Tíminn - 31.07.1946, Qupperneq 2

2
TÍMIINN. mlðvikmlagtiin 31. Júli 1946
136. blað
Magnús H. Gíslason, Eyhildarholti:
Refabrögð ríkisstjórnarinnar
I. Ibjörgun hinnar „eldgömlu ísa-
Margir urðu ákaflega undr- foldar“, sá stutti. Já, reyndar
andi, þegar sá boðskapur barst | átti „dauði flokkurinn" þarna
#Mmnt
MiÍfviUudugur 31. júit
Afgreiðslan, sem mál-
efni bændanna fengu
Sú varð reyndin, að frumvarp
þeirra Steingríms Steinþórs-
sonar, Bjarna Ásgeirssonar,
Helga Jónassonar og Jörundar
Brynjólfssonar um að fá sam-
tökum bændanna sjálfra i
hendur verðlagningu landbún-
aðarafurðanna og fyrirspurn
Páls Zóphóníassonar og Bern-
harðs Stefánssonar um það,
hvað ylli hinum langa drætti,
sem orðinn er á því, að bændur
fái greidda lögákveðna verðupp-
bót fyrir árið 1944—1945, voru
ekki tekin til meðferðar á al-
þingi á dögunum. Þingmenn
voru sendir heim, án þess að
þessi mál væru tekin á dagskrá.
Höfðu þó ýmsir gert sér vonir
um, að sumum þingmönnum
sjálfra stjórnarflokkanna þætti
orðið nóg um það gerræði, sem
bændur hafa verið beittir síð-
ustu misserin og vildu gjarna,
að eitthvað væri fyrir það bætt.
En þeir hafa þá að minnstá
kosti orðið að lúta í lægra haldi
enn einu sinni. Allt situr við hið
sama um réttarmál bænda-
stéttarinnar.
Þegar sýnt var, að hinir ráð-
andi menn stjórnarflokkanna
ætluðu að hundsa bæði frum-
varpið og fyrirspurnina og
fresta þingi, án þess að þessi
mál hlytu afgreiðslu á nokkurn
hátt, bar Steingrímur Stein-
þórsson fram þá tillögu, að
þingið kæmi aftur saman 10.
september, svo að unnt væri að
ræða þau, áður en þetta verð-
lagstímabil rennur út. En jafn-
vel þessari hógværu og sjálf-
sögðu kröfu vildu valdhafarnir
i stjórnarflokkunum ekki sinna.
Jafnvel þetta var meira en þeir
gátu orðið við, þegar bænda-
stéttin, ein fjölmennasta vinnu-
stétt landsins, átti hlut að máli.
Aðeins seytján þingmenn
greiddu atkvæði með því, að
þingið kæmi saman áður en á-
kveða skal verðlag á landbún-
aðarafurðum í haust. Aðeins
seýtján þingmenn vildu leyfa,
að rætt yrði í tæka tíð um það
á alþingi, hvort unna eigi
bændastéttinni svipaðs réttar
og aðrar þjóðfélagsstéttir njóta
— hvort hún eigi eins~og aðrir
að fá að hafa einhvern Ihlutun-
arrétt um verðlag á vinnu sinni
og framleiðslu.
En þessi afstaða stjórnar-
flokkanna og meiri hluta al-
þingis hefir einn kost: Afstaða
þessara aðila til bændastéttar-
innar er skýlaus og ótvíræð.
Þeir ætla í lengstu lög að streit-
ast gegn því, að bændur landsins
og allt það fólk, sem á afkomu
sína og lif undir landbúnaðin-
um, fái að sitja sama bekk og
aðrir þegnar þjóðfélagsins.
Stéttarsamband bænda er nú
að rísa á legg, og smávægilegar
deilur, sem staðið hafa um
formsatriði, eru til lykta leidd-
ar, og verður ekki í efa dregið,
að þær eru þar með úr sögunni,
þótt niðurstaðan sé ekki enn
kunn. Báðir deiluaðilar munu
áreiðanlega láta sér vel líka
niðurstöðu atkvæðagreiðslunnar.
