Tíminn - 23.03.1950, Blaðsíða 3

67. blað
TÍMINN, fimmtuíiaginn 23. marz 1950
3

ahættir
Dánarminning: Arndís Jónasdóllir,
Oddsslöðum, Hrútafirði
Hinn 12. febrúar siðastl. ,
lézt í Landsspítalanum í'
Reykjavík frú Arndís Jcnas-
dóttir frá Oddsstöðum í
Hrútafirði. Hún haföi kennt
sjúkleika um nokkra undan
farna mánuði. Reyndist það
að vera innvortis meinsemd,
sem ágerðist skjótt og vann
bug á sterku lífsafli á skömm
um tíma. Er þar hnigin mikil
hæf kona og, ao því er kalla
mátti, enn á bezta starfs-
skeiöi.
Arndís Jönasdóttir var
ftedd 1. sept. 1893 að Húki í
Miðfirði. Foreldrar hennar
voru Jónas Guðmundsson
bóndi þar, og kona hans,
Helga Stefánsdóttir, Arn-
björnssonar stúdents á Stóra
Ósi, Árnasonar. Jónas á
Húki var sonur Guðmundar
bónda á Tannstöðum í Hrúta
firði, Guðmundssonar á
Reykjum í Hrútafirði, Guð-
mundssonar á Brekkulæk í
Miðfirði, Ólafssonar. Kona
Guðmundur á Tannstöðum
og móðir Jónasar á Húki var
Þorbjörg Jónsdóttir frá Úti-
bleiksstöðum, Brynjólfssonar,
og Elínar Árnadóttur frá
Rófu í Miðfirði, Guðmunds-
sonar. Kona Guðmundar á
Reykjum var Sigríður Jóns-
dóttir frá Bjargi í Miðfirði,
Guðmundssonar. Eru þetta
kunnar húnvetnskar ættir
m. a. Rauðabrotaætt og
margra mikilhæfra manna
og kvenna mætti þar geta.
Guðmundur á Tannstöðum,
afi Arndísar, var ágætur
skrifari, athugull og vel að
sér. Þær Þorbjörg kona hans
og Sigríður móðir hans voru
kvenskörungar miklir. Var
Sigríður hátt á sjötugsaldri,
er hún missti mann sinn, en
bjó lengi eftir' það og hafði
fíölmennt heimili. Hún lézt
á Reykjum 25. marz 1874, um
96 ára að aidri.
Kona Stefáns Arnbjörns-
sonar og móðir Helgu á Húki
var Arndís Guðnadóttir frá
Hlaöhamri í Hrútafirði,
Magnússonar ríka á Kol-
beinsá Bjarnasonar. En móð-
ir Magnúsar ríka var Amdís
(f. 1698) Halisdóttir, Guðna
sonar, og Hóimfríðar Teits-
dóttur, presís í Bitruþingum,
Einarssonar og er það Ey-
dalaætt. Hefir Arndísar-nafn
ið haldizt í ættinni í 250 ár.
Þau Jónas og Helga á Húki,
foreldrar Arndísar, voru hin
mestu merkishjón. Var Jónas
hinn fyiirme,hnlegasti á-
sýndum, rauðbirkinn á hár
og skegg, ennið hátt og brún
ir nviklar, máireifur jafnan
og orðheppinn. Börn þeirra
hjóna voru, auk Arndísar,
Steíán bóntíi á Húki og Sig-
ríður, fyrri kona Ásmundar
P. Jóhannssonar í Winnipeg
og er sonur þeirra Grettir,
ræðismaður íslands þar í
borg. Var Arndís yngst syst-
kina sinna. Hálfbróðir Arn-
dísar, samíeðra, var Jónas,
faðir Siguroar forstjóra í
Reykjavík.
Arndís sál. ólst upp hjá
foreldrurn sínum, en faðir
hennar lézt, er hún var 18
ára. Hinn 29. mai 1919 gift-
ist hún eftirlifandi eigin-
manni sínum, Jónasi Þor-
Fræðsluermdi um
húsakost og hi-
gr- ** £ ú
A ¥ á d a ¥ a n g i
i
steinssyni frá Hrútatungu
og voru þau hjón systkina-
börn. F’yrsjta hjúskaparár
sitt bjuggu þau á Efra-Núpi
í Miðfirði, en fluttust næsta
ár að Oddsstöðum í Hrúta-
firði og bjuggu þar alla tíð
síðan. Keyptu þau jörðina,
þegar er þau komu þaneað,
undu þar vel og munu aldr-
ei hafa hugsað til að
breyta um bólstað. Var og
hagur þeirra farsæll jafnan.
