Tíminn - 05.05.1948, Blaðsíða 3

99. blað
TÍMINN, miövikudaginn 5. maí 1948. .
3
•iisiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii .......................................................................
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii n n iiiiiiiiiiiiiuiiiiiiii n iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiu iii i iii iii 11111111111111111111111111111111111111111111111111111 iii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii iii iii iii i in iii t:ia
- MÁLGAGN SAMBANDS UAGBA FKAffiSÓKMAlMAMA - IIITSTJ.' JDM IffJATTASON —
Ritstjóri íslendings á batavegi
Eftir Magmis H. Gíslason.
Sá hefir löngum verið sið-
ur þjóðhöfðingja og annars
stórmennis, að tilkynna fyrir
fram heimsóknir sínar og
önnur opinber ferðalög. Mér
er sagt, að ritstj. ísl. hafi
orðið snortinn af þessari á-
gætu reglu og boðað þar þjóð
sinni, að bráðlega væri von
svars til mín. Og nú er reiö-
arslagið riðið yfir og líklega
stendur öll þjóðin á öndinni
•— a. m. k. áður en hún fer
að lesa. Hitt skal svo ósagt
látið, hvort öðrum fer sem
mér, að finnast „svarið“ bera
æði augljós merki þeirrar
eðlilegu viðleitni ritstj., að
nýta nokkurnveginn til fulls
leturflöt blaðsins.
Vindurinn er nú nokkuð
tekinn að rjúka úr ritstj.
Þótt grein hans sé alldrjúg að
flatarmáli, þá er helmingur
hennar heimspekilegar vanga
veltur yfir ýmsu, sem ekkert
kemur deiluatriðunum við.
Ritstj. ræöir þarna um eitt
hvert sjúkdómseinkenni, að
ég hljóti að telja mig vitring
af því ég legg í að leiðbeina
honum, að það.hafi tekið mig
næstum % ár að svara hinni
vísdómsföllu grein hans um
bróttför Tryggva heitins Þór-
hallssonar úr Framsóknar-
flokknum og loks er 'svo auð-
vitað ekki gleymt hinu
venjulega aðalinntaki allra
barnasíða íhaldsins: hinum
látlausa og stórkostlega
straum unga fólksins til
„Sjálfstæðisflokksins.“ Þess
verður líklega ekki langt að
bíða að íhaldið eigi þá með
tölu, þessa 52 þingmenn, sem
skipa löggjafarþing þjóðarinn
ar.
„Verið lítt mishugi við
óvita menn; þeir mæla oft
ver en þeir vita.“ Þessi orð
eru lögð í munn Brynhildi
Buöladóttur. Ég ræði ekki op
inberlega við M. J. um brott
för Tryggva heitins Þórhalls-
sonar úr Framsóknarflokkn-
•um. En ummæli ritstjórans
bera þess vott að annaðhvort
er hann því máli ókunnugur
eða mæli ver en hann veit.
Þau eru þess utan höfundi lítt
til sóma og myndu síst að
skapi Tryggva sáluga sjálf-
um.
Eftir því, sem næst verð-
ur komizt, eiga „sjúkdómsein
kenni“ á grein minni 17. jan.
s. 1. að vera kvartanir um van
þakklæti þjóðarinnar í garð
Framsóknarfl. Við endur-
tekinn yfirlestur áminnstr-
ar greinar gat ég samt ekki
séð, að á þetta væri minnst.
Glöggskyggni M. J. er ærið
einstæð, svo einstæð, að hann
fær það út úr orðum andstæð
inga sinna, sem honum þykir
sér hentast og virðist alveg
vaxinn i£>p úr þeim hleypi-
dómum og sérvizku, að skilja
mælt mál á sama hátt og al-
menningur á landi hér hefir
gert í 1000 ár. Ritstjórinn
ætti að bæta því við kvöld-
bænirnar sínar, að hann fái
sem fyrst losnað viö þetta við
ssjála gáfnafar.
Misskilningur er það hjá M.
J., að ég hljóti að telja sjálf-
an mig sérstakan þjóðmála-
vitring, af því ég legg í að
leiöréta mestu missagnir
hans. Sá dómuir hans um
eigin þekkingu, sem fram
kemur í þeirri ályktun, mun
sennilega einnig flestum
finnast fjarri i'éttu mati.
Hvergi kvarta ég nú undan
því, aö erfitt hafi verið að
svara grein M. J., eins og
hann þó segir, en ég komst
svo að orði, að mér hafi fund
izt hún leiðinlegt viðfangs-
efni, og er ekki ofmælt. Sú
var þó ekki ástæðan til þess,
hvei'su síðbúið svar mitt varð.
