Tíminn - 05.05.1948, Blaðsíða 1

Bitatjóri:
Þórarinn Þórarinsson
Fréttaritstjóri:
Jón Hélgason
Útgefandi
Framsóknarflolckurinn
Skrifstofur í Edduhúsinu
Ritstjórnarsímar:
4373 og 2353
AfgreiSsla og auglýsinga-
slmi 2323
Prentsmiðjan Edda
32. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 5. maí 1948.
99. blað
Mun flytja 5iér þrji: erasísís ibsíí tæknilegar
ssýjangar vlð Iíyggiiíf4ar í sveiíuiEi
Annað kvöld kernur hingað íil lands með flugvélinni
Heklu forstöðumaöur byggingarrannsóknarsíofnunar sveií-
anna sænsku, Alrik Örborn. Mun hann dvelja hér í tíu daga
og flytja erindi um byggingar í sveitum og tækni við bygg-
ingarvinnu.
Flytur þrjú erindi.
Alrik Örborn kemur hinga'ð
til lands fj'rir tilhlutan og
forgöngu Gísla Kristjánsson-
ar, ritstjóra Freys, en mun
dvelja hér á vegum teikni-
stofu landbúnaðarins og Fé-
lags íslenzkra búfræðikandi-
data. Er ákveðið, að hann
flytji þrjú erindi i háskólan-
um — mánudagskvöld, þriðju
dagskvöld og miðvilcudags-
kvöld — og sýni myndir til
skýringar. í sambandi viöþessa
fyrirlestra verða einnig sýnd
ar kvikmyndir af sænskum
landbúnaði og landbúnaðar-
störfum, og eitt kvöldið mun
dr. Björn Jóhannesson ílytja
erindi um nýjustu aöferöir við
vinnslu köfnunarefnisáburð-
ar.
Atkvæðamikill braut-
ryðjandi.
Alrik Örborn er búfræði-
kándidat að menntun. Hann
var hvatamaður ao stofnun
byggingafélaga í sveitum í
Svíþjóð, en nú starfa þau fé-
lög á vegum sambands
sænsku búnaðarfélaganna.
Var hann fyrsti forstöðumað-
ur þessara samtaka. Jafn-
framt var hann í mörg ár
kennariíbyggingarfræði|íland
búnaðarstofnuninni í Alnarp
á Skáni. Nú er hann forstöðu
maöur byggingarrannsóknar-
stofnunar sveitanna, sem rek
in er af sænska ríkinu, en hef
ir sér til samstarfs stóran
hóp húsameistara og verkfræð
inga.
Hefir ferðazt víða um
lönd.
Alrik Örborn hefir ferðazt
um meginhluta Norður-
Evrópu til þess'að kynna sér
byggingar í sveitum og flutt
erintíi um það efni víðs vegar
urn Norðurlönd. Á síðustu ár
um hefir hann ferðazt um
Ameríku til þess að kynnaast
nýjungum á þessu sviði þar í
álfu.
Tilgangurinn með komu
hans hingað.
Markmiðið með ferð hans
hingaö er auðvitað að kynna
íslendingum nýjungar í þessu
efni og stuðla aö því, aö tekn
ar veriö upp hagkvæmari og
Samtal v/ð Hermann Jónasson:
Fjárhagsráð hefir veitt leyfi til fram
kvæmda, sem kosta 300 milj. kr.
¥afasasasí |só, hvoi’t gjaldeyris* og' vinsmafl
verHsss” íil áESs Jsessa, esiíla ki'ef jssst þessar
framkvæmdla* krefalt ineira sements cn
Gotigís var á ári laverju fyrir strí'ð
Tíðindamaður Tímans átti í morgun tal við Hermann
Jónasscn cg spurðist fyrir um það, hvað fjárhagsráð hefði
veitt mikið af fjárfestingarleyfum og hvaða framkvæmdir
það hefði leyft. Fer hér á eftir frásögn Hermanns, og koma
þar vmsar mcrkilegar upplýsingar.
Ah'ik Örborn, íorstöðumaður byggf-
ingarannsóknastofnunar sveitanna
sænsku.
betri vinnuaðíerðir við bygg-
ingar í sveitum. Er það ekki
efa, að hann muni margt
hafa nýtt fram að færa, það
er orðið getur okkur til mikils
gagns.
