Tíminn - 25.09.1948, Blaðsíða 3

301. blaff
TÍMINN, laugardaginn 25. sept. 1948.
3
Islendingar hafa um alda-
raðir verið m:kil skáldaþjóð,
og hefir skáldagyðjan verið
íslenzku þjóðinni vinveitt og
hliðholl, og gefið henni hvert
góðskáldið á fætur öðru. —
Þó viröist manni, að nú
á síöari árum hafi skálda-
gyðjan heldur minni rækt'
lagt við hinn „heilaga inn-
blástur,“ en aðeins með blæ-
væng sínum strokið vanga
nútíðar skáldanna, þegar hún
fer fram hjá!
Aftur á mótj virðist systir!
skáldagyðjunnar, musikgyðj- j
an, hafa fullan huga á því að;
gefa íslendingum mikla og
góða tónlistarmenn, eins og
t. d. litlu Þórunni, Agnesj Sig
urðsson, Blöndal og síðast en
ekki sízt fiðluleikarann Björn
Ólafsson, sem músikgyðjan
hefir lagt sína blessun yfir.
Björn Ólafsson hefir feng-
ið mikla og góða músik-
menntun, samfara miklum
náttúrumúsikgáfum, og þótt
hann hafi nú í höndum
fiðlu, sem á að vera eitthvert
dýrmæti t. d. hvað „verð“
snertir, þá er það ekkj aðal-
atriðið, þvi að ég efast ekki,
um, að Björn Ólafsson gæti
með sinni framúrskarandi
tækni og fögru tóna, alveg
einnig náð sama árangri —
þótt hann spilaðj á ódýrari
fiðlu. Sagan segir, að Ole
Bull hafi spilað meistara-
lega á tréskó, sem einn fiðlu-
strengur var negldur á. Sann-
ur listamaður er jafnan trúr
þjónn gyðjunnar, og þýðir og
skilar verkum hinna ódauð-
legu meistara með látprýði
og innri andagift.
Á hljómleik Björns Ólafs-
sonar s.l. þriðjudag varð
maður því ekki fyrir neinum
vonbrigðum. Hið stóra og vel-
valda prógramm með Bach og
Mozart, var frábærlega leyst
af höndum. Maður undraðist
yfir hinni miklu tækni, sem
Björn sýndj í Bachs sónöt-
unni d-moll.
Ég heyrði stærsta violin-
virtuosa Þýzkalands, Kulen-
kampf, spila þessa Bachs
sónötu og er mér óhætt að
segja, að Björn hafi útfært
hana ekki síður meistaralega.
Verancinis Largóið spilaði
Björn, sérstaklega seinni
partinn, snilldarlega.
Warlock Szigeti: pavan
(eða pavane, padovana, pa-
duana), sem er virðulegur
(gravitá) gamall ítalskur
dans í 4/4 takti, útfærði
Björn af mikilli kunnáttu.
Systurnar í Garðshorni er
draumsýn þjóðsögunnar um
Ásu, Signýu og Helgu. Tón-
skáldið, sem er kornungur
maður, Jón Nordal, sýnir í
þessari tónsmíð háíslenzkan
stíl (sem JónLeifs er höfund-
ur að), sem hefir breidd og
línur hins skýlausa unga
tónskálds. Báðir listamenn-
irnir, fiðluleikarinn og pían-
jstinn, skiluðu þessu verki
fullkomlega.
D-dúr concert Mozarts var
á mörgum köflum vel og
prýðilega útfærður, en þó
hefðu hnir yndislegu Moz-
artisku hljömar mátt útfær-
ast af báðum listamönnunum
með meiri sjálfsgagnrýni og
nákvæmara samspili.
íslendingar geta verið stolt
ir yfir því að eiga nú fiðlu-
snilling, sem er hliðstæður
beztu fiðlurum í Evrópu.
(Framliald á 6. síðu).
Sjjötugur:
Daníel Jónsson
Mtaía i\ Lamli.
Daníel Jónsson í Múla á i
Landi var 70 ára 15. sept. s.l.
