starfs og verka-
launa. Þeir fá mikið fé handa á
milli, en kunna misjafnlega með
að fara, eins og von er, enda er
það ærinn vandi ýmsum hinna
eldri. Þeir ganga í skóla, sem eru
yfirleitt illa búnir að húsum og
tækjum. Skemmtanalífið er fá-
breytt og yfirleitt ekki með
miklum menningarbrag, — og
hvarvetna mætir þeim áfengið,
hinn mikli manndóms- og
menningarspillir.
Háskaleg stefna.
Það er bjargföst skoðun mín,
að íslenzkir unglingar séu yfir-
leitt mjög vel af guði gerðir og
hafi hlotið drjúgan skerf af
hinni kynbornu menningu þjóð-
arinnar. En það þarf sterk bein
til þess að þola það, sem þeirra
bíður, þegar þeir leggja út í líf-
ið, eins og nú er háttað, og ekki
kyn þó að út af bregði, enda
eru þess nú ærin dæmi og
hryggileg. Lausungin hefir auk-
izt, afbrotin færzt í vöxt, svo að
til háska horfir, og tíðast er þar
áfengið með í leiknum. Grísir
gjalda, gömul svín valda. Það er
ægileg staðreynd, að misgjörðir
vorar og vanrækslusyndir koma
niður á börnunum, því að þau
eru næmari fyrir en hinir eldri
og líta síður á afleiðingarnar.
Fordæmi vort er illt, aginn laus
í reipum, og stjórnarvöldin snúa
blindum augum að meinsemd-
unum. Áfengisnautn íslendinga
er orðin þjóðarsmán og er að
verða alþjóðarböl.
Ríkissjóður græðir —
þjóðinni blæðir.
Formælendur Bakkusar hafa
löngum haldið því fram, að því
minni skorður sem hið opinbera
reisti við sölu og neyzlu áfeng-
is, því minna yrði drukkið. Rík-
isstjórnin virðist vera sömu
skoðunar. Hún hefir fellt burtu
skorðurnar, fjölgað útsölustöð-
um áfengis, — og árangurinn
blasir við, sá árangur, sem aug-
ljós var öllum þeim, sem litu
hleypidómalaust á málið, sá
árangur, að nú er drykkjuskap-
urinn kominn í algleyming,
einkum meðal ungra manna- og
kvenna. Ríkissjóður græðir, en
þjóðinni blæðir. Sárast er þó að
sjá unglingana verða áfenginu
að bráð.
Veitum viðnám.
Hér verður að spyrna fótum
við. Hið opinbera verður að
taka á sig meiri rögg um þessi
mál en það hefir af sér sýnt nú
um sinn. Ég segi ekki, að algert
áfengisbann sé æskilegasta úr-
ræðið í bráð, en hömlur verður
að setja þegar í stað og halda
síðan áfram að markinu. Alþingi
og ríkisstjórn verða að taka upp
nýja skipun á sviði menningar-
málanna og sinna þeim miklu
meira en gert hefir verið, því að
menning þjóðarinnar og þegn-
legur þroski, er það sverð og
skjöldur, sem lengst og bezt mun
duga oss í lífsstríði voru, — eða
hvers virði er nýsköpun at-
vinnuveganna, ef unga kynslóð-
in og þar með þjóðin öll gleymir
sjálfri sér í solli og munaði?
Hávært kosningatríó.
Já nýsköpun, hér er mikið
rætt um nýsköpun. Þrír flokkar
kyrja hér mikinn lofsöng um
þetta allsherjarmeðal, sem allt
eigi að bæta. En afsakið, hlust-
endur góðir, þó að ég líti ekki
á hana sem annað en það, sem
mér virðist hún fyrst og fremst
vera: eins konar Kínalífselixír,
hávært kosningatríó um frem-
ur lágreistar staðreyndir.
Takið samt ekki orð mín svo
sem sé ég á móti nývirkjum, því
fer víðs fjarri, en mér þykir það,
sem enn er fram komið af ný-
sköpuninni, ekki stórkostlegra
en svo, að blessaðir stjórnar-
flokkarnir gætu þess vegna
sparað í sér raddböndin ögn
meira en þeir gera. Hér hafa
verið keypt skip, mörg skip, og
þótti raunar engum mikið, fyrst
þjóðin fékk stórfé handa á
milli. Um hitt er deilt, hvort þau
hafi ekki, ef til vill, verið í dýr-
ara lagi, eða hvort þau séu alls
kostar hentug. Sagt er, að 3500
menn þurfi á hinn nýja flota.