Tveir hvalanna 20
metrar, einil 16
Hvalirnir, sem norski hval-
veiðibáturinn kom með í hval
veiðistöðina í Hvalfirði í gær,
voru tveir tuttugu metra lang
ir og einn sextán metrar að
lengd.
Skyttan á hvalveiðibátnum
heitir Alfreá Andersen, og er
hann talinn afbragðs góð
hvalaskytta.
Hekla kom frá
Guatamala í mormin
Hekla, flugvél Loftleiða,
kom í morgun til Reykjavík-
ur frá Guatamala. Kom hún
við á Haiti og í Miami á Flör-
ídaslcaga á leiðinni til New
York, en þaöan fór hún um
Nýfundnaland til íslands.
Flugstjóri var Kristinn Ol-
sen.
Framkvæmdir í ár þre-
falt meiri en fyrir stríð.
— Hvað hefir fjárhagsráð-
ið ákveðið að leyfa miklar
framkvæmdir í ár? spyr
biaðamaðurinn Hermann.
— í framkvæmdir þær,
sem við höfum leyft eða ger-
um ráð fyrir að leyfa nú í.
maíbyrjun, þarf 48 þúsund
smálestir af sementi, 3300
smálestir af steypustyrktar-
járni og 5200 standarda af
timbri. Hér er um að ræða
2100 framkvæmdir, sem áætl
að eí', að kosti samtals um
300 milíjónir króna. Hér í er
þó ekki talið viðhald mann-
virkja né efni til þess, ekki
efni til þeirra hluta, sem ekki
þarí fjárfestingarleyfi fyrir,
og efni í síldarverksmiðjurn-
ar við Faxaílóa, þar sem ekki
er enn komin áætlun um efn_
, isþörf vegna þeirra. Að sjálf-
! sögðu er hér ekki innifalin
; efnivara til iðnaðar.
i — Er hér ekki um geysi-
miklar framkvæmdir að
ræða?
| — Það er engum vafa und-
i irorpið, og að mínum dómi
I meira að segj a kannske eklci
nægilega stillt í hóf, enda
eru öll fjárfestingarleyfin
veitt án skuldbindingar um
gjaldeyri til efniskaupa, ef
gjaldeyrisástandið, verður
slæmt, og með því skilyrði, að
stöðva megi eitthvað af fram
kvæmdum, ef fólk kynni að
vanta til framleiðsluþarfa.
Hversu miklar framkvæmd
ir hér er um ræða, sést bezt
af því, að fyrir stríð þurfti
að jafnaði fimmtán þúsund
smálestir af sementi á ári eða
ekki nema tæpan þriðjung
þess, sem nú er gert ráð fyrir,
500 beiðnum var hafnað.
— Hefir þó ekki mörgum
umsóknum um fjárfestingar
leyfi verið neitað?
— Umsóknirnar, sem bár-
ust, voru um 2600. Til þeirra
| framkvæmda, sem þar var
í tala'ö um, hefði þurft 81 þús.
jsmál. af sementi og kostnað-
j urinn við þær hefði orðið ná-
lægt 500 milljónum króna.
500 umsóknum var synjað,
i og við það minnkaði sements
i þörfin um 33 þús. smál. og
j áætlaður kostnaður um 200
! milljónir króna.
Margt nauðsynlegt verður
að bíða, vegna fram-
kvæmda, sem búið var að
leggja stórfé í.
— Var ekki byrjaö á sum-
um framkvæmdanna, sem
þið hafið leyft, áður en fjár-
hagsráð tök til starfa?
— Um það hefi ég ekki við
hendina áre'ganlegar tölur,
því að skýrslugerð um það er
ekki iqkið enn. En verulegum
hluta leyfðra íramkvæmda ‘
var þó by.vjað áýáður en fjár- ,
hagsráð kom til sögunnar. Ég
gizka- á, að svo hafi veriS um;
'náléga heiming þeirra írám-.j
kvænidá, sem gert er ráð fyrj
ir á berrxi ávi og kostnaður-
inn við það að lj.úka þeim'
verðl náíægt helm'ngi all?,
sem áætlað er, að unnið verði
fyrir með leyfi fjárhagsráðs
,á þessu ári.
