Tíminn - 23.09.1949, Qupperneq 5

202. blaS
TÍMINN, föstudaginn 23, sept. 1949
Fimmtud. 22. sept.
Sökudólgarnir
verða að tapa
Það er nú sameiginlegt álit
allra, að fjármálum og at-
vinnumálum þjöðariiinar sé'
þannig komið, að röttækra
aðgerða sé þörf, ef ekki eigi
að verða hér lirun og at-
vinnuleysi í stórum stíl. Um
þetta eru menn safnmála,
þótt hins vegar greini menn
mjög á um það, sem gera eigi,
og sumir hafi alls ekki á
neinar tiltaékar leiðir að
benda, þótt þeír "viðurkenni
hins vegar að stórra umbóta
sé þörf.
í þeim kosningum, sem nú
standa fyrir dyrum, skiptir
það einna mestu rnáli fyrir
kjósendur að gera sér ljóst,
hvers vcgna svo sé komið, að
nú er þörf alveg sérstakra
ráðstafana, ef ekki eigi hrun
og atvinnuleysi að bíöa þjóð-
arinnar. Sú niðurstaða, sem
fæst af slíkri afhugun, er hin
mikilverðasta vísbending um
það, hvernig menn eiga að
ráðstaf a atkvæði sínu við
kjörborðið- .. "
Erlendum áhrifum eða öðr
um ástæðum, sem þjóðinni
eru viðráðanlegar, er vissu-
lega ekki um að kenna, hvern
ig komið er. Aldrei hefir þjóð-
in búið við betri aðstöðu í
viðskiptum við önnur lönd en
á seinustu árum. Vegna þess-
ara aðstæðna væri nú eðli-
legt, að hagur.rikisins og at-
vinnuveganna -stæði A hin-
um mesta blóma. Öðrum get-
um við ekki kennt um það,
hvernig komið er fyrir okk-
ur. Það er eingöngu verk
okkar sjálfra.
Orsakir þessa sjálfskapar-
vítis eru næsta augljósar. Sú
stjórn, sem þjóðin hafði á
fjármálum sínum fyrstu ár-
in eftir stríðið, gat ekki haft
aörar afleiðingar í för með
sér en þær, sem nú eru að
koma í dagsljósið.
Hin miklu þáttaskil í fjár-
málasögu íslendinga áttu sér
stað vorið 1942. Þjóðin átti
þá um tvær leiðir að velja:
Önnur var sú, að halda verð-
bólgunni niðri, hafa taum-
hald á fjárfestingunni og
ráðstafa stríðsgróðanum með
ráðdeild og framsýni. Hin var
sú, að sleppa öllu lausu, láta
verðbólguna fá lausan taum-
inn og striðsgróðann dreifast
út í veður og vind.
Niðurstaðah varð sú, að
síðari leiðin var valin, and-
stætt því, sem gert var hjá
öllum hyggnúm þjóðum. Fjár
braskararnir, sem réðu Sjálf-
stæðisflokknum, og kommún
istar sameinuðúst um síðari
leiðina. Báðir þessir aðilar
æsktu meiri öýftlðar. Fjár-
braskararnir vegna þess, að
dýrtíðin gerir þá rlku rikari.
Kommúnistar vegna þess, að
dýrtíð og verðbólga skapa
oftast að éndihgu hrun og
atvinnuleySi, sém þeir telja
æskilegasta jarðveginn fyrir
stefnu sína. Boks fengu þeir
heppilega aðstoðarmenn, þar
sem voru hinif vílluráfandi
og ábyrgðarlaúsu fóringjar
Alþýðuflökksins.
Heita mátti a'ð samspil
þessarar þrenningar héldi á-
ERLENT YFIRLIT:
Evrópuþingið í Strasbourg
Síðari liluti greinar eftir Bertil Ohlin
um störf þingsins.
Þeir, sem síður trúa á sam-
bandsríki eða að minnsta kosti
fara gætilegar, lögðu áherzlu á að
byrja skyldi með þvi að taka á
þeim verkefnum, sem fyrir lægju,
og stofna til stjórnarfarslegra
tengsla, eftir því sem með þyrfti
þess vegna. Þetta var kallað sam-
starfsleið að nánari tengslum Ev-
rópuríkjanna og var andstæð þeim,
sem byrja vildu strax á myndun
sambandsríkis á einn eða annan
hátt. Hjá fulltrúum Hollands,
Belgíu og Luxemborgar komu fram
mismunandi viðhorf, en meiri
hlutinn var fylgjandi samstarfs-
leiðinni. Menn vissu það af feng-
inni reynslu, að það er torveldara
en áhugamennirnir ætluðu, að
mynda tollabandalag. Hins vegar
eru þessi Beneluxlönd lítil ríki án
glöggra, náttúrlegra landamæra,
og sú hugsun, að smám saman
verði að þreifa sig áfram að stjórn-
arfarslegri einingu Evrópu, á ef-
laust djúpar rætur með þessum
þjóðum.