Hann fæddist í Akbraut í
Holtum og óíst þar upp. Tók
hann snemma að stunda smíð
ar og var það yndi hans að
vinna öðrum til þarfa og er
það svo enn í dag. Árum sam-
an átti Daníel heima á æsku-
heimili sínu, en var lang-
dvölum að heiman og vann
að smíðum hjá sveitungum
sínum eða í nærsveitunum, í
vinnu sinni hirti Daníel
minna um verkalaun en af-
köst, leit sjaldan á klukkuna
og kvöldið kom að honum ó-
vörum, í önnum dagsins. Fáa
menn hef ég þekkt jafn vinnu
glaða. Þegar ég var barn aff
aldri (og kannske skilningi)
leit ég upp til Daníels er hann
var að vinnu hjá foreldrum
mínum. Ég undraðist kunn-
áttu hans og afrek og svo
fannst mér gleði hans og söng
ur (hann söng oft við vinnu
sína) bera vott um hamingju
hans. Þessi hamingja hefir
enzt Daníel fram á efri árin.
Hann hefir verið góður og
glaður í lífinu og gott með
honum að lifa og vinna.
Samt hefir hann aldrei
fest sér konu eða stjórnað
eígin heimili. „Fleira er matur
en feitt ket“, segir máltækið
og ástir og metorð fer stund-
um svo illa, — ég segi ekki
í maganum heldur í sálinni,
að þeim verður sumum óglatt
af.
Daníel hefir aldrei, gefið
hjarta sitt hinum ytri fjár-
sjóöum, aldrei unnið vegna
peninga eingöngu og lcunnað
að meta söng og létta gleði.
Fyrir 10 árum gerðist hann
heimilismaður í Múla á Landi
og hefir dvalizt þar síðan og
gert garðinn frægan eins og
vita mátti um svo trúan og
vinnuglaöan mann. Vér ís~
landsbörn eigum of fáa svona
vel geijfa menn, sem syngja
við vinnu sína, jafnvel erfiðis
vinnu og smíða sér úr tíman-
um með óeigingjörnu starfi,
þá aða>,tign, er skipar þeim
í lávarðadeild lífsins. Bretar
aðla oft afreksmenn í kyrlátu
starfi,. Hjá oss verða æðri
máttarvöldin oft ein að sinxra
því réttlæti (frá sjónarmiði
Kriststrúgrinnar, sem verður
ekki úrelt í byltingum og um-
brotum tímanna).
Heill þér Daníel. Heimili,
þitt og sveitungar óska þess,
að þú gangir seint að hinztu
hvílu. Svo þarfur maður ertu.
R. Ó.
. •,$* 'tsy- v —vV tfv -'V,'- ’fljí' •
Drykkjumannahæli
og Víkverji
Víkverji skrifar í Mbl. í fyrra
dag um þörfina á drykkju-
mannahæli, áhuga okkar
templara á því máli og heppi-
legan stað fyrir slíka stofnun.
Kemst hann að þeirri niður-
stöðu að templarar eigi raun-
ar nóg húsnæði til þessa, bæði
aö Jaðri, Fríkirkjuvegi 11 eða
templarahúsið gamla.
Það er gott, aö Víkverji við-
urkennir að ástandið sé ekki
gott og ekki sæmi að láta allt
afskiptalaust eins og það er
Mætti og furða kallast ef þeir,
sem bezt duga fegrunarfélag-
inu í orði og verki, telja það
prýði á bænum, að þar flæk-
ist áfengissjúklingar um göt-
ur og garða, karlar og konur.
Hitt er svo annað mál, að
ég tel það ofur einfalt mál,
að þetta verður ekki lagað til
fulls nema með einlægum
samtökum um að hafa landið
áfengislaust. Og það má æra
óstöðugan að stan^a jafnan í
því að bjarga úr svaðinu ein-
um og einum ógæfumanni, en
láta vítisvél di’ykkjutízku og
vínverzlunar halda áfram
mannblótum sínum. Áfengis-
verzlunin, krakkasjoppurnar
og vínveitingahúsin, eins og
Hótel Borg og Sjálfstæðis-
húsið, eru stofnanir, sem
framleiða áfengissjúklinga.
Við skulum slá því föstu að
bannmenn og bindindismenn
séu í minnihluta í landinu og
verði um hríð. Það er þá tómt
mál að tala um, að „hófsemd
armenn“ vilji leggja það á sig
að vera áfengislausir til að
freista ekki þeirra, sem veikir
eru á svellinu. Ekki er nú ná-
ungans kærleikur svo brenn-
andi, hjálparviljinn ekki svo
víðtækur. Við bindindismenn
verðum því að láta okkur
lynda, þó að sigrarnir verði
færri og smærri en verið
gæti, ef við mættum almennt
vakandi. skilningi og sterk-
um vilja.
