Tíminn - 26.09.1946, Qupperneq 3

174. falað
3
TÍMIIMV, fimmdndaginn 26. scpt. 1946
Mlnnmgarorð:
Marta Magnúsdóttir
húsfreyja að Ósi við Stelngrimsfjörð
ALICE T. HOBART:
Þann 30. apríl s. 1. andaSist
á heimili sínu, Ósi við Stein-
grímsfjörð húsfreyjan Marta
Magnúsdóttir. Hafði hún þá bú-
ið þar, ásamt manni sínum
Gunnlaugi Magnússyni sam-
fleytt í 40 ár við mikla rausn og
myndarskap.
Marta var fædd að Halakoti
í Árnessýslu 1. nóv. 1874. Voru
foreldrar hennar Sesselja Fil-
ippusdóttir frá Bjólu á Rang-
ávöllum og Magnús Einarsson
prentara Þórðarsonar í Reykja-
vík.
Hún ólst upp hjá foreldrum
sínum til 14 ára aldurs, en vorið
1898 fluttist hún ásamt þeim
vestur að Stað á Reykjanesi til
séra Filippusar bróður síns.
Vorið 1904 fluttist hún að
Hrófbergi við Steingrímsfjörð
og giftist þann 10. okt. um
haustið eftirlifandi manni sín-
um Gunnlaugi Magnússyni
Magnússonar hreppstjóra á
Hrófbergi.
Þau hjón hófu þegar búskap
á parti af jörðinni og bjuggu
þar í tvö ár. En vorið 1906 flutt-
ust þau að Ósi og bjuggu þar
upp frá því.
Þau hjón hófu búskap sinn
svo að segja með tvær hendur
tómar, eins og svo fjölmargir
urðu að gera á þeim árum. En
búskapur þeirra blómgaðist vel
og búið óx jafnt og þétt, unz
jörðin var full setin og meira
en það. Jafnframt var strax
hafizt handa um húsabætur og
jarðrækt.
Fljótt kom í Ijós að hús-
freyjan átti simr hlut í þessari
góðu afkomu. Hún var hagsýn
og stjórnsöm húsmóðir svo af
bar. Verk féll henni ekki úr
hendi og ég hygg að oft hafi
hún haft langan vinnudag á
þeim árum.
Þjóðleiðin liggur um hlaðið á
Ósi. Það var þvi oft æöi gest-
kvæmt, einkum áður en bílveg-
ur kom. Ekki ósjaldan biðu þar
hópar af íólki, er það beið
skipsferðar frá Hólmavík, auk
annars ferðafóiks, sem leið átti
þar um, bæði um lengri og
skemmri veg. Margir þurftu að
finna húsbóndann, bæði vegna
ýmsra opinberra starfa, sem
hann hafði á hendi fyrir sveit
sína og hérað og vegna þeirra
mála og erinda, sem hann rak
fyrir svo fjölmarga. Öllu var
þessu fólki tekið með einstakri
rausn og hlýhug og allur greiði
og gisting í té látið án endur-
gjalds. Oft var mannmargt og
þröngt og voru húsakynni þó
rúm, en aldrei voru húsbænd-
urnir ánægðari en þá og öllum
leið þar vel.
Menntun í æsku mun Marta
ekki hafa hlotið umfram það
sem almennt tíðkaðist á þeim
tíma, en hún var greind kona
og námfús, enda hefi ég ekki
kynnzt jafn gagnmenntaðri
konu og henni óskólagenginni
að vera. Þekking hennar var
hagnýt og traust, en þó jafn-
framt fjölþætt. Hún var stjórn
söm og reglusöhi svo af bar,
enda var öll hennar hússtjórn
og heimilishald til fyrirmyndar.
Hún fylgdist vel með, las mikið
og myndaði sér ákveðnar skoð-
anir á mönnum og málefnum.
Hún var trúuð og trúrækin og
þó frjálslynd á því sviði, en eigi
að síður var hún einlæg og sönn
í trú sinni. Marta var í stærra
meðallagi, myndarleg og fríð
sýnum, svipurinn var hreinn og
festulegur, en þó jafnframt
mildur. Hún var tryggur vinur
vina sinna, einlæg og heil í
vináttu sinni, en teldi hún sig
eða sína órétti beitta var hún
þung fyrir, en vel kunni hún að
stilla skap sínu í hóf og dæma
rökrétt.
