Tíminn - 04.02.1947, Blaðsíða 2

2
TIMJMV, þrigJndagmM 4. febr. 1947
23. hlað
Fréttabréf úr Öxarfirði
OPIÐ BRÉF
Þriðjudafiur 4. fébr.
1. febrúar
Samtaand bindindisfélaga í
skólum geröi 1. febrúar að
baráttudegi í bindindismálum
árið 1935,. þann dag, er ný á-
fengislög gengu í gildi og síð-
ustu slitrin af bannlögunum
gömlu voru afnumin. Þá var
leyfð sala sterkustu vína, enda
drukku ýmsir frá sér vitið og
lentu á Kleppi fyrstu vikurnar
á eftir.
Samband bindindisfélaganna
hefir síðan jafnan haft 1. fe-
brúar að baráttudegi sínum.
Hefir bindindisstarfsemi lands-
ins jafnan fengið góða liðveizlu
frá skólaæskunni. .
Saga áfengismálanna á íslandi
síðan 1935 er engin fremdar-
eða skemmtisaga. Margt hefir
þar öfugt gengið og andsælis.
En því dýrmætara er það, að
innan skólanna hefir verið hald-
ið uppi sterku og markvissu
starfi fyrir bindindissemina.
Út á við hafa bindindisfélög
skólanna ekki unnið mikið, en
þó hafa þau á hverju ári fengið
nokkra stund til umráða hjá'
útvarpinu og flutt þar boðskap
sinn. Jafnframt hafa þau gefið
út ritið „Hvöt“ og er þar margt
vel sagt. En meira er vert um
þá hlið þessarar starfsemi, sem
inn á við snýr.
^ Á hverjum vetri hefir nokkur
hluti skólaæskunnar skipað sér
í sveit gegn áfengisvenjum og
drykkjutízku. Frá starfi þeirra í
15 ár, því að í vetur á sam-
bandið 15 ára afmæli, er margs
að minnast. Þar hafá fyrst kom-
ið fram opinberlega ýmsir þeir
menn, sem nú eru komnir í
þýðingarmiklar áhrifastöður. —
Hitt er þó meira verti, að marg-
ir þeir, sem nú gegna áhrifa-
miklum störfum, hafa þar
fengið mótun sína á betri veg í
þessum málum..
Það er fljótséð, að æskan í
skólunum skiptir miklu máli
fyrir framtíð þjóðarinnar. Það
væri hægt að gerbreyta ástand-
inu í áfengismálunum, ef nem-
endur skólanna vildu einbeita
sér að því. Þeir, sem nú sitja á
skólabékk, verða eftir tiltölulega
fá ár komnir í trúnaðarstöður
og valdamikil embætti. Þá ráða
þeir yfir skólunum, kirkjunum,
blöðunum, útvarpinu o. s. frv.
Þeir hafa uppeldisstofnanir og
áróðurstæki í sínum höndum.
Og þeir ráða lika yfir verzlun,
löggæzlu, framkvæmdastjórn o.
s. frv.
Þegar þessa er gætt og jafn-
framt hins, hvílíkt þjóðarböl á-
fengisnautnin er, þá er það Ijóst,
áð bindindisfélög skþlanna eru
einhver hin þýðingarmestu
samtök, sem nú eru til I land-
inu. Því miður eru áhrif þeirra
minni en skyldi. En hvar stæð-
um við nú, ef þeirra hefði hver^i
gætt, fyrst ástandið er svona
illt, þrátt fyrir viðnám þeirra og
varnarstarf?
Það er útlit fyrir, að nú sé
loks ögn að rofa til í áfengis-
málunum. Víðs vegar að berast
kröfur um jákvæðar aðgerðir
í þeim málum og aldrei hefir
verið barizt meira um þau mál
en nú. Það er ánægjulegt. Hin
góðu öfl þjóðfélagsins fagna
hverjum vekjandi og hressarídi
blæ, sem þeim málum nær. Sú
æska, sem sættir sig við áfengið,
þekkir ekki köllun sína.
