Tíminn - 21.04.1948, Page 4

TÍMIJíN, miðvikudaginn 21. apríl 1948.
89. blaff
Húsfreyjur nútímans
Niðurlag.
Pólk þarf að sjá verðmæti
sveitarinnar í öðru ljógi en
nú er gert, svo það kunni að
meta kosti hennar.
Hvílíkur munur að sækja
mjólkina sína í kúna út í
fjósið, eða sfcanda í biðröðum
við mjólkurbúðirnar og bíða
eftir mjólkinni, sem maður
svo ekkert veit hvaðan kem-
ur og nægtir af garðamat
sem heimilið hefir þegar
fram á sumarið kemui; 'og
kálið stendur í blóma í görð-
unum og allt grænmetið og
síðan koma kartöflurnar og
gulrófurnar.
Kálið er nú sjaldan þrosk-
að fyr^ en að haustinu. Venju
léga er farið að slátra ein-
hverju seint í júlí, eftir það
er nóg af nýju kjöti, silung-
ur úr ám eða vötnum og lax
til hátíðabrigða. Það er nota-
legt að fá þetta allt heima
hjá sér, áji beinna útgjalda,
en ekki er þetta fyrirhafnar-
laust. Ekki má gleyma blá-
berjunum og ribsberjunum
úr garðinum á haustin. Ég
þekki ekki annan betri eft-
irmat en bláber og rjóma, og
ribsbei’in úr garðinum í sultu.
Mér hefir alltaf fundizt
skemmtilegast að matbúa og
framlejða mat fyrir heimilis.
fólk og gesti þegar sem mest
af því er heimafengið og um
leið allsnægtir fyrir hendi.
Það er ein skemmtun, sem
húsfreyjur í sveit eiga.hægra
með að veita sér en þær,
sem jL. borginni búa. Það er
‘ að eiga rei.ðhest, Ekkert er
betri skemmtun en að koma
á bak á góðum hesti og riða
lítinn spöl. Það er hressing
bæði fyrir líkama og sál. En
helzt þarf maður að fá að
þekkja hann iengi og kynn-
ast honum og verða vinur
hans. Þaö er áægjulegt að
stíga 1 þak hesti, sem réttir
manni hausinn til að heilsa
. um leið og við ætlum að stíga
á bak og hann er ekki ánægð
ur fyrr en við erum búnar
að klappa honum þegar hon-
um er sleppt.
Hinn skemmtilegi rithöf-
undur og íæknir Steingrímur
Matthíasson segir í bók sinni;
Annað líf í þessu lífi, þegar
hann talar um bændakonur
á JFjóni, að þær séu of feitar
og hafi of háan blóðþrýsting.
Hann segist engin ráð þekkja
betri að gefa þeim en þau,
að bóndinn dansi við þær 1
hálftíma tvisvar á dag. Ég
gæti nú trúaff að það vildi
gleymast og vildi heldur að
íslenzkar konur reyndu að
fara á hestbak. Það þarf ekki
að vera svo langt, að þið get-
ið ekki séð, til barnanna úti
ef enginn fullorðinn ' er
heima. Aðalatriðið er að fá
hreyfinguna á hestbaki.
Nú er mikil bílaöld. Allir'
vilja eiga bíl. Þeir éru þarfir
og ómissandi til vöruflutn-
inga og langferða. En til
skemmtiferða og hressingar
verða þeir aldrei á við ís-
lenzka hestinn. Þeir sem
kunna ...að fara með hann,
gera hann sér að vini og fá
hann á þann hátt til að láta
sér í té allt það bezta sem
hann getur lagt til með fóta-
burði sínum.
Útvarpscrindi eftir frú Jóními Sigurðar-
déttur íiíndal á Lækfaiuóti
Gömul kynni, eftir Ingunni
| Jónsd. húsfreyju á Kornsá.
Mikiff hefir starf og staða ís-
lenzku húsfreyjunnar b’reytzt
síðan móðir. Ingunnar tók
laxinn og ætlaði að sjóða
hann handa heimilisfólki
sínu, en þegar til átti að taka
var eldurinn dauður og eng-
ar eldspýtur til. Það var áð.ur
en þær urðu til. Húsfreyjan
var ein heima við búverkin,
en allt fólk á engjum. Henni
vildi það til að léttadrengur
| kom heim af engj unum og
hún gat sent hann á næsta
bæ til að sækja eld. Sem eðli-
legt var raskaði þetta mikið
matmálstíma fólksins, sem
ekki var venjulegt á þessu
heimili. Eða. þá myrkrið í
göngunum þegar vinnukon-
an var að blása í eldinn og
kveikja ljós um kvöldið. Þá
var líka gleði barnanna mikil
þegar þetta góða ljós á grút-
arlampanum var komið í
baðstofuna. ' ’ ..
