Tíminn - 02.07.1946, Side 2

2
TÓaiMN. þriðjudagmu 2. jjáll 1946
116. blað
Þriðjjudaigur 2. jjúlí
Fyrstu úrslitin
Enn er ekki svo kunnugt um
kosningaúrslitin, að unnt sé að
fella um þau endanlegan dóm.
Það, sem kunnugt er, gefur þó
til kynna, að stjórnarflokkun-
um hafi heppnast sá leikur að
láta kosningarnar ekki snúast
um stjórnarstefnuna fyrst og
fremsc. Með því að hafa víða í
*
kjöri menn, sem voru andvígir
stjórnarstefnunni að meira eða
að halda atkvæðamagni sínu
minna leyti, hefir þéimf tekizt
nokkurn veginn og auka það.
Þetta kemur einna greinileg-
ast fram hjá Alþýðuflokknum.
Hér í Reykjavík jók flokkurinn
fylgi sitt verulega og stafaði það
fyrst og fremst af því, að hann
hafði í efsta sætinu á lista sín-
-um ákveðinn andstæðing þeirr-
ar stefnu, sem ríkisstjórnin hef-
ir fylgt í verzlunar- og skatta-
málum.
í Gullbringu- og Kjósarsýslu
bætti flokkurinn einnig fylgi
sitt mjög verulega, sem stafaði
ekki sízt af því, að Ólafur Thors
lagði allt kapp á að auglýsa, að
þessi frambjóðandi Alþýðu-
flokksins væri einn af þéim 10
miðstjórnarmönnum Alþýðu-
flokksins, sem hefði greitt at-
kvæði gegn stjórnarsamvinn-
unni. Sigrar Alþýðuflokksins
eru þannig fyrst og fremst að
þakka stjórnarandstöðunni í
flokknum.
Það sama má líka segja um
hin furðanlegu góðu kosninga-
úrslit, sem Sjálfstæðisflokkurinn
hlaut í Reykjavík. Þau byggðust
fyrst og fremst á því, að stjórn-
arandstæðingar í flokknum
gengu til kosninga með honum,
þótt þeim hafi svo verið launað
það með þeim hætti, er vænta
mátti af kaldrifjuðum æfin-
týramönnum, eins og Ólafi
Thors og Bjarna Ben. Útstrik-
anirnar á lista Sjálfstæðis-
flokksins að þessu sinni munu
verða varanlegt minnismerki
um drengskap og stjórnmála-
þroska þessara aðalleiðtoga
íhaldsins- •
Meðan kosningaúrslitin liggja
ekki greinilegar fyrir, er það
sem sagt þetta sem mesta at-
hygli vekur: Stjórnarflokkun-
um tókst að forðast dóm kjós-
endanna um sjálfa stjórnar-
stefnuna með því að ganga
klofnir til kosninganna og hafa
allmarga stjórnarandstæðinga í
kjöri. Eftir kosningarnar verða
þeir nú að fara að gera upp
þessar sakir sínar innbyrðis og
hvernig þeim deilum lyktar,
verður erfitt að spá neinu um
fyrirfram. En erfitt er að sjá,
hvernig Alþýðuflokkurinn ætlar
að samræma kosningaloforð sín
um nýskipan verzlunarmál-
anna og skattamálanna, áfram-
haldandi stjórnarsamvinnu á
þeim grundvelli, sem hún er nú.
Það hefir vitanlega dregið úr
því, að Pramsóknarflokkurinn
ynni eins glæsilegan sigur og
ella, að stjórnarflokkunum
tókst þannig að hindra, að
kosningarnar snerust um stjórn-
arstefnuna fyrst og fremst.
Framsóknarmenn geta þó unað
fiestum þeim úrslitum sæmi-
lega, sem kunn eru, þegar þess
er jafnframt gætt, að þeir urðu
að mæta sameinuðum lygaá-
róðri stjórnarfl. um, að hann
væri andstæðingur nýsköpunar
og- umóta. Sú vitneskja er líka
stóraukinn styrkur fyrir baráttu
flokksins gegn stjórnarstefn-
unni, að stjórnarflokkunum hef-
Fimmtugur
Friðrik A. Friðriksson
prófastur á Húsavík
Hinn 17. júní s. 1. varð Friðrik
A. Friðriksson prófastur í Húsa-
vík fimmtugur.