Enda þótt í hópi sambands-
manna væru bæði íhaldsmenn og
jafnaðarmenn frá Englandi, virt-
ist afstaða Breta verða sú, þegar
á herti, að fara gætilega að öllu.
Herbert Morrison ráðherra flutti
ágæta ræðu, að mér þótti, þar sem
hann hélt fram samstarfsleiðinni.
En hann játaði, — og það vakti
athygli, — að þetta væri óbundið
og hann vildi því gjarnan athuga
aðrar leiðir og þau úrræði, sem
reynsla og athugun kynni að leiða
í ljós.
íhaldsmennirnir ensku gengu
yfirleitt lengra en jafnaðarmenn.
Það er eð'lilegt, þegar við minn-
umst þess hvern þátt Winston
Churchill hefir átt í Evrópubanda-
lagshreyfingunni. En ef betur var
athugað hvað Churchill og aðrir
ihaldsmenn brezkir sögðu um þetta,
kom í ljós, að þeir höfðu ekki
bundið flokk sinn við róttæka póli-
tík í Evrópumálum. Vinni þeir
kosningarnar að ári hafa þeir ó-
bundnar hendur.
Frábær varúð og gætni enskra
jafnaðarmanna almennt vakti auð
vitað mikla athygli, þar sem Sós-
ialistar allra landa hafa löngum
talið sig mikla fylgismenn alþjóð-
legs samstarfs og einingar! Yfir-
leitt var það svo, að jafnaðarmenn
sem eru mikils megandi í heima-
landi sinu, voru mjög tregir og
varfærnir, en jafnaðarmenn frá
löndum, þar sem flokkur þeirra
er vonlaus um valdaaðstöðu, voru
mjög áfjáðir í bandalagsríki eða
eitthvað þess háttar.
Af Norðurlandamönnum voru
Danir tvímælalaust þeir, sem næst
stóðu sambandsmönnum. Þrír af
fjórum fulltrúum þeirra voru á-
kveðnir fylgismenn Evrópuhreyf-
ingarinnar. Annars bar ekki mik-
ið á skoðanamun hjá Dönum og
fulltrúum Beneluxlandanna. Hins
vegar voru Svíar og Norðmenn og
meirihluti íra og Breta í þsim
hópi, sem gætilegast vildu fara og
það er efalaust í samræmi við al-
mennt álit á þingum Noregs og
Svíþjóðar og almenningsálit með
báðum þessum þjóðum.
Margir heitustu sambands-
sinnar tóku svo til orða í ræðum
sínum, að Evrópa myndi liða undir
lok, ef ekki væri myndað sterkt
ríkjasamband og fjárhagslega vo!d-
ug heild. Hinlr gætnari litu á slíkt
sem takmark, sem ekki næðist
nema á löngum tíma og ekki væri
hægt að taka afstöðu til á augna-
blikinu. Pjárhagsvandræði Evrópu
og þá sérstaklega dollaraskortur-
inn, yrði ekki læknað með toll-
bandalagi einu saman. Þar yrði
að vinna að með ráöstöfunum, sem
miðuðu að því að skapa möguleka
til að víxla gjaldeyri eins lands
fyrir annan og koma á hagkvæm-
um og greiðum vöruskiptum milli
landa í Evrópu. Meðal ákafamanna
frá Suður-Evrópu mátti yfirleitt
finna, að þeir gerðu ekki glögg
skil á stundarfyrirbrigðum og fram
tíðarviðhorfum. Menn gerðu sér
tæpast grein fyrir því, að tolla-
bandalag, ef annars væri hægt að
mynda það á einu eða tveimur
árum, hlyti að hafa í för með sér
ýmsa byrjunarörðugleika, svo að
það hefði ekki oorðið Evrópuþjóð-
unum nein hjálp þegar Marshall-
áætluninni er lokið 1952.
Þannig voru skoðanir skiptar
á þinginu í Strassburg. Sérstaklega
gætti þess í störfum fjárhagsnefnd
ar og í meðferð þingsins á fjár-
hagsmálunum, þar sem menn voru
sammála um að tímarnir væru
erfiðir, en urðu annars ekki sam-
I mála um neitt nema almennar á-
' lyktanir um ástandið, en engin
úrræði í gjaldeyrismálunum. Hins
] vegar var talað um framtíðarúr-
ræði, sem ekki snertu neitt vanda
líðandi stundar.