Þeim hjónum varð fjögurra
barna auðið, tveggja dætra og
tveggja sona, sem öll eru á lífi.
En auk þess ólu þau upp að
öllu leyti eitt fósturbarn Svan-
laugu bróðurdóttur Mörtu, og
gerðu þau við hana að öllu leyti
sem sín eigin börn.
Börn þeirra hjóna eru: Fil-
ippus starfsmaður hjá Við-
tækjaverzlun ríkisins, Magnús
bóndi á Ósi og Nanna og Fjóla
heima hjá föður sínum. Eru þau
myndar- og mannvænleg og vel
látin af öllum sem þeim kynn-
ast. Báru þau ætíð mikla og
einlæga ást til móður sinnar á-
samt óvenju trausti og virðingu
Með Mörtu er í valinn hnígin
ein af traustustu og merkustu
konum þessa héraðs. Hún lét
ekki mikið yfir sér og skipti sér
lítið af félagsstarfsemi og opin-
berum málum. Af þeim sökum
hygg ég að margur lítt kunnur
hafi ekki gert sér grein fyrir
hversu gagnmenntuð og mikiL
hæf kona Marta var. Hún beitti
sinni starfsorku innan síns
heimilis og lét börn sín og heiim
ilisfólk njóta hæfileika sinna
og þekkingar, hún vann að
heill og fegrun heimilis síns,
hún var manni sínum traustur
og ástríkur lífsförunautur, var
honum einlæg samhent í lífs-
starfinu. Og síðustu samvistar-
ár þeirra, þegar hann var far-
inn að heilsu og lá veikur, oft
þungt haldinn, þá hjúkraði hún
honum og annaðist hann af
hlýju og nákvæmni, þar til hún
sjálf lagðist banaleguna.
Þökk sé þér Marta fyrir lifs-
starfið, þökk sé þér fyrir alla
þína hlýju og einlægu mót-
tökur.
Ég veit, að það er bjart og
hlýtt umhverfis þig á eilífðar
brautinni.
J. S.
Matreiðslupróf
Sveinspróf í matreiðsluiðn og
framreiðsluiðn fór fram í
Reykjavik að Hótel Garður, s.l
miðvikudag og fimmtudag. Þess-
ir luku prófi í framreiðsluiðn:
Hermann Vigfússon, Jónas
Þórðarsoi^, _Kri.stmundur Anton
Jónasson, Ólafur Guðbjartsson
Ólafur Jónsson (Þórscafé) Páll
Arnljótsson, Sigurður Sigur-
jónsson og Trausti Runólfsson.
í Matreiðsluiðn luku prófi
Aðalsteinn Guðjónsson, Anton
Líndal og Kristján Einarsson.
Þessir menn skipuðu prófdóm
í matreiðsluiðn. Kaj Ól.,-Lúð
vík Petersen og Tryggvi Þor
finnsson, og var hann formaður
dómnefndar. í framreiðsluiðn
voru prófdómarar þannig skip-
aðir: Janus Halldórsson, Ed
mund Eriksen er var formaður
prófnefndar og Henry Hannes-
son. Prófin fóru fram að tilhlut
un matsveina- og veitingaþjóna-
félags fslands.
Menningar- og
minningarsjóður
kvenna
Minningarspjöld sjóðsins fást
Reykjavík í Bókabúðum ísa
foldar, Bókabúð Braga Brynj
ólfssonar, Hljófærahúsi Reykja
víkur, Bókabúð Laugarness og
Bókaverzluninni Fróðá, Leifs
götu.
Mennt er máttur.
K. R F. t.
Yang og yin
heyrði bjöllu blinds manns klingja fyrir aftan sig og tómlegt
pjakk hans með staf sínum — gamalkunn hljóð í þessari borg.
Var það köllun hans að fórna sjálfum sér fyrir þetta fólk — sjúkt
íólk, hungrað og þyrst fólk, sem var að sligast undir þeim byrðum,
er læknislyf þess, hið bölvaða ópíum, lagði því á herðar? Ópíum
sefaði þjáningar og eyddi hörmum, en fæddi svo af sér ennþá
sárari kvöl og bitrari harm — ópíum var það tortímingarafl, sem
alls staðar blasti við í þjóðfélaginu. Peter laut höfði og starði
niður á slitna steinstéttina.