Sambandið er hið sameiginlega
baráttutæki bændastéttarinnar
og hinn eini aðili, sem er rétt-
kjörinn til þess að fara með slík
mál sem verðlagsmál landbún-
aðarins. Því ber verðlagsvaidið
á sama hátt og verkalýðsfélög-
in og Alþýðusambandið haía
út yfir landsbyggðina hérna
um haustið, að Sjálfstæðismenn
og kommúnistar hefðu fallizt í
faðma og rubbað upp rikis-
stjórn. Og undrunin varð ekki
hvað minnst meðal sumra fylg-
ismanna þessarra flokka. —
Flokksforingjarnir höfðu lagt
allt kapp á að innprenta fylgis-
mönnum sínum, að aðrar eins
andstæður gætu ekki hugsazt
í heimi hér og þessir tveir flokk-
ar. Kommúnismi og kapitalismi
væru algerar andhverfur. Milli
svo ákveðinna andstæðinga gæti
aldrei verið um neitt vopna-
hlé að ræða. Það væri sama og
að semja frið við sjálfan erki-
óvininn. —
Þessi boðskapur hafði þó ó-
neitanlega á sér æðimikinn
sennileikablæ. Æði margir gerð-
ust því til að trúa. Svo skeði
undrið. Ný ríkisstjórn var mynd-
uð. Og hverjir skyldu svo sem
hafa staðið að því sköpunar-
verki aðrir en hinir fornu
fjandmenn, Heródes og Pílatus,
íhaldið og kommar? Ójú, Al-
þýðuflokkurinn hafði líka lagt
í púkkið. Hann ætlaði svo sem
ekki að láta sitt eftir liggja við
vald til þess að breyta kaup-
töxtum og efna til verkfalla.
Hinni beinu synjun á því að við-
urkenna þennan augljósa rétt,
geta stéttarsambandið og
bændur hver fyrir sig ekki svar-
að með öðru en því að herða
baráttu sína í réttarmálunum,
svo að þeir, sem vilja sitja yfir
rétti þeirra og gera bændurna
og fólkið í dreifbýlinu að ann-
ars flokks fólki og eins konar
undirstétt, sem leyfilegt sé að
níðast á, sjái sitt óvænna og
láti undan síga. Það er sýnt, að
enn á ekki að gefa eftir með
góðu. Hitt er svo skylt að athuga
sem bezt, hvaða ráð eru til-
tækilegust og skynsamlegust til
þess að rjúfa þá hlekki, sem nú-
verandi rikisstjórn hefir verið
að færa um fætur bændastétt-
arinnar.
Annars má það furðulegt
telja, ef verkamönnum þykir
æskileg sú réttarskerðing, sem
bændur hafa verið beittir. Að-
staða bænda og verkamanna er
nefnilega mjög svipuð í þessum
efnum, og hér gæti hafa verið
skapað fordæmi, sem væri
verkamönnum og samtökum
þeirra hættulegt, ef til dæmis
harðsvíraður Sjálfstæðismeiri-
hluti næði hér skyndilega völd-
um og hyggðist að beita verka-
mannastéttirnar svipuðum tök-
um og bændur hafa nú verið
beittir, j>eningavaldinu til
styrktar. Þá væri auðvelt að
vitna til þess, að svona hefði
verið farið að við bændastétt-
ina, þegar svokallaðir fulltrúar
verkamanna mynduðu meiri-
hluta ríkisstjórnar. Þessu virð-
ast kommúnistar og Alþýðu-
flokkurinn ekki gefa mikinn
gaum. En hinn óbreytti verka-
maður sér þetta og skilur, og
meðal annars þess vegna er
honum ekki að skapi sú réttar-
skerðing, sem bændur hafa
orðið að búa við síðan núverandi
ríkisstjórn kom til valda. Fyrir
bændur landsins er gott að vita,
að þeir eiga dulda samúð mjög
margra verkamanna í þessum
málum, þótt þær klíkur, sem
halda verkamannaflokkunum í
greipum sínum berji þetta við-
horf enn niður.
tvo ráðherra, bara rétt eins og
hinir lifandi.