Nú er ráðgert að stjórnmála-
nefnd og fjárhagsnefnd þingsins
starfi til næsta þings, sem saman
Anður Auðuns
Mikla athygli vekur meö-
ferðin á frú Auði Auðunt
hjá Sjálfstæðisflokknum.
Auður er lögfræðingur að
menntun, dóttir Jóns. Auðuns
fyrrverandi alþingismanns og
systir Jóns Auðuns dómkirkju
prests. Auður er talin vinsæl
kona og þekkt að því að vilja
liðsinna kynsystrum sínum
sem standa höllum fæthog
þurfa á lögfræðilegri aðstoð
að halda. m
Árið 1946 hossaði Sjálf-
stæðisflokkurinn mjög þess-
ari konu og vildi nota sér vin
VVINSTON CHURCHILL, 'sældir hennar' Var
ín í bæjarstjorn og vara al-
sem var frumkvöðull þess, að þingismaður j Reykjavík
Evrópuráðið var sett á fót. Enda hefir hún setið á þing:
í forföllum aðalmanns og í
kemur í ágúst 1950. Nefndirnar bæjarstjórn hefir hún verið
eiga að hafa tilbúnar tillögur, og varamaður í bæjarráði
bæði um aðkallandi dægurmál og Hún var meira segja svq ,ó-
framtíðarskipan, fyrir næsta þing gæfusöm, að eiga þar sæti i
að fjalla um. Þá kemur i ljós, liver fyrrasumar, þegar bæjarrá?
vilji er hjá fulltrúum hverrar þjóð- lagði til einróma, að Reykja-
ar til að láta sjálfsákvörðunarrétt- vík hjálpaði til að fullgera
inn þoka fyrir sameiginlegum á- Krísuvk.veg. Alveg vafalaust
kvörðunum meiri hlutans á þingi' fór frúin þar eftir sannfasr-
ingu sinni og allar húsmæður i
Reykjavík vita að tillögui
bæjarráðs voru hið eina rétta
sem bar að gera, þótt andlegir
moðhausar Sjálfstæðisflokks
ins hafi reynt að villa döjn-
greind þeirra og að gera þær
að umskiptingum, sem ekkí
skildu sinn eigin hag. .;í>m
En Sjálfstæðismönnrpri
fannst frú Auður hafa mjs-
með skyldum lýðræðisþjóðum en' stigið sig á Krísuvíkurvegip-
Evrópuþjóðanna, sem yrði þá með
allt öðrum hætti en í fyrstu var
ætlað, þegar ríkisstjórnir hlutað-
eigandi landa voru að stofna til
hinnar ráðgefandi samkomu.
Eitt er alveg ljóst nú þegar.
Á ýmsum sviðum hafa Norður-
löndin gengið svo langt til sam-
starfs, að sýnilegt er, að þau geta
komizt miklu lengra í samstarfi
auðið verður hinum ólíku og fjar
skyldu þjóðflokkum innan sam-
einuðu þjóðanna. En skilyrðin fyr-
ir róttækum aðgerðum til samein-
ingar Evrópu eru bundin við það,
hver þróun verður í utanríkismál-
um. Ef rólegra verður í heiminum
munu menn þrátt fyrir varanlegar
andstæður lýðræðis og kommún-
isma, hafa minni áhuga á róttæk-
um og hugsuðu henni þegj-
andi þörfina. Þegar málið
var tekið til úrslita afgreiðslu
í bæjarstjórn, mætti Auður
ekki, en varamaður hennar
drepur tillögur bæjarráðs og
valt á hans atkvæði um frarr
gang málsins.
Enn líða mánuðir og kosn-
ingar nálgast. Sjálfstæðis-
um aðgerðum til ríkjasamsteypu menn hafa átt marga and-
í Evrópu. Ef kommúnistar hins ^ vökunótt við að koma sariw
vegar verða aðgangsfrekir, hlýtur lista sínum í Reykjavík. Mörg
það vitanlega fremur öllu öðru að um þótti sjálfgefið að fri
flýta fyrir stjórnarfárslegum sam- I Auður skipaða þar örugt sæti
böndum lýðræðisríkjanna í Evrópu.
og yrði nr. 2 eða 3 á listan-
um. En þeim sem mestu réðu
í Sjálfstæðisflokknum datt
aldrei í hug að sýna konmrr
þá virðingu að setja fulltrúa
Raddir nábáan.na
Brynjólfur Bjarnason hefndi í,eirra f örugt sæti á listan-
fram fram yfir áramótin 1947.