Nú lá leiðin út úr auðmannahverfinu að aðalgötu borgarinnar
og höfuð samgönguæð hennar. Þar mætti hann hvitri kohu.
„Góðan daginn,“ sagði hann.
Hún nam staðar og kastaði regnhlífinni aftur á öxlina. Hann
sá, að þetta var Díana Moreland, ung kennslukona, sem starf-
aði í einum trúboðsskólanum. Þessir óvæntu samfundir stöðv-
uðu í bili herför hans gegn sjúkdómum Kínaveldis.
„Eigum við að verða samferða?“ spurði hann.
En Díana Moreland svaraði ekki. Það var auðséð, að hún var
á báðum áttum.
Þá minntist Peter þeirra óskráðu, kínversku laga, sem fyrir-
buðu karli og konu að láta sjá sig saman á almannafæri. Jafn-
vel kristniboðarnir, sem voru komnir til þess að leysa kínversk-
ar konur úr viðjum, voguðu sér ekki að brjóta þetta lögmál. Við
viljum ekki storka Kínverjunum, var sagt. En i raun og veru
beygðu allir sig fyrir hinu ævaforna valdboði, sem krafðist þess,
að það væri virt, jafnvel af útlendingum.
Það var eins og framandi hönd stíaði þeim sundur — aust-
urlenzk krafa um aðgreiningu kynjanna. Þau stóðu ráðþrota —
ræddu ekki að verða samferða og gátu enn síður fengið sig
til þess að skilja, Allt í einu fann Díana, hve spaugilegt þetta
hik var. Hún skellti upp úr, og þá var eins og fjötur félli af þeim
„Auðvitað verðum við samferða. Ég þykist vita, að þér ætlið á
samkpmuna eins og ég. Við erum meira að segja orðin of sem.
Komið bara — þér gangið á undan, ég kem spölkorn á eftir.
Hún talaði eins og sá, sem vanur er að skera úr. „Þó að það sé
reyndar .... “ bætti hún við, og nú kom aftur hik á hana
Karlmaðurinn á undan, konan á eftir — það var venjan, þeg-
ar hjón voru á ferli.
Það varð úr, að Peter gekk samsíða hennl. En hún kunni þessu
illa, og samræður urðu engar þeirra á milli.
Það var vont að fóta sig á kúptum steinunum í stéttinni með-
fram götunni, þegar allt var vott, og Peter, sem ekki var lengur
iafn hrifinn af samfylgdinni og fyrst, dróst brátt aftur úr og
færði sig út á miðja götuna, þar sem sléttara var undir fæti.
Díana leit við og brosti til hans:
„Fyrirgefið — ég fann ekki, hvað stéttin er sleip og óslétt. Ég
skal ganga hægara.“
í sömu andrá var opnað port rétt fyrir framan hana, og ljós-
glæta, sem féll út á götuna, lék um andlit stúlkunnar. Þau eru
greindarleg og djarfleg, þessi brúnu augu, hugsaði Peter. Raun-
ar sýndust þau svört, þegar ljósið féll framan í hana, en hlýjan
og hin lifandi hugð leyndu sér ekki. Hinn kvenlegi þokki hennar
hreif hann á svipstundu. Klæðaburður hennar, limaburður,
handtakið um regnhlífina, vaxtarlagið — hann sá þetta allt á
svipstundu. Hann gleymdi alveg, hve steinarnir í gangstéttinni
fóru illa við fótinn og flýtti sér upp að hliðinni á henni. Þau
þögðu sem fyrr, en nú var þögnin annars eðlis. Hún var þrung-
in leyndri samhygð.
Loks voru þau komin á leiðarenda. Dyravörðurinn opnaði hlið-
ið undir eins og þau gerðu vart við sig. Peter og Díana gengu
samsíða upp steinstíginn og inn í húsið. Samkoman var byrjuð
og dyrnar að salnum voru lokaðar. Þau staðnæmdust hlið við hlið
í fordyrinu. Díana laut höfði, en Peter starði fram fyrir sig.
