Tíminn - 19.07.1949, Síða 5

150. blað
TÍMINN, þriðjndaginn 19. júlí 1949
5
ERLENT YFIRLÍT:
/•riftjináagur 19. §úlí
Fyrirætlanir Stef-
áns og Emils skýrasí
Stjérssiis vill enga tilSsliðrMss sýssa, fsas0 seisa
Isísit telnr verkfallið óliiglegt
I málgagni Alþýðuflokksins
hefur nú Joksins verið bent
á úrræði til þess að ráða lausn
á vanda dýrtíðarinnar. Þessi
lausn er að lækka verðið á
landbúnaðarafurðum. Bænd-
ur liafa verið alltof kröfu-
harðir seinustu misserin og
Framsóknarflokkurinn spennt
upp verðið fyrir þeirra hönd.'
Vegna hækkunarinnar, sem
varð á afurðunum á seinasta
hausti, fór kauphækkunar-1
skriðan af stað í vor. *Eina:
íausnin út úr þessum ógöng
um er að lækka afurðaverðiö
einhliða.
i
Þetta er sá boðskapur, sem
ráðherrar Alþýðuflokksins (
hafa látið blað sitt þylja und- '
anfarna daga.
Hver er svo sannleikurinn
urn ósanngirni og kröfu-
hörku bændanna og þátt af-
urðaverðsins í dýrtíðinni?
Hann er í .stuttu máli sá,
að bændur hafa sætt sig við
það einir allra stétta að láta
gerðardóm, þar sem hagstofu
stjóri er oddamaður, ákveða
verðlag á vörurn sínum með
það eitt fyrir augum, að bænd
um séu tryggðar svipaðar tekj
ur og aðrar hliðstæðar stétt-
ir hafa þegar fengið. Því
er það útilokað að bændur
hafi nokkura forustu í verð-
bólgukapphlaupinu, þar sem
þeirra hlutur hækkar því að-
eins, að aðrar stéttir hafi
fengið hækkun áður. Því fer
þá líka fjarri með öllu, að
Framsóknarflokkurinn ráði
nokkru um það, hvað bænd-
um sé skammtað, heldur ger-
ir hagstofustjóri það raun-
verulega sem óháður og hlut-
laus oddamaður i verðlags-
nefndinni.
Þessarar aðstöðu, að bænd-
ur fái eftir á tryggðan sama
hlut og aðrir, unna forystu-
menn Alþýðuflokksins þeim
nú ekki lengur. Þeir kalla
þetta í blaði sínu ofríki og
frekju. Þeir telja að þessi að-
staða bænda eigi rnegin or-
sök í dýrtíðarkapphlaupi
seinustu missera. Það, sem
þeir telja nú mest áríðandi
af öllu, er að skerða þennan
rétt bænda.
Hitt minnast þeir ekki á,
að verzlunar- og húsnæðis-
okrið eigi einhvern þátt í
dýrtíðinni. Hvert mannsbarn,
sem hefur óbrjálaða dóm-
greind og komið er til nokk-
urs þroska, veit það þó mæta
vel, að kj ararýrnunin í bæj-
unum stafar fyrst og fremst
af versnandi verzlun og sí-
hækkandi húsaleigu. Ráðherr
ar Alþýðuflokksins, sem hafa
átt að hafa yfirumsjón þeirra
mála, hafa i svo til einu og
öllu brugðizt umbjóðendum
sínum í þeim efnum. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur hót-
að að svipta þá ráðherrastól-
unum, ef þeir létu þetta
ófremdarástand ekki kyrrt
liggja. Þessvegna hefur verzl-
unin síversnað og húsaleigan
stórhækkað og neytt verka-
lýðsfélögin til að hefja nýja
kauphækkunarbaráttu, er
var þeim þó þvert um geð,
því að þau kusu miklu held-
ur að endurbætur á húsnæðis-
Engin lausn virðist enn sjáan-
lega á hafnarverkfallinu í Lon-
don, þótt fyrirskipun stjórnar-
innar um neyðarástand hafi
þegar gilt í rétta viku. Þvert á
ínóti hafa fleiri verkamenn lagt
niður vinnu, og hermönnum ver-
iö fjölgað við uppskipun. Enn
hefir stjórnin þó látið bioa aö
grípa til róttækra aðgerða, — t.
d. að láta innrita verkamenn-
ina í herinn, eins og hún hefir
orðið heimild til, — en hún virð-
ist eigi að síður ákveöin í því að
láta ekki undan síga. Deilan, sem
á ílestan hátt er sérstæð, snýst
nú orðið um það, hvort fylgja
skuli hefðbundnum venjum um
beitingu verkfalsréttarins, eða
hvort verkamönnum skuii leyfi-
legt að beita verkfallsvopninu
eftir geðþótta, andstætt lögum
og' hefðbundnum reglum.Stjórn
in stendur fast á því, ao lögum
og hefðbundnum reglum sé fylgt
og því lætur hún nú verkfallið
heldur dragast, þótt henni virð-
ist tiltölulega auðvelt að leysa
það, ef hún hliðraði lítið eitt til
við verkamenn.
