Tíminn - 31.03.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 31. marz 1950
73. blað
Aldrei gleymist Austurland
Framh.
Ekki má láta undan ganga
að minnast á hin vopnfirzku
skáldin, þau frá Teigi í
Vopnafirði.
Er þá fyrst að telja móð-
ur hásfreyjunnar á Teigi,
Rannveigu Sigfúsdóttur frá
Skjögrastöðum í Skógum (f.
1869). Þessi Rannveig er al-
systir Margrétar skáldkonu á
Hrafnkelsstcðum í Fljótsdal
(f. 1873). Þær voru dætur
Sigfúsar Sigfússonar frá
Langhúsum í Fljótsdal og
konu hans Guðfinnu Egils-
dóttur frá Hvannstóði í
Borgarfirði eystra.
Rannveigu átti Þorsteinn
Eiríksson bóndi að Skjögra-
stcðum. Þeirra dóttir var
Guðfinna Þorsteinsdóttir,
húsfreyja að Teigi (f. 1891),
er gefið hefir út Ijóðabókina
Héliiblóm (Rvík 1937) undir
dulnefninu Erla. En hún,
móðir hennar, móður systir
og bróðir, Guðmundur Þor-
steinsson, eiga merkilegan
og skemmtilegan þátt í þess-
ari bók.
Guðfinna (Erla) er gift
Valdimar Jóhannessyni frá
Syðri-Vík í Vopnafirði, hálf-
bróður Einars E. Sæmundsen
skálds og skógarvarðar. Móð
ir þeirra Einars og Valdi-
mars var Guðrún Jónsdóttir
frá Surtsstöðum i Jökulsár-
hlíð. En sonur þeirra Guð-
finnu og Valdimars er Þor-
steinn Valdimarsson cand.
theol., og á hann líka kvæði
og þau eigi ómerk i þessari
bók.
Þær systurnar, gömlu kon-
urnar, Rannveig og Margrét,
yrkja bæði ljóð og ferskeytl-
ur, en ekki mjög dýrt. Aftur
á móti yrkir Guðfinna-Erla
eins dýrt og sveitungi hennar
(og frændi?) Gísli Helgason.
Er engu líkara en að þau
hafi kveðist á með ferskeytl-
um, hringhendum, gagara-
Ijóðum (Páll Ól.: Rangá
varð mér þykkju-þung),
siéttuböndum, fyrir utan
dróttkvætt og aðra háttu
yngri, dýra og ódýra; kvæði
Erlu, ,,Svanir“, er af yngri
toga spunnið. Guðmundur
bróðir Erlu yrkir ekki dýrt á
við systur sína; auk þess á
hann kvæði um véldæluna
sína, nýtt að efni.
En ef augum er rennt yfir
skáldskap hins unga guð-
fræðings, Þorsteins, þá kem-
ur i ljós, að hann er nýtízk-
asta skáldið í bókinni. Kvæði
hans um ölduna og dranginn
er völundar-smíð, algerlega
ósnortið af hringhendu-list
mcðurinnar, en hnitmiðað í
byggingu, svo þar er engu of-
aukið né áfátt. Sver hann sig
þannig í ætt hinna nýjustu
skálda eins og Steins Steinars
eða Snorra Hjartarsonar, og
er sennilega mikils af honum
að vænta. En þessi nýtízku-
kvæði minna stundum nokk-
uð á þulur vegna þess hve
ljóðlínurnar eru stuttar. En
það skilur þulurnar og hin
nýju kvæði, að þulurnar eru
léttar, hoppa á ríminu eins
og lækir af heiðarbrún nið-
ur hlíðar, en hin nýju kvæði
eru njörvuð saman eins og
viravirki stálbrúnna og ský-
skafanna.
En ekki þætti mér ólíkt, að
hringhendur heimilisins hafi
einhverntíma bögglast fyrir
brjósti Þorsteins, eins og þær
Eftir Stefán Ein:
„hröngluðust í kja^fti“ skáld-
bróður hans úr Skeggjastaða
hreppi norðan Vopnafjarðar,
en hann er líka að því er mér
virðist einn af hinum efni-
legri yngri skáldum í bók-
inni.
