Tíminn - 08.05.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 8. maí 1948.
101. blað
Fólksflutningarnir úr sveitunum
' síma, í samband við aðra
|
simanotendur, með því að
leggja síma til hans. Og enn
er það svo, að meira er metið
að leggja vegi, sem sumar-
j ferðafólkiö, sem skemmtir sér
með því að flækjast um og
tefja fyrir öðrum um hábjarg'
ræðistímann, getur farið eft-
ir, og að hafa þá breiða og
góða, en að gera bóndanum
sem daglega þarf að koma frá
sér rnjólk úr kúnum sínum,
mögulegt 'að gera það, nema
að flytja þana fyrst á klökk-
um nokkurra klukkutíma
ferð. Og svo álasa sömu menn
irnir, sem ráða því, að vega-
gerðinni og símalagningunum
er hagað svona, bændunum
fyrir að senda ekki frá sér
nægjanlega mjólk, og ætla
alveg að rifna af vandlætingu,
ef það kemur fyrir vegna veð-
urs, að ekki kemur mjólk í
búðir í Reykjavík.
Þá hefir það enn valdiö
Hokkru um, að jarðir hafa
lagzt í eyði, að uppskafnings
nýsköpunarmenn, sem finnst
að þeir séu orðnir einhvers-
konar yfirstétt í þjóðfélag-
inu, af því að verðbólgualda
Ólafs og komma hefir skolað
nokkrum fjármunum á fjörur
þeirra, hafa keypt jarðir af
bændum, og gert þær að sum-
arbústöðum fyrir sig og sina,
lagt niður á þeim allan bú-
skap, því það er ekki „nógu
fínt jobb“ að eiga við hann.
Þessi þróun, sem sumpart
stafar af þeim hugsunarhætti,
sem skapast hefir og gróið
upp á stríðsárunum, og verið
nærður af framkvæmdum
þeim og ráðstöfunum, sem
stjórn Ólafs lét gera, en sum-
j part af venj ulegu úthalds-
leysi einstakra manna, og
breytingagirni, hefir fært
fólkiö meira og örara úr
sveitinni en þurft hefði að
vera, ef rétt hefði verið á spil-
unum haldið. En nú er komið
sem komið er. Menn verða að
fást til þess að þau tækin, sem
keypt hafa verið, notist. Rétt-
ast væri að fá þá frá öðrum
löndum, t. d. frá Þýzkalandi.
og lofa þeim, sem vinna að
annari framleiðslu hér á
landi', að vinna að henni á-
fram í friði. En jafnframt
þarf að muna það, að um leiö
og fólki fækkar á heimílinu,
af því að vélar og bætt rækt-
un gerði nokkuð af gamla
heimilisfólkinu óþarft, þá
verður heimilið leiðinlegra og
meir ósjálfbjarga ef veikindi
koma fyrir eða annað, og þá
er fólkinu þar lífsnauðsyn að
fá sínia. Og það þarf að koma
frá'sér vörum sínurn og þarf
til þess vegi. Þess 'vegna er
það ekki ráðstöfun til bess að
styðja að því að fðlkið hald-
ist í sveitunum, ef þaö er satt
Sem sagt er, að það' eigi nú
fyrir atbeina fjármálaráð-
herra, „sem tekið hefir for-
ustuna um sparnað", að fara
að skera 35% af þeim litlu
fjárveitingum, sem veittar
voru til vega og síma í land-
inu í ár, en láta enn aftur
halda sér þá ráðstöfun Péturs
Magnússonar, að þeir, er sætu
á stól sínum í skrifstofu og
læsu til skiptis blöð eða héldu
(Framhald á 6. síðu)
■ •-sr.
Efíir Pál Zóplióníasson
i
Stutt athugasemd
Eftir frú Ástríði Efgf/ertsdóttur.
. - . ....vA
Niðurlag.
VI.
