Tíminn - 07.10.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMIM, l>riðjndagiim 7. okt. 1947
182. blað
JÞriðjudagur 7. oUt.
Fyrsta áhugamálið
Það er glöggt dæmi um af-
stöðu og áhuga Sósíalistaflokks-
ins hvað er fyrsta mál hans á
þessu þingi.
Einhverjum hefði e. t. v. dott-
ið í hug, að sósíalistar byrjuðu
á því að leggja fram jákvæðar
tillögur um róttækar endur-
bætur á verzlunarmálunum eða
húsnæðismálunum. Þeir hefðu
máske komið því í verk, að
leggja niður fyrir sér og orða
einhverjar umbótatillögur í
þeim efnum. En ekki varð sú
raunin.
Það hefði líka mátt hvarfla
að þeim, sem halda að forystu-
menn Sósíalistaflokksins trúi
einhverju af þvi, sem Þjóðvilj-
inn hefir sagt um markaðsmál,
að nú myndu þeir hefja mikla
sókn á því sviði. Þeir myndu
benda ríkisstjórninni glöggt og
ákveðið á „hin eðlilegu mark-
aðslönd" þar sem fæst meira en
ábyrgðarverð fyrir fiskfram-
leiðsluna, væntanlega í frjáls-
um gjaldeyri eða á annan hag-
kvæman hátt.
En sósíilistar virðast ætla að
slá því á frest.
Þá hefðu lesendur Þjóðvilj-
ans líka mátt halda, að nú
kæmu fram ráð til að halda
lífskjörunum uppi. Og sjálfsagt
hefði engan undrað, þótt bent
hefði verið á nokkra ágalla á
skömmtunarfyrirkomulaginu, t.
d. að íslenzkar iðnaðarvörur úr
íslenzkum hráefnum eru
skammtaðir, en hvorki áfengi
né tókbak. En sósíalistum lá
ekki á að lagfæra svona lítil-
ræði.
En það var annað, sem var
brennandi spursmál á vörum
sósíalista. Hver var þátttaka ís-
lands í Parísarráðstefnunni í
sumar? Það var mesta áhuga-
efnið og fyrsta flokksmálið.
í ráðstefnunni í París tóku
þátt Evrópuþjóðir þær, sem ekki
standa beint undir áhrifavaldi
Rússa í þjónustusamlegri af-
stöðu.
Hins vegar komu þar ekki
fulltrúar frá þeim löndum, þar
sem mynd af Stalín hefir verið
fest upp á hverjum veitinga-
stað, enda litu Rússar sam-
komu þessa illu auga og beittu
sér gegn henni.
Það er sízt að lasta, þó að
Einar Olgeirsson biðji um
skýrslu um Parísarfundinn. En
það hefði verið heppilegra fyrir
þá flokksmenn hans, sem
ákveðnast afneita Rússum og
mest gera til að dylja tengslin
milli meistara og lærisveina, að
honum heiði ekki verið alveg
svona brátt. Það hefði eitthvað
mátt hugsa um íslenzka alþýðu,
áður en spurt var um þetta.
Annars mætti Einar Olgeirs-
son gjarnan lesa upp greinar
sínar úr Þjóðviljanum frá árinu
1945 um svokallaða einangrun-
arsinna. Þá hellti hann úr skál-
um reiði sinnar yfir þá menn,
sem ekki vildu að íslendingar
segðu Þjóðverjum stríð á hend-
ur. Svo mikið kappsmál var
honum þá þátttaka íslands i
tiltölulega ómerkilegri sam-
komu vestur í Ameríku, að hon-
um þótti það tilvinnandi, aö
íslendingar gerðu sig að athlægi
innan lands og utan þess vegna.
Þeir, sem ekki vildu, að íslend-
ingar segðu Þjóðverjum stríð á
hendur, sennilega til að vega að
þeim föllnum með fáeinum
fjárbyssum, voru kallaðir ein-
angrunarsinnar í greinum Ein-
Míssmíði á nýsköpun
Árið 1944 var mynduð ríkis-
stjórn á íslandi, sem kallaði sig
„nýsköpunarstjórn“. Nafnið átti
að vera nokkurs konar auglýs-
ing, um hvað stjórnin hugðist
fyrir. Nú skyldi endur- og um-
skapa alla hluti.
Þjóðin átti innstæður erlend-
is, í upphafi „nýsköpunartima-
bilsins,“ sem námu nærri 600
milj. ísl. kr.
Við athugun „nýsköpunar-
manna“ komust þeir að þeirri
niðurstöðu, að til „nýsköpunar-
innar“, mundu þeir þurfa um
helming upphæðarinnar, eða
300 milj. króna. Til hvers af-
gangurinn skyldi notaður, var
aldrei látið uppi, en nú vita
menn til hvers hann hefir verið
ætlaður, eða til hvers hann fór.
