Tíminn - 25.02.1950, Blaðsíða 5

47. blað
TÍMINN, lausardasinn 25. febrúar 1950
5
Verzlunarmálin og
Urn allt land hafa menn
oröið að þola ýms óþægindi
og skort vegna þess, að hörg
ull væri á vörum. Mestur,
jafnastur og almennastur
hefir þessi skortur þó verið
út um land umhverfis hina
smærri verzlunarstaöi.
Það er ekki neitt efamál
að yfirleitt hefir hallað á
héruðin utan Reykjavíkur
þegar á málin er litið í heild,
þó að hitt megi ekki gleym-
ast, að margur hefir orðið
afskiptur í höfuðborginni.
En þó að mikiö bresti á að
vörum hafi þar verið skipt
jafnt og réttilega er það mál
út af fyrir sig.
Þessi mál eru viðkvæm,
enda er hér um að ræða hags
munamál, sem snertir hvern
Vigfús Guðmundsson
(Framhald af 3. slOu).
og tveir höfðu orðið að ganga
úr rúmi fyrir Jóhanni, var
hin mesta plága að því, þeg-
ar hann settist upp í marga
stundu af skerinu, sem var að ónafé!aginu“, r.em Thor Jen -
fara í kaf.
; sem ég var hér heima á æsku-
árunum, tók ég féð hans Hall-
dórs skólastjóra á Hvanneyri
i „akkorð“ og lá með það uppi
á heiðum. Tók ég við því rétt
fyrir sauðburðinn og gætti
þess um hann og markaði svo
lömbin og tók af ánum. Féð
daga.
Ánægjan af flökkurunum
var talsvert blandin. Og þeim
var mjög lítið um hvern ann-
an, svo að lá við árekstrum
ef fundum þeirra bar saman.
í Einu sinni man ég eftir, að
tveir þeirra voru látnir sofa
úti í hlöðu, í nýju, grænu heyi,
Rauðmagasali og eyrar-
vinnumaður í Reykjavík.
í Skiidinganesi gerði
sen stóð fyrir. Var ég þá orð-
inn það mikill sjómaður, að ég
var ráðinn upp á sama kaup var venjulega á 5. hundrað,
og þeir sjómenn, sem hæst var Þy1 ærið starf fyrir
ég höfðu, þ. e. 100 kr. yfir ver- einn að fást við það. Stund-
margt, m. a. reri ég nokkrum tíðina. En af sérstöku atviki urn ^kk ég mér líka mann til
sinnum vestur á Svið með reri ég 5 daga fyrir iokin á bjálpa mér, þó nær ekkert
handfæri og öfluðum við íærabát með Þorgrími gam’a fyrsta vcrið. Eg lá i tjaldi og
stundum vel af vænum þorski. Gudmundsen. Þá var yfirleitt matbjó í mig. En þegar ég var
Rauðmaga veiddum við algerlega hætt að fiskast, lanSt kominn að taka ullina
Guðsteinn mikið. Rerum við nema við Toggi gamli fiskuð- af ánum °S marka öll lömbin,
i rauðmaganetin snemma á um vel. Skutum við fugla sfm gerði í réttum, er ég
morgnana og komum að um á morgnana í beitu, og svo siálfur bió til þarna uppi á
eftir að hlaða var byggð á , kl. átta með veiðina. Var þá rabbaði Þorgrímur um kven- hciðunum, þá lagðist ég á
Eyri. Voru þeir hinir fúlustu !m- a- mltt verk að aka rauð- fólk allan daginn. Að kvöldi grenl yiS refaveiðar. Var venj-
' maganum í handvagni inn í komum við að með háifhlað-
yfir og ruku i burt morgun-
inn eftir, sinn í hvora áttina, jReykjavík og selja hann þar jnn bátinn af ríga þorski.Fyr-
án þess að þiggja nokkura ,1 hus °S a götunum. Eignað- ir þessa róðra borgaði Þorgrím
hressingú.
an, að tveir lægju á greni
saman, en ég gerði það jafn-
an einsamall. En stundum
Bjargaöi úr lífsháska.
— En hvað viltu segja mér
frá unglingsárunum, — frá
fermingu og þar til þú fórst
af landi burt?
— Ég fór til sjávar 16 ára
einstakling. Sæmd og virð- °S var Þa mjöS lítni vextl-
ing þjóðfélagsins, og ríkis-
ins, liggur við, að í vöru
dreifingu verði
sem réttlátastar
Gekk ég út á Akranes og fór á
áraskipi þaðan til Reykjavík-
úrlausnir ur °S kostaði farið 50 aura.
og hlutur | Þurfti ekki að borga annan
manna og réttur allur sem j ferðakostnað. Gekk þaðan til
jafnastur.