Enn hef ég ekki gerzt kaup-
andi ísl. Ég sé ísaf. að öllum
jafnaði. Það, sem ég hef lesið
af stjórnmálahugleiðlngum
ísl., er efnislega var eingöngu
uppsuða úr ísaf. og þá um
leiö Mbl. Slík matreiðsla hlýt
ur að vei’a heldur raunalegt
starf, en ritstj. mun hugga
sig við að:
List er það líka og vinna
lítið að tæta upp í minna
alltaf í þynni'a að þynna
þynnkuna allra hinna.
Ég sá því ekki smíðisgrip
frænda míns fyrr en langt
var liðið á slátt. Og með því
að ég hef fáa menn hitt, sem
nokkurt verulegt mark taka
á ísl. en í hönd fóru allmarg-
ar vikur með nægum verk-
efnum nauðsynlegri en að
leiðrétta vitleysur í blaðinu,
þá lét ég það dragast enn
um hríð. Þetta er nú allt og
sumt.
Ég held að M. J. sé á bata-
vegi. Það eru einkurn tvö á-
greiningsatriði okkar, sem
enn hafa ekki rúmast í
kollinum á honum. Hamx læt-
ur sér enn ekki skiljast, að
auðmenn séu kjarni íhaldsfl.
Eða veit ritstj. e. t. v. betur
en hann lætur? Ég skil mæta
vel þá örðugu aðstöðu þegar
skylda og tilfinning togast á.
Því ein er sú list, sem áróð-
ursmenn allra íhfl. þurfa að
vera leiknir í: að blekkja.
Blekkingar eru lífsskilyröi
íhifi. í lýð|ræðiisþjóðfél. En
frænda mínum lætur illa sú
list. Hann skortir þjálfun. En
auk þess held ég að hann
sé að eðlisfari alltof heiðar-
legur til þess að geta orðið
hlutgengur verkamaður í vín
garði hinnar andköldu ein-
staklingshyggju. Þessvegna
breytir þaö engu þótt M. J.
Uregðist ekki þeirri þjóns-
skyldu sinni að þi'æta fyrir
staðreyndir. Að vísu kann
okkur að greina á um hvað
kalla beri kjarnann. E. t. v.
álítur M. J. að það sé ritstj.
ísl. og aðrir ámóta áhrifa-
menn í flokknum. Þó er ég á
öðru máli.
Stjói’nmálabaráttan er öðr-
um þræði, og en$a í ýmissa
augum eingöngu, hagsmuna-
átök. Menn skipa sér. því að
verulegu leyti í flokka eftir
því, sem þeir telja henta bezt
hagsmunum sínum. Hugsjón-
ir mamxa um ákveöin þjöðfé-
lagsform mötast einnig mjög
af þessu sjónarmiði: íhm.
fylgja t. d. hinu fjármagnaða
skipulagi af því að það gefur
^róoamögulpikum eiinstakl-
ingsins mest olnbogarúm.
Þessvegna fylgja líka flestir
auðmenn íslands íhfl. að
málum. Þelr leggja flokkn-
um til það hemjulausa fjár-
magn, sem hann hefir úr að
spila. Þeir eiga aðalblöð
flokksins. Þau eru bara einka
fyrirtæki fáeinna heildsala.
Ái'óðursstarfsemi kostar mik
ið fé. Sá flokkur, sem getur
borið fyrir sig giídastan sjóð,
hefir oft, að öðru jöfxxu, mest
ar líkur fyrir að vinna kosn-
ingar. Og því aðeins leggja
ísl. auðmenn ákveðnum
stjórnmálaflokki fé, að þeir
vita, að það rentar sig ekki
betur á annan hátt. Getur M.
J. ráðið þessa gátu? M. J.
segir raunar, að ég gefi „í
skyn, að mikið af hinum 25
þús. atkv. flokksins sé keypt“.
Ekki vissi ég fyrr, að frændi
minn væri skáldmæltur. Eða
vill hann birta þau orð mín,
sem gefa þetta í skyn?“ Þar
fyrir er því ekki að neita, að
ýmsir hafa rneira og minna
rökstuddan grun um,að þessi
þrifaviðskipti séu ekki með
öllu óþekkt hérlendis. En
kosningapeningar koma með
mörgu móti í góðar þarfir
þótt ekki séu þeir notaðir um
búðalaust til atkv.kaupa. Að_
eins aukinn stjórnmála-
þroski fær fjarlægt þá hættu,
sem ísl. þjóðmálalífi stafar af
ófyrirleitinni notkun auð-
magnsins í sambandi við
flokkabaráttuna.