Þá gáfust þeir upp- Þá var
öllum striðsgróðanum eytt og
verðbólgan orðin svo óviðráð-
anleg, að fyrirsjáanlegt var,
að endalokin yrðu neyðar-
ráðstafanir eins og niður-
færsla og gengislækkun, ef
ekki ætti að leiða hrun og
atvinnuleysi yfir þjóðina. Að-
eins með hreinustu kákráð-
stöfunum hefir núv. stjórn
tekizt að fresta þessum af-
leiðingum. Nú er það ekki
fært lengur.
Þeir flokkar, sem hafa leitt
fjármálaöngþveitið yfir þjóð-
ina, reyna nú að forðast dóm
sinn. Þeir lofa bót og betrun
og látast nú vera á móti að-
gerðum, sem þeir hafa stutt
dyggilega undanfarið, sbr.
skrif Alþýðublaðsins um geng
islækkunina. En þjóðin má
ekki láta blekkjast af þessu.
Hún verður að dæma að
veröleikum þá flokka, sem
hafa leitt öngþveitið yfir
hana og gert neyðarráðstaf-
anir eins og niðurfærslu og
gengislækkun óumflýjanleg-
ar, ef ekki á enn verra að
bíSa hennar. Hún verður að
refsa Sjálfstæðisflokknum,
Sósíalistaflokknum og Al-
þýðuflokknum fyrir fjár-
glæfrastefnuna, en efla Fram
sóknarflokkinn, sem jafnan
varaði við henni og reynsl-
an hefir nú sýnt, að hafði
rétt fyrir sér.
Ef þjóðin refsar ekki söku-
dólgunum, getur hún ekki
neinnar viðreisnar vænst.
Þeir munu þá fullkomna verk
sitt og leiða hana út í hrun-
ið og atvinnuleysið, sem þeir
hafa undirbúið svo kappsam-
lega með störfum sínum á
vmdanförnum árum.
sín á Vestmannaeyingum fyr-
ir það, að þeir vildu ekki hafa
hann í kjöri. Segir svo frá því
í Mbl. í gær:
„Brynjólfur lét þennan fróff
leik sér aff kenningu verffa
um. Og allra síst frú Auði.
Hér þurfti raunar meirs,
við. Gunnar Thoroddser
nenti ekki að standa í annríki
fyrir kjósendur sína á Sfiæ-
fellsnesi um allskonar fyrir-
greiðslu og smákvabb og vildí.
og heimtaffi sig inn á lista í öruggt sæti á lista flokks-
I
Reykjavík. Reiffi hans varff | ins { Reykjavík. Blaðið Vísir
liins vegar svo mögnuff, aff
hann hét kommúnistum í
Eyjum því, aff þeir skyldu
engan fá kosinn. Hann gat
raunar ekki neitaff þeim um
frambjóffanda, en hann bann
affi frambjóffandanum aö
vera á landslista og svifti
hann þar meff uppbótarþing-
sætis möguleikum, sem cr
eini hugsanlegi mögulcikinn
til að kommúnistar í Eyjum
fái mann kosinn.
Auðvitaff gat enginn risið
gegn beinum fyrirmælum að-
alumboðsmanns Kominíorm,
en með misjafnri gleffi mun
# þaff hafa veriff, sem flokks-
deildarmenn í Reykjavík
ncyddust til að taka Brynjólf
til framboðs.“
Að þetta er rétt hermt hjá
Mbl. sést á því, að ísleifur
Högnason, sem er frambjóð-
lét all ófriðlega og lét hilja
undir framboð sérstaks listá
ef Birni Ólafssyni stórkaúþ'-
manni yrði útskúfað. Þ'etta
bar árangur og Björn er \
öðru sæti listans, svo nú duga
engar útstrikanir eins og síðj
ast.
Jóhann, sem kenndúr er
við Hæring, heimtaði einníg
tryggt sæti. Hvorugur þeirra
félaga vildu vera í baráttú-
sæti. Eru til þess góðar og
gildar ástæður, sem allii
skilja. Því var borgarstjórínn
settur niður fyrir þá sem eins
konar flotholt og kona þar fyr
ir neðan til enn rneira ör
yg&ís.
Ekki gekk þetta þrauta-
laust og varð að sætta báöz
Hallgr. Bened. og Sig. Kríst-
jánsson við að hætta þing-
mennsku. Reyndi nú mjög a
andi kommúnista í Vest-, hæfileika Ólafs Thors, ac
mannaeyjum, hefir orðið að|leysa Þennan erfiða hnút. Ei
lýsa yfir því, að hann taki Þetta tókst svo vel, að þessir
' ekki við kosningu sem upp- 1menn báðust undan þeim
Ibótarmaður. (Framhald á 6. shvj