Ríkisvaldið verður að gefa
gaum að þeim hreyfingum, sem
hollastar eru framtíð þjóðar-
innar og styrkja þær til starfa.
1. Tíðarfarið 1946.
Veturinn frá áramótum var
bæði mildur og snjóléttur. Hér
var lengst af austanátt, en þá
er jafnan létt tíð hér og frostin
væg. Austanáttin á líka til að
vera c^álítið mislynd hvað veðr-
ið snertir, þó tíðin sé annars
létt. Það gerði á vetrinum
nokkrar austan-bleytu-stór-
hríðar, en stóðu þó aldrei nema
1—2 daga í einu. Voru því all-
margir innistöðudagar á vetrin-
um, þótt jörð væri annars næst-
um snjólaus. Vorið var frekar
hagstætt, og kom gróðurbragð
nokkuð snemma. Verluleg hlý-
indi voru þó ekki, en stillur og
heiðríkt loft oftast, og hin hag-
stæðasta tíð fyrir sauðfé. En
svo kom hvítasunnuhretið.
Dagana 5. til 10. júní gerði mjög
vont hret og kingdi þá niður
miklum snjó. En verst var þó, að
á eftir komu kuldar, er kipptu
mjög úr öllum gróðri, Þar, sem
ær b'era seint, olli hretið víða
talsverðum lambadauða. En hér
í sveit mun ekkert lamb hafa
farizt. En hitt má fullyrða, að
hretið og kuldinn á eftir drógu
mjög úr þroska lambanna. Ef
hret þetta hefði aldrei komið, er
líklegt, að hver dilks-kroppur
hefði vegið 1 kg. meira í haust
en raun varð á. Þetta sýnir vel
hvað bændur eru háðir tíðarfar-
inu, þrátt fyrir það þó féð sé
stríðalið og vel með farið að
öllu leyti.
Heyskapartíðin í sumar var
með eindæmum góð og gras-
spretta varð í meðallagi á end-
anum. Er þetta í rauninni þriðja
góðviðrissumarið í röð og
mun það vera næsta fátítt. Má
nú búast við að kulda og vot-
viðrasumur fari að nálgast.
Haustið, fram að miðjum nóv.,
var með eindæmum hagstætt.
Þó skal þess getið, að dagana
22. til 25. sept. gerði eina mikla
stórrigningu, líklega þá mestu,
er elztu menn muna, og stóð
hún uppstyttulaust í 4 til 5
daga. Hey, er ekki voru vel var-
Náttúrleg fæða skal vera yðar
lyf — og yðar lyf náttúrleg
fæða. Þetta er ein af kenni-
setningum Hippókratesar og
undirstaða læknisfræði og kenn-
inga hans, Þessi kenning er
líka mjög í samræmi við það
sjónarmið, sem Náttúrulækn-
ingafélag íslands byggir starf-
semi sína á.
Náttúrulækningafélagið hefir
nú byrjað að gefa út tímarit,
og heitir það Heilsuvernd. Fyrsti
árgangur þess er kominn út fyr-
ir nokkru í einu lagi, 64 blað-
síður.
Áður hefir Náttúrulækninga-
félagjð rekið nokkura útgáfu-
starfsemi. Þessi eru rit þess áð-
ur útkomin:
1. Are Waerland: Sannleikur-
inn um hvítasykurinn.
2. Jónas Kristjánsson: Nýjar
leiðir — fyrirlestrar og ritgerð-
ir. —
3. Are Waerland: Matur og
megin.
4. Nýjar leiðir II. — Þýddar
og frumsamdar ritgerðir.
5. Are Waerland: Heilsan
sigrar. — Frá „ólæknandi“ sjúk-
in, skemmdust mikið, en öðru
tjóni mun óveður þetta ekki
hafa valdið hér í sveit. — Um
miðjan nóv. gerði dálítinn snjó,
en að öðru leyti hefir tíðin
verið mjög hagstæð til áramóta.
