Tíminn - 17.09.1949, Side 5

197. blað
TÍMINN, laugardaginn 17t septembcr 1949
5
Skrif in um Buna ðarbankann
Laugard. 17. sept.
367 atkvæði
Mbl. reiknar nú ut, að mið-
að við síðustu kosningar
þurfi Sjálfstæðisflokkurinn
ekki að bæta við sig nema
411 atkvæðum til að fá
hreinan meirihluta á þingi,
ef þessi atkvæði féllu til í
réttum kjördæmum. I tilefni
af þessum reikningi má til
gamans setjá upp ánnað
reikningsdæmi um það, hvað
Framsóknarflokkinn vantar
lítið til að fjölga sínuip mönn-
um á þingi.
Það er nefnilega staðreynd.
byggð á úrslitum seinustu
kosninga, að méð 367 at-
kvæða viðbót, getur Fram-
sóknarflokkurinn unnið
Barðastrandai'sýslu, Akur-
eyri, Dalasýslu og Snæfells-
nes af Sjálfstæðisflokknum,
Vestur-ísafjarðarsýslu af Ás-
geiri og annað sætið í Suður-
Múlasýslu af kommúnistum.
Það þarf ekki einu sinni 411
atkvæði til að vinná þessi sex
þingsæti. Svo þarf ekki nema
106 atkvæði til að vinna Aust-
ur-Húnavatnssýslu óg 108 til
að vinna seinna sætið i Eyja-
firði. Svona má lengi reikna
á Morgunblaðsvísu. Og vel
mega Sjálfstæðismenn hug-
leiða það, að þeir"þur'fa ekki
að missa nema 99 atkvæði til
að tapa bæði Norður-ísa-
fjarðarsýslu og Seyðisfirði.
Nú er fátt eiris öruggt við
alþingiskosningar, ef dæma
má eftir undarigenginni
reynslu, og það, að Sjálf-
stæðisflokkurinn þokist niður
á við. 1934 fékk hann 42.3%
greiddra attkvaeðá, 1937 41.3
%, 1942 um vorið 39.5% en um
haustið 38.5% greiddra at-
kvæða. Kosningárnár 1946
urðu þó sú undantekning frá
þessari föstu reglu, að flokk-
urinn skreiddist aftur upp i
39.4% en náöi þó ékki hlut-
fallinu frá vorinu 1942. Hins
vegar stóð svo sérstaklega á,
að 1946 báru komrriúnistar
vitni með íhaldinu og þeyttu
óspart nýsköpuriarbumbuna
Thorsfjölskyldunni til dýrðar
og gaf það góða raun þá, en
nú munu báðir þessir’flokkar
taka þungar skriftir fyrir
samstarfið á þeirri tíð.
Það er því'óhætt að reikna
með því, að nú náist aftur
eölilegt ~ vjtrfriyægi i þessa
föstu' rýr£run' • sjálfstæðis-
flokksiris,"ri>£f þánn visni svo,
að r-hlutfálj r hans verði að
minnst'á ? rk'Óstd nokkur %
miijim^ íáf Cý^lid^atkvæða-
mágnif33j^j’hstu|tí|;,Í942. Þar
sfeni'' 'fiökkuri'iih .þárf. sannan-
íégá. 'ékkirnema^ rétt 600 at-
kvæðá.táþ 'mi^áár.við síðustu
kösttihgár.t'ii áð'míssá 8 kjör-
dæmakosna þingmenn sam-
kvæmt réttum Morgunblaðs-
reikningi, virðist eðlilegt og
rétt að reikna með þeirri
breytingu við kosningarnar í
haust. Þaö væri. ekki nema í
samræmi við heildarþróun ís-
lenzkra stjórnmála síðustu
fimmtán ár.
Framsóknarflokkurinn hafði
hins vegar óhæga aðstöðu í
seinustu kosningum, þar sem
klofmngu.g;:vsKIt'..51ökknum og
'nýskpþírirai;é||m|' Vái'ð ýfns-
um' til.hró'suriár'áiíu'er klofn-
* í*■v.:.-. ' _
Byggingarsjóður og Ræktunarsjóður hafa lánað
meira á árunum 1947—49 en á öllum starfs-
tíma sínum áður
Undanfarið hafa nokkur
blaðaskrif átt sér stað snert-
andi Búnaðarbankann. Þar
sem i skrifum þessum kemur
fram all verulegur misskiln-
ingur og ranghermi á því,
sem um er ritað, er ekki með
öllu ástæðulaust að fara um
það nokkrum orðum.