' Við, sem höfum okkar
fyrstu kynni af lífinu rétt
fyrir síðustu aldamót, höfum
nú aldrei komizt í þessi
vadræði með eldspýturnar
og erum flest uppalin við
ljós á steinolíulampa og kola-
eða móeldavél eða vél, sem
brennt er í sauðataði.
Það eru nú ekki nema á
þessum 20—30 síðustu árum,
sem þær miklu framfarir
hafa orðið á heimilunum að
lagðar hafa verið miðstöðvar
til hitunar, sumstaðar hit-
j aðar með heitu vátni úr iðr-
um jarðar og sumstaðar hit-
aðar með venjulegu eldsneyti
— og sumstaðar með raf-
magni, sem oftast er fram-
leitt með vatnsafli.
Rafmagnið, þessi dásam-
lega heimilishjálp, sem allar
húsfreyjur óska að fá á heim-
ili sín og er ómissandi hjálp
við heimilisstörfin.
Rafmagn til ljósa, suðu og
hitunar, rafmagn til að knýja
Ég var að blaða í bók sem
liggur hér á borðinu hjá mér.
áfram vinnuvélar við innan-
hússtörf og framleiðslutæki,
allt þetta þurfum við að fá.
En öll þróun tekur sinn tíma
og þess er ekki að vænta að
öll heimili á landinu hafi
hlotið þessi gæði á tveim til
þrem áratugum, en við verð-
um að knýja á og fá þau sem
allra fyrst. .......
Mikill meiri hluti sveita-
býla hefir nú all sæmileg
húsakynni og margir raf-
magn í einhverri mynd, sum-
ir gott og fullkomið rafmagn
til allra hlutá og sumir fram-
leitt með vindi eða mótor.
Þannig hefir fjöldinn allur
sigrast á skammdegismyrkr-
inu rneð ljósamótor eða vind_
rafstöð, sem er til mikilla
bóta þar sem ekki er á öðru
völ.
Vildi ég óska íslenzkum
heimilum þess, að þeim öll-
um auðnaðist að fá rafmagn
til heimilisnota i einhverri
niynd og það sem allra fyrst
ogþað hefst ef fasterróið.
Karlmennirnir, sem má
heita að hafi öll fjárráð í rík
inu, verða að skilja það, að
eins og nú hagar til með
heimilishjálp, er heimilun-
um það lifsnauðsyn að fá
rafmagn til að létta störfin
og til góðrar afkomu og það
má ekki koma fyrir að sveita
húsfreyjur þurfi að flytja úr
sveitunum fyrir skort á raf-
magni og flykkjast til borg-
arinnar I von um meiri lífs-
þægindi.
Sannleikurinn er sá, að
lífsþægindin geta orðið að
óþægindum ef of margir
flykkjast utanjim þau.
Ég hefi orðið vör við það
hér í Reykjavík í vetur, að
hitaveitan hefir orðið áð
kuldaveitu og ég, sem flest
öll mín jól hefi lifað í sveit,
hefi aldrei borðað jólamat-
ínn við jafn lélega birtu eins
og í vetur.
Ég ætla að lofa ykkur að sjá
bréf frá útvarpshlustanda. Ég held
að réttast sé, að ég segi ekki neitt
um það frá eigin brjósti, því að
mér finnst fara vel á því, að það
komi til ykkar eins og hlustand-
inn gekk frá því. Hann segir:
„Ég er útvarpshlustandi, ég er
„þjóðin“ ■— svo langt sem það nær.
Skemmtilegust af öllu því, sem í
útvarpinu er flutt, þykja mér leik-
ritin. — Þar á meðal stjórnmála-
umræður flokkanna.