Sást þess furðulítið gæta í
búi þeirra, þótt misjafnlega
áraði um verðiag og veður-
far. Sá trausti grunnur, sem
þau byggðu búskap sinn á,
var stöðug iðja, samfara for
sjá, enda miðaði rnarkvist til
bóta, eftir því sem tímar
liðu. Höfðu þau nú búið vel
um sig, er heyskapur allur
var fenginn af ræktuðu landi
og fallegt og vandað íbúðar-
hús komið í stað gamla torf-
bæjarins.
Arndis Jónasdóttir var hin
mesta atorkukona, gekk með
gleði og fjöri að hverju starfi,
einörð í tali, en jaínframt
hlýleg í viðmóti. Var gott að
njóta gestrisni þeirra hjóna,
og hver sem þar að garði
kom, mátti finna, að enn eru
traust heimili til í sveitum
lands vors. Og greiðvikni og
hjálpsemi náði einnig út fyr
ir vébönd heimilisins. Oft var
leitað til Arndísar um hjálp,
þegar á lá, og brást hún þá
jafnan fljótt og vel við. Er
hennar nú sárt saknað af
sveitungum og öðrum vinum,
en mestur harmur er kveð-
inn að nánustu ástvinum
hennar, og heimilið drúpir
nú sem lamað eftir fráfall
hinnar atorkumiklu húsmóð
ur.
I
| Þau Jónas og Arndís eign-
uðust 3 bcrn, sem öll eru á
(lífi, fulltíða. Þau eru: Þor-
steinn og Trausti, báðir
jheima á Oddsstöðum, og Ólöf
húsfreyja í Magnússkógum í
Dalasýslu. Fósturdóttir þeirra
hjóna var Arndís Jenny
Stefánsdóttir, sem enn^ er
innan fermingaraldurs.
Með hlýrri samúð taka vin
ir nær og fjær þátt í sorg
hins aldurhnigna bónda á
Oddsstöðum og annarra ást-
vina. En jafnframt erum vér,
vegna náins kunnugleika,
þess fullviss, að þar muni
enn sannast gildi hinna forn
helgu orða: í rósemi og
trausti skal yðar styrkur
vera. Jón Guðnason
Fyrsta erindið í erinda-
flokki Mæðrafélagsins um
húsakost og hibýlaprýði
flutti Sigvaldi Thordarson
arkitekt s.l. sunnudag í bíó-
sal Austurbæjarskólans. Er-
indi þetta fjallaði um fyrir-
komulag íbúða.
Sigvaldi benti á, hve ó-
heppileg þróun byggingamál
anna hefir verið hér undan-
farinn áratug. Hin ríkjandi
húsategund er tveggja hæða
tvíöýlishús á háum kjallara
og oftast með háu íbúðar-
risi. Oft eru tvö siík hús
byggð saman í eitt fjórbýl-
ishús. Kjallaraíbúðirnar eru
nær undantekningarlaust ó-
löglegar, enda er nú svo kom
ið, að um fjórða hver ný íbúð
í Reykjavík er ólcgleg. í slík-
um húsum er erfitt að koma
fyrir eðlilegu sambandi milli
íbúðanna og garösins, sem þó
fylgir flestum húsunum.
Húsin eru þannig slitin úr
tengslum við umhverfið og
tækifæri íbúanna til að njóta
hinna fáu sólskinsstunda
mun færri en vera þyrfti.
í stað þessarar óhentugu
liúsategundar benti Sigvaldi
á tvennt:
1. Einbýlshús án kjallara,
þannig að auðvelt yrði um
samband milli stofu og garðs.
Svefnherbergi mega þá allt
eins vera á efri hæð.
2. Stór sambýlishús af
þeirri gerð, sem á skandin-
avisku er nefnd „kollektro-
hús“. í slíkum húsum eru
margar litlar íbúðir, en ýms
þægindi sameiginleg fyrir
alla íbúana, svo sem mat-
stofa, barnagæzla, tómstunda
herbergi ýmiskonar o. fl. Slík
hús eru einkum hentug fyr-
ir einhleypa, aldrað fólk og
hjón, sem bæði vinna utan
heimilis.