Framsóknarmenn skildu þeg-
ar, að hér var ekkert dularfullt
fyrirbrigði á ferðinni. Þótt
stjórnarmyndunin virtist í
byrjun með æði miklum ólík-
indum, þá var hún þó í algeru
samræmi við pólitíska sögu
Sjálfstæðismanna og kommún-
ista og reyndar ekki ýkja langt
frá yfirlýstri stefnu þeirra,
kommúnista a. m. k. Kommún-
istar eru byltingamenn að eigin
sögn. Þá yfirlýsingu sína hafa
þeir ekki fengizt til að aftur-
kalla, þegar á hefir hert. Hins
vegar lærðist þeim furðu fljótt
að hafa ekki stefnuna í hámæli.
Fundu, að hún féll ekki íslend-
ingum, sem unna frelsinu öðru
fremur, alls kostar í geð. Nauð-
syn bar því til að nudda sér upp
við lýðræðishugsjónina, ef tak-
ast mætti að deyfa hinn rúss-
neska roða, svo að ekki skæri
hann eins í augu. Og við haust-
kosningarnar 1942 lögðu kom-
múnistar á það alla stund að
telja kjósendum trú um,
að byltingaráformin væru
þeim víðs fjarri, þeir elsk-
uðu frelsið og lýðræðið al-
veg út af lífinu, og eftir kosn-
ingarnar töldu þeir sig mundu
kosta kapps um að koma á
„vinstri stjórn", þ. e. stjórn, sem
þeir, ásamt Framsóknar- og
Alþýðuflokksmönnum, stæðu að.
Engum vafa er það undirorpið,
að kommúnistar fiskuðu ekki
svo fá atkvæði á þennan mál-
flutning. Margir töldu slíka
samvinnu mjög æskilega. Fram-
sóknarmenn voru yfir höfuð
ekki ýkja trúaðir á heilindi
kommúnista. En þeir töldu, all-
flestir, sjálfsagt að gefa þeim
kost á að standa við orð sin. Það
var fullkomin ofrausn að láta
þeim leyfast að afla sér fylgis
á falsi því, er þeir höfðu beitt
um hríð.
Kommúnistar voru nú í klípu.
Sjálfsmat þeirra var að því leyti
rétt, að þeir áttu þess enga von,
að verða virtir viðtals. En nú
urðu þeir annaðhvort að standa
við orð sín eða eta þau ofan í
sig. Kommúnlstar stóðust prófið
mjög að vonum. Það leiddi í
ljós, að þeir voru, enn sem fyrr,
sauðtryggir fylgjendur hinna
austrænu einræðishátta. Vinstri
stjórn, þar sem Framsóknar-
og Alþýðuflokksmenn hefðu
undirtökin, mundi beita sér fyr-
ir margháttuðum umbótum.
Kommúnistar eru á móti þeim.
„Umbætur í lýðræðisþjóðfélagi
torvelda byltinguna", segja
þeir. Og kvenprestur þeirra,
Katrín Thoroddsen, kallaði þær
Óla-skans-dans. — Tilraunirnar
með myndun vinstri stjórnar
leiddu það berlega í ljós, að
kommúnistaklíkan, sem öllu
réði í hinum svonefnda Sósíal-
istaflokki, vildi ekki eiga þátt
í neinni ríkisstjórn, sem ekki
bar á einhvern hátt að bylting-
unni.
Sjálfstæðismennirnir hafa
löngum lofað sjálfa sig fyrir það
að draga ekki taum einnar stétt-
ar fremur en annarrar, þótt það
sé vitaskuld blekking. Sjálf-
stæðisflokkurinn væri „allra
stétta flokkur", eins og stundum
er svo fagurlega að orði komizt
í ísafold. Og víst er það hrós-
vert að vilja öllum vel, einkum
ef það er nú meira en í orði. En
ef vel er nú að gáð, mun vitn-
ast, að atvinnustéttirnar eru
meira og minna dreifðar um alla
stjórnmálaflokkana hér á landi.