Hin nýtízku ljóð Þorsteins
sýna, að stefnur og straum-
ar tímanna brjóta enn á
skerjum og boðum Austur-
lands. Ef augum er rennt yf-
ir ljóðasafnið frá því sjón-
armiði, sést að það er ekki
í fyrsta sinni.
Frá árunum 1890—1900 má
greina tvo þætti í ljóðunum,
annan ljóðrænan, hinn afli
og starfshuga þrunginn.
Báða þessa þætti má greina
í stórkvæðum þeirra Helga
Valtýssonar („Óður moldar-
innar“) og Sigurðar Arn-
grímssonar („Austurland").
Framfarahugurinn frá fyrir-
stríðs-árunum er og sterkur
í kvæði Ríkarðs Jónssonar,
„Austurland“ (1912):
Aðeins þjóðin vildi vakna,
vinna og sýna hver hún er.
Ei vér þurfum Ameríku,
yrkjum, plægjum land og
mar!
ísland gefur gull við slíku....
Aftur á móti er hinn ljóð-
ræni tónn einvaldari í kvæð-
um Sveins Sigurðssonar;
hann yrkir líka sonnettur
(eins og Smári), en sonnett-
urnar hafa síðan á dögum
Jónasar Hallgrímssonar bú-
ið yfir miklum ljóðtöfrum
(kvæði 1913—19).
Kvisl af þessu ljóðræna
flóði voru grátljóðin, sem
voru hæstmóðins meðal hinna
ungu skálda um 1920. Hér er
Sigurjón bóndi Jónsson í
Snæhvammi fulltrúi þeirra
eins og kvæðin „Brot úr
Niflungaljóðum" og „Sólar-
leysi“ bera vott um.
Þótt kynlegt megi virðast
bera þessi austfirzku ljóð litt
eða ekki merki hins róttæka
boðskápar hinna Rauðu
Penna frá áratuginum 1930—
40, og það þótt leiðtoginn
Kristinn E. Andrésson væri
Austfirðingur frá Eskifirði.
Þó er ekki svo að skilja, að
ekki hittist slíkur ádeilu-
tónn, einkum hjá hinum
yngri skáldum, og er það að
vonum. Þannig segir Þor-
steinn Valdimarsson um þetta
líf:
Sumum finnst til þess sárt
að hugsa,
sumum gaman —
að einhverntíma verði enda
skipti
á öllu saman.
Hér hefir nú hitt og ann-
að verið til tínt um Aldrei
gleymist Austurland, og er þó
síður en svo að bókin hafi
verið athuguð frá öllum
köntum.
Til dæmis gæti það verið
fróðlegt að athuga hvemig
skáldin skiptast á sveitirnar,
eða hví nokkrar sveitir hafa
orðið útundan, eins og Mjói-
fjörður, Norðfjörður og Beru
fjörður. Hygg ég, að það sé
hiklaust tilviljun. í Beru-
firði bjuggu, þegar ég þekkti
til, tveir skáldbræður, Guð-
mundur og Hallur Guð-
mundssynir. Átti hinn fyrr-
nefndi margt barna og væri
þeim illa úr ætt skotið, ef
eitthvert þeirra yrkti ekki.
Ef litið er á uppruna skáld
anna, virðast flest vera úr
irsson prófessor.
Vopnafirði (9), þar næst úr
Loðmundarfirði (7) og Breið
dal (7). Má vera, að kunn-
ugleiki Helga í Loðmundar-
firði valdi því, hve tiltölu-
lega margir eru þaðan úr
jafn lítilli sveit, því að Helgi
er sjálfur Loðmfirðingur.
Hinsvegar hefði ég ekki vit-
að, að svo mörg skáld væru
í Breiðdal, þótt ég væri þar
kunnugur.
Ef litið er á fjölda skáld-
anna, sem enn búa og yrkja
heima í sveitunum, þá eru
þau flest 5 á Jökuldal, í Hró-
arstungu, á Vopnafirði og í
Breiðdál.