Hitt er misskilningur hjá
Víkverja, að þau hús, sem
hann nefnir, séu tiltækileg
fyrir drykkjumannahæli. Hús
in hér í bænum eru fundahús
templara og það er mjög
knýjandi þörf að auka húsa-
kost til félagsstarfsins. Félags
starf templara eru áfengis
varnir. Ef þaö væri fellt nið-
ur tapaðist meira en ynnist
með einu hæii fyrir þá, sem
eru og hljóta aö verða vonar-
peningur í áfengissjúku þjóð-
félagi eins og okkar.
Um Jaðar er það að segja,
að húsakynnin þar eru lánuð
til mjög nauðsynlegrar starf-
semi að vetrinum. Þar er þá
skólaheimili, sem Reykjavík-
urborg má illa án vera, en hef
ir ekki ennþá eignast hús-
næði fyrir. Á sumrin er Jaðar
aftur á rnóti gististaöur, sem
einkum er sóttur af fólki, sem
ekki á þess kost að fara langt
og vera lengi, þó að ekki sé
miðað við Florida eða Sviss,
en langar til að skreppa úr
bænum á friðsælan og fagran
stað.
Ég vil Reykvíkingum svo
vel, að ég ann þeim þess vel
að eiga slíkt athvarf og ég
tel það til menningarstarfa
að koma þeim upp.
Svo að Víkverji skilji, að ég
segi þetta ekki af tómlæti til
þess eins iað drepa áhuga
hans á dreif, skal ég benda
honum á nokkur hús, sem
hann ætti að athuga í þessu
sambandi. Það tíðast nú mjög
(FramhaM & & siöu).
Samþykktir fjórðungsþings
Nprðiendinga um stjórnar-
skrármálið
Tíminn skýrði nýlega frá affalatriffum þeirra tillagna, sem
samþykktar voru á fjórðungsþingi Norðlendinga á Akureyri.
Hér fer á eftir nánari greinagerff fyrir þeim málum, sem þar
voru afgreidd.
Tillögur í fimxn liðum.
Tillögur fjórðungsambands
ins eru í 5 liðum. í fyrstu
grein segir svo: ísland er lýð-
veldi. Ríkisvaldið er hjá þjóð
inni. Það deilist í þrennt: lög
gjafarvald, framkvæmdavald
og dómsvald. Þjóðin felur A1
þingi löggjafarvaldið, forseta
framkvæmdavaldið og dóm-
stólum dómsvaldið. í annarri
grein tillagnanna er rætt um
fylkjaskipun og segir þar svo:
Landinu skal skipta í fylki:
1. Reykjavík og Hafnarfjörð-
ur með næsta nágrenni (Höf-
borgarfylki). 2. Vesturland:
Borgarfjarðarsýsla, Mýra-
sýsla, Snæfells- og Hnappa-
dalssýsla, Dalasýsla og Húna-
vatnssýsla (Vesturfylki). 3.
Vestfjaröakjálkinn allur
(Vestfjarðafylki). 4. Norður-
land: Skagafjarðarsýsla, að
og mpð Norður-Þingeyjar-
sýslu (Norðurfylki). 5. Aust-
urland: Norður-Múlasýsla, að
og með Austur-Skaftafells-
sýslu (Austurfylki). 6. Suður-
land: Vestur-Skaftafellssýsla,
að og með Kjósarsýslu, þar
með Vestmannaeyjar (Suð-
urfylki).
.ippMpmwm
Hvert fylki stjórnarfarsleg
heild.
Enn segir svo: Hvert fylki
skal vera stjórnarfarsleg heild
með all víðtæku starfssviði og
valdi í ýmsum sérmálum. Vald
og starssvið fylkjanna skal á-
kveða með lögum. í hverju
fylki skal árlega háð fylkis-
þing. Á þingi þessu skulu sitja
15 fulltrúar, sem kosnir verða
í einmenningskjördæmum, er
hafi sem jafnasta kjósenda-
tölu. Fylkisþing geta þó sjálf
ákveðiö tölu þingmanna sinna
hærri, eða allt að 30 þing-
mönnum, en jafnframt skal
þá fjölga kjördæmum að sama
marki. Fylkisstjóri skal kos-
inn af kjósendum eins og for-
seti og sé afstaða hans til fylk
isþinga svipuð og forsetans til
Alþingis.