Þar er svo merkur maður á
ferð, að skyldugt er við þennan
áfanga ævi hans að' kynna hann
með nokkrum orðum, og flytja
honum þakkir fyrir störf hans í
almennings þágu.
Reyndar hefir hann kynnt sig
sjálfur fyrir landslýð með einni
eða tveimur athyglisverðum út-
varpsræðum, fáeinum snjöllum
greinum í tímaritum og nokkr-
um eftirsóttum söngvum, sem
borizt hafa með söngflokkum
um landið. En — eins og eðlilegt
er — vita þó varla aðrir en þeir,
sem hafa verið í návist hans og
notið samfylgdar hans, hvílíkur
ágætismaður hann er, fjölgáf-
aður og mikilhæfur.
íslendingar eiga annríkt í
sólmánuðinum júní, en svo ann-
ríkt á þó enginn, að ekki borgi
sig fyrir hann að gefa gaum að
fréttum af úrvalsmanni.
Friðrik A. Friðriksson pró-
fastur er fæddur í Lágholti í
Reykjavík (hús, sem stendur
enn í vesturbænum), 17. júní
1896. Faðir hans, Friðrik Ólafs-
son borgfirzkur, lengi áraskips-
formaður, síðar næturvörður og
bankahússvörður í Reykjavík,
dáinn 1932. Móðir: Ketilriður
Friðgeirsdótir, norðlenzk, ennþá
á lífi, stórbrotin kona og mann-
dómsmikil.
Hann ólst upp hjá foreldrum
sínum i Reykjavík til 7 ára ald-
urs, en var síðan í 10 ár með
móður sinni og þrem systkinum
á Snæfellsnesi, lengst af í Ól-
afsvík.
Las hjá séra Guðmundi Ein-
arssyni í Ólafsvík (nú að Mos-
felli í Grímsnesi) undir gagn-
fræðapróf við Menntaskólann í
Reykjavík. Tók þar próf vorið
1913. Lauk stúdentsprófi 1916.
Varð kandidat í guðfræði 1921.
Gerðist þá prestur íslenzku ný-
guðfræðisafnaðanna í Vatna-
byggð, Saskatchewan, Kanada,
og þjónaði þeim til vorsins 1930.
Átti hlutdeild að stofnun hins
Sameinaða kirkjufélags íslend-
inga í Norður-Ameríku árið
1923.
Fékk sex mánaða orlof vetur-
inn 1928—1929 til náms við
Meadville-guðfræðiskólann, sem
þá var orðinn deild í Chicago-
háskóla. Var prestur frjálslynda
safnaðarins í Blaine, Washing-
ton, U. S. A., 1930—1933. Hefir
verið prestur í Húsavík síðan
1933 og próÁastur Suður-Þing-
eyjarprófastsdæmis síðan 1936.
Séra Friðrik A. Friðriksson er
trúmaður en frjálslyndur, laus
við alla helgislepju og víðsýnn.
Allar kirkjulegar athafnir fram-
kvæmir hann með virðuleik og
smekkvísi.
Hann er ræðumaður ágætur:
orðfimur, hugkvæmur og list-
fengur.
Hann er svo vinsæll sem prest-
ur, að mér er næst að halda, að
lengra í þá átt gæti enginn
prestur komizt í Húsavík.
En hann er líka miklu meira
en prestur, eða réttara sagt: við-
fangsefni hans eru bæði mörg og
mikil utan kirkjunnar.
Hann tekur mikinn og góðan
ir tekizt að hindra fylgishrun
með því að láta allmarga af
frambjóðendum sínum vera
andstæða henni og að einmitt
þessir frambjóðendur reyndust
þeim sigursælastir.
þátt í félags- og menningarlífi
Húsavíkur sem borgari kaup-
túnsins. Harin hefir veitt for-
stöðu bindindisstarfsemi og
komið á skátafélagsskap meðal
pilta. Er skólastjóri iðnskóla, og
kennir jafnan meira og minna
í barnaskólanum. Hefir stofnað
Rotary-félag. Er söngstjóri
karlakórsins „Þrymur.“ í söng-
stjórastarfið hefir hann lagt
mikla vinnu og frábæra. Þann
söngflokk vantar aldrei lj'óð eða
lag stundu lengur. Þurfi á ljóði
eða ljóðaþýðingu að halda, yrkir
söngstjórinn. Skorti lag við ljóð,
yrkir hann lagið. Vanti bæði 1 jóð
og lag, vegna tækifæris, og
tækifæri eru oft gripin í þeim
hópi, — þá semur hann hvort
tveggja í skyndi.