Ennþá fróðlegri en sveit-
festin eru ættartengslin. Hef
ir nóg verið skrifað hér að
framan til að benda á það:
um vopnfirzku skáldin af
ætt Hallgríms í Stóra-Sand-
felli — og um skáldætt Guð-
finnu í Teigi. Margt merki-
legt mundi koma í Ijós, ef um
það væri fjallað af kunnug-
um rnanni og fróðum, eins og
Benedikt Gíslasyni, en ég á
ekki innangengt í ættartölu-
bækur sr. Einars Jónssonar
á Hofi.
Af skáldum vestan hafs
hefi ég minnzt á Einar Pál,
en ekki Gísla Jónsson bróð-
ur hans, sem á hér fallegt
kvæði, „Fardagar". Eigi held-
ur hefi ég minnzt á Hjálmar
Gíslason, bróður Þorsteins
Gíslasonar skálds. Austan
hafsins eru systkinin í Heið-
arseli, Arnheiður og Einar H.
Guðjónsson; systkinin þrjú á
Ásgeirsstöðum, en Jón Guð-
mundsson kvað vera föður-
bróðir þeirra. Þá er Knútur
Þorsteinsson, systursonur
Helga Valtýssonar.
Mér nærtækari og kunn-
ugri eru skáldin í Breiðdal.
Þau systkinin Þuríður og Har
aldur Briem voru börn Ólafs
Briem í Eyjum, en Haraldur
Briem faðir hans var albróð-
ir Valdimars skálds og vígslu
biskups. Hygg ég, að þeir
feðgar Haraldur og Ólafur
hafi báðir verið skáldmæltir.
Jón Björgólfsson, bóndi á
Þorvaldsstöðum, er albróðir
Sigurðar Björgólfssonar,
kennara á Siglufirði, er skrif
að hefir leikrit fyrir börn.
Systir þeirra var Björg, móð-
ir Páls Jóhannessonar bónda
í Stöð, en faðir hans, Jó-
hannes frá Skjögrastöðum,
var líka prýðilega hagmælt-
ur og orðheppinn. Sigurjón
bóndi í Snæhvammi er skyld
ur þessum mcnnum að frænd
semi.
Þær Guðný Jónasdóttir og
Sigríður Þórðardóttir eru og
skyldar, báðar í ætt við
Benedikt gamla Þórarinsson,
hinn mikla bókamann.
Loks má minna á hina al-
kunnu frændsemi þeirra Þór-
unnar Ríkarðsdóttur, Rík-
arðs Jónssonar og Richards
Beck.
Að lokum gæti verlð fróð-
legt að athuga aldursröð
skáldanna og hefi ég því rað-
að þeim hér eftir áratugum:
1860—70: 4; 1870—80 16;
1880—90: 10; 1890—1900: 14;
1900—10: 15; 1910—20: 7;
1920—30: 6; 1930—: 1.
Sjálfsagt er ekkert leggj-
andi upp úr hinni lágu tölu
skálda eftir 1910; þar eru ef-
laust mörg kurl ókomin til
(Framhald á 6. síðu.)
VILLIMINKUR er orðinn plága
hér á landi. Það er staðreynd, sem
ekki verður móti mælt. Þó að
menn vilji gera sig að fífli með
því að þræta fyrir það, að villtur
minkur sé skaðræðisdýr, bætir það
ekki málstað hans eða breytir
neinu. Slíkt ofstæki gerir þann að
undri og athlægi, sem með það
fer, en bætir á engan hátt um
fyrir minkinum.
FRUMVARP UM BANN við
minkaeldi er nú komið langt á-
leiðis á Alþingi. Það er fram bor-
ið vegna þess, að menn vilja stöðva
útbreiðslu minka hér á landi á
þann hátí> að þeir sleppi úr búr-
um og minkaræktarmenn haldi á-
fram að ala upp villimink.