Þá gagnrýndi Sigvaldi her-
bergjaskipan þá. sem nú tíðk
ast mest í nýjum húsum.
Stofurnar eru tvær eða þrjár
samliggjandi, oft geysistórar
og íburðarmiklar. Alltof stór
hluti íbúðarinnar fer í for-
stofur og ganga, einkum innri
forstofuna, sem að jafnaði er
inni i miðju húsi og glugga-
laus. Svefnherbergið er að-
eins eitt, og börnunum eng-
inn staður ætlaður.
Flestum fjölskyldum mun
nægja ein góð stofa, ef jafn-
framt er séð fyrir litlum
barnaherbergjum, sem væru
í senn svefnherbergi og leik-
eða vinnuherbergi þeirra. í
stað borðstofunnar kemur
matkrókur í nánu sambandi
, við eldhúsið.
| Orsakir þessarar ðheilla-
Áhyggjunum létt aS
, kommúnistum.
%
Kommúnistar látast mjög
uggandi yfir því, að núver-
andi ríkisstjórn muni búa
ofvel að þeim ríku. Þessum
áhyggjum er vel hægt að
létta af þeim. Það loforð er
óhætt að gefa, að . hlutur
þeirra riku mun nú verða
stórum lakari, miðið við al-
menning, en hann' var í
stjórnartíð Áka og'Brýnjólfs
en váfalaust telja kommún-
istar, að vel og réttlátlega
hafi þá verið frá þessum mál
um gengiö.
Almenningur mun senni-
lega hinsvegar draga þá á-
lyktun af þéirri réýnslh, að
ekki væri það nein trygging
fyrir Jiví, að meiri byrðar
yrðu lagðar á þá ríku, þótt
kommúnistar tækju þátt í
stjórninni.
I Ástæðulausar
i áhyggjur.
I
I Kommúnistar látast einn-
ig mjög uggandi yfir því, að
Framsóknarmenn hafi
brugðist stefnu sinni í verzl
unarmálunum. Þessar á-
hyggjur þeirra eru alveg á-
stæðulausar. Framsóknar-
flokkurinn hefir lagt fyrir
þingið frumvarp, sem mark
ar stefnu hans í verzlunar-
málum, og er það samkomu-
lag millf stjórnarflokkanna,
að þingið fjalli um það til
þrautar, samþykki það eða
felli. Kommúnistar fá því
tækifæri til að sýna það í
fullri alvöru, hvort þeir
vilja ljá þessu máli Fram-
sóknarflokksins fylgi, en
hingað til hafa þeir 'látið
i mjög líklega um það. Nú
kemur það i ljós, hvort það
, hefir verið alvara eða leik-
i araskapur.
★
Vonlaust að sverja
fyrir króann.
Alþýðublaðið hamrar á
| því, að gengislækkunin" feé
! „sameiginlegt aíkvæmi
Framsóknarfiokksins og
Sjálfstæðisflokksins.“ Hér
er um rangfeörun aö ræða,
því að gengislækkunin er
fyrst og fremst afleiðing
þeirrar fjármálastefnu, sem
fylgt hefir verið í landinu á
undanförnum átta árum, eh
að henni hafa Sjálfstæöis-
menn og „verkalýðsflokkarn
ir“ fyrst og fremst staðið.
Gengislækkunin er því sam
eiginlegt afkvæmi þessarar
þrenningar, þótt kommún-
istar og jafnaöarmenn reýni
nú að sverja króann af sér.
★ lólli
Hvað var réttlátara?
., iUJoi,.
Alþýðublaðið segir, aö
ekki hafi verið hægt að
gera „ranglátari aðgerð í
dýrtíðarmálunum“ en gehg-
islækkunina. Alþýðuflökktir
inn benti þó ekki á neina
aðra aðgerð. Hversvegira, lét
flokkurinn það ógertp. ef
hann vissi um aðra réttlát-
ari aðgerð?