Upptök verkfallsins.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá, eru upptök verkfallsins þau,1
að deila var um kaup sjómanna ■
í Kanada á síðastl. vetri, en þar
eru tvö sjómannasambönd starf-
andi. Annað þeirra gerði kaup-
samning við skipaeigendur, en
hitt, sem er undir stjórn komm-
únista, hafnaði honum. Lang-
flestir sjómannanna réðu sig á'
skipin samkvæmt þeirn samn-
ingi, er andkommúnistíska sjó-
mannasambandið hafði gert, en
hitt sjómannasambandið stimpl
aði þá sjómennina verkfalls-
brjóta og reyndi að fá Alþýöu-
samband Kanada og kanadíska
hafnarverkamenn til að stöðva
brottför skipanna. Þessir aðilar
neituðu að verða við þeirri
beiðni, þar sem þeir töldu kaup-
samninginn löglegan. Lauk þess
uni málum þannig í Kanada, að
hinu kommúnistíska sjómanna-
sambandi var vikið úr Alþýðu-
sambandi Kanada og verkfalls-
tilraunir þess stimplaðar ólög-
legar af kanadísku verkalýðs-
samtökunum.
Úrskurður Alþjóðasam-
bands sjómanna.
Forsprakkar liins kommún-
istíska sjómannasambands voru
hinsvegar ekki af baki dottnir,
heldur sneru sér til erlendra
verkalýðsfélaga og báðu þau um
samúðarverkföll, þ. e. að af-
greiða ekki kanadísk skip. 1 Bret
landi var þessari beiðni hafnao
af sambandi flutningaverka-
manna, sem hafnarverkamenn
tilheyra, þar sem verkfall hins
kandíska sambands væri ólög-
legt. Um líkt leyti kom líka úr-
skurður frá Alþjóðasambandi
sjómannafélaganna þess efnis,
að kanadíska verkfallið væri ó-
lögmætt og hlutaðeigandi sjó-
mannasamband þar fengi því
enga aðstoð alþjóðasamtakanna.
Hafnarverkamenn
í London blekktir.
Um svipað leyti eða jafnvel
áður en þessir úrskurðir féllu,
komu tvö kanadísk skip til Lon-
don. Á undan þeim voru komnir
fulltrúar frá kanadíska sjó-
mannasambandinu, er taldi sig
eiga í vei’kfalli, og báðu þeir
hafnarverkamenn um að af-
greiöa ekki skipin. Af hálfu
hafnarverkamanna var ákveðið
að verða við þessari beiðni áður
en þeir virðast hafa kynnt sér
málavexti. Ætlun þeirra var aö
afgreiða öll önnur skip, en
stjórnendur hafnarinnar töldu,
að þar sem verkfallið væri ólög-
legt, yrði ekki önnur skip, sem
hefðu komið síðar en kanadísku-
skipin, afgreidd á undan þeim.
Af þessum ástæðum féll einnig
niður vinna við önnur skip, sem
áttu að fá afgreioslu í þeim
hluta hafnarinnar, þar sem
kanadísku skipin lágu. Undan-
tekning var þó gerð á skipum,
sem fluttu matvæli, er lágu und-
ir skemmdum. Hermenn voru
Attlee.
látnir vinna að uppskipun úr
þeim.
Það, sem deilt er um nú.
Af hálfu hafnarverkamanna er
það nú viðurkennt, að „verkfall-
ið“ í Kanada sé ólöglegt og þeir
telji því ástæður til samúðar-
verkfalls ekki fyrir hendi. Hins-
vegar halda fulltrúar þeirra því
fram, að þeir geti metnaðar síns
vegna ekki afgreitt hin tvö
kandísku skip, sem þeir neituðu
upphaflega að vinna við. Hins-
vegar séu þeir reiðubúnir að af-
greiða öll önnur skip, jafnvel
kanadísk.