Eitt af því, sem bæta þarf
frá núverandi ástandi,
skipting vörumagnsins
um
er
milli héraða.
segja, að um
Að vísu má
þetta allt sé
Keflavíkur og reri þar yfir
vertíðina og fékk 25 krónur í
kaup til 11. maí. Mun ég líka
hafa verið fremur liðlétting-
ur. —
Næstu vetrarvertíð var ég i
komst ég i hann krappan þar,
þegar seint gekk að skjóta
ist ég þá góða skiptavini hér ur mér 20 krónur. Svo að lík-
og þar í bænum. Man ég eftir lega hefi ég verið hæstlaun-
að dætur Magnúsar lands- aði hásetinn á Suðurnesjum ret)t>a> Þvl nestið var oft lítið.
höfðingja voru í hópi þeirra, þessa seinustu róörarvcrtíö ^fan þuð, að hvað fegnast-
er jafnan tóku mér sérstak- mína! |ur hefl orðið að fá mat,
lega vel. | Ég var dálítið sjóveikur, en Þ^Bar Jón Kristgeirsson i
Þegar ég kom með rauð- annars féll mér sjómennskan Gilstreymi (nú kennari) kom
magavagninn á morgnana frá á ýmsan hátt vel. Til þess að tn mín leftlr mní»ð hungur í
Skildinganesi, var fyrsta forðast það að selja upp með- 2—3 daSa) nPPi1 Langás, suð-
byggðin, sem varð á vegi mín- an verið var í þorskanetun- ur af Kaldadal, þar sem ég
um, Melkot, torfbær, sem stóð um, dró ég oft steinateininn jlá 1 sex da£a vlð erfíðar að-
ofan við núverandi ráðherra- einsamall á öllum „trossun- ! stmður, til að reyna að skjóta
bústað við Suðurgötuna. J um“, en það var erfiðasta j dýrbít> °g var Þá komið fram
Stundum var ég í uppskip- verkið í skipinu. Annars var ia tnnaslatt- En þegar yrðl-
unarvinnu inni í Reykjavík. ég víst alltaf heldur lélegur lnSarnlr eru orðnir gamlir>
sjómaður, a. m. k. við sum ~~
verk.
til næsta litlar skýrslur og Skildinganesi. Þar var tvíbýli
heimildir, bví að þó að skrif.Þ^- Ég var hjá Gunnsteini,
finnska sé' mikil 1 sambandi;sem siðar varð hreppstjóri í
við opinbert eftirlit og íhlut
un um verzlunarmál, virð-
ast þó ýms meginatriði
þeirra mála vera öllum hul-
inn leyndardómur. Tvennt
er þó vist og hafið yfir allan
efa í þessu sambandi:
Það er engin trygging til
í núverandi skipuir gegn því,
að hið hroðalegasta misrétti
og ójöfnuður verði haft í
frammi.
Og það eru ýms dæmi til
þess, að héruð hafi orðið
mjög afskipt.
Hér verður að finna ráð,
sem tryggja betur jafnrétti.
Enginn má finna til þess
með réttu, að hann eða hér-
að hans sé haít útundan
vegna opinberrar íhlutunar.
Það er bæði vansi og hætta toguðu heim til Eyjólfs gamla
fyrir þjóðfélagið. i1 Nauthól og hitti hann og
Bezta lausnin til lagfær-' Jón’ vöri^ni r,étt
ingar og réttlætis í verzlun- hja hæ þeirra’ Voru þeir þar
armálum er aO gera frjals- m« bátteuru 4 Var mér
ræð, og sjálfsáltvörgunar- r 1 ni3r‘ fyrir og heimtaði
rétt manna sem mestan. Það að Vlð rerurn nn fl°rðinn allt
er æskilegast, að kerfið sé *vað faf fækl; Gerðum við
þannig, að það tryggi sem Það eftm MtaWiáttar þóf, og
bezt af sjálíu sér eðlilega; bi°rguðum Jóni a slðustu
þróun og frjáis og óþvinguð j ~
viðsk.poi á grundvelli sjálfs- þetta, vald. Engar umbótatil-
ákvörðunarréttar og jafnrétt iögur iiafa Sjálfstæðismenn
lagt fram um verzlunarmál-
Féll mér eyrarvinnan jafnan
illa.
Sextíu krónur fékk ég í kaup
yfir vertíðina og vann ég h.
