Tíminn - 31.12.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstud. 31. desember 1948.
288. blað
Baktjaldaverzlun
Viðhorf kaupmanna og kaupféiaga
Dirrima húsið.
Alkunnugt er hvernig til
tókst hjá Bakkabræðrum þeg-
ar þeir byggðu húsiö sitt.
Þeir gleymdu gluggunum og
Lnni varð því myrkrið tómt.
Það má segja að fyrir þá,
sem við verzlunarmál fást nú,
og starfa að þeim á heiðar-
legan hátt, sé ástandið svip-
aðast því, sem vera myndi að
búa í þessu gluggalausa húsi
þeirra bræðra. Allt skímu-
iaust. Engin birta í húsinu.
Jafnhliða því, sem reksturs-
isostnaður hefir hækkað á
síðastliðnum árum mjög mik-
ið, hefir það tvennt farið sam
an og bæst við, að verzlunar-
álagning hefir verið lækkuð
stói-lega og vörumagn það,
' sem innílutt hefir verið og
selt af þeim verzlunum, sem
annast almenna. neyzluvöru-
dreifingu, heifir einnig stór-
lega dregist saman.
Allt var þetta þó skaplegt
til þessa árs, sem er að enda.
Nú er hins vegar svo komið,
aö óviðunandi verður að telj-
ast með öllu.
Auk þess sem vöruskortur-
inn hefir leitt til versnandi
fjárhagsafkomu allra heiðar-
legra verzlunarfyrirtækja,
hefir hann leitt til spillingar
og glundroöa sem alkunnur
er og sífellt hefir vaxið und-
angtngna mánuði.
Ljós i trogum.
Ríkisvaldið hefir reynt að
géra ráðstafanir til þess, að
vega á móti þeim hættum, er
leitt hafa af því misræmi,
sem er á milli kaupgetu og
þ^rfa almennings annarsveg-
ar og innflutningsins hins-
vegar. Því miöur hafa ráð-
st&fanir ríkisvaldsins ekki
dugað. Skömmtunarkerfíð
héíu’ á engan veg náð þeim
tilgangi, er til var ætlast.
Sama má að mörgu leyti
segja um verðlagsákvæöin.
Þessar ráðstafanir hafa mis
heppnast stórlega eins og það
mistókst á sínum tíma að
bjarga við birtu bæjarins með
því, að bera sólina inn í trog-
um. Annars var ekki mein-
ingin að ræða skömmtunar-
kerfið beinlínis hér, heldur
aðeins einn lið þess ástands,
sem allir þekkja, en sem ó-
beint er skömmtunarmálun-
um viðkomandi.
Blaðamennirnir.
Þeir menn, er rita smálet-
ursdálka dagblaðanna, ræða
oft um þau mál, sem tilheyra
hinu daglega lífi og efst eru
á baugi meðal almennings.
Það er stundum næsta fróð
iegt að lesa skrif þessara
postula og sjá hvernig þeir
snúast kringum sjálfa sig.
Skoðanir þeirra taka oft
stökkbreytingum og réttar-
vitundin er einnig breytileg.
Þegar fyrst fór að bera á
vöruskortinum fyrir alvöru,
var það í sumum Reykjavík-
urblaðanna talin óhæfa og
jafnvel „glæpur“ ef kaup-
menn leyfðu sér að selja vör-
ur, er þeir fengu, „bakdyra-
megin.“
Samvinnumenn gátu vel
fallist á þá skoðun, að slíkt
væri óhæfa. Þeir skildu það
mæta vel, að ef verzlunum var
af ríkisvaldinu gefin heimild
til þess að annast innflutn-
ing og vörudreifingu, þá áttu
Efíir Hjöi‘1 Hjaríar kanpfélag’sstjóra.
öll þau störf að fara eftir viss-
um viðurkenndum starfshátt-
um. Ein grundvallarreglan
var og er að sjálfsögðu sú, að
verzlunina á að reka fyrir
opnum dyrum en ekki læst-
um.
Nýir siðir.
Nú er hljóðið orðið annað.
Almenn skoðun sumra Reykj a
víkurblaðanna virðist nú sú,
að það sé ekki nema eðlilegt
og sjálfsagt, að kaupmenn
selji ekki sitt litla vörumagn
í búðinni, heldur dreifi því
til vina, kunningja og ann-
arra viðskiptamanna í pukri
á kvöldin eða þegar bezt
hentar.
Réttarvitundin virðist hafa
breýtzt eftir því, sem vöru-
skorturinn hefir aukizt.
Svo virðist einnig, sem sú
skoðun sé æ að verða út-
breiddari, að á þennan veg
gangi öll verzlun fyrir sig nú.
Ekkert sé hægt aö fá nema
fyrir kunningsskap eöa ein-
hvers konar mútur.