Af þessum ástæðum hefir ver-
ið stungið upp á því, að stjórnin
leysti málið með því að láta her-
menn afferma kanadísku skip-
in og létu þau síðan fara. Þá
myndu verkamenn hverfa aftur
til vinnu sinnar. M. a. hefir
„Manchester Guardian" hreyft
þessu. Attlee forsætisráöherra
hefir hinsvegar hafnað þessari
lausn eindregið. Verkfallið er ó-
löglegt, sagði hann, og hafnar-
verkamenn verða því sjálfir að
afgreiða kanadísku skipin. Við
megum ekki skapa vísir að því
lögleysisástandi, að hafnarverka
menn hætti að fylgja lögum og
hefðbundnum venjum og neiti
þvi vegna skrökáróðurs eða ann-
arlegra ástæðna að afgreioa
kanadísk skip í dag, Júgóslav-
nesk skip á morgun o. s. frv. Við
verðum hér eins og hingað til að
geta treyst því, að þeir virði
gerða samninga og viðurkennd-
(Framhald á 6. síðu).
og verzlunarmálunum fengj-
ust fram. |
Það er til þess að leyna
þessu, að ráðherrar Alþýðu-
flokksins láta nú blað sitt
flytja þau ósannindi, að af-
urðaverðið hafi komið kaup-
hækkunarskriðunni af stað
og bændur og fulltrúar þeirra
beri alla ábyrgðina.
Þessum áróðri er jafnframt
ætlaður annar og meiri til-
gangur. Það er ætlunin með ,
honum að telj a verkalýð og
launþegum bæjanna trú um,
að bændur séu einskonar
höfuðandstæðingar þeirra og
hafi andstæða hagsmuni við
þá. Hinsvegar eigi heildsalar,
húsabraskarar og gróðamenn
bæjanna miklu meiri samleið
með verkamönnum og séu
miklu eðlilegri samstarfs-
menn þeirra. Það er m. ö. o.
verið að undirbúa áframhald
andi samvinnu við stórgróða-
valdið. Þessvegna er þagað
um verzlunar og húsnæðis-
okrið og þáttur þess ekki tal-
inn neinn i dýrtíðinni. Hún
er bara afurðaverðinu ■ að
kenna og aðalandstæðingum
og keppinautum verkalýðs-
ins, bændunum!
Það er því auðséð, hvað þeir I
Emil og Stefán eru að fara.
Það er undirbúningur áfram
haldandi þjónustu við stór-
gróðavaldið, er kannske læt-
ur þá hafa ráðherrastóla í
staðinn, sem hér er á ferð.
í því skyni er alið á rógi milli
hinna vinnandi stétta lands-
ins, verkamanna og bænda,
og reynt að stilla þeim upp
sem helztu andstæðum þjóð-
félagsins.
Það er þessi leikur þeirra,
sem hafa. selt sál sína pen-
ingavaldinu, er ekki má
heppnast. Það eru bændur
og verkamenn, sem eiga að
sameinast, og leysa vanda-
málin á þeim grundvelli, að
okur og óþörf milliliða-
mennska verði upprætt, og
auðkóngarnir verða að bera
meginbyrðar viðreisnarinnar.
Sá rógur peningavaldsins,
sem nú er rekinn í Alþýðu-
blaðinu til að sundra þessum
stéttum, ætti miklu heldur
ao verða til þess að sameina
þær. Hann ætti jafnframt
að kenna verkamönnum, að
það þarf ekki síst að varast
þær mannverur, sem létu þá
lyfta sér til valda, en hafa
síðan með húð og hári geng-
ið stórgróðavaldinu á hönd.
Raddir nábúanna
, Alþýðumaðurinn á Akur-
eyri ræðir nýlega um stjórn-
, arfarið og flokkana og segir
m. a.:
„Þetta er nú að gerast fyr-
ir augum okkar. Ýmsar sósí-
aliskar ráðstafanir hafa ver-
ið gerðar að undirlagi Al-
þýðuflokksins, en fram-
kvæmd þeirra stjórnað af
annarra flokka mönnum, sem
engan áhuga hafa á, að þær
gefist vel. Síðan er hinni sósí-
alisku stefnu kennt um mis-
íökin og þau notuð, sem vopn
gegn henni. Það er unnið
skipulagt að því af vissum
öflum í þjóðfélaginu, að upp-
skera Alþýðuflokksins af sósí-
alistisku umbótastarfi hans
verði sem kostaminnst. Það
ætti flokkurinn og kjósendur
hans að athuga gaumgæfi-
lega og verjast þeim brögðum
af djarfhug.“
Ekki getur nú Alþýðumað-
urinn kennt öðrum um fram-
kvæmdirnar í verzlunar- og
í húsnæðismálunum, þar sem
það eru ráðherrar Alþýðu-
j flokksins, er fara þar með yf-
; irstjórnina. Alþýðumaðurinn
; á því erfitt með að nota fram-
angreinda afsökun til réttlæt
ingar ástandinu þar.
