Tíminn - 06.09.1946, Page 1

)
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Slmar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.I
RITSTJÖRASKRIFSTOFTJR
EDDTJP '81 Urwl.orgfltu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA. INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASK.liPSTOPA:
EDDUHÚSI, Lii dargötu 9 A
Z.rut 2323
30. árg.
Reykjavik, föstudagiim 6. sept. 1946
161. blað
Danir skilja þá ósk islendinga
aö fá aftur handritin
Viðtal við Erik Arup prófessor
Tíðindamaður blaðsins hitti Erik Arup prófessor að máli í fyrra-
dag og átti við hann eftirfarandi viðtal. En hann er sem kunnugt
er einn hinna dönsku samninganefndarmanna, sem nú eru
staddir hér og íslendingum vel kunnur frá fyrri árum.
Bændur krefjast svipaðra kjara og aðrar vinn-
andi stéttir og heimta verðlagsvald í sínar hendur
Gestur á íslandi í 13. sinn.
Hversu oft hafið þér komið til
íslands?
Þetta er í 13. skipti, sem ég
helmsæki ísland. í fyrsta skipti
kom ég hingað árið 1918 þegar
sambandslögin voru samin í
Reykjavík. Síðan hafa orðið
geysilegar framfarir hér, já bara
síðan 1938 þegar ég kom hing-
að síðast hefir Reykjavík skipt
Erik Arup prófessor.
algerlega um svip. Fögur íbúð-
arhús prýða nú bæinn, en því
miður hefir mér skilizt að þau
séu dálítið dýr.
Höfnin hefir stækkað mjög.
Það eru fleiri blóm í görðum
bæjarins og á torgunum en áð-
ur var. Ég hefi séð hina fögru
háskólabyggingu með björtum
og hagnýtum kennslustofum og
rannsóknardeildum.
En framfarirnar eru ekki að-
eins í Reykjavík heldur og um
allt land. Á leiðinni til Gullfoss
sáum við gróðurhús, sem okk-
ur þótti mjög til um og hvar-
vetna blöstu við reisulegir
bóndabæir, gamlir og nýir. Á
Selfossi ,þar sem áður var að-
eins mjólkurbú, er nú nýtt
kauptún með kvikmynda- og
veitingahúsi.
í sjálfri Reykjavík er hita-
veitan og rafmagnið frá Sogs-
fossunum mest hrífandi, þetta
hvort tveggja gerir bæinn bjart^
ari og heilnæmari en nokkra
aðra höfuðborg a. m. k. heldur
en Kaupmannahöfn.
Meðal samstarfsmanna
og Garðbræðra.
Það er ánægjulegt að hitta
gamla vini, sem ég hefi þekkt
í mörg ár, t. d. gamla samstarfs-
menn eins og Jóhannes Jó-
hannesson fyrv. bæjarfógeta og
Einar Arnórsson fyrv. hæsta-
réttardómara. Það er einnig á-
nægjulegt að hitta svo marga
unga menn úr stúdentahópn-
um, sem annað hvort hafa verið
nemendur mínir t. d. Barði
Guðmundsson, þjóðskjalavörð-
ur, eða garðbræður á Stúdenta-
garðinum, sem hafa unnið sér
traust og vináttu danskra
stúdenta. Fimm þeirra hafa ver-
ið garðsformenn. Sá fyrsti var
Pálmi Hannesson, hinn síðasti
Jakob Benediktsson, ishafurinn
var hann kallaður.
„Hinn andlegi kraftur
fslendinga."
Hið undarlega við ísland er,
að allgr uppfyndingar tækninn-
ar eru undir eins teknar í notk-
Útvarpið veitir öllum lands-
mönnum skjótar íregnir af því,
sem er að gerast í heiminum og
flugið er að stytta allar fjar-
lægðir bæði innan íslands og
við umheiminn.
Ég álít, að það, sem einkum
einkennir íslenzku þjóðina, sé
hinn mikli andlegi kraftur henn_
ar, sem mjög hefir látið til sín
taka á því mikla framfaratíma-
bili, sem 20. öldin, og einkum
tíminn siðan 1918, hefir verið
fyrir hana á öllum sviðum.
Efnalega sem andlega á ísland
nú framúrskarandi fulltrúa.
íslenzku handritin.
Skáldskapur, sagnritun og
lögfræði er íslendingum með-
fædd frá eldgamalli tið, og hafa
þeir skapað ódauðleg minnis
merki í hinum gömlu bókmennt
um. Það er eigi að undra enda
hlotið fullan skilning margra
Dana, að það hlýtur að vera
brennandi ósk íslenzku þjóðar-
innar, að gömlu handritin, sem
voru skrifuð og lesin í gömlu
íslenzku bændabýlunum, hverfi
hingað aftur, svo íslenzka þjóð-
in geti með eigin augum séð
hin sýnilegu tákn andagiftar
forfeðranna.
