Tíminn - 07.05.1950, Blaðsíða 4

TÍMINN, sunnudaginn 7. maí 1950
VI '
99. blað
Kartöf luinnf lutningur á síðari árum
Eftir Jón IvarsMm, forstjóra
Að undanförnu hafa sum
dagblöð í bænum birt grein-
ar um ræktun kartaflna og
innflutning þeirra til lands-
ins. Þau hafa miklað fyrir
sér og lesendunum hversu
mikill hann væri, og nefnt
tölur, sem hafa átt að færa
mönnum heim sanninn um
það, hversu ástatt væri í
þeim efnum.
Morgunblaðið 5 apríl siðast
liðinn hefir það eftir jarð-
ræktarráðunaut Reykjavíkur
bæjar, að inn hafi verið flutt
ir garðávextir og grænmeti
fyrir 3,4 millj. kr. árið 1947
og árið eftir fyrir 5,4 millj.
kr.
Mestmegnis eru það kart-
öflur, sem fluttar eru inn, og
aðarar garðafurðir, sem við
getúm á auðveldan hátt rækt
að sjálfir, og sjálfsagt er að
rækta í landinu“ segir Mbl.
að jarðræktarráðunauturinn
hafi sagt.
í forustugrein sama blaðs
16. þ. m. er fjallað um sama
efni og segir þar að síðastl.
þrjú ár hafi verið fluttar inn
„kartöflur fyrir mikið á
sjöttu milljón króna.“ Á öðr-
um stað í sömu grein spyr
blaðið: „Hvers vegna eyðum
við nær 6 millj- króna í er-
lendum gjaldeyri á þrem ár-
um til kaupa á erlendum kart
öflum?“ Blaðinu finnst meira
en litið bogið við þetta, og vill
sem von er til spara milljón-
irnar, enda telur blaðið það í
lófa lagið.
Vegna þess að þetta er
mikilsvert og mörgum hug-
leikið að vita hið rétta um
þennan innflutning og hverju
sá erlendi gjaldeyrir nemur,
sem varið er til kaupa á kart
öflum árlega, hefi ég leitað
eftir þvi í Verzlunarskýrslum
Hagstofu íslands hvern fróð-
leik þær hafa að geyma um
þau efni.
Fer hér á eftir skýrsla um
innflutning árin 1941—1949,
magn hans og verðmæti, mið
að við að kartöflurnar séu
komnar á höfn hér á landi,
jafnframt er sýnt meðalverð
á kílógramm hvert ár. Enginn
innlendur kostnaður er með-
talinn.
MeSal
Ár Smál. þús. kr. verð. kgr.
1941 2142 773,7 36 aur.
1942 enginn innflutningur
1943 2114 772.5 38 —
1944 3014 1160.3 38 —
1945 1251 697.6 56 —
1946 1500 756.6 50 —
1947 1116 529.0 47 —
1948 4806 3319 0 69 —
1949 3151 1278.0 41 —
Skýrslan sýnir að þrjú ár-
in 1944, 1948 og 1949 skera
sig úr um innflutningsynagn
og verðmæti, enda var inn—
lend framleiðsla árin á und-
an, einkum 1943 og 1947 mjög
lítil vegna óhagstæðrar veðr
áttu. Það vekur eftirtekt, að
eitt árið — 1942 — er enginn
innflutningur, enda sýna
skýrslur að uppskeran 1941
— árið áður — var sú mesta,
sem orðið hefir, eða um 125
þús. tunnur, og gerði þá
meira en að fullnægja eftir-
spurninni.
Árið 1948 varð innflutn-
ingsmagnið mest og verðmæti
innflutningsins hæst. Árið á
undan, þ. e. 1947 var hið lak-
asta uppskeruár og enn lak-
ara en 1943, og var það af-
leiðing kaldrar veðráttu og
óvenjulegra rigninga og
dimmviðris það sumar, eins
og enn er öllum í fresku
minni. í nágrannalöndun-
um var einnig mikill upp-
skerubrestur það ár, en ekki
vegna kalsa og rigninga, held
ur þurrka og hita um sumar-
ið.
Eftirspurn var þá miklu
meiri en venjulega og verðið
mjög hátt eða um 69 aurar
kgr. að meðaltali þ. e. um
50% hærra en árið á undan,
og veldu sú verðhækkun um
einnar milljónar króna meiri
þarfa í erl. gjaldeyri, en ef
verðið hefði verið likt og árið
áður.
Seinustu þrjú árin, 1947,
1948, og 1949 nemur innflutn
ingur kartaflanna 5.1 millj.
króna, en ekki nærri 6 millj.
eins og Mbl. sagði.