Samkvæmt lögum bankans
er hann rekinn í deildum,
meira og minna aðskildum.
Deildir þessar eru: Rækt-
unarsj óður, Byggingarsj óður,
Veðdeild og Sparisjóðsdeild.
Sérstök lög og reglur gilda
um hverja deild fyrir sig
og sérstakt reikningshald.
Þrjár hinar fyrst töldu
déildir bankans eru eingöngu
fyrir landbúnaðinn. Allt það
fé, sem þessar deildir hafa
til umráða er og hefir ætíð
verið lánað til landbúnaðar
eingöngu. Starfsfé þessara
deilda er fyrst og fremst fé,
sem lagt er fram af ríkissjóði,
ýmist sem lán eða óaftur-
kræft framlag. — Ræktunar-
sjóðnum er ætlað að lána til
ræktunar, útihúsabygginga,
vélakaupa, kjötfrystihúsa,
mjólkurbúa, gróðurhúsa o. fl.
— Veðdeild Búnaðarbankans
er aftur á móti eins og aðrar
fasteignalánsstofnanir, með
sama hætti og Veðdeild Lands
bankans, að þvi frá skildu að
Veðdeild Búnaðarbankans
lánar aðeins gegn veði í jarð-
eignum.
Sparisjóðsdeild bankans er
hins vegar mjög fjarskild hin-
um deildum bankans. Hún
nýtur engra framlaga eða
stuðnings ríkisins, að því und-
anskildu að ríkið ábyrgist all
ar skuldbindingar hennar og
nýtur hún að sjálfsögðu
skattfrelsis eins og aðrir
bankar og sparisjóðir í land-
inu. Fjármagn það, sem þessi
| deild hefir til umráða, er inn-
(lánsfé viðskiptamanna henn-
ar og varasjóðir hennar. Af
þessu fé, þ. e. því fé, sem al-
menningur fær henni með
innlögum til ávöxtunar og
geymslu, verður deildin að
sjálfsögðu að greiða eigend-
um þess sömu innlánsvexti
og aðrir bankar gera, en það
eru allt að 4j4% P-a. Til þess
því að rekstur deildarinnar
geti staðist, verður hún einn-
ig að lána þetta innlánsfé út
með ekki lægri útlánsvöxtum
en aðrar hliðstæðar stofnan-
ir. Með þessu móti verða vext-
ir af lánum úr þessari deild,
þ. e. víxíum, ábyrgðarlánum
o. fl. að sjálfsögðu miklu
hærri en vextir af lánum
þeim, sem veitt eru úr hinum
öðrum deildum bankans, sem
styrktar eru með fjárfram-
lögum úr ríkissjóði og lána
eingöngu til landbúnaðarins.
Auk þess er ljóst, að lán úr
þessari deild er ekki hægt að
binda með löngum lánstíma,
nema að mjög takmörkuðu
leyti, þar sem spariféð geng-
ur út og inn, og fer eftir ár- (
ferði o. fl. hversu mikið verð- j
ur að vera laust í einn og;
annan tíma.
Allt þetta eru hinar ein-
földustu staðreyndir, sem
öllum mönnum, sem komnir j
eru til vits og ára, mættu _
vera Ijósar.
Innstæðufé í sparisjóðs-
deild Búnaðarbankans er að
lang mestu leyti sparifé Reyk-
víkinga. Peningaeign bænda
og annara, er í sveitum búa,
er að mestu geymd í sparisjóð
um héraðanna og í kaupfélög-
unum. Hvernig því fé er ráð-
stafað, er að sjálfsögðu á valdi
viðkomandi stofnana. Hvað
mundi vera sagt um það, ef
það væri nú svo, að sumir
sparisjóðir sveitanna hefðu
lánað verulegar upphæðir til
Reykjavíkur? Að sparisjóðs- |
deild Búnaðarbankans megi
ekki, eins og aðrir bankar í
Reykjavík, hafa lánsviðskipti
við menn og stofnanir í
Reykjavik, sem að mestu _
leyti eiga innlánsfé hennar,
kemur vitanlega ekki til
nokkurra mála,enda engum
heilvita manni nokkru sinni
til hugar komið. Bankastjór-
ar Búnaðarbankans á undan
og sumpart samtímis núver-
andi bankastjóra hafa verið
þessir, Pétur Magnússon, fjár
málaráðherra, dr. Páll Eggert
Ólason, Bjarni Ásgeirsson, at- j
vinnumálaráðh. og Tryggvi
Þórhallsson, forsætisráð-
festingu reynzlunnar. Fram-
sóknarmenn ganga því sigur-
vissir til kosninga og hafa
allar ástæður til að gera sér
góðar vonir um að vinna þau
367 atkvæði, sem myndu
nægja til að ráða úrslitum um
sex þingsæti.