Fjárhöld
hafa verið með ágætum á ár-
inu, en dilkar reyndust ekki
nema í meðallagi, en það stafaði
af hvítasunnu-hretinu, sem áð-
ur er getið. Afkoma bænda má
teljast góð, og efnahagurinn
fer frekar batnandi. En þess
ber þó að gæta, að sökum fólks-
leysis hafa bændur orðið að
vanrækja stórlega viðhalid og
endurbætur húsa og annarra
mannvirkja á jörðunum. Og um
nýbyggingar er ekki að ræða af
sömu ástæðu. Hins vegar var
hér nokkuð um jarðabætur,
því að þær eru unnar með vél-
um en litlum mannkrafti. Satt
að segja horfir hér til stórra
vandræða og er ekki útlit fyrir
annað en að sumir bændur verði
að flýja jarðir sínar, vegna
þess, að ekki er hægt að við-
halda nauðsyijilegustu húsum á
jörðunum. Virðist það ætti að
vera hlutverk Búnaðarfélags ís-
lands og búnaðarsambandanna
að koma í veg fyrir slíkt, þegar
bóndinn hefir bæði vilja og efni
á því að kosta framkvæmdir.
Hreppsnefndaroddviti í 30 ár.
Síðastliðið vor var Benedikt
Kristjánsson, bóndi á Þverá, bú-
inn að vera oddviti hér í hreppi
i 30 ár. Hann flutti hingað vor-
ið 1912 frá Eiðum, eftir að hafa
verið þar tvivegis skólastjóri og
ráöunautur Búnaðarsambands
Austurlands í nokkur ár. Árið
eftir var hann kosinn í hrepps-
nefnd hér og 1916 hreppsnefnd-
aroddviti og hefir verið það ó-
slitið siðan. Og síÖastliðið vor
var hann ennþá endurkosinn,
bæði í hreppsnefndina og sem
oddviti sveitarinnar. Hann er
harðduglegur maður og gætir
hagsmuna hreppsins svo sem
bezt má vera, svo að hann nýtur
dómum — til fullkominnar heil-
brigði.
Það er fljótséð af þessv yfir-
liti, að Are Waerland er hinn
mikli spámaður þessarar hreyf-
ingar. Skal nú hér í stuttu
máli gerð grein fyrir aðalat-
riðum stefnunnar, eins og hún
kemur mér fyrir sjónir, en ég
stend utan við hreyfinguna, ó-
háður áhorfandi.
Náttúrulækningamenn líta
þannig á, að margir þeir sjúk-
dómar, sem nú þjá mannkynið
mest, stafi af óhollu fæði. Sumt
rekja þeir beinlínis til vöntunar
og vanfóðrunar. Ávextir þess
eru til dæmis tannskemmdir og
minnkandi viðnámsþróttur gegn
■hvers konar sóttkveikjusjúk-
dómum. í annan stað ætla þeir
Náttúrulækningamenn, að óhollt
fæði og tregar hægðir, sem
stafa af því, verði til þess, að
ýms eiturefni safnist fyrir í lík-
amanum. Myndist við það margs
konar bólgur, eksem og krabba-
mein.
Þessu til sönnunar eru sagðar
margar sögur í ritum félagsins.
Ef til vill bezt að gefa hug-
alltaf mikils trausts og er því
endurkosinn.
Samsæti.
Hinn 15. nóv. s. 1. var haldið
hér í hreppnum mjög veglegt
samsæti í tilefni af því, að tveir
bændur áttu afmæli um þessar
mundir. Sigvaldi Jónsson, bóndi
í Klifshaga, varð sextugur, en
Benedilct Björnsson, bóndi í
Sandfellshaga, fimmtugur. Báð-
ir eru mennirnir gildir bændur,
og mjög vinsælir, svo að eigi
verður á betra kosið. Samsæti
þetta fór hið bezta fram, með
ræðuhöldum, söng, risnuveit-
ingum og margs konar gleðskap.