Rjúpnaveiðar og ferðalög.
u* b. fyrir þeirri upphæð j — Hvað.stundaðir þú annað
handa húsbónda mínum i en sjómennsku á unglingsár-
nætur- og helgidagavinnu um
páskahátíðina við uppskipun
í Reykjavík. En það var þá
siöurinn að hafa sem mest
upp úr vinnudrengjunum.
Á skaki.
Á lokunum þetta vor fór ég
á skútu upp á hálfdrætti og
unum?
— Ég var við heyskap um
sláttinn, í réttum og fjall-
göngum á haustin, en fór svo
að skjóta rjúpur, er ég gerði
af talsvert miklu kappi fram
undir það, að ég fór til sjávar
á vertiðinni.
Stóð ég þá oft líka yfir fénu,
hafði þá að mun meira upp úr þegar krafstursjörð var. Þótti
vinnu minni. Þótti mér mjög sérstaklega gaman að fé.
gaman að draga fisk á færi, j Hafði byssuna með mér með
og stóð flestar frívaktir á i fjármennskimni. Var ég
skútunni, þegar fokkan var j stundum að keppast við að
niðri. Var ég alltaf um vorið , vera hæstur yfir héraðið 5
og sumarið í kappdrætti við , rjúpnaveiðunum. En ekki
þá hæstu á skútunni. En^voru þar samt fljótteknir
ýmsir hásetanna voru þaul- peningar. Þegar búið var að
vanir og bráðduglegir fiski- arga saman 2—4 hundruð
menn. Var þeim mjög lítið um rjúpur, var lagt af stað gang-
Nesi. Þá var engin byggð þar
suður við Skerjafjörðinn,
nema Skildinganes og lítill
bær (Nauthóll) þar í tún-
jaðrinum. Á þeim vetri bar
það við, að ég bjargaði manni
úr lífsháska. Það var Jón
bóndi í Digranesi. Hafði hann
verið að reka upp fé sitt úr
skeri innst í Skerjafirðinum.
En hörku aðfall var. Þó að
Jón gæti vaðið út í skerið til
þess að reka féð upp, var orð-
ið óvætt í land, þegar hann
ætlaði að vaða á eftir fénu.
%
Sneri hann þá upp á skerið
aftur og hrópaði á hjálp Ég j.app stráksins, sem var við- andi með 2—4 rjúpnahesta í
var að svipast eftir kmdum
inni með Skerjafirði og heyrði
og sá til Jóns, en enginn ann-
ar. Hljóp ég eins og fætur
er oft erfitt að vinna grenin.
Tókst mér ekki að vinna
þetta Langásgreni á sex dög-
um, nema til hálfs. En stund-
um gekk grenja vinnslan á-
kjósanlega. Átakanlegasta
veiðiaðferð, sem ég hefi
notað, finnst mér sú, að
halda á yrðlingnum skrækj-
andi í anr.arri hendi, en byss-
unni hlaðinni í hinni hend-
inni og smelia af þegar dýrið
er komið í dauðaíæri.
Þá er nú skemmtilegra að
veiða laxinn.
Við þessa vorvinnu mína,
sem þótti óvenjulega bíræfin
og erfið, hafði ég upp kaup,
sem svaraði svona fjögurra
manna, sem unnu algenga
vinnu niðri í mannabyggðun-
um.
Skólavera og sérstakt
traust.
— Fórstu ekkert i skóla á
yngri árunum?
— Ég naut kennslu i örfáar
vikur hjá farkennara, áður en
ég íermdist. Kverið lærði ég
vaningur, óharðnaður og taumi út á Akranes. Allar ár
minnstur af öllum á skipinu. voru öbrúaðar og varð að vaða
En að lokum fóru svo leikar, þær, þegar þær voru ekki
að ég varð 4. sá hæsti í fisk- lagðar ísi. Tók ferðalagið a. m. þó helzt í smalamennskunni
drættinum, og fékk m. a. að k. fjóra daga. Var þreytandi við sauðburðinn vorið, sem ég
launum glæsilega spádóma að toga klárana á eftir sér all- fermdist. En þá gekk ég meðal
skipstjórans, að ég myndi an daginn, einkum þegar aur
verða ágætur skútukarl — var í melum eða þæfingsó-
líklega aflakóngur á skaki! færð af snjó.
is, Við það hafa Framsóknar-
menn miðað sínar tillögur
um þessi deilumál. Þeir vilja
in, en einungis righaldið sér
við það, að allt ætti þar að
gefa neytendunum sjálfum vera sem bundnast af fyrir
vald:ð til að vilja milli verzl- mæium 0g jhiutun ríkisvalds
ana og jafnframt þá að ráða
nokkru um það í hvert hér-
að innfluttar neyzluvörur
þeirra kæmu.
