Tíminn - 09.07.1949, Blaðsíða 4

'4
TÍMINN laugardaginn 9. júli 1949
143. blað
A t h
gasem
d
í 1.—5. tölubl. _,,Ófeigs“
Jónasar frá Hriflu er í LXII
iafla þesi setning: „Aust-
Jiröingurinn er sennilega eini
■cjósandi Barða, sem dáist áð
sagnfræði hans.“' Austfirðing
irinn, sem J. J. á við, mun
/era ég undirritaður. Við
bessa setningu er það að at-
'iuga, að Barði Guðmunds-
spn hefir aldrei verið í kjöri
i Norður-Múlasýslu og ég því
eki getað verið kjósandi
nans. Barði bauð sig síðast
rram í Seyðisfjarðarkaupstað
Hitt er svo annað mál, að
ýmislegt af því, sem Barði
nefir sett fram um söguleg
efni, er athyglis- og umhugs-
jnarvert, þó að ég geti ekki
iremur en J. J fallist á að
Þorvarður Þórarinsson hafi
verið mikill rithöfundur og
að hann muni því ekki eiga
nema lítið í Njálu og senni-
lega ekki neitt. Þó hafa varð-
veitzt bréf, sem þorvarður er
nöfundur að. Ég skal hér að-
eins benda á bréfið frá 1277,
sem hann skrifaði Magnúsi
lagabæti frá Keldum. Þetta
oréf sýnir það, að Þorvarður
nefir haft rítun um hönd.
F. J. og aðrir, er til þekkja,
vita það, að ég hefi aldrei
viljað hafa neitt pólitískt
samneyti við flokka þá, sem
. hafa sósíalisma á stefnuskrá
•sinni og er Alþýðuflokkurinn,
sem Barði tilheyrir, þar eng-
ín undantekning. Hins vegar
.eignm við Barði samstöðu að
pví leyti að við teljum Þor-
varð Þórarinsson hafa verið
merkan mann. En ég tel að
svo hafi verið á sviði stjórn-
mála þess tíma og hef fært
‘rök að því í þeim greinum,
sem ég hefi skrífað um Þor-
Várð.
Um víg Þorgils skarða útaf
; Í'yrii' sig skal ég aðeins segja
pað, sem ég hefi reyndar gert
aður, að aðferð sú, er beitt
' var til að afmá Þorgils skarða
var ærið hryliileg. Hins veg-
ar ber hún ekki þess vott,
áð Þorvarði hafi verið hug-
rekkis varnað til þess að eiga
vopnaskipti ýið Þorgils. Þor-
v'aröur hafði ákveðið, að Þor-
gils skyldi deyja áður en
nann rændi Þorvarð rétt-
mætum völdum og hann vildi
ekki eiga undir því að meira
manntjón hlytist af en hann
hafði ákveðið. Þorgiis skarði
var yfirlýstur umboðsmaður
Hákonar gamla og því land-
ráðamaður þess tíma. Þor-
varöur hafði fengið löglegt
umboð F.ij^'varar tengdamóð
ur sinna^^i að taka ríki .Sig-
hvats Sturlusonar í Eyjafirði.
Sem æðsti valdsmaður í því
umdæmi ákveður hann að
sök Þorgils, er hann ætlar
.að taka af honum Eyjafjörð,
að konungsboði, sé dauðarefs
ingarverð og hann fram-
kvæmir hana hiklaust. Þor-
gils hafði með framferði sínu
eyðilagt það traust, sem Þor-
varður bar til hans. Og það
er hreinasta vitleysa hjá J.
J., þegar hann heldur því
fram, að Þorgils hafi verið
einhver velgerðarmaður Þor-
varðar. Þeir áttu aðeins eitt
mál sameiginlegt og það var
að ryðja Eyjólfi Þorsteins-
syni úr vegi. Þorgils til þess
að geta fengið völd í Skaga-
firði, en Þorvarður til hefnd-
ar eftir Odd bróður sinn.
Þetta getur hver sá sem vill
sannfært sig um með því að
lesa með gaumgæfni það,
sem Sturlungusafnið segir
um skipti þessara manna.
J. J. hefir verið dómsmála-
ráðherra á íslandi. Ég efast
ekki um, ef landráð hefðu
sannast á einhvern þá, að
hann hefði krafist þess að
sá yrði látinn sæta þyngstu
refsingu fyrir þau, og segi ég
þetta ekki honum til lasts.
Það er sjálfsagt og réttmætt.
Við verðum svo aðeins að
gæta þess að framkvæmda-
valdi og réttarfari var öðru-
vísi háttað á þrettándu öld
en tuttugustu öld. Hitt er svo
víst, að Þorvarður var ekki
vinsæll í Eyjafirði frekar en
J. J. í Reykjavík á sínum
tíma, og þess vegna mis-
heppnaðist honum að fylkja
Eyfirðingum með Austfirðing
um til andspyrnu gegn valdi
Hákonar gamla. En J. J. mis-
heppnaðist líka að fylkja
sósialistunum í Reykjavík
með Framsóknarmönnum
gegn ofbeldi og yfirgangi í-
haldsins, svo að mþr þykir
hann færast fullmikið í fang
er hann vill bletta Þorvarð
(Framhald á 7. síðu)
Til Kristjáns Kristjánssonar
Kristján Kristjánsson frá
Kópaskeri, fyrrum bóndi á
/íkingavatni kom hér til bæj
arins flugleiðis að norðan í
gær. Hann er nú 87 ára gam-
ail en er enn glaður og reifur
u vinahópi. Um 40 ára skeið
bjó hann rausnarbúi á Vík-
mgavatni en dvelur nú á
Kópaskeri hjá syni sínum
Birni alþ.m. Norður-Þingey-
inga.