Hitt er rétt, að Framsóknar-
flokkurinn er að meirihluta
skipaður bændum og öðrum
smáframleiðendum, og verka-
menn muni hæstir að höfðatölu
innan Alþýðu- og kommúnista-
flokksins. Sjálfstæðisflokkurinn
hefir að vísu, innan sinna vé-
banda, nokkurt hrafl úr öllum
stéttum, en hvort mun þó „allra
stétta flokkurinn“ bera svipmót
vinnustéttanna fyrst og fremst?
Sýnist hitt ekki sönnu nær, að
þar gæti meir mannanna með
gullbringurnar? Reynslan er
jafnan ólýgnust. Iðulega hafa
orðið átök milli hinná ýmsu
stétta hér á landi, einkum þó
með þeim, er betri hafa fjár-
hagsaðstöðuna og hinum, er
minni eiga gnægðir hins gula
málms. Hver hefir þá verið af-
staða „allra stétta flokksins?“
Hefir hann þá gerzt verndari
hinna veikari eða hefir hann
e. t. v. fremur hlynnt að hinum,
er sólarmegin sátu? Ójá, sú
hefir nú oftast orðið raunin. Til
þess mætti nefna næg dæmi, en
ég mun ekki lengja þessar lín-
ur með því, enda munu þau al-
þjóð kunn. Skal þó ekki undan
því skorazt, ef véfengt verður
réttmæti þessara staðhæfinga.
Eins og forystu Sjálfstæðisfl.
er nú háttað, hefir almenningur
enga ástæðu til að vænta sér
neinna vináttubragða úr þeirri
átt. Stjórnmálaflokkar þurfa
fjármagn til starfsemi sinnar.
Þess er venjulega aðeins að
vænta frá flokksmönnum. Al-
þjóð veit, að enginn flokkur
veður eins í peningum og Sjálf-
stæðisflokkurinn. Innan hans
mætast flestir mestu fjárplógs-
menn þjóðarinnar. Þeir leggja
fram fjármagnið til flokksstarf-
seminnar. En það eru karlar,
sem hafa verzlunarvit (sumir
orðhákar kalla það klækjavit),
og þeir henda ekki frá sér fjár-
munum, án þess að fá eitthvað
(Framhald á 4. síSu).
í ársbyrjun 1890 gekk trúar-
alda yfir Dalina. Upphaf þess-
arar andlegu vakningar var eft-
irfarandi viðburður:
Nótt eina fyrir sextíu árum
síðan barðist einmana kona við
dauðann úti á miðju Atlants-
hafi. Hún var gift ríkum og góð-
kunnum málaflutningsmanni í
Chicago og átti fjórar dætur
barna. Hún hafði lagt af stað
til Frakklands til þess að heim-
sækja foreldra sína og lofa þeim
að sjá barnabörnin. En gufu-
skipið, sem þær fóru með, ’rakst
á annað skip og sökk. Nú var
hún barnlaus. Hún hafði horft
á börnin sín hverfa niður í haf-
djúpið, og þessi skelfilega nótt
hafði markað djúp spor í sál
hennar, áður en björgunin kom.
Þessi kona hét Anna Spafford.
Þegar hún kom aftur til Chicago
taldi hún eiginnmann sinn og
Ferðaskrifstofan efn-
ir til hringferða
Ferðaskrifstofan efnir til
tveggja tíu daga hringferða um
Norður- og Austurland, 5.—14.
ágúst og 9.—18. ágúst. Verða
ferðir þessar farnar með skipum
og bifreiðum.
Sú fyrri er 10 daga hringferð
með bifreiðum til Akureyrar og
um Norður- og Austurland og
með m.s. Esju frá Akureyri til
Reykjavíkur (einnig bifreið til
Reykjavíkur, ef fólk óskar þess).