Nú eiga íslendingar einnig
framúrskarandi menn í lækna-
og náttúruvísindum. Fyrir 75
árum var engin teljandi mál-
aralist á íslandi, en nú eru hér
margir framúrskarandi málar
ar. Vonandi verður leikhúsið
bráðlega tilbúið, svo leiklistin,
sem nú sýnir sig í hinni feg-
urstu mynd í frú Önnu Borg
við Konunglega leikhúsið í
Kaupmannahöfn, geti myndað
íslenzkt leiksvið.
Framfarirnar eru engu siður
stórstígar í hinu hagnýta lífi.
Vonandi finna íslendingar for-
ingja, sem einnig standast erf-
iðu árin, sem væntanlega koma
á íslandi eins og annars stað-
ar í heiminum.
í 600 ár hefir ríkt vinátta
milli íslendinga og Dana, og hún
gleymist áreiðanlega ekki í
framtíðinni. Nú eru erfiðir tím-
ar í Danmörku og danska þjóð-
in þarf ekki sízt nú á sannri
vináttu að halda. Hinn fagri
vitnisburður, sem íslenzka þjóð
in hefir gefið um vináttu sina
styrkir trú Dana á þetta. Með
þessum orðum á ég við hinar
rausnarlegu gjafir, sem íslenzka
þjóðin gaf okkur, þeim verður
ekki gleymt í Danmörku.
Hver vildi standa í þeirra sporum?
%

Það eru erfiðir dagar um þessar mundir fyrir fulitrúa hinna sigruðu
þjóða, er sitja friðarráðstefnuna í París. Þeim eru harðir kostir settir af
sigurvegurunum — heimtaðar af þeim ægiháar skaðabætur og auk þess
lönd og ýms önnur verðmæti. Einkum eru Rússar óbilgjarnir í kröfum
sínum. Marga uggir, að hér sé ekki hyggilega að farið. Með misbeitingu
valdsins sé verið að sá þvi fræi meðai hinna sigruðu þjóða, er margt illt
geti af leitt síðar meir. Á þessari mynd sjást tvelr áhyggjufullir fulltrúar
ítölsku stjórnarinnar, Bonomi til vinstri, Gasperi tii hægri.
Vegurinn yfir Þorskaf jaröarheiöi
’ opnaður til umferðar
Nauðsynlegt, að þegar verði haflzt handa um
bry}í}í.jii}*erð við ísafjjarðardjúp
Vegurinn yfir Þorskafjarðarheiði til Arngerðareyrar við fsa-
fjarðardjúp var opnaður til umferðar nú í vikunni. En fyrr í
suigar höfðu þó fastar áætlunarferðir verið hafnar yfir heiðina
og til þess notuð hernaðarbifreið, sem betur var fallin til ferða-
Iaga um vondan veg en venjulegar bifreiðir.
Samþykktir landsfundarins
á Hvanneyri
Stéttarsamband bænda hafði aðalfund sinn að Hvanneyri 3.
og 2. september, eins og frá var skýrt í blaðinu í gær. Fundurinn
var vel sóttur, svo að ekki vantaði nema þrjá á fulla tölu kjör-
inna fulltrúa. Á fundinum var endanlega gengið frá stofnun
stéttarsambandsins með fullu samkomulagi og einhug allra fund-
armanna. Meðal bændanna sjálfra er því ekkl lengur um neinn
ágreining um, formsatriði að ræða.
Jens Hólmgeirsson
ráðinn forstjóri Krísu
víkurbúsins
Bæjarstjórn Hafnarfjarðar
hefir ákveðið að hefja fram
kvæmdir suður i Krísuvík og
stofna þar kúabú, en öll lönd
þar eru eign Hafnarfjarðarbæj-
ar. Á bæjarstjórnarfundi nú í
vikunni var Jens Hólmgeirs-
son ráðinn til þess að vinna að
tillögum um nýtingu landsins,
ræktun og búrekstur þar syðra
og stjórna framkvæmdum og
un, svo ísland hleypur yfir ýms! fyrirhuguðu búi bæjarins.
þróunarstig. | Tekur Jens þegar við þessu
Þegar við komum hingað 1918 nýja starfi sínu.
var í ráði að byggja járnl>ifaut| Nokkur undirbúningur rækt-
að Ölfusá. Nú úir og grúir af unar mun nú hafinn í Krísu-
strætisvögnum og áætlunarbíl- vik. Er nú unniö þar með skurð-
um á Lækjartorgi og víðar í gröfu, sem Hafnarfjarðarbær á,
bænum. í að framræslu landsins.
