Tíminn - 03.01.1950, Blaðsíða 5

Tíminn - 03.01.1950, Blaðsíða 5
1. blað TÍMINN, þriðjudaginn 3 janúar 1950 3 Þriifjud. 3. jait. Nýársræöa forseta íslands Á þessu ári mun höll ný- sköpunarinnár annað hvort hrynja eða risið verður lækk að til að treysta grunninn. Þetta var áramótaboðskap- ur forsætisráðherrans ís- lenzka, Ólafs Thors, sem er ög hefir lengi verið formaður S j álf stæðisf loksins. Það rná segja, að með þess- ari áramótakveðju hafi Ólaf- ur Thors játað til fulls gjald- þrot stefnu sinnar og alls þess, sem .hann hefir barizt fyrir mörg undanfarin ár. Hér með er því slegið föstu, að höllin geti alls ekki staðið eins og til hennar hefir ver- ið stofnað og frá henni geng- ið. Annaðhvort verður að treysta grunninn, eða höllin hrynur. Það er ekki nema tvennt til. Þessi spámaður, sem nú er forsætisráðherra, hefir lengi átt í déilum við Framsóknar- fiokkinn vegná þess, að Framsóknarmenn sögðu það fyrir strax frá byrjun, að það þyrfti áð treysta grunninn. Það máttu Sjálfstæðismenn ekki heyra néfnt- Þeir létu sem það þyrfti engan grunn undir byggingu-sína. Og sjálf ur sagði Ólafur Thors, að það væri rétt að reyna fyrst hvað grunnurinn bæri. Engin á- stæða væri 'tri að treysta hann fyrr eh haun brysti. Það er ekki aðalatriði þess- arar deilu, hvacý miklu raun- veruleg skammsýni hafi vald ið fyrir SjálfStæðisflokknum og hvað mikið sé uppgerð og látalæti. Það er staðreynd, að hann þrætti fyrir það, sem Framsóknarflokkurinn benti á og kom í veg fyrlr, að grunn urinn væri tréystur. Það er sama hvaða orða- leiki Sjálfstæðismehn temja sér nú. Það gildir líka einu, hvað líkingamyndum þeir reyna að bregða á loft. Þeir geta blessað nýsköpunina um leið og þeir formæla fjár- festingunni. Ef þeir vilja halda áfram að gera sig að fíflum, eiga þeir við sjálfa sig hvort þeir nota þá aðferðina eða ac'.ra. Hitt er staðreynd, að þeir vita það sjálfir og viður- kenna, Sjálfstæðismennirnir, að stefna þeirra hefir verið hrunstefna. Sjálfur formaður þeirra segir, að ef risið verði ekki lækkað og grunnurinn treystur— það er gjörbreytt um stefnu, —. þá hrynji höll- in. Með öðrum orðum: Ef stefnu Sjálfstæðisfloksins frá liðnum árum verður nú hald- ið lemrra, þá er algjört hrun fraimindan. Sjálfstæðisstefn- an er hrunstefna. Það eru þéssi einföldu og nöpru sannindi, sem forsæt- isráðherrann er að glíma við í áramótaboðskap sínum. Hon um er auðvitað vorkunn, þó að hann reyni að orða þetta um, svo að það verði sem mýkst fvrír harin sjálfan og flokk hans- En játningin er söm fyrir því. Gjaldþrot er gjaldbrot. þó að reynt sé að nefna það mjúku orðalagi. Hitt er svo annað atriði, hvort þeim mönnum, sem hingað til hafa ráðið því, að hrunstefnunhi var fylgt, sé bezt trúandi til þess að snúa (Framliald af 4. stOu). ið tvenns konar gróðurmold á íslandi, steinefnamold (min- eral soil) þ. e. móa, mela og sanda og jurtaefnamold (bog soil) þ. e. mýrár og mýrlendi. Steinefnamoldin er mun bet- ur fallin til ræktunar. Rækt- unin sjálf oft dýrari og nær- ingargildi jurta yfirleitt meira í slíkum jarðvegi. Við vitum öll hvílík óra- flæmi af móum, melum og söndum eru óræktuð hér á landi. Og það er hörmung að hugsa sér hve mikið af þess- ari gróðurmold hefir fokið burtu og er enn að fjúka. Vonandi verður hindrað, að þessi góða gróðurmold verði vindinum að bráð hér eftir. Af hverju er ég, að tala um þetta? Af