Rétt er að benda á það, að
verð það sem Hagstofan tel-
ur, er ekki hreint gjaldeyris-
verð, þ. e. sýnir ekki þá fjár-
hæð sem greidd er í erlend-
um gjaldeyri, heidur er flutn
ingsgjald til landsins meðtal
ið. En séu vörurnar fluttar
með Islenzkum skipum er
verulegur hluti flutningsgjald
sins íslenzkar krónur. Rétt
gjaldeyrisverð er því veruleg
um mun lægra heldur en
skýrslrunar telja og ber á það
að líta, þegar horft er á og
dæmt um hvað notað sé af
erlendum gjaldeyri til kaup-
anna.
Frásögn jarðræktarráðu-
nautarins um innflutninginn
er dálítið villandi, því hann
telur verðmætið 3.4 millj, og
5.3 millj. árin 1947 og 1948,
„mestmegnis kartöflur“ os
aðrar garðjurtir, „sem við get
um á auðveldan hátt ræktað
sjálfir“, eins og hann orðar
það. Nú er rétt aö lita á.hvaða
Nú er rétt að líta á, hvaða
vörur Verzlunarskýrslurnar
telja undir heitinu: Græn-
meti, garðávextir og vörur úr
þeim, en ráðunauturinn nefn
ir garðávexti og grænmeti.
Þær eru þessar: Laukur,
grænmeti nýtt, lagt í edik,
þurrkað og niðursoðið, baun-
ir, humall, síkoríurætur, kart
öflumjöl, mustarður, kaffibæt
ir, soyja, tómatamauk og sósa,
kryddjurtir, pressugér og þur
ger. Ekki er ég viss um, að
mönnum mundi reynast það
„auðvelt“ að rækta sumt af
þessu á íslandi. Þótt farið
væri á stað með það, er hæp
ið að þeir sem slíkt reyndu
tpldu „sjálfsagt" að halda
þeirri ræktun áfram. Sumar
þessar vörur, sem þarna eru
taldar, nema verulegu að
verðmæti. Svo er um lauk,
baunir, síkoríurætur o. fí.
Kartöflumjöl kostar einnig
allmikla fjárhæð, en það
mun ráðunauturinn telja að
auðunnið væri úr ísl. kartöfl
um, ef slík verksmiðja væri
til. Sé verðmæti þeirra vara
sem tæplega og ekki verða
framleiddar hér á landi, tekn
ar frá heildarinnflutningi í
þessum vöruflokki ársins 1947
og 1948, og þær vörutegundir
einar taldar, sem ræktanleg-
ar eru á íslandi, breytast töl-
ur þær mjög til lækkunnar,
er ráðunauturinn lét tilfæra.
Þótt kartöfluinnflutningur
seinustu ára nemi miklu og
æskilegt sé, að hann minnki
vegna aukinnar framleiðslu í
landinu, er fjarri því að hann
skipti „milljónum árlega“, og
kemur það ljóslega fram í
skýrslunum. Um leið og
minnst er á innflutningsmagn
kartaflanna á undanförnum
árum, er rétt til glöggvunar
að skýra frá uppskerumagn-
inu á sama tímabili, eins og
Búnaðarskýrslur Hagstofu ís
lends telja það.
Samkvæmt þeim hefir
framleiðslan árin 1941—1949
verið þessi:
Árið 1941 124862 tunnur
— 1942 86045 —
— 1943 53319 —
— 1944 76005 —
— 1945 84680 —
— 1946 83195 —
— 1947 46557 —
— 1948 69700 —
Skýrsla þessi ber þess vott
hversu uppskerumagnið hef-
ir verið misjafnt á þessu
tímabili og án alls efa er það
veðráttan sem veldur því
fyrst og fremst. Uppskeran
1947 er aðeins ríflega þriðj-
ungur þess sem hún var tal-
in 1941, enda voru þessi sum
ur næsta ólik að veðráttufari.
Sumarið 1943 er uppskeran
ekki helmingur þess sem var
1941 en næstu árin þar á eft-
ir eykst hún verulega. Hitt
er svo jafnframt vitað, að
fleiri ástæður koma til
greipa, sem valdið hafa
minni áhuga fyrir kartöflu-
ræktinni nú um skeið. Má
þár meðal annars telja hina
miklu atvinnu hvarvetna í
landinu og stöðugt kapp-
hlaup um vinnuaflið bæði til
framleiðslustarfa og margs
annars. Hlaut þetta ástand
að leiða til • þess að margir
hyrfu frá þeirri atvinnu-
grein, sem reynst hefir svo
óviss eins og kartöfluræktin,
og til þess, sem gaf öruggar
atvinnutekjur það árið, jafn
framt því, að menn losnuðu
við áhættu af að festa verul.
fjármagn í jarðvinnslu, girö-
ingum, áburði og útsæði, er
óhjákvæmlega varð að gera
ef rækta átti kartöflur eða
stunda slíka framleiðslu.