Á hverju ári, þegar ísa leys
ír af Víkingavatninu, tún og
hólmar grænka og loftið óm-
ar af fuglasöng, fer gamli
maðurinn heim á fornar slóð
ir og dvelur þá nokkra daga
á Víkingavatni hjá frændum
og vinum. Á næsta bæ við
Víkingavatn er bændaöldung
urinn Þórarinn Sveinsson,
faðir Sveins málara. Hafa
þeir Kristján verið vinir og
nágrannar marga áratugi og
er margs að minnast þegar
íundum ber saman. Þegar
þeir skyldu síðast fyrir nokkr
, um dögum, stakk Þórarinn
.ljóði í lófa fornvinar síns:
Þó stundum stormur þjóti
jog stíft hann blási á móti
og hrönn á brjósti brjóti
og braki í reiða og skeið
íog' úfni giettin alda
' og æsist hafið kalda
ú horfi skulum halda
en hopa hvergi af leið.
Vort lán er stuttur leikur
og lífsins þráður veikur
^ en vinur vertu ei smeikur
jog víktu ótta á bug
I og lifðu ennþá lengi
og leiktu á gleðistrengi
og gakktu um gróið engi
í glöðum æskuhug.
Og kvíddu ei kólgu drögum
, né köldum ellidögum
|í fríðum heimahögum
minn heillavinur kær.
I Því Guð sem gefur árin
og g'ræðir kuidasárin
og þerrar tregasárin
hann trygga fylgd þér ljær.
Þórarinn Sveinsson.
• •
Orn - minkur
Efíir Sig’HrJési Krisí-
JáMSSOU
Að undanförnu hefir nokk-
uð verið ritað u mörlög arn-
arins og þá ömurlegu stað-
reynd, að svo virðist sem
dagar hans séu innan
skamms tíma að fullu taldir,
einkum vegna þess, að hin
lögboðna friðun sé í rauninni
engin friðun.
1 En það er eitt í þessum
blaðaskrifum, sem mér finnst
undarlegt. Menn deíla um
það, hvort örninn sé mein-
laus fugl eða vargur í varp-
löndum, hvort hann leggist
á lömb eöa ekki og hvort
hann hremmi börn eða ekki.
Ég skal nú rétt til gamans
geta urn dæmi, sem sýnir aö
örninn getur, undir sérstök-
um kringumstæðum, verið
nytjafugl. Bóndi einn, sem
I bjó að Hamraendum á Mýr-
um snemma á 19. öld, hafði
um eitt skeið drjúg hlunn-
indi af össu.
j Bærinn Hamraendar stend
ur örstutt frá ósi Álftár aö
vestanverðu. í landi jarðar-
innar, ekki langt frá bæn-
um að vestaverðu, er kletta-
borg, sem heitir Slaga. Þar
á klettastalli hafði örn orpið
um langt skeið. Þarna var
hægt til aðdrátta, í Álftá var
gnægð af laxi og silung, sem
örninn _ veiddi til matar sér,
og ungum sínum. Bónda hug-
kvæmdist nú ráð til að hafa
gott af össú: Þegar hann
sá, að hún var farin að færa
veiðina heim í hreiðrið, kleif
hann upp í það, mýldi ung-
ann, svo að hann gæti ekki
skemmt veiöina, sem honum
var færð. Hins vegar gaf
hann unganum nóg að éta,
svo að hann leiö ekki við
þetta. Veiöin, sem bóndi hirti
var ekkert lítilræði, því aö
hann hafði látið þau orð
falla, að assa væri sér á við
snemmbæra kú. — Þegar örn
inn sá, að allt, sem hann
flutti í hreiðriö hvarf jafn-
óðum þá dróg hann enn
meira að því en áður.
Hvorki þetta dæmi né neitt
annað, sem ritað hefir verið
um lifnaðarhætti arnarins,
kemur því við sem er aðal-
kjarni málsins í dag: Örninn
má ekki deyja út, ef annars
er nokkur kostur. Það verður
að bjarga honum frá glötun,
hvað sem það kostar, og
hvernig sem hann er. Það
væri mikill sjónarsviptir, ef
hann, þessi tignarlegi fugl,
sjálfur koríungur íslenzkra
fugla, hyrfi alveg, eins og
geirfuglinn.
En meðal annars — eru
ekki fleiri fuglar í hættu en
örninn einn, eins og nú er
komið? Er ekki æðarfuglinn
og lundinn í mikilli hættu?
Eða þá rjúpan?