Af „sköpunarfénu“, 300 milj.
áttu 50 milj. að fara til annars
aðalatvinnuvegar landsmanna,
landbúnaðarins, og gefur sú
skipting óneitanlega til kynna
að „nýsköpunarmönnum" hafi
fundizt minni þörf „nýsköpun-
ar“ í landbúnaðinum, en hjá
öðrum. Þó er það nokkuð í
ósamræmi við fyrri fullyrðingar
þessara sömu manna, um ásig-
komulag þessa atvinnuvegar.
En þrátt fyrir þetta, þá er það
svo, að 50 milj. eru allsæmileg
upphæð, og margt hefði mátt
gera fyrir hana, ef skynsamlega
hefði verið á málunum haldið.
En því miður hefir svo farið með
þetta, sem flest annað sjá þess-
ari „nýsköpunarstj órn“ að allt
virðist hafa verið gert af sama
handahófi, t. d. var allmikið
flutt inn af jeppabílum og litl-
um dráttarvélum, sem hvoru-
tveggja eru mestu þarfaþing
búandi mönnum. En sá galli
fylgdi þessu, sem flestu öðru, að
þess var ekki gætt, að lítið gagn
er að þessum góðu hlutum,
nema um það væri séð að flytja
inn jafnframt þau verkfæri sem
með þarf, til þess að hægt sé
að hafa full not jeppanna og
dráttarvélanna. Það er nú líka
saga út af fyrir sig, að um helm-
ingur jeppabílanna voru teknir,
af bændum, og þeim úthlutað
fyrir síðustu kosningar til ýmsra
bæjarmanna, og að því er sumir
segja, í því augnamiði að styrkja
kjörfylgi „nýsköpunarmanna“.
En því verra er það, að bændum
skyldi ekki vera séð fyrir verk-
færum með þeim hluta, sem
þeir fengu, eða eiga að fá, því
að þótt ótrúlegt sé, þá er það
staðreynd, að sumir bændur
bíða enn eftir sínum jeppum,
sem þeir þó eru búnir að greiða
fyrir mörgum mánuðum. En á
sama tíma virðist svo, sem allir
hinir „pólitísku jeppar“ séu
komnir í notkun, og það fyrir
löngu.
Eitt af þeim þægindum, sem
bæjarmönnum finnst þeir ekki
geta án verið, er síminn, og
sannarlega á að því að stefna að
allir geti haft síma. En hversu
mikil nauðsyn, sem það er bæjar
mönnum, er það þó augljóst að
enn meiri nauðsyn er síminn
sveitafólkinu, sem verður að
heyja sína lífsbaráttu dreift um
sveitir landsins, og svo liðfátt að
varla er hægt að gefa sér tíma
til að skreppa bæjarleið.
Það hefði verið full ástæða
fyrir „nýsköpunarstjórnina" að
bæta úr þessu, með innflutningi
efnis til símalína handa sveit-
unum. En lítið virðist hafa ver-
ið að því gert. Fyrir það fyrsta,
margar sveitir bíða enn síma-
lausar, þrátt fyrir marg endur-
teknar óskir um síma undan-
farin ár. T. d. er ekki sími nema
á nokkrum bæjum i Svarfaðar-
dal, þessari þéttbýlu og fallegu
sveit. Þar búa þó að mínum, og
margra annarra, dómi jafndug-
legustu bændur þessa lands,
sem búnir eru að byggja og
rækta, svo til fyrirmyndar er.
En þrátt fyrir sinn dugnað, og
þrátt fyrir marg endurteknar
óskir um síma, fæst hann ekki
enn.
Ég hefi tekið þetta dæmi af
Svarfdælingum, bæði vegna
þess að ég þekki þar lítillega til,
og líka hins, að það er hart fyrir
menn, sem eru jafn stórhuga
og dugleeir, sem Svarfdælingar,
að þola það, að þeim sé alltaf
synjað um jafn þarfan og nauð-
synlegan hlut, sem síminn er.
En líkt þessu mun víðar.
G. Sig.
Hvar eiga ferðamenn að búa?
ars. Hins vegar krafðist Einar
þess, að, við framleiddum mat
fyrir nazistana þýzku, meðan
þeir lifðu í bræðralaginu við
Rússana.
Sósíalistaflokkurinn hefir
ekkert lært og engu gleymt síð-
an. Stefna hans í utanríkismál-
um íslands er enn eins og jafn-
an áður mörkuð austur í
Moskvu. Því þykir það nú hafa
verið óhæfuverk, að taka þátt
i ráðstefnu um viðreisn álfunn-
ar með nánustu frændþjóðun-
um.