M. J. segir, að engin for-
réttindastétt auðmanna hafi
verið til hér á landi í þann
muxxd er íhfl. var stofixaður
og því hafi hamx ekki getaö
myndast utan um hana. Við
hvað miðar M. J., er haixn
talar uixx auðnxemx?
Hið margvíslega og ástríka
samstarf íh. og konxma, bæði
fyrr og síðar,reynir rit-stj.ekki
að verja. Sýnir það lofsverða
sómatilfixxniixgu. Hinsvegar
er þess vart að vænta, að
lxaixn játi hrösuix húsbænda
sinna með öðru exx þögxxinni.
Eix til þess að falla ekki út úr
hlutverkinu segir þó ritstj.:
„-------------Framsöknarmenn
eiga öllum flokkunx fremur
sök á eflingu komm. hér á
laixdi“. Og í’ökin? Jú, þáð er
íxú kaixxxske ekki komið að
tómum kofunum þar. „Sú
var tíðin, að Framsm. undu
því vel aö fá komm. í keixn-
arastöður víðsvegar um
land“. Fjórum línunx íxeðar
er talað um hið landsfræga
framsóknarréttlæti í emb-
ættaveitingum og mælzt til
þess, að ég upplýsi „-------
hversu marga andstæðinga
sína Framsókixai’memx skip-
uðu í embætti í stjórixartíð
siixni“. Hér er nú sannarlega
lifað eftir boðorðinu, að
hægri höndin eigi ekki að
vita hvað sú vinstri gerir.
Mér skilstynú, að ef Frnxsm.
eiga drýgstan þáttinn í við-
gangi ísl. komm. með því að
veita þeim trúnaðarstöður,
þá bendi það ekki til þess, að
þeir hafi verið ýkja sínkir á
embætti víð andstæðinga
sína. Þetta heitir að flengja
sjálfan sig.
Þá er nú löjks „nýsköpun-
in“. Ritstj. segir, að lxefði
stefnu Framsfl. í dýrtíðarmál
ununx verið fylgt, þá ættunx
við nú „— — engan nýjan
efnivið í hina efnahagslegu
þjóðfélagsbyggingu“. En íh.
átti þá ,.framsýni“ -- —
að verja erl. innstæðunum
þá þegar til kaupa á góðum
framleiöslutækjum, svo að
þær yrðu ekki þjóðinni eyðslu
eyrir í innbyröis sundrung
milli flokkanna". Athugum
þetta. Það er rétt, að Fram-
sókngj’m. vildu ekki taka
setu í ríkisstj. nema aö ráöist
yrði gegn dýrtíðarbölinu. Sú
afstaða byggðist á þeirri
sannfæringu, að dýrtíðin
yrði í reyndinni þjóðarheild-
inni til tjóns. Hver mánuöur,
sem liði án þess að nokkuð
yrði aðhafzt, gerði málið að-
eins erfiðara viðfangs. Þetta
hefir nú dýrkeypt reynsla
sannað að var rétt. Hvernig
var svo ástandið, þegar „ný-
sköpunaróstjórnin“ dragnað-
ist úr valdastólunum? í
stuttu máli þannig: Allur erl.
gjaldeyrir, rúnxar 1300 mlllj.,
sem stjórnin hafði handa á
milli, gjöreyddur, og ekki nóg
með það, heldur lágu fyrir
stórfelldar ávísanir á gjald-
eyri, sem enn var ekki búið
að afla og ekki einu sinni
séð fyrir, hvernig yrði aflað.
Hefir þessi syndabyrði fyrrv.
fávitastj. reynst þungur fjöt-
ur um fót núverandi stjórn í
viöreisnarviðleitni hennar.
Af þessari upphæð var ein-
um 300 millj. varið til ,,ný-
sköpunar", hitt allt varð
„þjóðinni eýðslueyrir“. Yfir
þessar staðreyndir ■ verður
ekki breitt með læðupokaleg-
um blekkingávaðli, ritstj.
góður. Ég er ekki frá því, að
þjóðin væri e. t. v. eitthvað
skár á vegi stödd, ef þeim
ráðum Framsóknarm. hefði
verið fylgt, að leggja nokkr-
um milljónatugum nxeira inn
á nýbyggingarfeikning en
gert var. Ég skal í þessu sam-
bandi benda á eitt dæmi, sem
snertir mig og nágranna
mína all óþægilega, Við áþt-
um þess von, að fá nýja skurð
gröfu hingað í hreppinn í vor.