Látinn öldungur.
Hinn 29. nóv. andaðist að
heimili sínu, Núpi hér í hreppi,
Nikulás Vigfússon, fyrrv. bóndi
þar. Hann var fæddur að Núpi
hinn 6. apríl 1857 og vantaði
því aðeins 4 mánuði í nírætt.
Hann ól allan aldur sinn að
Núpi og var stórmerkur maðúr.
Hann var snemma bráðgjör,
heljarmenni að burðum og vík-
ingur til allrar vinnu. Um tví-
tugt tók hann að nokkru við
stjórn búsins með föður sínum,
og fertugur fór hann að búa og
bjó hann síðan rausnarbúi á
Núpi til vorsins 1938, að hann
seldi jörðina Guðmundi Krist-
jánssyni* bróður Björns alþm. á
Kópaskeri. Síðan hefir hann átt
góða og rólega ellidaga hjá Guð-
mundi. Nikulás var lengst af vel
efnum búinn og mátti raunar
teljast stórbóndi, er bætti jörð
sína mjög. Hann bjó í þjóðbraut,
gestrisinn mjög og vildi ávallt
hvers manns greiða gera. En það,
sem bezt mun þó halda minn-
ingu hans á loft hér í sveitinni,
mun þó kannske vera það, að
um langt skeið, hér fyr á árum,
vár hann helzti styrktarmaður
og málsvari fátæklinganna og
lítilmagnanna gegn þáverandi
valdhöfum sveitarinnar. Nikulás
á Núpi mun ætíð verða minnst
hér sem hins mætasta manns,
enda var hann sannur dreng-
skaparmaður. B. S.
mynd um þessi fræði með því,
að rekja efnið úr kverinu
„Heilsan sigrar“, enda byrjar
höfundur hana með þessum inn-
gangsorðum:
„Saga sú, sem hér verður sögð,
er eitt hið fiiö átakanlegasta og
lœrdómsrikasta dæmi þess,
hvernig menn eyðileggja líf sitt
og heilsu; og hún sýnir jaf.n-
framt framúrskarandi > vel,
hvernig þœgt er að hefja sig
uyy úr sjúkdómafeninu til full-
kominnasr heilsu og Ijómandi
lífshamingju. Sagan er af konu,
sem á bfomaskeiði œvi sinnar
hafði lifað venjulegu stórborg-
arlífi, borðaði að jafnaði á gisti-
húsum og matsöluhúsum, drakk■
mikið kaffi, vín, „cocktail“ og
kryddvín og reykti allt að 50
vindlinga á dag. Enda varð hún
ímynd þess allsherjar heilsu-
leysis, sem einkennir meningar-
þjóðirnar."
Síðan kemur ævisaga stúlk-
unnar. Hún var heldri manna
dóttir á Norðurlöndum. Æsku-
fæðið hafði of mikið af eggja-
hvítu en skorti grófefni, fjör-
efni og málmsölt. Af þessu fékk
hún tregar hægðir, magaveiki,
veika kokeitla og kirtla í hálsi.
Auk þess varð hún afar kvef-
sækin.
Ekki batnaði hagur stúlkunn-
ar og heilsa við þátttökú í sam-
kvæmislífinu. Einlæg veizlu-
höld: „Kjöt-, fisk-, fugla- og
eggjaréttir með öllum hugsan-
legum frönskum nöfnum og
margs konar sósum og öðru til-
Herra Ásgeir' Jónsson,
frá Gottorp!
Nýlega hefi ég lokið við að
lesa hið glæsilega bókmennta-
verk þitt, „Horfnir góðhestar."
Með þessu ritverki þínu hefir
þú bjargað frá glötun mörgum
sögnum um þessa yndislegu og
glæsilegu góðhesta, sem lifað
hafa hér í norðursýslum þessá
lands, og vert er að minn-
ast.
Marga fleiri góðhesta og fjör-
hesta hefði mátt grafa upp
sagnir um, en það hefði verið
mikið verk og tæpast .fram-
kvæmanlegt.