Hótelvandræðin eru eitt af
mestu vandræðamálum höfuð-
staðarins. Síðan Hótel ísland
brann er næstum ómögulegt að
fá gistingu í bænum.
Reykjavík hefir nú um 50
þúsund íbúa en aðeins eitt 1. fl.
hótel. Hótel Borg hefir ekki
nema 35 herbergi, af þeim eru
föst hálft árið vegna þing-
manna 10 herbergi. Vík og
Skjaldbreið hafa örfá smá her-
bergi til leigu. Þetta er allur sá
hótelkostur, sem ráð er á.
Erlendir og innlendir ferða-
menn eru í slíkum vandræðum
að fá herbergi að ef einstakling-
ar úti í bæ björguðu þeim ekki
lægju þeir á götunni.
Það er óverjandi að á sama
tíma og tveim bílakaupmönn-
um er leyft að eyða efni í tvö
stórhýsi og nokkur bíó eru í
smíðum, geti hvorki bær eða
ríki komið upp sæmilegum gisti-
stað.
Vill nú ekki háttv. alþingi
taka þetta mál föstum tökum
og leysa það á viðunandi hátt.
Þrátt fyrir fátækt á öllum svið-
um er þetta það stórmál, að það
verður að ganga fyrir. Abc.
ForsetabrennivírLÍd
Undanfarna daga höfum við
ritstjóri Tímans reynt að kom-
ast til botns í því, hvernig hátt-
að væri forréttindum forseta
Alþingis til áfengiskaupa. Þessi
athugun hefir gengið erfitt.
Þeir aðilar, sem gerzt máttu um
þetta vita, hafa varizt frétta.
Það er í rauninni engin furða,
þó að reynt sé að pukra með
þetta og breiða yfir það hulu.
Það er svo sem fyllilega í sam-
ræmi við mannlegan veikleika
að vilja ekki auglýsa ávirðingar
sínar. En ólíkt væri það heppi-
legra að bera hreinan skjöld og
hafa ekkert að fela.
Ég fæ ekki séð, að þetta
brennivínspukur að tjaldabaki
sé réttmætt. Þjóðin á fyllilega
heimtingu á því að fá að vita
hvaða fríðindi og forréttindi
trúnaðarmenn hennar hafa
bundið við einstakar vegtyllur og
virðingastöður.. Því mun þetta
mál verða rætt hispurslaust unz
yfir líkur.
Eftir því sem ég veit bezt,
hafa nú forseti sameinaðs þings
og forsetar beggja þingdeild-
anna hver um sig rétt til að
kaupa á innkaupsverði í áfeng-
isverzlun ríkisins fyrir eitt þús-
und krónur þær víntegundir,
sem þeir vilja. Hér verður ekki
fullyrt um hlutfall milli inn-
kanupsverðs og útsöluverðs, en
þó mun innkaupsverðið naum-
ast vera meira en sjötti hluti
útsöluverðsins. Sé reiknað með
þvi hlutfalli verða þessi fríðindi
fimm þúsund króna múta á
mann, en vel má vera að hér
eigi þó að reikna með hærri tölu.
En ætli það væri ósennilegt, að
haft væri til hliðsjónar, að hver
forsetanna gæti fengið eina
brennivínsflösku á dag á 100
daga þingi?
Skúli Guðmundsson flutti á
síðasta þingi þál. till. um það að
afnema öll vínkaupafríðindi
embættismanna og hætta vín-
veitingum í veizlum ríkisins.
Þingið sat í 8 mánuði og af-
greiddi þessa tillögu ekki, Sá,
sem fyrst og fremst ber ábyrgð á
því, hefir nú verið valinn for-
seti sameinaðs Alþingis. Deild-
arforsetar eru svo kjörnir þeir
þingmennirnir úr hinum stjórn-
arflokkunum, sem sízt eru
bendlaðir við bindindissemi.
Ég veit ekki hvað hér býr á
bak við. Væntanlega hefir Barði
Guðmundsson hafa eitthvað
annað í huga en þessi fríðindi,
þegar hann lýsti því yfir að af-
staða sín til ríkisstjórnarinnar
færi eftir þvi, hvort hann yrði
kosinn forseti eða ekki.
Þetta mál hefir tvær hliðar.
Annars vegar er siðferðið í fjár-
málunum. Opinberir trúnaðar-
menn taka sér svo og svo mikil
fríðindi í viðskiptum við ríkis-
fyrirtæki bak við þjóðina, utan
og ofan við öll lög og rétt. Ríkið
á að selja þeim undir kostnað-
arverði þvert ofan í allar við-
skiptavenjur og almennan rétt.
Sýnist nú ekki fleirum en mér
að þetta sé rotið? Hér er maðkur
í máttarviðunum.