Hornsteinar
samvinnnféíaganna
Á aðalfundi samvinnusam-
takanna í .landinu, sem ýtar-
lega er greint frá í þessu blaði.
var vitaskuld mikið rætt ur.i
fjármál, framkvæmdir og at-
vinnumál. Fjárhagsmál kaup-
félaganna og fyrirtæk; i
þeirra eru einn af hyrninga' -
steinum alls samvinnustarf' -
ins. Án trausts fjárhags ver
ur ekki haldið áfram þvi starí.
aö beita samvinnuskipula^ -
inu. Án öruggrar fjármála-
stjórnar kemur samvinnr-
skipulagið eklti að tilætluc -
um nptum. Á þetta allt va :
lögð rík áherzla á samvinnr-
fundinum og á þessum sjón-
armiðum ríkti góður skilnin; -
ur. En það var líka talað mik-
iö um önnur mál á þessur.i
markverða aðalfundi. Þar va
rætt um félagsviál, ástandi':
hio innra með félögunum c v
nauðsyn þess að efla félag
þroska meðal félagsman: ■ -
anna og skilning þeirra á eo' i
og gildi samvinnustefnu í lýc -
frjálsu þjóðfélagi. Félags-.
þroslcinn er vissulega anna:
hyrningarsteinn samvinnv -
skipulagsins. Án hans — áu
lifandi skilnings, áhuga o"
starfs meðlimanna, verör
skipulagiö aldrei sú lyfti-
stöng fyrir heilbrigða sjálfs-
bjargarviðleitni þegnanna e
vaxandi menningu meða’
þeirra, sem efni annars stanc j
til.
Vitur maður hefir sagt aö
ógæfa mannkynsins í dag sí.
að félagshyggja mannsin:
hafi ekki þroskast jafn hrað-
fara og tæknileg kunnátta
hans, þ. e., að sálin hafi dreg-
izt afíur úr á þróunarbrau:
mannskepnunnar á meða:-.
tæknivísindi hans og véla-
menning gey?stizt áfram, me .
furðulegum hraða. Þessi
hætta er jafnan fyrir henci
fyrir félagshreyfingu, þjóðfé-
lög og mannkynið í heild. Á
síðustu árum hafa samvinnu-
félögin eflzt mjög á hinu efna
lega sviði. Þau hafa megnað
að stofna fjölmörg ný fyrir-
tæki, sem mikla þýðingu hafa
— og eiga eftir að hafa —
fyrir efnahagslega velferð al-
mennings. Þau hafa reist hús,
byggt verksmiðjur og safnað
álitlegum sjóðum, þúsundir
nýrra liðsmanna hafa bætzt í
hópinn á fáum árum. Á svo
I öru þróunarskeiði magnast
I hættan á því „að sálin drag-
ist aftur úr,“
I,
félagsþrosk-
inn vaxi ekki í hlutfalli við
j aukin efnahagsleg átök og
: þess sé eigi gætt sem skyldi
'að jafnan sé nægilega mikill
^ liðskostur sannra, vakandi,
1 skilningsríkra og áhugasamra
samvinnumanna að raun-
hæfu félagsstarfi í landinu.
\ Það kom greinilega fram á
(Sambandsfundinum að for-
vígismenn samvinnuhreyfing-
'arinnar skilja þessa hættu og
. þeir vilja vinna gegn henni.
; Það verður ekki gert nc ma
1 með aukinni frœðslu og fé-
lagsstarfi innan hvers fé'ags
jog fyrir forgöngu allsherjar-
j samtakanna. Á fundinum
hvöttu forráðamenn Sam-
bandsins fulltrúa kaupfélag-
anna úti um landið til þess
að beita sér fyrir aukinni
fræðslu- og kynningarstarf-
semi heima í héruðunum. Ár-
angur af sliku starfi fæst ekki
með íhlaupum og ígripum,
! heldur með skipulegri og mark
| vissri baráttu rg til þess verð-
■ ur að fórna nckkru fjármagni.
(Framhald á 6. siðu).