Því miður hafa slæðst inn í
þessa bók þína dálítið villandi
frásagnir, og mun ég fátt af
þeim gera hér að umtalsefni.
Á blaðsíðum 349—351 er frá-
sögn um hestinn Glóa, sem var
í minni eign um 3 ára bil. Inn í
þessa hestlýsingu hefir þér
þóknast að letra frásögn um
það, að ég hafi notað Glóa í
símastauraflutning upp á Helj-
ardalsheiði, í illu færi um há-
vetur. Það er nú hvorki meira
né minna við þessa frásögn þína
að athuga en það, að þessi saga
er rakalaus ósannindi frá upp-
hafi til enda. Ég flutti aldrei
einn einasta símastaur upp á
þessa umtöluðu Heljardalsheiði,
hvorki í illu færi né góðu, á
þessum árum, sem ég átti hest-
inn Glóa. Það er því dálítið
villandi frásögn, sem þér hefir
þóknast að koma þarna að í
þetta annars lofsverða ritve'rk
þitt. Sama er að segja um sina-
skeiðabólguna, sem hesturinn
átti að hafa verið þjáður af, er
hann fór úr mínum höndum.
Þú getur Bjarna Jóhannes-
sonar að góðu í bók þinni, og
það að verðleikum, en þú ert svo
lánssamur að bæta Bjarna
heitnum dálítið upp lofsverð
orð, með því að segja, að hann
hafi tekið Glóa hjá mér til sölu
og í langferð austur á land,
illa kominn í fótum af sina-
skeiðabólgu. Þetta var nú dálít-
heyrandi, súyur búnar til úr
ýmsum „dularfullum“ efnum,
mikið sykraðir eftirréttir, ýmis
konar niðursoðið hnossgœti og
ósköyin öll af sœlgœti, smurt
brauð og alls konar munaður í
mat og drykk, kaffi „coktails“,
<vin og kryddvín af ýmsum teg-
undum. Auðvitað var maturinn
yfirleitt mikið blandaður salti,
yiyar og öðru sterku kryddi,
gegnsósa af ediki, útvatnaður og
dauðsoðinn og þar með rændur
megninu af fjörefnum og stein-
efnum ásamt grófefnunum. Á
eftir hverjum rétti var svo auð-
vitað gert hlé til þess, að fá sér
reyk.“
Af þessu líferni fór nú svo,
að stúlkan þurfti daglega
■
kynstrin öll af hægðapillum og
fékk siðan magabólgu, ristil-
bólgu og sár í skeifugörn.
Út frá meltingarfærunum
sýktust önnur líffæri kviðar-
holsins. Auk þess byrjuðu nú
húðsjúkdómar og illkynjuð ek-
sem. Er svo ekki að orðlengja
það, að lasleikinn jókst stöðugt.
Það komu sárir gigtarverkir í
liðamót og síðan hitasóttarköst
og lamanir. Gerðust að þessu
svo mikil brögð, að stúlkan fór
að friða sig með deyfilyfjum
og notaði jafnvel morfín. Fylgdi
því óreglulegur hjartsláttur og
óbærileg hræðluköst, andvökur,
grátkviður og sjálfsmorðshugs-
anir.
„Nú tóku við fjórar eða fimm
langar legur í sjúkrahúsi, þar
sem hún var skafin út, skorin
ið líkt Bjarna Jóhannessyni
eða hitt þó heldur, sem allt at-
hugaði, þegar hestar voru ann-
arsvegar, þessi mikli hestamað-
ur og ágæti drengur.
Nei, Geiri minn, svona lagað
gengur ekki. Bjurni var hestin-
um nægilega kunnugur til þess,
bæði af reynslu og sjón, að á-
kveða hestinn ósvikinn, er hann
tók á móti honum og lét hann
aftur úr sínum höndum. Ég hefi
aldrei þekkt fótvissari hest en
Glói var á þessum árum, sem
ég átti hann, hvernig sem vegur-
inn var. Þér verður líklega að
góðu að hafa komið þessu auka-
atriði inn í hestlýsinguna til
deilu við mig, og njóttu heiðurs-
ins vel.