Tvenns konar verzlun-
arform.
Það virðist fullkomin á-
stæða til þess að undirstrika
það, að tvenns konar verzlun-
arform viðgengst aðallega í
landinu. Annarsvegar eru
kaupmenn með sína siðu og
starfsháttu og hinsvegar
kaupfélögin.
Það er ólán Reykjavíkur,
að samvinnuverzlun er þar
fremur ung og annast hlut-
fallslega litinn hluta verzl-
unarinnar. Blöð borgarinnar,
að Tímanum undanskildum,
virðast varla þekkja nokkuö
til starfshátta kaupfélaganna
og vera með öllu ókunnugt
um, hvern veg þau hafa
brugðizt við þeim vanda, er
fylgir vöruskortinum.
Kaupfélögin selja ekki
bakdyramegin.
Skömmtunarkerfi ríkisins
átti að tryggja réttláta vöru-
dreifingu. Það hefir stórlega
misheppnast. Kaupfélögin
hafa tekið upp sjálfstætt
skömmtunarkerfi til að
tryggja að dreifing þeirrar
litlu vöru, er þau fá af heild-
arinnflutningi til landsins,
verði sem réttlátust. Þau leyfa
sér ekki að selja vörur í pukri.
Þau stunda ekki bakdyra-
verzlun. Allir, sem opin hafa
eyru heyra í auglýsingum,
sem birst hafa í útvarpi frá
f j ölmörgum kaupfélögum,
hvernig þau reyna að skipta
vörumagninu sem réttlátast
milli fólksins.
Bakdyraverzlun.
Með bakdyraverzlun vex
spillingarhættan. Það eru í
gildi skömmtunar- og verð-
lagsákvæði í landinu. Engin
trygging er fyrir því, að
skömmtunarkerfið sé ekki
sniðgengið og verðlagsákvæði
brotin, þegar heift verzlunar-
innar er orðin myrkraverk,
sem fram fer í gluggalausum
pakkliúsum.
Með því að verzlunin fari
fram eftir hinum viður-
kenndu gömlu venjum, hefir
almenningur tækifæri til þess
að fylgjast með því, hvort al-
menns siðgæðis sé gætt í
verzlunarliáttum. Slíkt eftir-
lit er útilokað með pukur-
verzlunarforminu.
Þeim vanda, sem vöruskort-
inum er samfara, hafa kaup-
félögin. öll mætt með því, að
skipta vörumagninu í ákveðn
ar einingar og dreifa því síð-
an til viðskiptamannanna.
Nokkuð margir kaupmenn
hafa fetað í fótspor jkaupfé-
laganna og reynt að forðast
bakdyrapukrið. Þessa mun þó
gæta meira úti á landi, en í
Reykjavík, af þeirri einföldu
ástæðu, að þar móta kaupfé-
lögin viðskiptaháttuna meir
en í höfuðborginni.
Þau annars óliku vinnu-
brögð, sem kaupmenn og
kaupfélög hafa í þessu sam-
bandi, eru enn ein röksemd
fyrir þá til að glíma við, sem
sí og æ narta og níða kaup-
félögin. Hina, sem af og til
látast í orðræðum og sam-
þykktum vera kaupfélögun-
um fylgjandi, ættu þessar
einföldu staðreyndir að vekja
til þess að sýna í verkunum,
að þeir meta heiðarleika kaup
félaganna í þessu sambandi
og öðru að verðieikum.
Ariö 1948 hverfur eins og önnur
ár og heyrir liðna tímanum til.
Stundum er sagt um liðinn tíma,
að hann sé horfinn í gleymskunnar
djúp og er það að nokkru leyti
rétt. en heldur ekki nema að
nokkru leyti. Liðna tíðin hefir allt
af þrýst merki sínu á okkur. Hún
hefir mótað okkur öll og gert okk-
ur það sem við erum. Þannig legg-
ur hún til efniviðinn í þjóðlíf og
sögu komandi tíma.
Áramótin eru tími reikningsskil-
anna. Verzlanir gera vörutalningu,
birgðakönnun, og öll fyrirtœki
gera upp reikninga sína og athuga
hag sinn. Borgararnir telja síðan
tekjur sínar á liðnu ári og eignir
við áramótin fram til skatts. Eftir
því sem afkoman hefir verið ber
þeim að taka þátt í fjárgreiðslum
til sameiginlegra þarfa. Allt þetta
uppgjör er nauðsynlegur þáttur í
fjármálalífi og viðskiptalífi í nú-
tímaþjóðfélagi.
i
■ Það er góður siður að taka sér
líka stund til annars konar upp-
gjörs um áramótin. Það fer ekki
nema vel. að menn geri sér grein
fyrir því, hvað þeir hafi gert á
liðnu ári til að leggja grundvöll
að hamingju sinni og annarra á
komandi árum. Hvernig hafa þeir,
sem þú studdir til valda og áhrifa
farið með vald sitt? Hvað hefir
þjóð þín grætt á því? Og hvað
hefir þú sjálfur gert? Hverju ert
þú nú bættari en um síðustu ára-
mót? Og hverjum hefir þú hjálpað
til þroska á liðnu ári?