Þaö er kunnugt, að mink-
urinn er þegar búinn að
valda miklu tjóni í fuglalífi
hér á íslandi.
Þó að margt undrunarefni
hafi borist að vitund mihni
um ævina, er þó eitt, sem
ber hæst: að þing og stjórn
skyldi leyfa innflutning á
þessum kvikindum, og það
án þess að tryggt sé á nokk-
urn hátt að þeim sé ekki
sleppt lausum. Ætli að næsta
sporið verði ekki innflutn-
ingur nokkurra jarfa, til
þess að eyða þessum fáu
hreindýrum, sem enn eru lífs
á íslenzku öræfunum, auk
þess sem þeir stútuðu nokkr-
(Framhald á 7. síðu)
Blöðin skýrðu frá því í gær,
að leikflokkur úr Reykjavík
ætli ao fara ferðalag um land-
ið og sýna sjóríleik eftir Bern-
hard Shaw o. fl. Þetta eru svo
mikil tíðindi að mér finnst rétt
að minnast dálítiö á þau. Það
eru ekki svo margir menning-
arleiðangrar, sem fara út um
landið, aö ekki sé ástæða til að/
minnast þeirra.
Ég veit ekki hvernig: þessi
leikflokkur hagar sýningunum
eða hversu merkilegt efni hann
fer með. Hitt veit ég eins og
aðrir, aö þarna er fólk, s'em
árurn saman hefir stundað leik-
iist erlendis, eins og Gunnar
Eyjólfsson og' Hildur Kalman,
og síðan farið með hin veiga-
mestu ög erfioustu hlutverk hjá
Leikfélagi Reykjavikur. Fyrir
Jóni Sigurbjörnssyni hefir ver-
ið spáð sérstaklega vel og Lár-
us Ingólfsson er gamalkunnur
gamanleikari. Þau Þorgrímur
Einarsson og Guðbjörg Þor-
björnsdóttir eru líka bæði upp-
rennandi leikarar, sem hafa far
ið með hlutverk á sviði í Reykja
vík.
Út 'nm allt land er fólk, sem
hefir yndi af að fást við leik-
mennt og gerir það við hin
erfiðustu skilyrði. Þetta fólk
hefir eðlilega mikið yndi af því
að sjá það sem vel er gert á
leiksviði og getur eflaust margt
lært af fremstu leikurum okk-
' ar. Það er því alveg víst, að
áhugamenn um leikmennt
'munu taka þessu ferðalagi með
fögnuði og reyna að hafa sem
mest gagn og gleði af því. Leik-
sýningar eru mjög vel séðar og
vinsælar skemmtanir og hér
virðist vera svo vel til alls vand-
j að, að sýningar flokksins ættu
1 víða að geta orðið merkir við-
burðir.
I
! Ég hefi hlerað, að ef til vill
munu fleiri hópar leikara fara
eitthvað út um land í sýningar-
ferðir í sumar. Gott er til þess
að hyggja, og fer vel á því, að
fólk hafi hér eitthvað til sam-
anburðar. Jafnframt fer að
mega vænta þess, að hægt verðí
að fá menn með leikmenntun
! til þess að annast leikstjórn úti
! um land, enda hefir það farið
mjög í vöxt á síðustu árum.
Það bendir allt til þess, að leik-
' listin sé ekki sú listgrein, sem
! íslendingar hafa minnsta
, hneigð til að stunda og minnst-
ar gáfur til að fást við. Og ég
spái því, að héðan i frá muni
leikarar úr Reykjavík fara í
flokkum víða um land á hverju
sumri og hvarvetna verða vel
tekið. En jafnhliða því mun
leikmenntin þróast og glæoast
um allt land.
Starkaður gamli.
ti
, jj
i :
p
I «
::
i::
1
::
ændur athugið!
Getum útvegað yður hinar góðkunnu norsku
Vatnstúrbínur
frá SÖRUMSAND VERKSTED.
Maður frá okkur er nú staddur norðanlands og
mun hann annast vatnsmælingar og gera kostnaðar-
áætlun fyrir þá er þess óska.
Leitið upplýsinga hjá okkur
kaup annarsstaðar.
áður en þér festið
Hákon Jóhannsson & Co h. f.
Sími 6916.
snn:::«:::«:::«:
>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•♦♦♦♦♦♦♦♦.
:::«:::::::::«::::::::«t:::««:«K:««:
TILKYNNING
frá Viðskiptanefnd
Nefndin hefir tekið ákvarðanir um afgreiðslu þeirra
gjaldeyris- og innflutningsleyfa, sem gert var ráð
fyrir aö veita fyrstu átta mánuði þessa árs.
Til 31. ágúst verða því engar umsóknir um gjaldeyr-
is- og innflutningsleyfi teknar til afgreiðslu, nema um
sé að ræða brýnustu nauðsynjar, aðallega tilheyrandi
útflutningsframleiðslunni.
Svör við eldri umsóknum, sem ákvarðanir hafa ver-
ið teknar um, verða send næstu daga eða svo fljótt
sem auöið er.
7. júlí 1949.
Viðskiptanefndin.