Dæmi um ljóð og lag eftir séra
Friðrik, sem farið hafa að heim-
an og karlakórar sungið, eru:
„Hver gengur þar og byrði ber?“
„Gulur, fagur fiskur í sjó.“
„í frónskra firða sveit“. „Fák-
ar.“
Ljóð, sem hann hefir samið,
eða snúið til íslenzkra viðhorfa,
til þess að syngja við erlend lög,
eru t. d. „Vakna Dísa.“ „Heiðar-
býlið.“ „Hallast að brjósti blárra
hlíða.“
Þá hefir Kirkjukór Húsavíkur
sungið eftir hann nokkra sálma
og sálmalög.
Hann lætur lítið yfir sér sem
skáldi og hefir ekki lært að leika
á hljóðfæri né kynnt sér tón-
fræði. Ljóð og lög semur hann
yfirleitt, eins og hann kemst að
orði: „til heimilisþarfa." En
reynslan er sú, að eftirspurnir
frá öðrum heimilum er mikil
eftir þessum iðnaði hans, enda
hafa dómbærir menn sagt, að
sjálf listagáfan sé að verki með
honum og samhæfi ljóð og lag
á óvenjulega töfrandi hátt, hvaö
sem „lærdómi“ og ,,fræðum“
líður.
Að því er ég bezt veit, hefir
séra Friðrik orðið fyrstur manna
til þess að flytja hingað til lands
og taka upp í söng í allstórum
stíl úrvalslög frá Vesturheimi.
Geta þau orðið nýr og góður
þáttur í söngmenningu landsins,
ef þau útbreiðast meðal lands-
manna. Geri ég ráð fyrir að
svo verði.
Níunda fulltrúaþing
íslenzkra barnakennara
Friðrik A. Friðriksson.
Séra Friðrik A. Friðriksson
giftist árið 1925 danskri konu,
Gertrud Nielsen cand. phil.
Foreldrar hennar eru: Holger
Nielsen skjalavörður og kona
hans Dagmar Nielsen, — um eitt
skeið formaður Kvenfélagasam-
bands Kaupmannahafnar.
Frú Gertrud er kona mikil-
hæf og manni sínum samvirk
í söngstörfum og félagsmálum.
Hún er organisti i Húsavíkur-
kirkju. Foringi kvenskáta í
Húsavík. Góður íslendingur, þótt
hún sé erlend að ættum.
Þau eiga 4 mannvænleg börn.
í æsku mun séra Friðrik hafa
kynnzt þrekraunum fátæktar.
Hann mun á vegum móður sinn-
ar hafa alizt upp við mikla
vinnusemi og strangan trúleik
í öllu starfi, en jafnframt virð-
ingu fyrir andlegri mennt og
háum hugsjónum.
Hann gekk — eins og áður er
frá sagt — venjulegan skólaveg
þeirra, sem læra til prests. Stytti
sér að vísu leið með heimalestri
fyrsta áfangann.
(Framhald á 3. síðu).
Níunda fulltrúaþing sam-
bands íslenzkra barnakennara
var haldið 21.—26. júní 1946. Á
því voru meðal annars gerðar
þessar samþykktir:
I. Níunda fulltrúaþing S. í. B.
leyfir sér að skora á fræðslu-
málastjóra að beita sér fyrir því,
að athugun og endurskoðun fari
fram á námsbókum barnaskól-
anna, nýjar séu gerðar eftir
þörfum og aðrar endurskoðaðar
og lagfærðar, m. a. í samræmi
við þau viðhorf, er hin nýju
fræðslulög skapa.
Vill þingið benda á það sem
höfuðmarkmið, að sjálfar náms-
bækurnar séu stuttar, en auk
þess séu gerðar lestrarbækur til
viðbótar við námsefnið.
II. Þingið fagnar setningu
hinna nýju fræðslulaga, en vill
jafnframt leggja ríka áherzlu á,
að vel verði vandað til fram-
kvæmdanna, ef þær eiga að ná
tilgangi sínum. Má þar nefna
t. d.: 1. Mjög bættan og aukinn
húsakost. 2. Kennslutæki og að-
búnað allan við kennslu. 3. Setn-
ingu reglugerða. 4. Útgáfu ræki-
legra leiðbeininga fyrir skólana.