Hin hliðin snýr að áfengis-
málunum. Fríðindin eru í þessu
dænji sérstaklega og eingöngu
bundin við áfengiskaup á þeim
tíma, sem áfengisbölið er e. t. v.
meira en nokkru sinni fyrr. Þarf
að ræða þá hlið frekar?
Ég vil biðja menn að hugsa
vel um þetta mál og fylgjast
með því sem gerist. Vonandi
verða öll áfengisfríðindi af-
numin í byrjun þessa þings í
samræmi við það, sem Skúli
Guðmundsson iagði til í fyrra.
Þá væri þessi beizki kaleikur
tekinn frá forsetunum, enda
hafa þeir fyrst og fremst ástæðu
til að biðja að svo verði geít.
En það getur Iíka verið, að hér
eigi við það, sem Ibsen kvað:
ormurinn verður að hola sinn
hring
unz húðin er merglaus og tóm,
og öldin að fylla sinn
umsnúning
áður en hefnandinn setur þing
og lýgin fær lögfullan dóm.
Við sjáum hvað setur.
Halldór Kristjánsson.
Trúlofun.
Nýlega hafa opinberað trú-
lofun sína Trausti Eyjólfsson
búfræðingur frá Vestmannaeyj -
um og Jakobína B. Jónasdóttir
frá Grænavatni, Mývatnssveit.
250 g. Þótt skammtarnir séu
ekki stærri en þetta eru sumir
borgarbúar í Sviss svo fátækir,
að þeir hafa ekki efni á að
kaupa fyrir alla seðlana. Á
götuhornum getur oft að líta
bláfátæk börn, sem selja blóm,
og hlaupa strax heim með aur-
ana ef einhver kaupir af þeim.
Kaupgjald og verðlag í Sviss.
Verkamannakaup ófaglærðra
verkamanna er 300—400 frank-
ar á mánuði en faglærðir verka-
menn fá 500—600 franka.
Tveggja herbergja íbúð kostar
um 60 franka, en karlmannsföt
130 franka og 150 franka, ef þau
eru sérstaklega fín. Kvenkjóll
kostar 100 franka.
Svisslendingar hafa mesta
samúð með lýðræðisríkjum, en
milli þeirra og annarra þjóða er
ekki náið samband eins og t. d.
milli Dana og Norðmanna.
Á svissneskum sveitabæ.
Og þá víkur sögunni til ung-
frú Karen Börgesen.
ÍFramhald. d 4. si/ful
Mynd frá Suður-Sviss.
Ólafur Guimarsson frá Vík í Lóni:
„Islendingar eitthvað
hlandaðir Eskimóum”
Tímanum. Þegar ég var búinn
að fá þær fréttir, sem ég vildi
vita um Sviss, gat ég ekki stillt
mig um að spyrja Max, hvað
hann vissi um ísland.
— ísland er ekki í Evrópu,
sagði hann.
— Hvar er það þá?
— f Ameríku.
— Hvað heitir höfuðborgin?
— Það veit ég ekki.
— Þjóðernið?
— íslendingar eru eitthvað
blandaðir Eskimóum.
— Málið?
— Sambland af ensku og
amerísku.
Athurunar- og veðurstöð við Sphynz.
Karen Börgesen.
— Stjórnarfar?
— Lýðveldi.
— Atvinnuvegir?
— Veit ekki.
— Byggingar?
— Húsin eru lág, sökum
storma.
— Ég kann lag, segir Max,
sem heitir „Song of Iceland,“
og á stríðsárunum hrapaði
amerísk flugvél yfir íslandi og
féll niður í snjó.
U*nt Blank.
Max Kaumm.
Matarskammturinn
í Sviss.
Þótt Svisslendingar séu efnuð
þjóð og þéni á sífeldum ferða-
mannastraumi til landsins, er
matarskammturinn langt frá
því að vera ríflegur.
Svisslendingar fá 250 g. af
brauði á dag, en verkamenn,
sem vinna erfiðisvinnu, fá 450 g.
Kjötskammturinn er 600 g. á
mánuði og smjörskammturinn
Skriðjökull of vefur í ölpunum.
Max Kiiiumn silfursmiður og Karen Börgesen
háskólanemi segja fréttir frá Sviss.
Milli vatnanna við Jungfran.
— ísland er ekki í Evrópu —
sagði Max Kaumm, svissneskur
silfursmiður, sem er nýkominn
til Hafnar.
Meðan ég skrifa þessar línur,
situr ungur og föngulegur Sviss-
lendingur í herberginu hjá mér,
ásamt dönskum kvenstúdent,
ungfrú Karen Börgesen, sem er
nýkomin frá Sviss.
Það, sem Max vissi
um íslands.
Karen og Max komu í beztu
meiningu heim til mín til þess
að segja hér hitt og þetta frá
Sviss og ljá mér myndir handa