herra. Undir stjórn allra t
þessara manna, og allt frá
stofnun bankans, hafa lán
verið veitt úr sparisj óðsdeild .
hans til Reykvíkinga, rétt
eins og annara manna, og _
svo er enn, allt innan sann-
gjarnra og hæfilegra tak-
marka.
Útvegsbankinn er að sjálf-
sögðu fyrst og fremst stofn-
aður, eins og nafn hans bend-
ir til, til þess að styöja út-
veginn. Hins vegar vita allir,
að hann lánar úr sinni spari-
sjóðsdeild stórfé í annað og
fleira en útveg, og enginn
hefir vitanlega neitt við það
að athuga.
Vitað er að Búnaðarbank-
inn hefir nú á síðari árum
bundið í lánum til landbún-
aðarins stórfjárhæðir og eins
og frekast verður talið varlegt.
Eftirspurn bænda eftir hinum
dýru lánum úr sparisjóðsdeild
inni er hins vegar af eðlileg-
um ástæðum ekki mikjl, og
mun henni enda hafa veriö
fullnægt. — Að bændum hafi
verið neitað um lán úr lána-
deildum landbúnaðarins, er
þeir hafa komið í bankann
með skjöl sín í lagi, mun
mega fullyrða að er með öllu
ranglega með farið. Sem bet-
ur fer mun hingað til hafa
tekist, að mestu leyti, að leysa
lánaþörf bænda úr áðurgreind
um sjóð'um. Hitt er annað
mál, að sjálfsagt hefir ekki
verið hægt að lána öllum
allt, sem farið hefir verið
fram á, enda hvar mundi sá
banki vera, sem lánaði öllum
allt, sem allir fara fram á?
Geta þessara sjóða til þess
að leysa lánaþörf bænda, er
í náinni framtíð háð því
fyrst og fremst, að ríkissjóð-
ur geti staðið við þær skuld-
bindingar um framlög til
þeirra, sem lög leggja honum
á herðar.
Á það má benda að á ár-
unum 1947 og 1948 voru veitt
lán til landbúnaðarins úr
þessum tveim sjóðum, Rækt-
unarsjóði og Byggingarsjóði,
samtals kr. 15.700.000,00 Á
yfirstandandi ári eru þegar
veittar kr. 3.000.000,00 og eft-
ir mun að veita á þessu ári
allt að kr. 3-300.000,00 en alls
verður þetta á þremur árum
22.000.000,00 kr. Er þetta
margfalt hærri fjárhæð en
það, sem samanlagt hefir
verið lánað úr þessum sjóð-
um öll þau ár, er þeir höfðu
starfað fram til 1947.
Þá á það að hafa valdið
hneykslunum, að bankinn
gerðist svo stórhuga að reisa
sjálfum sér hús. í þetta hús
var vitanlega ekki ein króna
tekin úr lánasjóðum landbún
aðarins. Svona einfaldan hlut
ættu sæmilega vitibornir
menn að kynna sér áður en
þeir rjúka í að skrifa fávís-
lega um málið i blöð eða
timarit. Leigutími á húsnæði
því, er bankinn áður hafði
var útrunninn. Allt var gert
til þess. að fá leigutímann
lengdan, eða húsið keypt, en
eigandinn var með öllu ófá-
anlegur til að leigja lengur
eða selja, enda reið honum á
að fá það til eigin afnota. Um
annað leigupláss var ekki að
ræða, bankinn varð því aö
byggja. Bankanum mun
nægja það húsrými, er hann
nú hefir til eigin afnota í
hinu nýja húsi sínu um all-
langt skeið. Það sem leigt er
út af húsinu gefur mjög góð-
an arð. Húsið mun afskrifa
sig sjálft á tiltölulega skömm
um tíma. Það er útgengileg
og góð eign, og mundu marg-
ir um boðið, ef það væri falt
fyrir millj. kr. hærra verð en
það kostaði. — Það er nú
meira en ár siðan bankinn
tók húsið í notkun, og það
er meira en fjögur ár síðan
byrjað var að byggja það, og
aldrei hefir heyrzt minnsta
gagnrýni á þessa ráðstöfun
fyrr en nú- Hvað veldur? —
Ýmsum verður á að spyrja:
Því má bankinn ekki eiga sitt
hús yfir sína starfsemi eins
og aðrar stofnanir og ein-
staklingar? Hvað er sérstak-
lega fordæmanlegt við það?