Vegna aukinnar ræktunar
túnanna og stækkunar þeirra
.og þar með meiri afkasta
mannanna sem við heyskap-
inn unnu, þurftu færri menn
til þess að vinna á búunum
en áður var. Sama gerði
breytt húsaskipan. Vegna
þessa hvorstveggja hefir fólk
inu fækkaö í sveitum lands-
ins að vissu leyti af eðlilegum
ástæðum. Og sem betur fer
hefir þetta fólk fengið vinnu
við önnur störf í þjóðfélag-
inu. Margt af þessu fólki hefði
kosið að vera áfram í sveit, en
það hefir margt ékki getað
það, af því að það hefir ekki
fengið járðnæði. Jaröirnar
hafa verið einstakra manna
eign, og þær, sem það opin-
bera hefir átt, hafa verið i á-
búð og enginn viljað láta
land frá sér undir nýbýli. Ný-
býli hafa átt erfitt uppdrátt-
ar, og þó samt stofnuö nokk-
ur, flest við skipti á jörðum,
milli ættingja.
VII.
Eins og bent var á hér að
framan, hefir nokkur hluti af
fólksfækkuninni orðið af eðli-
legum ástæðum. En svo verð-
ur þó ekki sagt' um hana
alla. Þegar hin svokallaða
„nýsköpun“ var hafin, þá
voru keypt ný atvinnutæki til
landsins og þau kölluö „ný-
sköpunartæki“. Þessi tæki,
sem eins og áður er sagt,
ættu mörg heldur að heita
„rányrkjutæki“ en nýsköpun-
artæki, krefjast manna til að
verða nýtt. Hin nýj u skip, hin
aukna bílaeign, hinar ný-
keyptu vélar eins og rjómaís-
vélar, prentsmiðj uvélar, hrað-
frystivélar o. fl. krefja um
6000 vinnandi manna til þess
að verða starfræktar. Áður en
þær komu til, höfðu allir
landsmenn nóg að gera.
Menn var því ekki að fá á
hin nýju tæki, nema sem nam
árlegri fólksfjölgun, nema að
taka þá frá einhverri þeinú
framleiðslu, sem fyrir var.
Það var talið, að menn mundu
hafa meira upp árlega með
því að vera á togara eða
stærri skipum, en með því að
vera á smábátum. Fyrir því
kom nokkur hluti af mönnun-
um, sem þurftu á nýju rán-
.yrkjutækin, frá smærri báta-
útvegnum, með þeim afleið-
ingum, að þegar eru nokkuð
margir bátar, sem ekki kom-
ast á sjó vegna mannleysis.
Annar hópur af mönnum kom
frá landbúnaðinum, og meðal
þeirra nokkrir bændur, sem
bjuggu á þeim jörðum, sem
minstar umbætur höfðu verið
gerðar á, og sem gáfu minnst-
an arð til þeirra, er þær nýttu.
Og enn mun svo fara, að rán-
yrkjutækin nýju munu taka
nokkra bændur frá búskapn-
um á lélegustu jörðunum.
Tíminn leiðir svo síðar í ljós,
hvort verður þjóðinni varan-
legra, að rányrkja sjóinn eða
rækta landið, en um það ættu
menn að geta verið sammála,
að álasa ekki manninum,
sem fer frá jörð sinni, sem
hann hefir kannske árum
saman vantað að kæmist í
vega- og símasamband, þar
sem þjóðfélagið hefir metið
meira að koma mannnium,
sem á tveggja mínútna gang
í næsta síma, í símasamband
inni í stofunni sinni, en að
koma manninum, sem þurfti
að fara allt að dagleið til
Snæbjörn Jónsson bóksali
í Rvík skrifar í „Tímann“
4. maí 1948 um „Tímarit Þjóð
ræknisfélagsins“. Það er rit-
dómur um 28. árgang tíma-
Titsins eða síðasta hefti þess,
er út kom á þessu ári. Hann
fer mörgum losamlegum orð-
um um ýmsar greinar þess
og ljóð, og höfunda þeirra,
og mun þar ekkert ofsagt.