Sjö ára starfi lokið.
Það var byrjað á vegarlagn-
ingu yfir Þorskafjarðarheiði ár-
ið 1940, og hefir síðan verið
unnið þar á hverju sumri. Er
vegur þessi mikið mannvirki,
því að víða er allerfið aðstaða
til vegagerðar. Heiðin er um
fimm hundruð metra yfir sjó, og
mjög torveld vegagerð upp á
hana, bæði upp úr Langadaln-
um að norðan og Þorskafirðin-
um að sunnan. Einkum mun þó
vegarkaflinn um töglin upp frá
Kollabúðum 1 Þorskafirði hafa
orðið dýr,
Djúpbúar fagna
samgöngubótinni.
Þessi vegur hefir verið lang-
þráður af mörgum, einkum þó
þeim, sem við ísafjarðardjúp
búa. Með þessum vegi komast
byggðarlögin i Djúpinu loks í
akvegasamband við önnur hér-
uð landsins, og þótt það verði
sjálfsagt stopult fyrst um sinn,
nema um sumartímann, þá
stendur það til bóta með áfram-
haldandi vegabótum á heiðinni
og batnandi tækjum til þess að
halda fjallvegum bílfærum.
*
Langadalsströndin næst.
Enn sem komið er getur ekki
kallast bílfært nema að Arn-
gerðareyri, en þó er öll Langa-
dalsströndin allt til Melgraseyr-
ar farin á jeppabílum. En
lengra verður ekki komizt á slík-
um farartækjum, því að þar
lokar Seláin leiðum, en hún er
eitt mesta vatnsfall á öllum
Vestfjörðum. Sveitin þar fyrir
utan kemst ekki í akvegasam-
band fyrr en hún hefir verið
brúuð.
Atkvæðagreiðslan.
Á fundinum var skýrt frá úr-
sltum atkvæðagreiðslunnar í
hreppabúnaðarfélögunum um
form Stéttarsambandsins.
Gild atkvæði voru greidd 4548
og er það um 80% af öllu at-
kvæðamagni innan samtak-
anna. Þeir, sem vildu hafa Stétt-
arsambandið í tengslum við
Búnaðarfélag íslands áttu að
segja já en hinir nei. Já höfðu
sagt 2519 en nei 2029. Þannig
eru 55,39% með tengslunum við
Búnaðarfélagið, en 44,61% á
móti eða liðlega 11 á móti 9.
Þátttakan í atkvæðagreiðsl-
unni sýnir það, að bændur
standa einhuga saman um
stofnun sambandsins og nauð-
syn þess, því að það eru tiltölu-
lega fáir atkvæðisbærir menn,
sem hafa af sjálfráðum ástæð-
um látið vera að greiða atkvæði.
Atkvæðagreiðslan hefir farið
á þá leið að greinilegur meiri-
hluti er því fylgjandi að Stétt-
arsambandið verðí í tengslum
við Búnaðarfélag íslands.
Afgreiðsla
Hvanneyrarfundarins.
Fundurinn á Hvanneyri sam-
þykkti einum rómi reglur fyrir
stéttarsambandið á grundvelli
þessara úrslita. Formlega eru
þessar breytingar háðar þvi, að
Búnaðarfélag íslands breyti lög-
um sínum til samræmis við þær.
Engin ástæða sýnist vera til að
kvíða þvl, að það geti farið
nema á einn veg.
Hér hefir þvl farið á þá leið,
yfir heiðina tók þá allt að fjór- sem allir vinir landbúnaðarins
um klukkustundum. vonuðu, og treystu, að aukaat-
Nú eftir að vegurinn hefir riðin þoka fyrir því, sem meira
verið opnaður til frjálsrar- um- 1 er vert og sameinar.
ferðar er venjuleg langferða-j
bifreið vitaskuld notuð, og stýr- Hvað hefir gerzt?
ir henni Júlíus Sigurðsson, en' . , .
sérleyfishafi á þessari leiS er 1. Eins og menn muna, hafa ver-
Guðbrandur Jörundsson frá talsverðar deilur um stéttar-
Vatni. Ferðin yfir heiðina tekur' sambandið og stofnun þess. Var
um hálfan þriðja klukkutíma. málið flutt frá annari hlið á
Þrýst mun verða á um það, að
vinna við vegagerð á Langadals-
strönd þegar i haust, strax og
síðasta hönd hefir verið lögð á
veginn á Þorskafjarðarheiðinni.
2y2 klukkustundar ferð
yfir heiðina.