Landsbankinn á tvö stórhýsi
í miðbænum, nýlega sam-
byggð með nýtízku sniöi. Auk
þess er hann að byggja nýtt
hús á öðrum stað í bænum
yfir einhverja grein starfsemi
sinnar. Útvegsbankinn á tvö
hús í miðbænum, einnig sam-
byggð mjög nýlega með dýr-
um nýtízku hætti. Eimskipa-
félagið á sitt stórhýsi, póst-
húsið, landssíminn o. fl. Á
síðastliðnu ári var lokið við
að reisa nýjan Arnarhvol,
einnig stórhýsi. Samband ísl.
samvinnufélaga hefir alveg
nýlokið við stórhýsi í Reykja-
vík og er enn að byggja ann-
að. Ótal önnur verzlunar- og
verksmiðjuhús, skólar og ó-
grynni einstaklingshúsa hafa
á undanförnum árum verið
að rísa í Reykjavík. Allv,
meira og minna dýrt og í-
burðarmikið, enda ' kostaí'
hundruð milljóna kr. Allv.
má byggja óátalið nema hút
handa Búnaðarbankanum,
enda þótt hann véeri '-til-
neyddur að byggja. Wu:
Einn rithöfundurinn átelur
að bankinn hefir innarlega .
bænum opnað litla skrifstofi.
sem opin er eftir venýulegar
lokunartíma aðalbankans.
Allir bankarnir hafa'::sHkar
afgreiðslur. Engum óvitlaus-
um manni hefir dottið í hug
að þar ætti að vera aðdí&ða
um útlánastarfsemi. Er'þess
háttur á hafður eingöngu tri
þæginda fyrir fólk, sem bunc.
ið er við vinnu sína og getur
ekki á venjulegum tíma lok -
ið sinum sparisjóðsviðskipt-
um meðan aðalbankarnii'r.eri
opnir. Engum manni hefri' ti,
hugar komið að biðja um .fár,
á þessum stöðum, og þar a
leiðandi ekki verið neitað..uir,
það. — Þá er á öðrum stat
á það minnst og átalið, afc
bankinn hefir hjálpað nokki
um starfsmönnum sínum- ti
þess aö koma upp yfir sig
húsaskjóli. Starfsmenn alíra
bankanna stofnuðu með sér
byggingarsamvinnufélag- Og
bankarnir komu sér samai.
um að styðja þessa viðleitm
Búnaöarbankinn átti einn afc
skerast úr leik, og neita siri-
um starfsmönnum um aö ■
stoð. En sá stórhugur!
Þá þykir heldur en ekk;
varhugavert, að bankinn hei
ir óskað uppboðs á veði fynr
láni vegna vanskila. Vitan -
lega eru vanskilin greidd, og:
til uppboðsins kom ekki. Ai ■
gengt er, að slíkar uppboös -
beiðnir frá öðrum lánsstoín-
unum birtast s'vo tugum skipv
ir í sama blaðinu. Við það er
hins vegar ekkert að athuga
Það eru senn liðin 20 av
frá stofnun Búnaðarbankans
Framan af starfsárum sínum
var hann að vonum lítils
megnugur og fjárvana. A.
þessum aldarfimmtungi heí-
ir hann vaxið og dafnað jafnv
og stöðugt og er nú orðini.
fjárhagslega mjög sterk stofn
un. Vonandi á honum eftir afc’
ganga jafn giftusamlega
næstu 20 árin, fyrst og fremsv
íslenzkum landbúnaði ú
styrktar og heilla.
JajjMaM
et vinsaelasta blað unga íólksins.
Flytur fjölbreyttar greinar um er-
lenda sem innlenda jazzleikara.
Sérstakar frétta- spurninga- texta
og harmonikusíður.
rn
.Wndirritaður óskar að geras't
nisil
skri/andi að Jazzblaðimi.
Nafn .
Heimili
Staður
Jazzblaðid
Róncrgötu 34 -- Reykiavíir
í