Mánudag 5. ágúst: Reykjavík
— Þingvellir — Kaldidalur —
Húsafell — Reykholt — Hreða-
vatn — Sauðárkrókur — Hólar
í Hjaltadal. Þriðjudagur 6. ágúst:
Hólar í Hjaltadal — Varmahlíð
Akureyri. Miðvikudagur 7. ágúst:
Akureyri — Mývatn — Lauga-
skóli. Fimmtudagur 8. ágúst:
Laugaskóli — Dettifoss — Egils-
staðir. Föstudagur 9. ágúst: Eg-
ilstaðir — Hallormsstaðaskógur
— Reyðarfjörður — Egilsstað-
ir. Laugardagur 10. ágúst: Egils-
staðir — Ásbyrgi — Húsavík.
Sunnudagur 11. ágúst: Húsavík
— Vaglaskógur — Akureyri.
Mánudagur 12. ágúst: Akureyri
— Siglufjörður. Þriðjudagur 13.
ágúst: Patreksfjörður — Reykja-
vík.
Síðari ferðin er 10 daga hring-
ferð.
Með m.s. Esju til Akureyrar
“(einnig með bifreiðum, ef fólk
óskar þess) og bifreiðum um
Norður- og Austurland.
Föstudagur 9. ágúst: Reykja-
vík — Vestfirðir. Laugardagur
10. ágúst: Vestfirðir — Siglu-
fjörður. Sunnudagur 11. ágúst:
Siglufjörður — Akureyri. Mánu-
dagur 12. ágúst: Akureyri —
Mývatn — Laugaskóli. Þriðju-
dagur 13. ágúst: Laugaskóli —
Húsavík — Dettifoss — Egils-
staðir. Miðvikudaagur 14. ágúst:
Egilstaðir — Hallormsstaða-
skógur — Reyðarfjörður — Eg-
ilsstaðir. Fimmtudagur 15. á-
gúst: Egilsstaðir — Ásbyrgi —
Húsavík. Föstudagur 16. ágúst:
Akureyri — Varmahlíð — Hólar
í Hjaltadal. Sunnudaagur 18. á-
gúst: Hólar í Hjaltadal — Sauð-
árkrókur — Blönduós — Hreða-
vatn — Reykholt — Húsafell —
Kaldidalur — Reykjavík.
Til kaupenda Tímans
í Reykjavík
Oft veldur miklum leiðindum,
hve erfitt er viða í bænum að
koma blaðinu með skilum til
vini á að yfirgefa Ameríku og
öll sín jarðnesku gæöi þar og
helga guði líf sitt. Hún vildi
lifa lífi sinu eins og meistarinn
sjálfur og fyrstu lærisveinar
hans höfðu gert. í Jerúsalem,
þar sem vagga kristninnar stóð,
ætluðu þau að hefja starf sitt.
Árið 1881 var ekkert því til fyr-
irstöðu, að ákvörðuninni yrði
framfylgt. Spafford hjónin fóru
þá úr heimalandi sínu fyrir
fullt og allt ásamt vinum sín-
um, tuttugu að tölu. Þannig var
stofnað hið einkennilega trúar-
félag, sem hlaut nafnið Ameríska
nýlendan.
Fregnin um amerísku land-
nemana í Jerúsalem flaug víða,
jafnvel hingað til Svíþjóðar.
Bændurnir í Nessókn í Dölunum
fengu þánnig fréttir af trúar-
vakningu frú Spafford fyrir til-
stilli ættingja sinna í Ameríku.
Póstmála
Dagana 20.—24. júlí var norræn
póstmálaráðstefna haldin í
Reykjavík, og tóku þátt í henni
fulltrúar frá Danmörku, Finn-
landi íslandi, Noregi og Svíþjóð.
Ráðstefnan samþykkti nýjan
samning um póstsambandiö
milli hinna fimm norrænu landa
eftir frumvarpi, sem lagt var
fram af nefnd þeirri, er ráð-
stefnan, sem haldin var í Stokk-
hólmi í septembermánuði 1945,
hafði skipað.
Með hinum nýja samningi er
heitið „Norræna póstsambandið"
í fyrsta skipti ákveðið sem opin-
bert heiti. Að frátalinni smá-
vægilegri lækkun á böggla póst-
gjaldinu milli Danmerkur og
Svíþjóðar, felur hinn nýi samn-
ingur að öðru leyti engar meiri-
háttar breytingar í sér, sem al-
menning varðar.