Af því er ljóst, að fjáríest-
ingin í ár verður illa skipu-
lögð, þar eð fjárhagsráð
taldi ekki annað fært en
ljúka framkvæmdum, sem
stórfé hafði þegar verið lagt
i, þótt sumar séu miður þarf-
ar og aðrar alls ekki aðkall-
andi. Fyrir þessa sök verður
j líka margt að bíða, er miklu
æskilegra hefði verið að gera.
Það, sem til framleiðslu-
aukningar horfir, látið
sitja fyrir.
— Iivaða meginreglum hef
ir verið fylgt við fjárfesting-
una og veitingu leyfanna?
— Meginreglan hefir verið
sú að leyfa framkvæmdir,
sem horfa til framleiðslu-
aukningar og bættrar nýting
ar á hráefnum til lands og
sjávar. Veitt hafa verið 50—
60 leyfi, sem að þessu lúta, og
til þeirra framkvæmda þarf
um 5 þús. smál. Hér eru þó
ekki meðtaldar síidarverk-
smiðjurnar við Faxaflóa, af á
stæðum, sem ég nefndi áðan.
íbúðarhúsin einn stærsti
liðurinn.
íbúðarhúsin eru þó einn
stærsti liður, enda víða mikil
þörf á meiri og betri húsa-
kynnum. Leyfð hefir verið
bygging 1300 íbúðarhúsa með
2200 íbúöum. Á 600 þeirra er
byrjað á þessu ári. Bygging
ibúðarhúsa, sem telja má við
hæfi, hefir verið leyfð undan
tekningarlítið eða undantekn
ingarlaust. Hins vegar- hefir
verið neitað um leyfi til þess
að byggja stærri íbúðir en 130
fermetra.
í þessi íbúðarhús er áætlað
að þurfi 22 smálestir af sem-
enti og kostnaður talinn vera
140 milljónir króna.
Af þessum húsum eru 600
í Reykjavík, Seltjarnarnes-
hreppi og Hafnarfirði, alls
1300 íbúðir.
Þá hafa verið leyfð 400 úti-
hús. Sement í þau er áætlað
4 þús. smálesta og kostnaður
inn 10 millj. kr.
Verzlunarhús og opinberar
framkvæmdir.
— En verzlunarhús?
— Leyfð hefir verið bygg-
ing 30 verzlunarhúsa og
geymsluhúsa verzlunarfyrir-
tækja. Þau munu kosta 5
milljónir króna og kreíjast
700 smálesta af sementi á
þessu ári. Þessar byggingar
voru langflestar hafnar, áður
en fjárhagsráð kom til sög-
unnar og margar þeirra langt
komnar.
50 iðnfyrirtæki hafa feng-
ið fjárfestingarleyfi, auk
þeirra, sem áður eru talin og
ætlað er að vinna úr innlend-
um hráefnum. í þau þarf 1
þús. smálestir af sementi og
áætlaður kostnaður 10 millj.
króna.
Enn eru svo ótaldar opin-
berar byggingar, skólar,
sjúkráhús og félagsheimili.
Þau fjárfestingarleyfi eru
150. Sementsþörf þeirra er 5
þúsund smál., en áætlaður
kostnaður 37 milljónir króna.
! Til annarra verklegra
i framkvæmda opinberra aðila
í hafa verið veitt 130 leyfi. Eru
; þar til taldar hafnir, rafveit-
i ur, vatnsveitur, brýr og fleira.
í þetta þarf 11 þús. smálestir
af sementi og kostnaðurinn
^ er talinn nema 70 millj. kr.
Umsóknirnar, sem
hafnað var.
— Hvers konar umsóknir
voru það aðallega, sem hafn-
að var?
Það get ég gripið á fjór-
pm liðum. Við neitum um
fjárfestingarleyfi handa 12
framleiðslufyrirtækjum,
kostnaðaráætlun 10 milljónir
króna, 30 iðnaðarfyrirtækj-
, um, kostnaðaráætlun 15
i millj. króna og 65 verzlunar-
! fyrirtækjum, kostnaðaráætl-
un 33 millj. kr.
íbúðarhús, ,sem ekki hafa
verið leyfð, eru 100. öll í Rvík.
Þau hefðu kostað 42 milljón-
ir króna og þurft 8500 smál.
af sementi. — Ennfr. komu á
annað hundrað beiönir of
seint. Þá var búið að vaita
svo mikið af leyfum, að ekki
(Framhald á 7. síðuj~