Slíkar og þvilíkar eru spurningar
hinna miklu reikningsskila. Og
það mun enginn þurfa að hafa
illt af því að fást við þessar úr-
lausnir. Vera má, að sumum finn
ist hagur sinn standa illa, en þá
er þess að minnast, að fyrst 'er
að horfast í augu við staðreynd-
irnar, og skilja og vita hvar við
erum stödd. Svo er því næst. að
taka til starfa á þeim grjindvelli
og bæta úr því, sem vangert hefir
verið. Enginn hefir gott af and-
varaleysi og blindni, þó að rangb
hafi stefnt og sárt sé að sjá liðin
mistök og á það jafnt við einstakl-
ing sem þjóð.
Nýtt ár tekur við af liðnu ári.
Því fylgja ný tækifæri. Áramótin
minna mig alltaf á það, þegar ég
var að læra að skrifa og var bú-
inn með gömlu skrifbókina mína og
fékk aðra nýja. Hún lá fyrir mér
ósnortin og hrein með hvítum síð-
um og beinum línum til leiðbein-
ingar og forskrift þess meistara,
sem yfirvöld menntamálanna sögðu
mér að læra af. Gamla bókin var
útskrifuð. Ég vissi, að þar var
margt öðru vísi en átti að vera.
Sums staðar var hún ef til vili
flekkuð vegna gáleysis míns. Ann-
ars staðar hafði ég ekki hirt um
að ganga með alúð að skriftar-
náminu. Og þó að ég vissi, að ég
hlyti að búa að þeirri leikni, sem
ég hafði áunnið mér með æfing-
unum í gömlu bókinni, fann ég þó
til þess, að ég hafði tækifæri til
þess að gera betur og ná fyllra ár-
angri með því að leggja mig fram
við nýju bókina. Og þó að rökrétt
hugsun segi, að lína taki við af
línu og síða af síðu eins og dagur
af degi, finnst mér þó álltaf, að
það séu fyllri og meiri umskipti
þegar skiptir um bók eða ár.
Við þökkum fyrir liðið ár. EJ-
laust höfum við öll margt að’
þakka, þo að misjafnt sé. Það er
kannske mest um vert. að við’
getum eitthvað lært af þvi, sem.
fram hefir komið og með tilliti tii
þess megum við vera þakklát fyrir
fleira, en við gerum ef til vill grein
fyrir i fljótu bragði. Og jafnframt
þessu bjóðum við svo hvert öðru
gleðilegt nýár og væntum þess að
nýja árið sýni það, að við getum
lært af reynslu liðins tíma, bæði
mistökum og fyrirmyndum.
Starkaður gamli
TILKYNNING
til útgerðarmaima í Reykjavík
Hér með tilkynnist útgerðarmönnum skipa, sem gerð
eru út frá Reykjavík, að við áramótaskráningu skips-
hafna ber að greiða til Lögskráningar í Mjólkurfélags-
húsinu við Tryggvagötu, vegna þeirra skipa, sem lög-
skráð verður á, eftirfarandi gjöld: Lögskráningargjöld,
lestargjald og vitagjald fyrir árið 1949, eftirstöðvar
slysatryggingagjalda frá 1948, ef um þær er að ræða,
svo og slysatryggingagjöld fyrir fyrsta ársfjórðung 1949.
Skipskjölum verður haldið eftir þar til greiðsla hefir
farið fram.
Tollstjórinn í Reykjavík, 30. des. 1948
1
< *
< ►
o
<>
O
o
O
< >
O
< >
<»
< >
<>
TILKYNNING
Nr. 22/1948
Viðskiptanefnd hefir ákveðið eftirfarandi hámarks-
verð á benzíni og olíu frá og með 1. jan. 1949 að telja.
1. Benzín .... kr. 0.72 pr. ltr.
2. Hráolía .. —380.00 — tonn
3. Ljósaolía .— 640.00 — —
Að öðru leyti eru ákvæði tilkynningar viðskiptaráðs
frá 10. júlí 1947 áfram í gildi. Söluskattur á benzíni og
ljósaolíu er innifalinn í verðinu.
REYKJAMIK, 29. des. 1948
Verðlagsstjórinn
o
o
o
o
O
o
*
QLkLqt nyár!
JÞökh fyrir IIðna tíriíS.
o
o
o
o
< >
< >
< >
< >
< >
♦