;ns.
Það er meginatriði fyrir
fólkið í hinum dreifðu byggð
um landsins, sveitum og þorp
Svör Sjálstæðismanna við.um, að það fylg'st vel með
þessum tillögum hafa lengst j þeim átökum, sem nú eiga sér
um verið öll á eina bókinajstað um verzlunarmálin. Það
lærð. Þeir segja ýmist, að i er óverulegur þáttur í hags-
En ekki þótti mér að öðru
leyti gott að vera á skútunni.
Aðbúð var hin versta. Bjugg-
um við, milli 20 og 30 skip-
verjar, í þröngum og loftlitl-
um og fjarska skítugum luk-
A Akranesi var venjuleg-
asta verðið á rjúpunni 25
aurar af nr. 1, en 15 aurar
fyrir nr. 2, og mest gegn vör-
um.
En það þótti talsvert hátið-
ar, tveir um hverja koju. Þar.legt að koma á Akranes, og
var gamall og sóðalegur mat- fólkið þar var mjög gestrisið.
sveinn við „kabyssuna“, er
við kölluðum oftast „eitur-
“brasarann“. Þar voru og öll
sjóklæðin hengd niðri. En
þótt fæðið og aðbúð öll
væri hið hraklegasta, þá var
heilsufarið ágætt.
Sjómaður á Suðurnesjum.
— Stundaðir þú ekki meira
sjómennsku heldur en þetta?
— Jú, ég reri tvær næstu
vertíðir á Stafnesi. Þar var
ánna mestallan daginn með-
an á sauöburðinum stóð. Ég
hefi stundum verið að hugsa
um það síðan ég fór að eld-
ast og fá lífsreynsluna, hvort
ég myndi nú heldur kjósa, að
ég hefði verið neyddur til,
eins og nú tíðkast, að vera á
skólabekkjunum í 7—10 ár,
eða þessar örfáu vikur, sem
ég naut farkennslunnar. Ég
það sé ekki óhætt að sleppa : munabaráttu þess, að það j gott að róa, því að örstutt var
hinum dýrmæta rétti að velja inái að tryggja þá skipun, að iá fiskimiðin. En þar var mjög
á milli verzlana við fólkið,
því að almenningur hafi ekki
vit á að sjá hvað hentugast
hlutur heilla héraða verði i brimasamt, og urðum við all-
ekki fyrir borð borinn, svo
sem nú getur hæglega orð-
sé í þeim efnum, eða þá að ið. Og það er allri þjóðinni
það leiði til fullkomins ó-! fyrir beztu, að sú skipan
skapnaðar, ef neytandinn fái I verði se /. víðtækust.
oft að róa brimróður í Sund-
inu og „Gjánni“, en lending-
in var ágæt, þegar að landi
var komið. Seinustu vertiðina
reri ég í Garðinum hjá „Milj-
— Það voru mörg spor, sem j myndi hiklaust taka síðari
þessi rjúpnafengur hafði. kostinn. Ég þykist vera viss
kostað, fyrir utan öll skot-
færin og annað. T. d. gekk ég
um, að hefði ég átt að vera
7—10 ár á skólabekkjunum,
stundum við lukt upp í Ok- | þegar ég var krakki, að þá
hryggi á morgnana, en það
var a. m. k. fjögurra klukku-
tíma gangur; hljóp þar allan
daginn meðan skotljóst var,
og gekk svo heim aftur að
kvöldi við luktarljósið
hefði togast úr mér flest það,
sem mér þykir vænzt um I
sjálfum mér og hefir komið
mér að beztu liði í lífinu.
Hins vegar var mér ljóst,
og ^ að ég hafði fengið of litlá al-
með rj úpnakippurnar í bak og ' menna fræðslu. Þess vegna fór
fyrir. En ekki gat ég gert j ég í Hvanneyrarskólann og
þetta dag eftir dag, það varð iauk bar námi eftir að ég var

að liða einn dagur á milli.
Útilegumaður.
— Varstu ekki útilegumaður
uppi á heiöum, þegar þú!
varst ungur?
— Jú, f jögur seinustu vorin,
Gh-iiöi'tri —í-.,,. • ■» - -
orðinn tvítugur. Gat ég þá
kostað mig sjálfur í skólann
og tel ég mís hafa haft mikið
gott af veru ninni þar.
Halltíór skólastjóri var á
margan hátt mjög að mínu
(Framh. á 6. síBu.)