Það er Ijka skoðun Svein-
bjarnar að umrætt tímarit
beri af öllum öðrum íslenzk-
um tímaritum og mun hann
eigi einn um þá skoðun, og
er slíkt í rauninni athyglis-
vert. Ritdóm bóksalans las
ég mér til ánægju, en þó var
ég dálítið hissa og ofurlítið
sár sakir þess að hann minnt
ist ekki einu orði á einu rit-
gerðina,sem í tímaritinu er,
héðan að heiman. „Faðir
minn átti fagurt land“, eftir
Þórodd Guðmundsson frá
Sandi.
Þóroddur Guðmundsson
skólastjóri á Reykjanesi
samdi þetta erindi og sendi
Ríkisútvarpinu til flutnings
fyrir 2-3 árum, en það hafn-
aði því athugasemdalaust.
Síðan sendi hann það vestur
um haf , því hann kvað Vest-
uríslendinginn skilja stund-
um betur suma hluti, en ást-
kæra landa vora hérna megin
hafsins. Enda tók ritstjóri
„Tímaritsins“ sendingunni
vel.
Sjaldan hefi ég lesið nokk-
ra ritgerð með meiri ánægju,
meiri- hrifningu, en erindi
skólastjórans „Faðir minn
átti fagurt land“. Þess rauöi
þráður er ást höfundar á
landi og þjóð, sögu þess og
tungu, 4=m hann kann á
snillingstök.
Ef til vill kann einhverjum
að finnast hann bölsýnn, en
raunsæi hans byggist einnig
á ást hans á íslenzkum þjóðar
arfi, hann harmar þau þjóð-
leg verðmæti, sem nú er
mjög tvísýnt um, hvort halda
rnuni velli eða verða á glæ
kastað. Og hógværlega að-
varar hann þjóð sína „Ást-
kæra ylhýra málið“, er hjart-
næmt, sem hljómkviða bland
in angurblíðum trega.
Þegar ég las ritdóm Snæ-
bjarnar, ýfðist upp hjá mér
sorgbjand.in reiði, gagnvart
útvarpsráði, sem synjaði um
flutning slíks erindis, en flyt
ur tíðum í þess stað, „Þynnk-
una allra hinna“.
„Það er vansæmd okkar og
gæfuskortur, að við skulum
ekki haía tekið fastar í hina
útréttu hönd landa okkar
vestra segir Snæbjörn Jóns-
son í niðurlagi ritdóms síns.
Vel sagt!
En það er líka okkar van-
sæmd og gæfuskortur, að
taka ekki í framréttar hend-
ur landa okkar hér heima,
þepTa, sem bezt ’vilja, og
unna landi og þjóð mest.
G. B. senðir hér línu um póst-
samgöngur. Þaö er rétt aö menn
geri athugasemdir um póstferöir og
samgöngumál, því að miklu varðar
aö þar sé lag á, en búizt get ég viö
.að hörö keppni verði milli jmsra
héraöa um metið í slæmum sam-
göngum. Ég er ekki viss um Stranda
rnenn og Hornfirðingar t. d. teiji
rétt að staöfesta það, að G. B. eigi
landsmetið í þeim sökum. En held
ur kýs ég að leiða hjá mér að
dæma í þeim sökum. En hér er
b'réfiö.
„Það hefir verið svo, að póstur
hefir farið einu sinni í hálfum mán
uði frá Þórshöfn — á þriðjudög-
um að Skinnastaö í Axarfiröi; og
kemur þá á allmarga bæi á þeirri
leið, og skilar pósti í vesturleið;
en í austurleið skilar hann venju-
lega ekki blaðapósti, þó hann komi
við á mörgum bæjum, *af þeirri á-
stæðu, að blöðin eru ósundurlesin.
Þessu finnst mér illa fyrir komið,
og álít að úr þessu megi bæta án
aukakostnaðar; t. d. að blööin séu
lesin sundur á póststöðvunum hér
fyrir vestan. svo hægt sé að færa
hverjum sitt, þar sem pósturinn
kemur við. Með því fyrirkomulagi
sem nú er, liggja blöð og bréf 9
daga minnst á pósthúsinu á Þórs-
höfn, og geta oröið 14 dagar ef
skip kemur þann dag sem póstur
leggur af stað vestur. Ég veit ekki
hvað mikiö má bjóða „langþol ís-
lenzkrar lundar" yfirleitt, en ég veit
að öllu má ofbjóða.