Hann óskaði þess, að hann fengi aftur að sjá augu hennar
áður en þau skildu, en strax og bænarandvörpin inni fyrir þögn
uðu. gekk hún hratt í salinn og settist hjá hinum konunum
Forvitnisleg augnatillit mættu hinum óstundvísu syndaselum,
og úr svip sumra skein greinileg vanþóknun. Reiðin blossaði
upp í Peter. Meðal þessara trúboða mátti enginn eiga sér einka
mál, og stundum fann hann bókstaflega kuldann og roiskunn-
arleysið skína út úr augum þeirra. Hann settist eins nærri dyr-
unum og honum var unnt. Stella Perkins, sem var næst honum:
rétti honum sálmabók. Peter kinkaði kolli og tók við henni.
Kínverska þjónustufólkið hélt sína hátíð i eldhúsinu og gerði
sér gott af hinu útlenda sælgæti, sem kallað var kökur. Það
hlustaði á óminn á söngnum, sem barst úr samkomusalnum
og hreifst á sinn hátt — ekki af fegurð raddanna né hinu fram-
andi—hljóðfalli, heldur þeim innileik tilbeiðslunnar, sem það
skynjaði.
„Ai,“ sagði einn þjónninn. „Guð þess er langt í burtu. Það
leitar hans.“
„Ekki svo undarlegt," sagði gamall karl, kengboginn eftir
meiðsli, sem hann hafði hlotið í bakið. „Það tímir ekki að gefa
öndunum neitt. Þeir fá aldrei reykfórnir, aldrei ljós né peninga
seðla. Ai — það elur guði sína á söng, en hirðir sjálft peningana.“
sem varla sást þó í fyrir stórri léreftssvuntu, er hún var með
„Þú ert auli. Ertu búinn að gleyma taó lí, hinum góðu siðum?
Þú baktalar þá, sem ala önn fyrir þér. Viltu kenna unglingunum
að kalla þá ágjarna?“
Sálmasöngurinn hljóðnaði. Hinn hvíti söfnuður varp öndinni
ánægjulega og lagði eyrun við ræðunni. Tjöldin, sem höfðu verið
dregin fyrir gluggana, hlífðu þeim með að sjá hina háu kínversku
múra, typpt þakið á porthúsinu og mjóa, regnvota götuna, þar
sem burðarstólarnir biðu í röðum. Allt, sem blasti við augum í
samkomusalnum, hefði eins vel getað verið á Vesturlöndum:
Myndirnar á veggjunum, bekkjaraðirnar, ræðustóllinn og vatns-
glasið og kannan, sem þar stóð. Hér var friður og öryggi.
Safnaðarstjórinn var hár og grannur AmeríkUmaður, toginleitur
Sendisveinar
Vantar tvo sendisveina nú þegar.
Samband ísl. samvinnuf élaga
Kaupmenn! Byggingarfálög!
Kaupfálög!
Útvegum frá tékknesku málmverksmlðjunum:
Steypustyrktarjára,
Bindivir,
Vatnspipur, alls konar,
Saum, alls konar,
Járn- og stálplötur,
Smíðajárn o. fl.
Stuttur afgreiðslufrestur.
R. Jóhannesson h.f.
Sími
Rauðarárstíg 1,
7181.
Reykjavík.
Símnefni:
Rjóh.
Kaupendur og inn-
heimtumenn Tímans
Gjalddagi blaðsins var 1. júlí.
Vinsamlegast, dragið ekki lengur að
senda greiSslur.
Argangurinn kostar kr. 45.00 utan
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar.
INNHEIMTA TÍMANS
Þann 1. okt.
opnum við undlrrltaðar skrifstofu í Garðastrætl 2,
undir nafninu:
Bókhald og Bráfaskriftir
Tökum að okkur: Bókhald -
bréfaskriftlr. — Þýðingar á
- vélritun — fjölritun —
dönsku, ensku og norsku.
Jóhanna Guðmundsdóttir.
María Thorsteinsson.

PENINGASKAPAR
Höfum fyrirliggjandi vandaða peningaskápa.
Jóh. Karlsson & Co.
Þingholtsstræti 23. — Sími 1707.
;mmnt:mm:»»mi»»mmtmn»«mm»»»ii tttn«»tm»»:»:»mmmnm»tmm
Utbreiðið TÍMANN
VINNBÐ ÖTULLEGA AÐ ÚTBREIÐSLU TÍMANS