Fastar áætlunarferðir yfir
heiðina hófust fyrir nokkru, og
var fyrst í stað notuð hernaðar-
bifreið í þær ferðir. Var farið
einu sinni 1 viku — á miðviku-
dögum, og kom Djúpbáturinn
til móts við bifreiðina á leiðar-
enda — á Arngerðareyri. Ferðin
ferðir verði framvegis yfir heið-
ina tvisvar í viku, enda er mikill
og vaxandi ferðamannastraum-
ur þessa leið.
Bifreiðar fluttar á land
á símastaurum.
Það hefir vakið undrun og
talsverða gremju vestra, að
ekkert hefir verið hugsað fyrir
bryggjugerð í Djúpinu í sam-
bandi við þessa vegagerð. Veld-
ur það miklum erfiðleikum fyrir
ferðafólkið, sem vill taka sér
far með Djúpbátnum til ísa-
fjarðar eða annað. Og þeir erf-
iðleikar aukast eftir því sem
ferðamannastraumurinn vex.
Það er til dæmis nær ógerning-
ur að koma bifreiðum á land
Búizt er við, að hafin verðilvið Djúpið. Þó hefir það verið
gert. Bifreiðir hafa verið fluttar
frá ísafirði og settar á land á
símastaurum, en slíkri uppskip-
un fylgir mikil slysahætta, auk
þess sem eigendur bifreiðanna
eiga það auðvitað á hættu, að
bifreiðir þeirra fari í sjóinn.
Það verður að hefjast handa
um bryggjugerð.
Það virðist einsýnt að vinda
verði bráðan bug að bryggjugerð
að Arngerðareyri og helzt einn-
ig á Melgraseyri. Þaðan er sjó-
leið stytzt til ísafjarðar frá þeim
stöðum, sem komast í fegasam-
band í bráð — ekki nema
tveggja og hálfs tíma sjóleið
á sæmilega hraðskreiðum báti.
þann veg, að sambandið mætti
ekki vera í neinum tengslum við
Búnaðarfélagið og jafnvel reynt
að ganga með öllu framhjá því.
Búnaðarþingsmenn risu kröft-
uglega gegn þessu, og urðu af
þvi töluverð átök. Mun ýmlslegt
bændum fjarlægt og óviðkom-
andi hafa fléttazt inn 1 málið.
Nú hafa bændur tekið hönd-
um saman og komið sér saman
um stéttarsamband, sem skal
vera sterkur og sjálfstæður fé-
lagsskapur í tr.austum tengslum
við búnaðarfélagsskapinn í
landinu. Þannig hafa þeir sam-
einazt, en óviðkomandi æsinga-
menn einangrast við þá sam-
einingu.
Önnur störf
Hvanneyrarfundarins.
Auk þess að ræða skipulag
stéttarsambandsins ræddi fund-
urinn á Hvanneyri afurðasölu-
mál bænda og verðlagsmál og
skipulag landbúnaðarfram-
leiðslunnar. Var talið nauðsyn-
legt að koma föstu skipulagi á
sölu allrar landbúnaðarfram-
leiðslu og gera ráðstafanir til
þess, að framleiðsla bænda á
hverjum stað yrði í eðlilegu
samræmi við náttúrufar og
markaðsskilyrði. Auðvitað var
haldið fast á þeirri kröfu að
stéttarsambandið fái verðlags-
valdið í sínar hendur og bænd-
um séu greiddar þær uppbætur,
sem lög standa til.
Fara samþykktir fundarins
um framleiðslu- og verðlagsmál
hér á eftir.
„Aðalfundur Stéttarsambands
bænda, haldinn að Hvanneyri
3.—4. sept. mælir með því, að
frumvarp til laga um fram-
leiðsluráð landbúnaðarins og
verðskráningu og verðmiðlun á
landbúnaðarvörum, sem prent-
að eu í 1. tölublaði Félagstíðinda
Stéttarsambandsins 1945, verði
lögfest með þeim breytingum,
að Stéttarsambandi bænda verði
falið það verksvið, sem Búnað-
arfélagi íslands er ætlað, sam-
kvæmt frumvarpinu.
Þangað til fyrrnefnt frum-
varp verður að lögum, ákveður
fundurinn að framleiðsluráð sé
skipað samkvæmt ákvæðum
frumvarpsins, er starfí að verk-
efnum þeim, sem þar eru ákveð-
in, eftir því sem við verður kom-
ið án lagastuðnings.
Kostnaður greiðist eftir sam-
komulagi af þeim aðilum, sem
tilnefna menn 1 framleiðsluráð.
Fundurinn felur stjórn Stétt-
arsambandsins að halda áfram
(Framhald á 4. slSu).