III. Þingið telur athyglisverða
þá hugmynd, að taka skóg-
græðsluna í þágu uppeldisins og
gera hana að föstum lið í skóla-
starfsemi þjóðarinnar.
IV. Níunda fulltrúaþing S. í.
B. leyfir sér að skora á fræðslu-
málastjórn að fylgja þeiri reglu,
að skólar úti um land starfi ekki
skemur en 8 mánuði, en keppa
beri að 9 mánaða starfstíma, þar
sem mögulegt er að koma því
við.
V. Níunda fulltrúaþing S. í. B.
lýsir sig algerlega mótfallið, að
nokkru herveldi verði leyft að
hafa herstöðvar hér á landi um
lengri eða skemmri tíma. Skorar
þingið á ríkisstjórnina og al-
þingi að svara öllum umleitun-
um erlendra ríkja um landvist-
arleyri til hernaðaraðgerða hik-
laust og afdráttarlaust neitandi.
Þá skorar fulltrúaþingið á
stjórnarvöld landsins að bera
nú þegar fram ákveðna og ein-
arða kröfu um það, að þær leifar
erlends herafla, sem enn dvelja
í landinu, verði fluttar á brott.
VI. Níúnda fulltrúaþing S. í.
B., haldið í Reykjavík dagana
21.—26. júní 1946, telur ástand
það, sem nú ríkir í áfengismál-
um þjóðarinnar hið háskaleg-
asta. Daglegir viðburðir af völd-
um þess eru slys, glæpir og alls
konar afbrot, upplausn heimila,
hvers konar lausung, siðspilling
og gengdarlaus fjársóun. Telur
þingið, að heilsu, siðferðisþreki
og sjálfstæði þjóðarinnar sé
stefnt í beinan voða, ef þessu
heldur áfram. Þingið vítir harð-
lega þá stjórnarstefnu að byggja
f j árhagsaf komu ríkisins að
verulegu leyti á þeim blóðpen-
ingum, sem áfengisgróðinn er,
og telur að afla eigi þeirra tekna
með beinum sköttum eða á ann-
an hátt.
Einnig átelur þingið þá fram-
komu Alþingis og ríkisstjórnar
að hafa að engu háværar raddir
og eindregnar ályktanir og á-
skoranir fjölmennra félagasam-
taka og funda, hvaðanæva af
landinu til umbóta á umrædd-
um málum.
Þingið skorar á hæstvirt
stjórnarvöld ríkisins að hefja nú
þegar framkvæmdir á grund-
velli nefndra ályktana og að
öðru leyti eftir eigin leiðum.
Jafnframt skorar þingið á
alla foreldra og kennara við
alla skóla landsins, frá barna-
skólum að háskóla meðtöldum,
að hefja þegar alhliða sókn gegn
áfengisbölinu með því m. a.:
1) að sveigja hugi æskulýðsins
til hófsemi og bindindis og vera
honum til fyrirmyndar í þeim
efnum.
2) að taka höndum saman við
alla þá, sem vilja vinna gegn
neyzlu áfengra drykkja og
viðleitni þeirra eftir mætti.
3) að vinna markvisst að því
að skapa í landinu það almenn-
ingsálit, er telur drykkjuskap
ósiðlegan, hættulegan og ekki
sæmandi menningarþjóð.
4) að stuðla að því eftir mætti,
að löggjafarþing þjóðarinnar
verði eingöngu skipað bindindis-
sinnuðum mönnum.
(Framhalá á 3. siðu).
§éi*a Pétui* Magmísson, Vallancsi:
„Vér erum komnir hingað
til að þroskast”
Itæ5a flutt á fiillveldishátið Iléraéshúa ah
Egihstöiium, 17. júní síðastl,
Vér íslendingar hljótum að
játa það, að mikil náð hvílir
yfir þjóð vorri, að hún skuli,
svo smá og kraftalítil sem hún
er, vera þess umkomin að halda
í dag hátíðlegan minningardag
fullveldis síns. Þegar vér hugs-
um til ýmissa þjóða á megin-
landi álfu vorrar, þjóða, sem eru
langt um máttarmeiri en vér og
sem hafa fært stórum meiri
fórnir á altari frelsisbarátt-
unnar, en vér höfum nokkru
sinni gert — þegar vér hugsum
til þess, í hvílíkum viðjum þær
eru nú margar staddar, eftir hin
voðalegu átök heimsófriðarins,
getum vér ekki annað en undr-
ast og þakkað hinni mildríku
forsjón, sem hefir hagað rás
viðburðanna þannig, að vér
hinir smæstu meðal hinna
smáu, skulum í dag geta glaðst
yfir því, að vér erum ennþá
frjálsir að því að lifa og starfa
í þessu landí á hvern þann hátt,
sem okkur þóknast, án allra
banda eöa íhlutunar af hálfu
erlends valds.