þvi ég hefi, síð- an ég varð sveitamaður, feng- ið vaxandi trú á því, að land- búnaðurinn eigi áfram að vera öndvegisatvinnuvegur á íslandi. En til þess að svo megi verða þarf ýmsar gagn- gerðar breytingar frá því sem áður var og er ennþá, um- fram það sem þegar hefir komizt í framkvæmd. Ef vér setjum oss það mark, sem ég hygg ekki vera neinar öfgar, að minnsta kosti allvíða í land inu, að hér verði landbúnaður rekinn svo, að afurðir hans séu ekki eingöngu samkeppn- isfærar við afurðir annara landa innanlands, án vernd- artolla eða innflutningshafta og án rekstrarstyrkja, heldur einnig til útflutnings, þá tel ég markið rétt sett. Leiðin að því er aukin og betri ræktun, byggð á vísindalegum grund- velli, ræktun gróðurmoldar, ræktun og kynbætur nytja- jurta, ræktun beitilanda, rækt J un og kynbætur. húsdýra, , útrýming hvers konar illgres- is, lækning og útrýming hús- dýra- og jurtasjúkdóma. Auk þess þarf að batna þekking á vélum og verkfærum, með- ferð þeirra, viðhaldi og við- gerðum. „Rómaborg var ekki byggð á einum degi,“ segir gamalt máltæki. Sú breyting, sem þarf í íslenzkum landbúnaði verður ekki á einu ári eða fá- um árum. Sumir munu telja það of mikla bjartsýni, að hér sé hægt að reka svo hagnýtan nýtízkubúskap, sem ég á við. Ég hefi minnzt á álit merkra eriendra manna á gæðum gróðurmoldarinnar og hvað megi rækta hér, sem hefir ekki verið ræktað hér áður eða aðeins nýbyrjað á. Þá mun verða nefnt af þeim svartsýnu, að veðráttan hér á landi sé erfiðari en víða ann- ars staðar. Það er rétt, að veðráttan er erfið, en hún er þó ekki mikiö erfiðari en í sumurn öðrum löndum, fyrir ýmsan búrekstur. Og á sumu má sigrast. Veturinn síðasti var harðari og lengri en mörg ár undanfarin. Sumarið ó- þurrkasamt, sífelldar rigning ar síðari hlutann allt fram í október hér á Suðurlandi. Samt var hlaðan full hér á Bessastöðum af þurru heyi; enda eru hér súgþurrkunar- tæki. Allar súrheysgryfjur fullar. Bygg og hafrar full- þroskað, þótt seint yrði. Kart- öfluuppskeran ágæt. Ég skýri hér frá staðreyndum, serr. dæmi, en er ekki að miklast af því, enda er afraksturinn bú- stjóranum en ekki mér að þakka. Þótt veðráttan geti verið þreytandi er hún ekki sá Þrándur í Götu, sem ekki megi taka fangbrögðum, með von um nokkurn árangur. Eitt viðfangsefni er erfitt, það er kostnaður við nægi- lega varanlegar byggingar. En vér þurfum að auka að mun vísindalegar rann- sóknir fyrir landbúnaðinum og tilraunastöðvar. Nú erum vér að eignast hæfa vísindamenn á þessu sviði; þeim þarf að fjölga og að þeim þarf að hlúa. Og koma þarf upp tilraunastöðv- um svo mörgum, sem þarf til þess að þær hafi gildi fyrir bændur í öllum landshlutum. Áhugi er vakinn fyrir auk- inni ræktun og umbótum og ýmsar framkvæmdir eru hafn ar. Það sem ég óttast er það eitt, að vér setjum ekki mark- ið nógu hátt, að vér fylgjumst, ekki nógu vel með tímanum. Öðrum þjóðum er það nú jljóst, að landbúnað verður að byggja alveg á vísindaleg- um grundvelli. Það sama hlýt ur að eiga við oss íslendinga, ef tækni nútímans á að koma að fullu gagni. Ég vildi óska þess, að unga fólkið hér á landi mætti koma auga á það, hve mikið bíður þess í þessu góða landi, sem hefir haldið lífinu í íslenzku þjóðinni í meira en þúsund ár, þrátt fyrir allar þær hörm ungar, sem yfir hafa dunið á mörgum og löngum öldum. ís- lenzka gróðurmoldin hefir beðið þess