Hins er ekki getið, hvaðan þeir
eigi að koma, sennilega helzt úr
sveitum og sjávarþorpum, svo
að takast megi nú að leggja
þessar byggðir í auðn. Þess yrði
þó síðar getið. Og ekki er um
það fengizt, hverjir muni til
frambúðar kaupa aflann fyrir
það verð, sem vér þurfum að
fá. Loks er lítið um Jpað spprt,
hvort fiskistofninn við strendur
landsins muni þola til langframa
hina nýju ránsveiði.
Það eru keyptar vélar, raunar
eru nokkuð margar ókomnar
enn, að minnsta kosti til land-
búnaðarins. Það á að reisa síld-
arverksmiðjur. Slíkt hefir áður
verið gert, jafnvel á verstu
kreppuárunum, og var þó minna
af því státað þá, að minnsta
kosti í Morgunblaðinu. Það eru
reist hús, mjög mörg hús, eink-
um í bæjunum. Vitanlega byggir
fólkið yfir sig, þegar um hægist
eftir stríðið. En húsin eru nokk-
uð dýr, að því er virðist, að
(Framhald á 3. slOu).
4 OíiaHaHqi
Eiríkur „talinn af“.
íhaldsmenn, sem komu til
Reykjavíkur að austan í gær
höfðu þær fréttir að færa, að
Eiríkur væri nú „talinn af“ í
kosningunum í Árnessýslu, þ. e.
a. s., að engin von væri til, að
hann næði kosningu. Sögðu að
fylgið hefði dregizt af honum til
ýmsra hliða. Sé þessi fregn rétt,
ætti að vera góð von um kosn-
ingu annars manns á lista
Framsóknarflokksins, Helga
Haraldssonar, þvi að talið er að
utanflokka listinn hafi mjög
lítið fylgi og hafi það reynzt
mun minna en búizt var við.
X B-listinn.
Sæll í sinni trú.
Tillögu þeirri, að Ólafur Thors
verði gerður að framkvæmda-
stjóra Þjóðleikhússins, þegar
það verður tilbúið, mun heldur
hafa vaxið fylgi við ræðu hans
í útvarpinu (er þá gengið út frá,
að leikhúsið hafi sérstaka fjár-
málastjórn). Mikið af ræðunni
minnti á frásagnaraðferð þá er
„karlagrobb“ nefnist, t. d. um-
mæli hans um sjálfstæðismál-
ið, sjálfan sig og Sjálfstæðis-
flokkinn. Sannleikurinn er sá,
að árið 1942, kom Ólafur þann-
ig fram í því máli að furðu sætti,
þar sem hann þá gegndi forsæt-
isráðherrastarfi, og munaði
mjóu, að tjón hlytist af gapa-
skap hans. Én ástæðan fyrir
framhleypni þessari var ekki
umhyggja fyrir lýðveldisstofn-
uninni heldur hugðist hann geta
notað málið í kosningaáróðúrs-
skyni um haustið. í sambands-
málinu voru margir Sjálfstæðis-
menn mjög ramdrægir og því
fjarstæða, að sá flokkur hafi
haft neina forystu í málinu. En
yfirleitt ættu menn nú að geta
hætt illindum um þetta mál, og
óþarfi að ala á óvild út af því
gegn einstökum mönnum hér-
lendum. Ættu menn líka að
geta stillt sig um að státa af
afrekum sínum, þegar ekki eru
stærri skrautfjaðrirnar , en á
Ó. Th. í þessu máli.
Álfadans fyrir kosningar.
„Ríkisstjórnin á að sönnu af-
armiklum og vaxandi vinsæld-
um að fagna“, sagði Ó. Th. í út-
varpinu. Er þá nokkuð langt
gengið í leikaraskapnum, þegar
farið er að gera grín að sjálf-
um sér frammi fyrir alþjóð, en
öörum getur það sjálfsagt verið
hin bezta skemmtun, því að fá-
ir munu vera ánægðir með þessa
stjórn nema ráðlierrarnir sjálf-
ir, nokkrir Ylfingar og talsverð-
ur hópur af kommúnistum. Því
að meðal kommúnista virðist
stjórnin helzt hafa fylgi, hvern-
ig sem á því stendur. Gaman
var líka að ráðherranum, þegar
hann var að tala um hve snjall
hann hefði verið að geta mynd-
að stjórn með kommúnistum,
þegar þeir voru komnir í vand-
ræði og sjálfheldu út af verk-
fallsflani sínu haustið 1942, sem
þúsundir manna biðu tjón af.