Aðra ástæðu til minni áhuga
fyrir kartöfluræktinni, má
án efa telja þá, að rikisvaldið
hefir haldið söluverði kartafl
anna lágu, miklu lægra en
svaraði til framleiðsluverðs
og sum árin lækkaði það því
meir sem leið á veturinn í
stað þess að þá er eðlilegt að
verðið hækki, vegna rýrnun-
ar og geymslukóstnaðar.
Fjöldi einstaklinga i kauptún
um og kaupstöðum getur
haft smágarða, sem þeir geta
ræktað í nægilega mikið af
kartöflum til heimila sinna,
og margir hafa gert þetta án
þess að hafa af þvi veruleg-
an kostnað. Hið lága og lækk
andi verð, sem fyrirskipað
hefir verið, er vafalaust rík
orsök þess að ýmsir kosta
ekki kapps um garðræktina,
þótt aðstöðu og getu hefðu til
þess.
ILLA TÓKST til hjá mér í fyrar
dag, brenglaðist hjá mér ein vís-
an. Hún er svona:
Mig vill fergja mseða og slys
má því kergju bera,
eg er erginn innvortis,
eiri hvergi að vera.
Þetta bið ég að virða á betri
veg.
HÉR KE&ÍUR ÞÁ næst seinnl
hlutinn af vísnaþætti Refs
bónda.
„EKKI GET EG á mér setið eftir
mig að senda stökur. Pyrst er þá
staka er ég kvað, eftir mannskaða-
veður nokkurt.
Tjóni hefir unnið að
aflið norðanvinda.
Ýmsir líka eftir það
eiga um sárt að binda.
Á ALDARAFMÆLI Jóns Ólafs-
sonar ritstjóra og skálds varð þessi
staka til.
Prónska lýðinn fyllti móð
frelsis rammi-slagur.
Aldrei greymist íslands þjóð
íslendingabragur.
EG KOM í kaupfélagsbúð eina
í vetur og spurði um álnavöru, en
sá að allar hyllur voru tómar.
Þá kom þessi staka, er ég lét þó
engan heyra.
Engan sé ég enn á ný
álnavöru stranga.
Bráðum margir einum í
Adams klæðum ganga.
EFTIR AÐ HAPA lesið opið
bréf Helga Ben. til Jóh. Þ. Jós.
kvað ég:
Jóhann, þér er margt til meins,
menn það eru að hvísla.
Varla gerist önnur eins
ævisferilsskýrsla.
/
ÞEGAR TÍMINN birti mynd af
Sá ég mynd af Ríkisráði í
ráðherrunum nýju með.
Eysteini þar að ég gáði,
en ég gat hann hvergl séð.
í því hót ég ekki skildi
— ei það getur talist. synd.
Spyrja aðeins eins ég vildi:
„Er það máske — felumynd“.
EFTIR AÐ frumvarpið um geng
isskráninguna hafði verið sam-
þykkt kvað faðir minn, sem er
meira en hálf niræður að aldri:
Nú er lækkað gæfugengi Garð-
arshólma.
en mýsnar tista píslarsálma.
Kettir þingsins mala og mjálma,
ÞESSI BLESSAÐI vetur er nú
senn á enda og því rétt að enda
bréfið með visum um vorið. Þessi
vorvísa er eftir föður minn.
Fjalls í skjóli foldin rjóð
fögrum kjóli skartar.
Meðan sólar geislaglóð
gjörir njólur bjartar.
ÁST MINNI Á VORINU lýsi ég
í eftirfarandi stöku.
Lóu sæti söngurinn
sifellt hressir þorið.
Ekkert kætir anda minn
eins og blessað vorið.
Svo vil ég að lokum óska ykkur
öllum i baðstofunni gleðilegs sum-
ars og þakka liðinn vetur.
í guðs friði“.
NÆSTA VÍSNAÞÁTT læt ég
biða í nokkra daga, en nú skulum
við vona að þessar vorvísur séu
birtar á réttum tima. Nú er þíð-
viðri um allt land og vonandi
verða engin vorharðindi framar að
þessu sinni, en íslenzk náttúra
blíð og' góð móðir landsins börn-
um, eins og hún hefir verið svo
oft.
hinu nýja ríkisráði kvað ég:
Starkaður gamli
Hjartans þakklæti til allra sem sýndu mér samúð
og hjálp við andlát sonar míns og bróður okkar
GUÐMUNDAR EINARS JÓNSSONAR
Guð blessi ykkur öll.
» Jóhanna Magnúsdóttir og börn.
Viðskiptamenn ♦
vorir eru beðnir að vitja garðáburðarpantana sinna ó
sem fyrst í vörugeymslu vora að Hverfisgötu 52. ||
0 “ v
|Frestið ekki lengur, að gerast
S áskrifendur TÍMANS
.UVI.t.SI\«AKlNI TtHANS ER 8)300
(Framhald á 6. siðu.)