Fyrir fáunx dögum frétti ég,
eftir einum ágætum íhalds-
nx., að af þessu verðl ekki.'Og
ástæðan? Enginn gjaldeýrir.
Ritstj. finnst e.t.v. lítilfjör-
legt að kvarta undan þessu,
en þeim bændum, sem
byggja ræktunarframkvæmd
ir sínar og þar með alla lífs-
afkomu á því, að umrætt
tæki fáist til landsins, finnst
hér ekki um fáfengilegt at-
riði aö ræða. Og jafnframt
mætti þá minnast þess, að
þetta er aðeins eitt dæmi af
hundruðunx hliöstæðra. Hver
hefði trúað því fyrir 3—4 ár-
um, að þjóðin yrði þannig á
vegi stödd fjárhagslega, svo
skömmu eftir hið ‘ mesta
gróðatímabil, sem yfir hana,
hefir gengið? í nýafstöðnum
eldhúsumræðum kom skýrt
fram, að óvíst er með öllu,
hvernig fer unx öflun brýn-
ustu lífsnauðsynj a næstu
mánuði. Framleiðsla er yfir-
leitt öll rekin með stórtapi,
Má jafnvel ekkert út af bera
með nýju togarana. Ríkisstj.
verður að moka milljónatug-
um i Ginnungagap hinnar ó-
seðjandi dýrtíðarófreskju,
jafnframt því, sem ríkissjóð-
ur er £ð kaffærast í lausa-
skuldum. Já, það er von ao
M. J. sé montinn fyrir höncl
þeirra ólánsmanna, er fyrir
þessu hafa staðið. Það lieíif
margur orðið frægur fyrir
minna.
Fyrrv. stjórnarfl. töluðu
digurbarkalega unx, að þeir
hefðu á valdi sínu að færs,
dýrtíðina niður þegar þörf
væri á. Það er rétt, en þvi
þyngri er sökin, senx aðstað-
an var betri til úrbótar. Skýr
ingin á því, að ekkert var að-
hafzt, liggur í samsetningu
stjörnarinnar. Máttarviðir
hennar voru annarsvegar ill-
vígur byltingalýður, sem
starfar trúlega eftir forskrifí;
Stalins bónda í Kreml og hel:
ir opinberlega lýst yfir ótrú
sinni á umbótum í lýðræðis-
þjóðfélagi og enda andstöðil
við þær, en hinsvegar auðug-
ir kaupsýslumenn og nokkrir
stóratvinnurekendur, sem.
halda að heimurinn hafi upp
haflega aðeins verið skapað-
ur fyrir þá, en líta á allan al-
menning senx venjulegan, en.
að vissu leyti nauðsynlegan',
málnytupening. Báðir þessir
armar auðguðust á vanstjórr.
inni. Eftir því senx fjárhag
þjóðarinnar hrakaði, sáti
komnxúnistar sífellt nálgasi;
draumsjónina unx byltingar-
ríki á íslandi, ,með Brynjólí:
á toppnum, sem ómerkilegs,
vasaútgáfu af Stalin. Því
lengur, sem drógst að veits,
verðbólgunni viðnám, þess
rýmri tíma fengu fjárplógs-
nxenn til þess að iðka við-
skiptabrellur sínar, bæði
réttu og röngu megin við
landslög — og koma aurun-
um í öruggt skjól. Þessi ó.v
giftusamlegu skötuhjú hafa
nú orðið viðskila um sinn.Er:.
þess skal minnzt, að þau eigs,
eitt sanxeiginlegt áhuganxá'L
Það er að afmá miðfylking-
una í isl. stjórnmáium. Þau.
munu lifa, þessi frægu orð,
að þrennar þingkosningar á
einu ári væri ékki of mikið,
ef afleiðingin yrði útrýming
Framsóknarfl. Áður höfðu
verðbólgufl. unnið dyggilega,
að því í sameiningu, að
þurrka út áhrif Alþfl. f.
verkalýðsfél. En þótt þessir
fyrrv. vppnabræður talizt nú
við nxeð nxunnsöfnuði, sem.
minnir á vanstillt hjón á,
sáttafundi, er vert að muna,
að orð og athafnir eiga ekki
ætíð samleið. Samvinnu-
(Framhalcl á 6. síðv.) ,