. .;óíor-(
Stjórnarskrárfélag stofnað
þróunar siðustu ára eru marg
víslegar. Við íslendingar eig-
um enga erfðamenningu að
hyggja á í þessu efni. Almenn
ingur hefir ekki átt kost á
haldgóöri fræðslu og leiðbein
ingum, og hefir því hver ap-
að. eftir öðrum og einkum
þeim, sem ríkmannlegast
byggðu. í peningaflóði stríðs-
áranna gátu menn leyft sér
ýmiskonar lúxus, en hag-
kvæmt fyrirkomulag og nota
gildi húsanna voru látin sitja
á hakanum. Arkitektar teikn
uðu aðeins lítinn hluta þeirra
húsa, sem byggð voru, og áttu
þá oft við ramman reip að
draga, þar sem var tízka, yf-
irboðsfýsn og glapgirni.
(Framhald á 7. síðu.)
í september haustið 1949
kom saman á Þingvöllum
nokkur hópur manna úr
Reykjavik og af Suðurlands-
undirlendi í þeim tilgangi að
stofna til samtaka á Suður-
landi um stjórnarskrármálið
á þann veg, að það yrði að j
lokum leyst á svipuðum grund
velli og markaður hafði verið
með samþykktum Norðlend- |
inga og Austfirðinga í því'
máli. Fundurinn kaus undir- 1 2 3 4
búningsnefnd til þess að j
hrinda málinu í framkvæmd
að því er Reykjavík snerti. |
I Nefnd þessi hefir starfað
I síðan, og s. 1. sunnudag, 19.
þ. m., kvaddi hún til fund-
ar þá menn í Reykjavík, sem
. henni var kunnugt um að
, vildu standa að stofnun fé- ,
lags um málið. Fundurinn var
haldinn í Oddfellowhöllinni.;
Fundarstjórar voru þeir Jón I
ívarsson, framkvæmdastjóri
og Stefán Thorarensen, apó- \
tekari. Fundarritari var kjör- ’
inn Sólmundur Einarsson. Fé- I
lagið hlaut nafnið Stjórnar-
skrárfélagið. Stofnéndur voru
37. Á fundinum vaúgttrð eftir
farandi áámþýkki? um stofn-
un og markmið félagsLhs:
j „Funduririn samþykkir að
stofna félag, óháð öllum
stjórnmálaflokkum, sem hef
ur það markmið að vinna að
því, að stjórnskipan. íslend-
, inga verði breytt á þann veg,
að framkvæmdarvald og lög-
gjafarvald verði að fullu að-
’ skilið og lýðfrelsi og réttar-
cryggi tryggt betur en nú er.
i Þetta telur fundurinn að
, best mundi nást með því, að
j lögtaka nýja stjórnarskrá,
sem í höfuðdráttum byggir á
I eftirfarandi grundvelli.
1. Þjóðkjörinn forseti skipi,
án afskipta Alþingis, ráðú-
neyti, sem fer með Stjðíh’
landsins á ábyrgð försét’á
ákveðið kjörtímabil, áp ' tií-
lits til trausts eða vantrati?ís
Alþingis. ____
2. Alþingi eitt hafi allt lög-
gjafarvald. Forsetar Aljiing-
is hafi rétt til að setja bráða,-
birgðalög að beiðni ríkisstjiírn
arinnar. Þingrofsvald fórseta
hverfi. h
3. Skipun æðsta dómsúðls
þjóðarinnar sé ákveðin í
stjórnarskrá ríkisins.
4. Landinu verði skipt í
fjórðunga eða fylki, sem
njóti nokkurrar sjálfstjórnar.
Umdæmi þessi verði ákveðin
í stjórnarskrá ríkisins, en
málefnum þeirra skipað með
lcgum frá Alþingi.
• 5. Hin nýja stjórnskipan
verði lögtekin á sérstöku
stjórnlagaþingi og staðfest
með þjóðaratkvæði“.
í bráðabirgðastjórn voru
kosnir Hilmar Stefánsson,
bankastjóri, Jónas Jónsson,
skólastjóri, Kristján Guð-
Jaugsson, ritstjóri, Sveinn Sig
urðsson, ritstjóri, Þórarinn
Þórarinsson, ritstjóri og Jón-
as Guðmundsson, skrifstofu-
stjóri og er hann formaður
félagsins. Ennfremur' kaus
fundurinn sem framkvæmda
stjóra félagsins Helgá'Lárúy-
son.
Stjórninni var falið að
semja frumvarp að stárfs-
reglum fyrir félagið og und-
irbúa Þingvallafund á.sumri
komanda, sem ætlað.:er að
ganga endanlega frá stoínun
heildarsamtaka um stjórnar-
skrármálið fyrir allt landið.