Tíminn - 17.12.1949, Blaðsíða 4

TÍMINN, laugardaginn 17. desember 1949
271. blaff
Bæku
r a |olamar
Áse Gruda Skard: Barn ] Eigi uppeldið að bera árang
á virkum degi. Valborg, ur þarf það eins og annað
Sigurðardóttir þýddi. að vera rækt af þolinmæði
Stærð: 204 bls. 12X21.
sm. Verð: kr. 38.00 innb.
Norðri.
og kostgæfni. Það verður að
gefa sér tíma til að sinna
barninu, skilja það og leið-
" beina því. Án þess er von-
Ekkert er algengara en aðllaust um árangur. En þeim>
fólki sé uppeldi og framtið sem nennir að reyna að
barnanna áhyggjuefm. Allir;skilja barnið birtast margar
vilja börnunum vel, en þó er i ráðgátur og opnast líka ný
fátt algengara en mistök og!svið Qg á þeim vandastund-
afglöp í meðferð þeirra og um er jj'onum styrkur að bók
uppeldi. Ekki stafar þó slíkt eins Qg þessari.
af viljaleysi eða ókærni.
Ef litið er á það hvað fólki
er í rauninni annt um börn-
in og hvað mikið er í húfi í
sambandi við uppeldi þeirra,
mætti ætla, að bækur um
uppeldismál væru mikið lesn
ar. Því skyldi fólk ekki lesa
þær með áhuga og leita þar
Hjálmar Jónsson frá
Bólu: Ritsafn I.—V. bindi.
Finnur Sigmundsson bjó
til prentunar. Verð: kr.
280,00 innb. ísafoldarprent
smiðja.
Bólu-Bjálmar var mikið
eftir ráðleggingum og bend- skáld og hefir hlotið mikla
ingum um meðferð barna viðurkenningu. Nú er gefin
sinna? | út heildarútgáfa áf ritum
Þrátt fyrir þessar stað- hans í fyrsta skipti- Mörgum
reyndir hygg' ég, að fjöldi mun þar koma það á óvænt
góðra foreldra, hafi naumast hvað mikill rithcfundur
hugmynd um bækur eins og Hjálmar hefir verið á óbund
Mannbætur eftir Steingrím ið mál, bæði að fyrirferð og
Arason og Markmið og leiðir gæðum.
'eftir Matthías Jónasson. Slík Margt af skáldskap Bólu-
ar bækur geta þó hver um
sig gefið bendingar, sem ekki
verða virtar til fjár. Og hvað
erú 40 krónur þegar annars
vegar eru eilíf og ómetanleg
verðmæti?
Barn á virkum degi er upp
trppeldisfræði. Höfundurinn
er dósent við háskólann í
Osló og ætlar bók sína eink-
um foreldrum venjulegra
tíarna. Og hér er einkum
rætt um fyrstu ár ævinnar,
en þó er ferill barnsins rak-
inn fram á gelgjuskeið.
Mér virðist þessi bók for-
dómalaus og er þá mikið sagt,
því að lærðum mönnum hætt
ir til fordóma. Sjálfsagt ork-
ar ýmislegt í bókinni tvímælis
en það ætti fólk líka að lesa,
hugsa um og tala um. Upp-
eldisfræði á að verða lesin
almennara en enn er orðið
og jafnframt er hún eitthvert
sjálfstæðasta umræðuefni.
Naumast mun venjulegum
foreldrum verða meiri greiði
gerður en ef þeim væri
kennt að vinna og vernda
traust barnsins síns, eða að
verða því að liði á annan
hátt. Farsælt heimilislif,
hamingja hinna eldri og
.yngri í fjölskyldunni og það
hvað úr börnunum verður er
Hjálmars er nú orðið fjarri
smekk samtíðarinnar, bæði
að formi og hugsun. Veruleg-
ur hluti þjóðarinnar mun lít-
ið hirða um rímur hans. Bók-
menntasmekkur íslenzkrar
alþýðu hefir eðlilega breytzt
mikið þau hundrað ár, sem
liðin eru síðan Hjálmar var
á miðjum aldri. En hvers
vegna er þá verið að gefa
þetta út?
Það er þá fyrst, að margt í
skáldskap Hjálmars er enn
í fullu gildi. Skaphiti, mál-
snilld og andagift ber það
uppi og rökrétt hugsun í
snjöllum líkingum og glögg-
um myndum gefur vísum
hans styrk svo að þær missa
ekki marks. Ýmsar vísur hans
mega heita á hvers manns
vörum, enda í fremstu röð ís-
lenzks skáldskapar.
í öðru lagi eru kvæði Hjálm
ars mikil heimild um menn-
ingu og þjóðlíf síns tíma og
Ijóðabréfin engu síður en til
dæmis sálmar og „andlegur“
kveðskapur. Slíkum bókmennt
um er líka fengur að.