Á ráðstefnunni var ennfremur
rætt um endurskipulagningu á
næturpóstfluginu, eins og það
var fyrir styrjöldina. Ráðstefnan
var á einu máli um það, að
æskilegt væri, að koma þessari
póstþjónustu á hið allra fyrsta,
þar sem hún má teljast sér-
staklegáf þýðingarmikil, einkum
þegar þess er gætt, hvernig á-
statt er i samgöngumálum nú
sem stendur.
Þá hafði ráðstefnan einnig tii
meðferðar sérstök atriði í sam-
bandi við alþjóðapóstþingiö,
sem halda á í París 1947, og enn-
fremur nokkur mál, sem ýmist
voru pósttæknilegs eðlis eða
mikils varðandi fyrir sambandið
milli póststjórnanna innbyrðis.
Næsta norræna póstmálaráð-
stefna verður haldin í Osló.
kaupendanna. tað eru vinsam-
leg tilmæli til þeirra, sem verffa
fyrir vanskilum, aff þreytast
ekki á aff láta afgreiðsluna vita
um þau, þar til þau hafa veriff
löguff og jafnframt aff leiffbeina
börnunum, sem bera út blaffið,
hvar bezt sé aff láta þaff. Þeir
kaupendur, sem búa utan við aff-
albæinn og fá blaðið í pósti,
gerffu Tímánum mikinn greiffa,
ef þeir borgnðu andvírffi blaðs-
ins á afgreiffslunni. — Þó aff
kaupendafjöldi Tímans í Rvík
hafi tvöfaldazt nú á rúmlega
einu ári, þá væru kærkomnlr
fleiri áskrifendur í bænum.
Sími afgreiðslunnar er 2323.
Útbreiðið Tímann!
Þessar fréttir höfðu geysimikil
áhrif á þá. En hrifnari uröu
þeir þó, þegar fríkirkjuprestur
nokkur, sem dvalið hafi lang-
dvölum í Chicago, kom aftur
heim og tók að prédika um
skyldu mannanna til þess að
byrja nú á nýjan leik að feta í
fótspor Krists. Nafn þessa
klerks var að réttu lagi Larson,
en í Svíþjóð og annars staðar í
heiminum er hann án efa þekkt-
ari undir nafninu Helgum. Hann
náði merkilegum tökum á fólk-
inu í byggðarlagi þeirra Ingi-
marssona. Þá gerðist sá við-
burður, sem einstæður er tal-
inn í sænskri ttrúarlífssögu og
Selma Lagerlöf lýsir í hinni
frægu sögu sinni Jerúsalem. Ár-
ið 1896 yfirgaf hópur sænskra
bænda jarðir sínar, ættingja og
vini og lagði af stað i langa og
erfiða ferð til landsins helga,
þar sem þeir ætluðu að setjast
að fyrir fullt og allt.
íbúar amerísku nýlendunnar
virðast ekki hafa verið viðbúnir
svo mikilli fólksfjölgun. Horatio
Spafford, hinn ágæti skipulagn-
ingameistari, hafði látist árið
1887, og gleði nýlendubúa varð
beizkjublandin af áhyggjum
þegar þeir fögnuðu gestunum.
Á meðal þeirra voru bæði kon-
ur og börn. Alls voru Svíarnir
fjörutíu að tölu. Á meðal þeirra
var fimmtán ára piltur, að nafni
Holts Lars Larson. Hann heitir
Þegar Dalafólkib kom
til Jerúsaíem
Flestir íslendingar kannast viff söguna Jerúsalem eftir sænsku
skáldkonuna Selmu Lagerlöf. Hún er, sem kunnugt er, byggff á
sannsögulegum viðburðum, segir frá 40 Dalabúum, sem yfirgáfu
jarffir sínar og heimili árið 1896 og fluttust til Jerúsalem. Nú í
ár eru því 50 ár liðið frá því er þetta gerðist. Grein sú, sem hér
fer á eftir birtist nýlega í sænska blaðinu VI og er eftir Karin
Johnson, sem nýlega heimsótti Svíana í Jerúsalem.