Það er að ýmsu leyti eðlilegt,
að þetta komi fram. Mönnum
finnst það tilgangslítið að vera að
reyna að eyða vililmink, ef þeir
halda, að stöðugt berist nýir og
nýir herskarar þeirra úr minka-
búri. Ein óveðursnótt getur opnað
HITT VERÐA MENN að athuga,
að þó að minkaeldi verði bann-
að, er villiminkurinn ekki sigraður
með því móti einu. Sú viðureign
hlýtur eflaust að verða bæði löng
og ströng. Og mörgum virðist hún
tvísýn, þó að allir voni, að halda
megi minknum í skefjum.
EN REYNSLAN hefir kennt
minkaræktarmönnum, að það
borgi sig betur að hafa mink í
húsum en girðingum. Það þarf allt
af þök yfir búrin, en ef þau eru
höfð úti, svo sem verið hefir, end-
ist girðing og búr ekki nema um
það bil 10 ár. Snjóar og stormar
eru girðingunum hættulegir og
það er aldrei fullt öryggi um að
minkar geti ekki sloppið úr slíku
búri. En óveðursnótt getur opnað
fyrir þeim.
NÚ HAFA TVEIR minkabænd-
ur komið sér upp minkahúsum i
nágrenni Reykjavíkur. Þau eru um
það bil að verða fullgerð. Gölfin
eru steypt og járn í veggjum og
þaki, en net fyrir gluggum og túð-
um. Eigendurnir telja, að hirðing-
in verði miklu auðveldari í húsi
en úti, auk þess endast búrin og
byggingin sjálf miklu lengur með
því móti, og ennfremur sé minni
hætta á vanhöldum. Til dæmis
megi alltaf búast við vanhöldum
ef hittist á ótíð þegar minkurinn
gýtur í búrum úti, en þar sem got-
tíminn er um mánaðamótin apríl
og maí má nærri geta hvort alltaf
hittist á blíðu.
MINKARÆKTARMENN okkar
hafa því komizt að þeirri niður-
stöðu, að minkurinn eigi að vera
húsdýr, það borgi sig bezt að
rækta hann í húsum inni. En við
þau skilyrði er auðvitað allt ann-
að viðhorf en ef hann er í búrum
og girðingum úti. Það er allt ann-
að mál að treysta húsi en girð-
ingu. Þetta nýja viðhorf gefur því
fullt tilefni tíl þess, að menn at-
huguðu, hvort ekki væri rétt að
leyfa þeim mönnum, sem nú hafa
minkabú, að halda áfram enn um
sinn, ef þeir hefðu minkabúrin
inni 1 lokuðum húsum með steyptu
gólfi og neti fyrir gluggum.
MINKAELDI Á ÍSLANDI var
byrjað í óvitaskap og það er orðið
þjóðinni dýrt, hvernig þar hefir til
tekizt. Það verður þó ekki aftur
tekið, hvað illt sem okkur þykir.
Nú þarf að einbeita sér að þvi að
reyna að halda villiminknum I
skefjum og helzt að útrýma hon-
um. En ef það tekst ekki að fækka
honum verulega, svo að hann næst
um því hverfi, sýnist það vera
gagnslítil hefndarráðstöfun, að
drepa þá tiltölulega fáu minka,
sem eru í vörzlu, sem virðist vera
fyllilega örugg.
Starkaður gamli.
Grásleppuhrogn
Ég undirritaður kaupi hreinsuð og léttsöltuð grá-
i > sleppuhrogn, hvar sem er á landinu í 50 kg. tunnum.
o
o
11 Get selt tunnur.
' i
(» Upplýsingar í síma 2586.
Sæmundur Þórðarson
\
Líkkistuverkstæði Sig. Stefánssonar
Eyrabakka, er flutt til Trésmiðju Eyrabakka og eru þar
jafnan til afgreiðslu fullsmíðaðar líkkistur án fyrirvara
Einnig smíðar Trésmiðja Eyrarbakka, eins og að
undanförnu, glugga, hurðir, eldhúsborð og skápa. gólf-
lista og fl. —
Reynið viðskiptin.
. Trésmiðja Eyrarbakka