Finnur Sigmundsson lands
bókavörður hefir búið rit-
safn Hjálmars til prentunar
og vlrðist það vera gert af
enginn hégómi. En hvað trúmennsku. Prófarkalestur
skyldu það vera margir for- er óvenjulega góður. Aftast í
eldrar, sem með þrálátu
nöldri og nuddi um ómerki-
lega og meinlausa hluti venja
börnin af að taka mark á
boðum sínum og bönnum
um þýðingarmestu mál? Svo
má fleira telja. En góðar bæk
ur geta vakið til umhugsun-
a,r og þannig orðið ómetan-
legar.
í þessari bók er lögð á-
herzla á það, að börnin fái
að njóta næðis og frelsis svo
sem auðíð er, en læri þó
jafnframt að virða reglur,
þekkja skyldur , sínar og
gegna þeim. Og öll styðzt
þessi bók „.við fullkomnustu
þekkingu sem til er á sálar-
l.ífi barnsins og líkamsfræði
; þess.
Bókin er prýdd mörgum
rayndum af börnum við ýmís
konar störf og kringumstæð
ur.
Þýðing bókarinnar virðist
ver^ vel gerð. Að minnsta
kosti er hún á lipurri og
hreinni íslenzku.
hverju bindi eru athugasemd
ir. Þar er getið heimilda og
sums sem heimildir greinir á
og'máli skiptir.
Rímunum fylgja skýringar
um orð og kenningar. Þeim,
sem nú vilja læra skil á ís-
Ienzku rímnamáli og kenn-
ingum, gefst því hér kostur á
hentugri bók til þess, en naum
ast er þess nú að vænta, að
menn læri aljnennt að skilja
það mál sjálfkrafa af dag-
legri notkun þess, svo sem áð-
ur var. En þá er nauðsynlegt,
að til séu nokkrar rímur í
vönduðum og traustum út-
gáfum með skýringum.
Sjötta bindi þessa verks á
að koma út síðar og verða
ævisaga skáldsins. Er gott til
þess að hyggja, að saga Hjálm
ars verði rituð rækilega, því
að enn hefir það ekki verið
gert. Að vísu er æviágrip
Hjálmars eftir Jón Þorkels-
son þjóðskjalavörð með ljóð-
um hans í fyrri útgáfu, en
það ei\ stutt. Hins vegar er
svo til Bólu-Hjálmarssaga,
sem Brynjólfur á Minna-
NUpi skrifaði eftir heimildum
frá Símoni Dalaskáldi, en sú
saga er óábyggileg munn-
mælasaga að ýmsu leyti, þó
að hUn sé að sínu leyti merki
leg heimild.
Aftan við ævisöguna er svo
ráðgert að prenta ýms ljóð,
sem sennilegt þykir að Hjálm
ar hafi ort og eru eignuð hon
um, þó að þau finnist ekki
í eigin handritum hans né
aðrar óyggjandi heimildir
segi til um höfund þeirra.
Ritsafnið í heild verður
mjög eigulegt fyrir bókamenn
og þá, sem unna íslenzkum
fræðum, bókmenntasögu og
menningarsögu.
Ævisaga Árna prófasts
Þórarinssonar V. Meff ei-
Iífffarverum. Fært hefir i
letur Þórbergur Þórðarson.
Stærð: 280 bls. 22x14 cm.
Verð. kr. 58,00 óbundið.
í þessu fimmta bindi af
scgu Árna Þórarinssonar eru
dulrænar sögur, sem svo eru
kallaðar- Þarna eru margar
sögur um vitranir, fyrirburði
og enda bein kraftaverk. Sum
ar þeirra sagna hafa verið
birtar áður, svo sem ýmsar
sögur af Þorleifi í Biarnar-
höfn. En meginhluti bókarinn
ar mun vera óprentaður áð-
ur, og svo er heldur ekki sama
hvernig saga er sögð, þó að
hún sé kunn áður, en betri
sögumaður en Þórbergur er
vandfundinn.
Öll er þessi frásaga «kemmti
leg aflestrar og er ekki hik-
að við að bjóða byrginn kredd
um vantrúarmanna. Þannig
segir til dæmis, þegar því hef
ir ve^-ið lýst að rottur gengu
á larid úr skipi. áður en það
fór út í veiðiferðina, sem það
fórst í:
Ja-á, þarna eru nú ekki
háskólarnir.
Hætt er við, að mönnum
finnist ekki allaf slikur senni
leikabragur á frásögninni,
sem þó myndi vera æskileg-
ast frá sjónarmiði höfund-
ar, en það hefir þá líka þann
kostinn, að hinir vantrúuðu
lesa þetta allt sem skemmti-
lega lygasögu.
Flestar þessar sögur eru þó
ekki annað en hliðstæðar
ýmsu, sem almenningur þekk
ir mæta vel úr eigin lífi, því
að það sem kalla má vitranir
í svefni og vöku er enn þá
svo algengt, að flestir þekkja
eitthvað slíkt frá fyrstu hendi
á hvern hátt sem þeir vilja
skýra.
Hvort sem menn telja þess
ar sögur Árna sannfræði eða
þjóðsögur, mun mörgum vera
forvitni á að lesa bær og
flestir lesa þær sér til mik-
illar ánægju.