Mér dettur í hug það, sem
skáldið og mikilmennið Hannes
Hafstein sagði eitt sinn um
Bjarna Jóhannesson: Að hann
væri merkari maður en almennt
gerþist, og er það orð að sönnu.
Ég held, Ásgeir minn, að það
hefði verið sanni nær, að þú
hefðir sagt í þessari málsgrein
þinni, að Glói hefði haft frekar
litla notkun og sæmilegt fóður
á vetrum, þessi ár, sem ég átti
hestinn, en að gefa þá lýsingu,
sem þú hefir gert. Það eru enn
til vitni, sem geta sannað, að
framanrituð umsögn mín er
sannari en þín frásögn.
Ásgeir Jónsson! Ég krefst þess,
að þú takir aftur i opinberu
blaði þessa röngu frásögn þína
um notkun á hestinum Glóa, á
meðan hann var í minni eigu.
Ef þú vilt ekki tafarlaust hlíta
þessari kröfu minni, sem er
væg, er ég tilneyddur að viðhafa
aðra aðferð.
11. janúar 1947.
Virðingarfyllst.
Sigurjón Benjamínsson,
frá Nautabúi í Hólahreppi.
Sú misprentun
varð í sambandi við greinina
um Höllu og Böðvar í Voga-
tungu í blaðinu sl^fimmtudag,
að undir henni eru stafirnir Á.
G. Hér átti að standa Á. E. —
Blaðið biður velvirðingar á
þessu.
uyy og dælt inn i hana kynstr-
um af dýrum efnum. En allt
kom út á eitt. í stað þess að
réna, ágerðust blæðingarnar
enn og urðu að sannkölluðu
flóði og höfðu svo mikinn blóð-
missi í för með sér daglega, að
óttast var alvarlega um llf hinn-
ar ungu konu.“
Þegar neyðin er stærst er
hjálpin næst. Og nú kemur upp-
risusagan og kraftaverkið gerizt.
„Það, sem bjargaði henni, var
lítil bók“, sem varð henni opin-
berun. „Með öruggri vissu í huga
og takmarkalausa von í hjarta“
yfirgaf hún sjúkrahúsið, sem
hún hafði verið flutt til með þá
„einu ósk — að fá að deyja".
Jæja. Það er skemmst frá því
að segja, að nú fór ungfrúin að
éta daglega „kynstrin öll af
hráu grœnmeti.“ „Þessi heil-
næma og lútargœfa fœða stuðl-
aði að því 'í senn, að hreinsa
líkamann og byggja hann uyy,
ásamt mikilli hreyfingu og úti-
vist og nœgum svefni, en þetta
voru hin einu réttu lyf, og ráku
smiðshöggið á lækninguna.
Öll útbrot hurfu nú af líkama
konunnar, og húðin varð mjúk
og þétt og fékk á sig frískleg-
an og blómlegan litarhátt. Gigt-
in lét lika undan síga fyrir
fullt og allt. Hálskirtlarnir og
kokeitlarnir, sem höfðu stöðugt
verið bólgnir og sjúkir eins
langt og hún mundi, fengu nú
eðlilega stœrð og urðu alheil-
brigðir. Sárin í maga og þörm-
um lœknuðust sjálfkrafa.
Boðskapur náttúrulækninganna
Afturhvarf frá lífsvenjum vélamenningar og tækni lýsir sér
meðal annars i svokölluðum náttúrulækníngum. Hér á landi er
nokkurra ára gamalt náttúrulækningafélag, sem starfar af fjöri
og krafti. Það gefué út kynningar- og áróðursrit, rekur mat’sölu
í Reykjavík og hefir í undirtaúningi stofnun heilsuhælis. Helzti
forgöngumaður þessarar hreyfingar er Jónas Kristjánsson læknir.
I