Þá var það, sem þeir tilkynntu
Ó. Th. skyndilega, að þeir
mundu styðja hann sem forsæt-
isráðherra, og slíkan jólamat
fékk spekingurinn ekki staðizt.
Hitt þarf ekki að segja neinum,
að Sjálfstæðisfiokknum hefði
verið á nokkurn hátt misboðið
með því að vera með í tveggja
flokka stjórn undir forystu ut-
anflokka sæmdarmanns eins og
Björns Þórðarsonar.
Langar til að vera „dús“
við Stalín!
Forystumenn kommúnista
og jafnvel Sigfús eru öðru
hverju að klifa á því, að stjórn-
málamaður nokkur, sem þeim
er fremur illa við, sé „dús“ við
einhverja stjórnmálamenn i
Svíþjóð. Er þetta trúlega rétt, og
mun -koma af því, að umræddur
íslendingur var tengdur einum
af forvígismönnum sænskra
jafnaðarmanna. Mörgum hefir
verið óskiljanlegt, hvers vegna
kommúnistar teldu ástæðu til
að setja þetta þrugl á prent. En
líklega stafar það af niður-
bældri gremju yfir því, að þess-
ir kapteinar hinnar Sovét-
rauðu. fimmtu herdeildar hér á
landi skuli ekki njóta hliðstæðs
kunningsskapar við Stalin, og
íoringja þeirra jafnvel einu
sinni vísað frá landamærum
hins heilaga Rússlands. En
menn, sem í téðri herdeild
þjóna, verða að jafnaði að um-
gangast undirtyllur, því að ekki
munu marskálkar telja sér
samboðið að hafa tal af slíkum
mönnum, þó gð þjónustan sé
þegin.
Er það Grímur? — Effa Katrín?
Eða bara Sigurður Guðnason?
Fyrir nokkru birtist í Þjóð-
viljanum grein þess efnis, að
nauðsynlegt væri fyrir sjómenn
að kjósa kommalistann til að
koma Grími stýrimanni á Esju
í uppbótarsætið (hann er i
fimmta sæti listans). Nú er hætt
að-nefna Grím en aðallega talað
um að Katrín Th. (í fjórða sæti)
muni fá uppbótina. Hverju trúa
leiðtogarnir sjálfir? Því er auð-
svarað. Þeir trúa hvorugu. Þeir
álíta, að Sigurður Guðnason fái
uppbótarsætið, enda vita þeir,
að samkvæmt atkvæðatölunum
í vetur, verða ekki nema tveir
reglulega kosnir, og síðan er al-
mennt talið að flokkurinn nafi
tapað. — En ruglið um Grím og
Katrínu minnir mjög mikið á
spádóma sama blaös fyrir bæj-
arstjórnarkosningarnar í vetur.
Samkvæmt þeim átti Jónas Har-
aldz, i sjötta sæti, að vera viss.
En rétt undir kjördag var hitinn
kominn svo hátt, að Katrin
Thoroddsen, í 7. sæti, var viss,
og Einar Olgeirsson, í áttunda-
sæti, átti að hafa mikla von, og
þar með var þá meiri hluti feng-
inn. En neðsti maður, sem kosn-
ingu hlaut, var í fjórða sæti.
Þannig fór um mikilmennsk-
una.
Allir sammála.
Eitt var það, sem allir stjórn-
arfiokkarnir þrir voru sammála
um í bæjarstjórnarkosningun-
um: Að Pálmi Hannesson kæm-
ist ekki í bæjarstjórnina. Þeir
vissu, að hann þurfti að bæta
við sig pokkurum hundruðum
atkvæða frá því, sem Framsókn-
arflokkurinn hafði fengið síðast,
og það átti að vera alveg ómögu-
legt, hreinasta fjarstæða. Smal-
arnir hristu höfuðið og sögðu:
Blessuð verið þið, ekki að kjósa
hann Pálma. Þetta er bezti mað-
ur, en alveg ómögulegt að koma
honum að. Og þessu trúðu ýms-
ir. En þegar úrslitin bárust, urðu
margir langleitir, sem daginn
áður höfðu verið spámannlegir,
því að Pálmi komst að og vel
það. Nú þarf enn nokkur hundr-
uð atkvæði í viðbót, til þess að
Pálmi verði þingmaður Reykvík-
inga. Og einhvern veginn hafa
hrakspámennirnir hægra um sig
nú en í vetur. Þeim verður held-
ur ekki trúað að þessu sinni.
PALMI á þing!