Það er að sjálfsögðu bæði
eðlilegt og viðeigandi, að á slík-
um degi, sem þessum, sé minnst
þeirrar frelsisbaráttu, sem hefir
veriö háð í þessu landi og helztu
forvígismanna hennaar. Það á
sömuleiðis við, að á þessum degi
sé minnst sérstaklega ýmissa
helztu framkvæmda í, menning-
arátt, sem hafa dafnað hér síð-
ustu áratugina í skjóli frelsis
og fullveldis. — En 17. júní
ætti þó fyrst og fremst að verða
oss dagur íhugunar um það,
hvort vér erum á vegi með að
ávaxta vel það pund, sem for-
sjónin hefir gefið oss í hendur
— sem sjálfstæðri þjóð — íhug-
unar um það, hvort vér vökum
trúlega yfir frelsi voru og hvort
vér hagnýtum það til ná þeim
þjóðfélagslegu þrifum og þeim
þroska og hamingju til handa
sonum og dætrum þessa lands,
sem hinar sérstæðu aðstæður
vorar leyfa.
Því að oss ber jafnan að hafa
vel hugfast, að höfuð markmið
sérhvers þjóðfélags á fyrst og
fremst að vera það, að gefa ein-
staklingum sínum eins mikið
svigrúm til persónulegs sjálf-
stæðis og persónulegs þroska
og verða má. — Þegar undir-
okuð þjóð heyir baráttu fyr-
ir fullveldi sínu, er það vegna
þess, að einstaklingar henn-
ar vilja vera frjálsir að því
að lifa og starfa samkvæmt
eöli sínu, frjálsir að því að haga
starfsháttum og félagslífi þjóð-
arinriar þannig, að hver ein-
staklingur fái sem bezt þroskað
og notið persónuleika síns. —
Þegar dæma skal um, hvort ein-
hver þjóð hafi náð til fulls til-
ganginum með sjálfstæðisbar-
áttu . sinni, ber því fyrst og
fremst að líta á það, hvort full-
veldi hennaar hefir leitt til þess,
að einstaklingar hennar lifi
frjálsu og sterku lífi og hvort
hún er á leið með að fóstra
sjálfstæða og merkilega menn-
ingu.
Hin afskekkta íslenzka þjóð
ætti að búa yfir miklum mögu-
leikum til sérkennilegrar og á-
gætrar menningar. Landið, sem
hún býr í veitir hvað þetta
snertir hin ákjósanlegustu ytri
skilyrði og höfuð atvinnuvegir
landsmanna eru þeir, sem hafa
löngum reynst drýgstir til að
viðhalda líkamlegu og andlegu
atgerfi þeirra einstaklinga sem
stunda þá. — Þess er líka að
minnast, að á þeim þrem öld-
um, sem þessi þjóð naut endur
fyrir löngu fulls sjálfstæðis,
tóks henni að skapa menningu,
sem er og verður einsdæmi í
sögunni. — Að þessu öllu at-
huguðu, hefði nú mátt mikils
vænta af íslenzku þjóðinni, þá
er hún væri búin að endur-
heimta sjálfstæði sitt. Það hefði
mátt búast við, að eftir rúman
aldurfjórðung frá fyrsta full-
veldisdeginum, yrðu tekin að
vaxa í menningarakri hennar
einhver sérkennileg og angandi
blóm, sem gerðu ekki einasta
andrúmsloftið í landinu sjálfu
heilnæmt og unaðslegt, hefdur
megnuðu jafnvel að senda ilm
sinn yfir höfin til fjarlægra
þjóða.
Það eru nú liðin tuttugu og
níu ár frá þvi er þjóðln endur-
heimti fullveldi sitt; og ég fæ
þó ekki ennþá komið auga á
mikið af slíkum blómum. Það
skortir að vísu ekki að þessi ár
hafi verið miklll vöxtur 1 þjóð-