Kjör til Alþingis.
í tillögunum um skipan og
kjör Alþingis, segir svo: Al-
þingi skiptist í tvær deildir,
efri deild og neðri. í efri deild
skulu sitja 18 fulltrúar, 3 úr
hverju fylki, kosnir á fylkis-
þingum, hlutbundnum kosn-
ingum. Kjörgengir eru aðeins
menn búsettir í fylkinu.
í neðri deild skulu sitja 30
þingmenn, kosnir í einmenn-
ingskjördæmum. Kjördæma-
skipun skal þannig háttað, að
sem næst jafn margir kjós-
endur veröi í hverju kjör-
dæmi, og skuli kjördæmi að
öðru leyti ákveðin sem sam-
felldust eftir því, sem stað-
hættir leyfa. Sveitarfélagi má
ekki skipta milli kjördæma
nema hvor eða hver hluti
verði meginhluti kjördæmis-
ins. Kjördæmaskipun skal
endurskoðuð á 10 ára fresti og
gerðar á henni -þær breyting-
ar, sem nauðsynlegar reynast
til þess að fylgt verði áður-
greindri meginreglu um jafna
kjósendatölu í kjördæmunum.
Engu fylki má skipta í fleiri
en 10 kjördæmi.
Þiiig og forseti.
Um valdsvið þings og for-
seta segir svo m. a.: Báðar
þingdeildir og forseti mega
hafa frumkvæði að lagasetn-
ingu. Forseti skal leggja frum
varp til fjárlaga fyrir hvert
reglulegt Alþingi eigi síðar en
viku eftir að þing kemur sam-
an. Ef lagafrumvarp, sem sam
þykkt hefir verið í annarri
deild þingsins, fellur í hinni,
skal það afgreitt í sameinuðu
þingi, nema fellt hafi verið"
með 2/3 hluta atkvæða í ann-
arri hvorri þingdeild.
Ekkert frumvarp má hljóta
fullnaðarafgreiðslu, sem lög
frá Alþingi fyrr en forseta
hefir gefizt nægilegur frestur
til að skýra þinginu frá við-
horfi sín til frumvarpsins. —
Forsetinn getur látið fara
fram þjóðaratkvæðagreiðslu
um lagasetningar, og falla lög
úr gildi, ef meiri hluti at-
kvæða fellir þau við atkvæða-
greiðslu...... Þegar brýna
nauðsyn ber til, og Alþingi sit
ur ekki, geta forsetar Alþingis
eftir beiðni forseta ríkisins
sett bráðabirgðalög. Ætíð
skulu þau lögð fyrir næsta Al-
þingi á eftir.
Forseti hefir heimild til
þess að kalla saman aukaþing,
ef hann telur brýna þörf bera
til.
Forseti myndar rikisstjórn.
Enn segir: Forsetinn skal
kjörinn beinum kosningum af
þeim, er kosningarétt hafa til
Alþingis. Það forsetaefni, sem
flest fær atkvæði, er réttkjör-
inn forseti. Hvert forsetaefni
skal hafa varamann.
Forseti myndar ríkisstjórn.
Heimilt skal sameinuðu . Al-
þingi að samþykkj a rökstudda
tillögu um vantraust á ríkis-
stjórn forseta. Ef slík tillaga
verður samþykkt, skulu fara
fram almennar kosningar til
Alþingis. Jafnframt skulu
fara fram forsetakosningar,
og fer forseti fi'á, nema hann
verði endurkjörinn. Verði for-
seti endurkjörinn, má ekki
bera fram á Alþingi van-
trauststillögu á ríkisstjórn
hans næstu tvö ár. Ef Alþingi
afgreiðir ekki fjárlög, áður en
fjárlagaár hefst, skal greiðsl-
um úr ríkissjóöi hagað eftir
fjárlagafrumvarpi forseta það
fjárhagsár. Um dómsvald seg-
ir svo í tillögunum, að því
skuli skipaö með sérstökum
lögum.
Samvinna viff Austfirffinga.
Þingið kaus nefnd til þess
að koma tillögum sínum á
framfæri og vinna þeim fylgi.
Vænti þingið að Austfirðing-
ar kysu tvo menn, er hefðu
samvinnu við fulltrúa Norð-
lendinga í þessu augnamiöi.
fiufl^iií 7qnpmum