H. Kr.
Hér er bréf um íslenzkt mál:
„Ég var að lesa blöðin. í stuttri
frásögn í einu þeirra var sagt að
lítilli stúlku hefði verið gefinn
„aur“ svo að hún gæti ferðast
með „strætóunum." Nú veit ég
hvað aur er. Það er malarkennd-
ur leir, en hann er enginn gjald-
eyrir í skiptum við Reykjavík-
urbæ. Hins vegar eru aurar eða
peningar stundum kallaðir aur,
en það er rangt. Svo segir blað-
ið, að stúlkan litla hafi fengið
„leið“ á þessu ferðalagi. Auðvit-
að er þar átt við leiða. Leið er
sá vegur, sem farinn er, en leiði
er ógeðið, sem skapast hið innra
með okkur, þegar okkur fer að
leiðast.
Svo er sagt, að stúlkan hafi
verið ,miður“ á torgi. Hún
fór niður á torg og var þá niðri
á torgi. Við erum hvorki upp né
niður, heldur förum við upp og
niður og erum þá niðri í því, sem
við fórum ofan í. — Jæja. Svo
var stúlkan sögð inn á „Laugar-
vegi.“ Hingað til hefir nú verið
talað um laugarnar í Reykjavík,
jafnt sundlaugar sem þvotta-
laugar en ekki bara laug, og þess
vegna heitir gatan Laugavegur,
því að sá vegur lá til lauga en
ekki laugar. Þetta kallið þið
náttúrlega allt saman prentvill-
ur og þær koma víst af sjálfu
sér og eru engum að kenna. En
undarlegt hvað þær eru líkar
því, sem þeir tala, sem ekki
kunna málið okkar og verða
þeim því líklega engin bragar-
bót. 0
Ég las líka söguna Gvendur
Jóns og ég.... og þótti gaman.
Frásagnarháttur þessarar bókar
er ágætur. En eina setningu
fann ég þar, sem ég hnaut um.
Á bls. 79 stendur: „við trúð-
um öllu ,sem okkur var sagt af
þeim, sem eldri voru.“ Hér er
átt við það, að við trúðum öllu,
sem þeir sögðu okkur, sem eldri
voru. Að segja af einhverjum er
hins vegar að segja frá þeim.
Sagan af Haraldi konungi er frá-
' sögnin um hann, en ekki saga,
1 sem hann sagði sjálfur. Hér er
um leiða málþróun að ræða á
síðustu árum. Mér leiðist málfar
eins og þetta:
Mér var sagt af veizlugestum,
að þegar búið var að gifta brúð-
hjónin af prestinum voru þau
borin frá kirkjunni af hestum
sínum fram að Bakka. Fengu
þau þar hangikjöt af föður
brúðgumans og margar ágætar
krásir aðrir en þegar veizlan
stóð sem hæst var brúðguminn
kallaður í síma af tengdamóður
sinni en lattur af heimamönn-
um að fara....
Svona er nú íslenzkan okkar
að verða. Og eigum við ekki að
verða hrifin?"
Þaff er af mér að segja, að ég
vil engu bæta við bréf þessa af-
neitara, enda hættir mér til
hræðslukenndar og ónotakvíða
þegar talað er um prentvillur, og
aldrei þótti það nærgætið að
nefna snöru í hengds manns
húsi.
Vestur-Húnvetningur hefir sent
hingað í baðstofuna vísubotn með
þeim tilmælum, að hagorðir menn
bæti þar framan við, en botninn
er. svona:
Ekki kemur Ólafur
enn með pennastrikið.
Ef góðir menn vilja prjóna hér
við fyrir jólin eða um þau, er
þakksamlega við því tekið í bað-
stofunni.
Starkaffur gamli.
Hagkvæm matarkaup
n
ALLT TIL AÐ AUKA
ÁNÆGJUNA
Kommóðurnar 3ja og 4ra
skúffu eru komnar.
Verzlun Ingþórs,
jtuglýMÍ / Tímahutn
Reykt folaldakjöt.
Hrafffyrst folaldakjöt i 1—2 kg. pökkum.
Salta tryppakjöt í hálftunnum.
Samband ísl. samvinnufélaga
Sími 2678.
gmmwnmmu«nmnnttn:n:::tt:ntmnmmm:!t:nntmt»n»nnnK:»
Ykkur öllum fjær og nær, sem glödduð mig, og sýnd
uð mér vináttu, meðal annatrs með heimsóknum,
gjöfum og heillaóskaskeytum á 70 ára afmæli minu 3.
þ. m. votta ég mína innilegustu þökk. Ég bið guð að
launa ykkur öllum alla ástúð mér sýnda við þetta tæki
færi og fyrr og síðar. Mín gleði og mín þökk veröi
ykkur til margfaldrar blessunar.
Hólabrekku 11. des 1949
Bjarni Eyjólfsson
tttlMtltll

Auglýsingasími Tímans 81300