„Tíminn" segir frá því, 16. apríl
s. 1., að „Ungir Pramsóknarmenn"
hafi farið fram á það við aðra
stjórnmálaflokka ungra manna í
Reykjavík, að þeir efndu allir til
útvarpsumræðna með jöfnum
ræðutíma, en svonefndir kommún-
istar hafi ekki viljað taka þátt í
slíkum umræðum, nema þeirra
flokkur fengi jafnlangan ræðutíma
og hinir þrír samtals. Þetta þykir
sögumanni Tímans óréttmætt og
,stingur upp á því, aö umræður slík-
ar fari fram og kommúnistum
verði ætlaður jafn ræðutími hverj-
um hinna flokkanna. En vilji þeir
ekki nota tímann, þá verði þögn
þá stund, sem þeim er ætluð. Þetta
fyrirkomulag tel ég með öllu óhaf-
andi. Og verði það viðhaft, mætti
það kallast hin „svívirðilegasta á-
rás“ á heyrnarfæri útvarþshlust-
endastéttarinnar á Islandi, sem áð-
ur er þó nægilega þrælkuð af skrípa
nafnaþulum þeim, sem fylgja svo
nefndum „óskalögum," og mörgu
öðru.. Ætli fólki þyki ekki nóg að
standa í kílómetra löngum bið-
röðum við búðir og skrifstofur, þótt
það verði ekki neitt til að sitja og
hlusta á þögnina í útvarpinu klukku
Frú ýmsum liliðum:
Almannatryggingarnar
Lögin um alþýðutrygging-
arnar hafa vei’ið mikið gagn-
rýnd og hefir verið fyllsta á-
stæða til þess. Lögin voru af-
greidd á Alþingi í flaustri
með svo miklum annmörkum
að furðu gegnir.
Er t. d. 112. og 113. gr.
gagnvart fátækum framleið-
endum gott sýnishorn um
það.
Sú hugmynd þessara laga,
að rétta hlut þeirra, sem erf-
iðast eiga í Jífsbaráttunni, er
góð. En sá góði tilgangur má
ekki ná svo langt, að giald-
endum sé svo stóríþyngt með
gjöldum, að menn megi vart
undir þeim rísa. Og sízt af
öllu má íþyngja svo vissum
gjaldendum, að þeim sé gert
skylt að greiða gjöld þessi,
en aðrir fái ríflega styrki úr
sjóðnum, sem eiga það miklu
síður skilið.
Er það sanngjarnt að hjón-
um, sem eru komin á efri ár,
eru efnalítil og útslitin og
hafa komið upp stórum
barnahóp, 8—10 eða 12—14
börnum, sé gert skylt að
greiða persónugjald eftir að
hafa lokið svona stóru dags-
verki, og eiga svo þetta per-
sónugjald yfir höfði sér t. d.
í 10—15 ár?
Vitið þið, góðu menn, sem
þessi lög hafa samið, hversu
miklu þessi barnmörgu hjón
hafa fórnað?
Tökum t. d. 55 ára gömul
hjón, sem hafa byrjað bú-
skap sinn fyrir 30 árum og
eru það langt komin að
koma upp 12 barna hóp, að
3 eru aðeins innan 16 ára
aldurs. Af þessum 30 árum
hafa nú um % tímabilsins
verið erfiðleika- og kreppuár.
Allflest af þessum barnmörgu
hjónum hafa því sennilega
byrjað með lítil efni. Þjóðin
var þá ekki talin rík. Fyrir-
vinna þessara heimila hefir
því þurft aö leggja á sig mikla
(FrG.mha.ld á 6. síðu)
tímum saman. Eg mótmæli því
téðri aðferð og krefst þess, að feng
inn verið hæfur maður — t. d.
Helgi Hjörvar, til þess aö lesa upp
merkilegar greinir úr „Þjóðviljan-
um“ (ef þær eru þá nógu margar
til, annars þá bara fyrirsagnir og
spásagnir) allan þann tíma, - sem
kommúnistum yrði ætlaður á starfs
skránni. Þetta ætti að takast „með
leyfi hæstvirts forseta," og þurfa
engra frekari vafninga við, en gera
sama gagn ■— eða ógagn.“
Svo er hér bréfkafli frá Hall-
birni E. Oddssyni. Ég vil byrja á,
að biðja hann velviröingar á því,
hvernig tekizt hefiv. til með birt-
inguna á vísu hans og þarf ekki
fleira um það að segja, þegar menn
hafa lesið greinargerö hans, þá sem
hér fer á eftir.
„Ég verð að biðja yður að leið-
rétta fyrir mig prentvillur, sem
slæðst' hafa inn í vísuna, sem var
í bréfinu er þér birtuð þ. 5. þ. m.,
vegna þess að ekki er vist nema
hún ver£\ endurprentuð síðar á-
samt fleiru. Vísan . er frá minni
hendi þannig: ,
„Stirt mjög flokka starfið er,
stjórnar giltir fjöðrum
nóra þeir og naga hver
nábeinin á öðrum.“
Að „nóra“ eitthvað, er að reita
eitthvað af einhverjum og er það
gömul og góð íslenzka. Sama má
segja um orðið að „norpa“ en merk
ing þess er aö vera einhversstaðar
kaldur og illa fyrir sig kallaöur úti
á víðavangi, og á því alls ekki við
efni vísunnar. Svo kann ég betur
við að segja „nábeinin á öðrum"
heldur en „úr öðrum,“ því enn sem
komið er mun enginn flokkaima
geta talist dauður. þó einhver
þeirra kunni að vera skammlífur,
eða kannske allir, ef járntjaldið
nær hingað.