Marga hef ég talaö við um þctta,
sem eru óánægðir sem von er,
og hafa við orð að hætta að kaupa
dagblöðin, ef engin breyting fæst á
þessu. Mönnum finnst að blöðin
séu orðin nægilega gömul, þegar
þau komast til þeirra, þó þau lægu
ögn skemur hérna á pósthúsinu.
Axarfjarðarheiði er um 30 kíló-
metra löng, og póstferðir yfir hana
að vetrinum sýnast mér algerlega
óþarfar nema sem atvinnubóta-
vinna — og þó erfið. — Réttara
virtist að póstur færi um sveitirn-
ar t. d. einu sinni í viku, og mundu
þær ferðir ekki verða dýrari en
þessar ferðir eru nú, en koma að
miklu betri notum.
Gaman væri að vita hvort nokk
ursstaöar á landinu eru verri póst
göngur. Þangað til ég sé það svart
á hvítu trúi ég ekki öðru en við
hérna séum methafarnir."
Þórarinn á Skúfi sendir okkur
þennan brag og kallar Velstíganda.
Þetta minni íslenzkra vísna er mér
ljúft að birta og vænti að margur
hafi gaman af.
Nú skal kveða lítið ljóð, ,
líkt og skeði forðum.
Hressa geðið, herða móö.
hreyfa gleði orðum.
Til að vanda vísnaslátt
vantar andans máttinn.
Vonarlanda vermir átt
Velstíganda háttinn.
Hann fékk löngum hitaö þjóð,
hlaðið söngs upp vörðum.
Borið föngin full af glóð
fjúks í Gönguskörðum.
Heims í skæðu hríðunum
harms þar æðir dynur, —
var ann mæðu mönnunum
margoft gæða vinur.
Aldrei brást ’ann brögnum, þó,
bótin skárst, né hrundum
væri ástin enda mjó,
eins og sást nú stundum.
Margan sló ’ann hreinan hreim
hreggið gó um þakið,
þegar fróun færði heim,
fyrsta lóukvakið.
Ei sem gestur einn ’ann stóð
úti í verstu frostum,
þegar hestum hleypti þjóð,
hart á beztu kostum.
Heldur var ’ann hugljúfur,
hót ei spar á gangi,
þegar marinn mjúkfextur
makkann bar aö fangi.
Yfir sanda, svell og hraun,
sveif þér andans máttur,
fyrir handan lítil laun, ,
Léttstiganda háttur.
Hann var band í heima þrá,
hrakti grand hvern daginn,
þeim, er landi fóru frá,
fyrir handan sæinn.
Kímni gerð í góðkynni
gleði óskerða börnum.
Hann var sverð í sókninni,
sæmd í ferð og vörnum.
Vilji nóttin hylja hljóð
hróðrar flótta göngur,
gakk óhljótt og gleddu þjóð,
gamli óttusöngur.
Annars mun ég bráðum gera
vísnavinum mínum smávegis úr-
lausn, því að þeir eru farnir að
eiga hjá mér sumir.
rétur Iantlshornasii'kill.,
Móðir okkar,
Aama Jónsdóttír,
frá Eyjarhólum í Mýrdal,
andaðist í sjúkrahúsinu Sólheimar hann 5. maí. Jarð-
arförin fer fram frá Eyvindarhólakirkju undir Eyja-
fjöllum föstudaginn 14. maí og verður nánar auglýst
síðar.
f. h. aðstandenda*
Þorlákur Björnsson. Jón Björnsson.
Stefán Björnsson.
Hjartkær maðurinn minn, faðir og tcngdafaðir
okkar,
Bjjsi'iiason,
fyrrum bóndi í Riftúni,
andaðist 5. maí í Landakotsspítalanum.
Pálína Guðmundsdóttir, börn og tengdabörn.