í þúsund ár að vel væri með hana farið. Nú er kostur á þekkingu vísindanna og góðri tækni til þess að gera þetta vel. Betur, eins og brezki vísindamaðurinn benti á. Ég hygg, að margir mundu öfunda yður af að eiga slíka fósturmold. í bók fyrir danska bændur ritar danskur háskólakennari, að það sé einn af kostum land búnaðarins, að varla sé hægt að tala um stéttarmun milli launþega og vinnuveitenda í landbúnaðinum. Hann segir: „Það hefir verið mjög mikils1 virði fyrir innri þróun þjóð- féJagsins að slíkt félagsmála- samræmi hefir verið í öðrum aðalatvinnuvegi Dana.“ Hann bendir á það, að danskir bænd ur hafi jafnan haft sjálfstæða stjórnmálasannfæringu, að vagga frjálslyndisins hafi ver ið í sveitum; að sveitamenn- irnir, sem stundi þá atvinnu, er í flestum löndum sé upp- runalegur atvinnuvegur þjóð arinnar, hafi haldið uppi ræktinni við menningararf forfeðranna. og loks. að sveita fólkið sé yfirleitt þjóðrækn- ara en borgarbúar. Margt það sama mætti segja um íslenzka bændur og sveitamenningu. Það ætti að vera frekari örvun til þess að halda uppi veg og virðingu landbúnaðarins. Eitt aðalsmerki jarðrækt- arinnar á að vera það, að þeir sem rækta jörðina eru engu síður að búa í hendur kom- andi kynslóð en sjálfum sér. Sá áhugi, sem góðu heilli er vaknaður fyrir skógrækt hér á landi ber sama aöalsmerkið. Fæstir þeir, sem nú planta skóg, gera ráð fyrir því, að þeir fái sjálfir að njóta hag- nýtra ávaxta af skógræktinni, heldur þeir, sem á eftir þeirn koma. Og ég vil bæta þessu við. Ég þekki ekki neina atvinnu- grein, sem gefur mönnum betri tækifæri til samlífs með móðurmoldinni og náttúrunni en landbúnaðurinn. Þeir, sem við hann vinna, eiga þess betri kost en aðrir að kynnast dá- semdum skaparans. Þeir sjá störfin í moldinni að sköpun nýs lífs; sjá grös, jurtir og blóm spretta úr skauti móð- urmoldarinnar eins og í ævin- týri, læra að meta samlífið með blessuðum skepnunum; njóta unaðar af fuglum him- insins og öðrum lífverum. Þetta hlýtur m. a. að skapa hjá hverri heilbrigðri mann- eskju aðdáun og lotningu fyr- ir höfundi tilverunnar. Hvert getur verið stjórnandi afl alls þessa, nema sá, sem er upp- runi alls lífs heimsins? Ef til vill á þetta ekki minnstan þátt í því, að skapa sveita- menninguna og gera bænd- urna að þeim máttarstoðuin þjóðfélagsins, sem þeir eru. Ég óska öllum þeim, sem heyra mál mitt og öllum ts- lendingum árnaðar og fac- sældar á þessu nýbyrjaða ári, sem er síðasta ár fyrra helrn- ings tuttugustu aldarinnar. nú á farsælli brautir. Það hafa ekki þótt meðmæli með mönnum hingað til, að þeir hefðu gert eitthvað illa, þó að aldrei sé vonlaust, að menn geti lært af því að reka sig á. En fyrst í stað færi þó vel á því, að hrunstefnupostular Sjálfstæíisflokksins sýndu einhver merki þess, að.þeir væru ekki stoltir og hróðugir af þjóömálaforustu sinni á liðnum árum. Að öðrum kosti er hætt við, að framkoma þeirra veki ekki traust. ' Þær þúsundir íslendinga, sem. hafa trúað SJálfstæðis- flokknum til forustu, hafa sjálfsagt gott af að hugleiða boðskap formanns síns, að hrunið sé óhjákvæmilegt, ef lengur verði haldið hrun- stefnu Sjálfstæðisfloksins. Þeim mun verða lítil hugg- un og stoð í því að kalla ára- mótaboðskap foringja síns bölsýnisvæl og ráðherrann sjálfan barlómsbumbu. Það eru þó gömlu slagorðin.’ En eftir er sú staðreyndin, að byggingin getur ekki staðið eins og frá henni er gengið. Því verða nú allir hugsandi og ábyrgir menn að ganga til liðs við þá steínu, sem Fram- sóknarflokurinn hefir alla tíð lagt áherzlu á, að treysta grunninn, svo að hann beri höllina. Fasteignasölu- miðstöðin Lækjargötu 10 B. Sími 6530 Annast. sölu fasteigna, sklpa/, bifreiða o. fl. Enn- fremur alls konar trygging- ar, svo sem brunatryggingar, |innbús-, líftryggingar o. fl. í ! umboðí Jón Finnbogasonar hjá Sjóvátryggingarfélagi ís- lands h. f. Viðtalstími alla virka daga kl. 10—5, aðra tíma eftir samkomulagi. Þarfasta hugvekjan í sambandi við áramótii hafa verið ritaðar margai góðar greinar og snjallar ræð ur fluttar. Af öllum þessum áramótahugleiöingum ber þc ein Jangt af. Það var útvarps- ræðan, sem forseti íslands flutti á nýársdaginn. í ræðum og greinum þeírra sem létu til sín heyra um ára mótin, bar einna mest a ugg og ótta við þá fjárhagslegL erfiðleika, sem atvinnuveg irnir eiga nú við að búa. Ilins vegar var óvíða bent á leiðir til úrbóta né þjóðinni bent á raunhæf viðfangsefni. Ræða forsetans skar sig úr af> þessu leyti. Ilún benti þjóð- inni á það viðfangsefnið, sen er stærst og þýðingarmest nytjun landsins Hún var þrungin trú á gæði íslenzkr- ar moidar og þá miklu, ónýttu möguleika, sem þjóðin á þai til að tryggja sér betri af- komu og menningarlíf á kom andi árum og öldum. Engan boðskap var ollu nauðsynlegra að flytja þjóð inni á þessum tímamótum. í gullæði því, sem heíir ríkt hér um nokkurt skeið, hefir alltof mörgum glapist sýn og trú á ágæti íslenzkrar gróð urmoldar. Aðrar atvinnu greinar, sem í bili gáfu fijóí fengnari gróða en landbúnað urinn, hafa verið látnar hafa forgangsrétt. Landbúnaður- inn hefir verið olnbogabarn Aðeins þrek og dugur bænda stéttarinnar veldur þvi, afi starfið í sveitum landsins liefir ekki verið látið níðui falla, heldur enn sótt fran. þrátt fyrir fólksfækkun og erfið skilyrði. Nú sér þjóðin það ljóst, ae uppbyggingu atvinnulíts hennar á seinustu árum het- ir ekki verið rétt háttað. OI mikið hefir verið hugsað un hinn skjótfengna sjávaraila en minna um nýtingu náit úrugæðanna í landi, vatns aflsins og moldarinnar. Mec þessu er þó síður en svo vet- ið að segja, að ekki hafi vei ið rétt að hlynna að sjávar útveginum, heldur hitt, ac við megum ekki treysta a. hann einan. Nú verður þjóðin að breyta um starfshætti, ef vel a ac. fara og koma auknu jafn- vægi á búskap sinn. Húi. verður að gera sér Ijost, aé hún á sinn mesta auð, þar sem landið er. Stærsta verk- efni framtíðarinnar er an vinna að fullri nytjun þess og uppbyggingu. Á sviði visindanna hata margir hlutir gerzt seinustt árin. er styðja trúna á is- lenzku gróðurmoldina. Fyrir atbeina slíkra framfara er nu hægt að gera hana margfah verömætari en fyrir 20—3C árum. Réttar ræktunarao ferðir. rétt áburðarnotkui. ræktun nýrra jurtategunua og auknar kynbætur búfjár- ins, svo nokkuð sé nefnt. geta nú Iátið moldina svara marg- földum arði á við það, sen áður þekktist Það er vissu- lcga satt, er John Boyd On sagði, er hann tók við friðai verðlaunum Nóbels fyrh nokkrum dögum síðan: Truic þvi, að það er ekki hægt ac ávaxta peninga betur en n»e< því að leggja bá í ræktmi. Petta þarf islenzka þ.ióðii. að gera sér lióst. Hún verðui að gera sér Ijóst. að án öf>- ugs og blómlegs landbúnaðai (Framh. á 6, siau.j

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.