Nú eru margir herrar og félög
orðin samtaka um nýja betlisöfn-
un.fyrir minnisvarða yfir hið ný-
fengna íslenzka pappírslýðveldi,
sem fcúið er að standa aðeins í
þrjú ár, en sem virðist heldur á
leiö niður á við, efnahagslega, síð-
an það var viðurkennt.
Forfeöur vorir hefðu lofað eftir
komendum sínum að minnast
þeirrar mikilsverðu og gleðiríku at-
hafnar eftir sinn dag, en látið sín-
um heiðri nægja að tryggja efna-
legt sjálfstæði lýðveldisins, eftir
því sem framast var hægt íyrir
komandi kynslóðir, og þeir hefðu
sofnað glaðir og rólegir hinum
hinsta svefni út frá þeirri hugsun,
þó ekki sæju þeir nöfn sín á nein-
um betliskjölum fyrir minnisvarða
um þriggja ára gamalt lýðveldi.
Það sannast hér hið forna orð-
tak: „Sagan endurtekur sig“ Aldrei
hefir meiri betliö'/ gengið yfir
ísland en einmitt nú, ekki jafnvel
á eymdarárum þjóðarinnar, þegar
menn flökkuðu um hungraðir og
klæðlitlir. Það er - tvísýnt hverjir
meiri heiðurs njóta, æðstu valda-
menn þjóðarinnar, - svo sem ráð-
herrar og þingforsetar, eða menn
þeir, sem gangast fyrir að smala
gjöfum til alls mögulegs og jafnvel
ómögulegs, án tillits til þess, hvort
safnanirnar eru þarfar eöa við eig-
andi gagnvart ástæðum þjóðarinn-
ar eða einstaklinganna. Það er
verið að kenna eii.staklingunum að
kasta hverjum eyri, sem inn þén-
ast í betlihítina alveg eins og á
stríðsárunum, í áfengi tóbak og
allskonar glys og , prjál, svo þeir
menn, sem þannig eru leiddir verði
aldrei sjálfum sér nógir eða nýtir
borgarar þjóðfélagsins. Þessi betli-
sýki er farin að' setja met, sem
yfirgengur hina frjálsu samkeppni,
sem verzlunarstéttin og stjórnmála
flokkarnir hafa þó hossaö nokkuð
hátt og notað eftir 'beztu getu, þó
sumir þeirra hafi ekki viljað við
það kannast, eins og' sósíalistar,
en þó samt notað það flokka
mest á taflborði stjórnmálanna.
Það er langt frá mér að telja
allar fjársafnanir með samskotum
óheilbrigðar. Nei, þær eru sumar
þarfar og ómissandi, svo sem til
skógræktar og annars landgróðurs,
slysavarna og björgunarstarfsemi,
sjúkrahúsa o. fl. „En hófið er bezt
að hafa á öllum máta,“ segir gam-
alt orðtak, en það orð þekkist nú
ekki á íslandi, nerna eins og forn-
yrði úr Eddunum, sem hætt er að
nota daglega."
Ég mun síðar tala, af þessu til-
efni og öðrum, um hófleysisvenjur
þjóðlífs okkar, og segja mitt álit
á þeim. En í þetta sinn tek ég undir
það, sem Hallbjörn Oddsson segir
hér síðast, að örlæti til menning-
ar og framfaramála er nauðsynleg
dyggð, og það er langt bil frá
eyðslu eins og kaupum tóbaks og
áfengis, til drengilegrar þáttöku í
landgræöslu, slysavörnum og björg
unarstarfsemi hvers konar og má
þá vel muna björgun frá berklum
og áfengisnautn ekki síður en
sjávarháska. En nú kveðjumst við
í dag.
Pétur Iandshornasirliill.,
iimiimiiimniiiimiiimiiiiiiiii
11 iii iiiiii ii iii 1111111111111111111 m iii iii ii ii ii
ii iii iii n ii mii iiii!i!imiiin
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur T í M A N S
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiimmmiimiiimiiiP