Tíminn - 17.06.1950, Blaðsíða 16

16
TÍMINN, laugardaginn 17. júní 1950
AUKABLAÐ
Bávélar og ræktun
Framh. af 15. síðu.
sem ekki þarf að bíða eftir
árum saman, sem hægt er að
byggja á og rækta án mik-
illa erfiðleika. Svo illa er þjóð
in enn á vegi stödd í þessu
máli. Því liggur leiðin áninga
laust frá hinum afskekktu
býlum dala og stranda beint
til kaupstaðanna. Það er ekki
um fleira að velja. Aðgengi-
iegt land til byggða stendur
ekki til boða, þar sem helzt
skyldi og mest er vonin og
moguleikarnir um framtíð
búnaðarins”.
í þessum orðum, sem hér
eru tilfærð úr bók Á. G. E.,
fellst tvennt mjög athyglis-í
vert, sem ég vil ræða nokkrul
nánar. Annað er kenniug Á.l
G. E. á _því, að mýrarnar þurfij
að bíða ræstar í 10—20 ár
áður en þær eru tiltækileg-j
ar eða vit í að taka þær í
ræktun. Hitt er fullyrðing!
hans í því, að „í sveitxinumj
skorti Iand til landnáms oe:j
uýbyggðar, tiltækilegt og boð
legt Iand, sem ekki þarf að
bíða eftir árum saman, sem
hægt er að byggja á og rækta
án mikilla erfiðleika“.
Við fyrra atriðið, sem ég
hygg rétt vera, vil ég bæta
þessari athugasemd: Það gef
ur arðinn seint það fjármagn,
sem í framræslu mýranna er
lagt. Rentulaust í 10—20 ár,j
og ég vil segja meira. E. t. v.j
þurfa sumar mýrarnar að
bíða ræstar í 30 ár, 50 ár eða
hver veit hvað, áður en þær
eru góðar til ræktunar. Og
líklega þorna sumar mýrarn-
ar, a.m.k. hér á Suðurlandi,
aldrei til fullnustu, þótt vel
séu ræstar. Nú vil ég benda
Á. G. E. og öðrum mýradýrk-
endum á fræga mýri ræsta
fyrir ca. 15 árum síðan. Hún
er oftast nefnd „Síbería". Er
hún orðin þurr og tiltækileg
til ræktunar? Nei. „Síbería“
er miklu nær því að vera sú
sama mýri sem áður. Skurð-
irnir, sem grafnir voru, eru
hálfíullir nú, og meira, af
gróðri, jörð og vatni. Sann-
leikurinn er, að framræslu-
skurðir í mýrum þurfa mikið
og árlegt viðhald, ef þeir eiga
að gera sitt gagn. Það er að
segja, fjármagnið, sem í
mýraframræsluna er lagt, er
ekki aðeins rentu- og af-
rakstrarlaust í 10—50 ár, með
an bíða verður eftir mýrum
til ræktunar, heldur verður
að borga með því fjárhæðir
árlega, ef vel á að vera.
Eitt atriði enn vil ég benda
á í sambandi við þurrkun og
ræktun mýranna, sem þó
einkum gildir um Suðurland
og Borgarfjörð. Það er stað-
reynd, að flestar mýrar á
þessum svæðum þorna mjög
seint og illa, þótt þétt og vel
séu ræstar. Kveður svo rammt
að þessu, að í rigningatíð
stendur oft yfirborðsvatn í
lægðum jafnvel allt fram á
skurðbarma. Hvað veldur?
Ég vil benda á eftirfarandi
atriði: 1. Efna- og eðlisástand
mýrajarðvegsins er það sem
á Norðurlandamáli er nefnt
„Kolloid-ríkt“. Það velcfur
því, að hinar örsmáu agnir
jarðvegsins síga ekki saman,
botnfellast ekki. Vatnsgang-
ar myndast því afar seint og
illa í slíkum jarðvegi. 2. Hin-
ar tíðu og miklu úrkomur
sunnan og suðvesíanlands
valda því, að mýrarnar fá
sjaldan nógu langan sam-
Baiutiyfta í noíkun við hlrðingu í votheysturn á Setbergi
Stdðirnar, sem styðja lyflana eru settar
felldan þurrk til að þorna að;
ráði. 3. Loftslag hér á landii
er yfirleitt svo kalt, aðj
bakteríugróður nær sér aldrei
verulega á strik, þar sem rak-
inn er líka of mikill, og hinn
seigi reiðingur mýranna
breytist því seint og illa i;
mold. „Auður“ mýranna leysí
ist því lika seint og illa úr
læðingi.
Fyrir um það bil þremurj
árum síðan var birt í Tím-j
anum allglæsileg áætlun umj
ræktun á næstum cllum
Hvolsvelli í Rangárvallasýslu.'
Átti sú ræktun að vera upp-
haf á byggingu býggðahverf-j
is á þessum stað. Hugsað var|
að rækta korn, sennilega mest
bygg fyrstu árin, og þá sem
ákjósanlegan undirbúning
undir túnrækt fyrir nýbýlin,
ein 10 í hverfi, er byggja
skyldi þar. Að þessari áætl-|
un stóðu Bjarni Ásgeirsson
þáverandi landbúnaðarráð-|
herra, Pálmi Einarsson land-j
námsstjóri og Klemens Krist
jánsson tilraunastjóri á
Sámsstöðum. Af öllu því, sem
búið er að skrafa og skrá,
ræða og rita, undanfarin 30
ár um nýbýli, samvinnubyggð
ir, byggðahverfi, landnám,
nýbyggðir og hvað það nú
allt hefir verið nefnt, þá held
ég, að þessi áætlun um
Hvolsvöll hafi eftir atvikum
verið það skársta. Ef korn-
ræktin hefði tekizt eftir þess
ari áætiun, var jafnvel uxn
að ræða 10.000 tunnur korn-
franíleiðslu á ári. Það var þó
betra en ekkert í því gjald-
eyris- og innflutningscng-
þveiti, sem nú herjar land
okkar. Anna.ð atriði, ekki svo
veigalítið, var, að þarna
þurfti ekki að Ieggja eina
krcnu í framræslu, hvað þá
að bíða eftir landinu í ára-
tugi, þar til það mætti telj-
ast ræktunarhæft. En því
miður bólar ekkert á þessum
framkvæmdum enn. Hinsveg
ar er búið að ræsa mikiö mýr
ina undir Ingólfsfjalli í Ölf-
usi og strax byrjað á að vinna
hana á fyrsta og öðru ári eft-
ir að skurðir hafa verið
grafnir. En -mikið fjármagn
verður grafio í jörðu í Ölfus-
mýrinni, áður en það gefur
ávöxt.
IV.
Vinnuhestarnir.
Ég hafði mikla unun af að
lesa kaflann um jarðvinnslu
með hestum í bók Á. G. E.
Bæði ég og aðrir hafa trú-
að því um stund, að hægt
myndi að fá íslenzka bænd-
ur til að rækta vinnuhesta
og nota þá til ýmislegra bú-
starfa, svo sem títt hefir ver-
ið um aldaraðir erlendis, og
enn eru hestar ein aðaluppi-
staða vinnuafls við bústörf í
í Garðahreppi smnarið 1949.
til bráðabirgða.
flestum menningarlcndum
heims.
Nú er ég mjcg vantrúaöur
á, að íslenzkir bændur vaxi
upp í það í náinni framtíð
að ala hesta og nota þá, svo
sem stéttarbræður þeirra í
öðrum löndum. Til þessa
liggja margar ástæður. Árni
G. Eylands rekur einmitt
mjcg skemmtilega aðstöðu
íslendinga gagnvart hestun-
um í kaflanum „Landið og
hestarnir". Hann færir fyrir
því mörg söguleg rök, að eðli
legt var að svona færi um
hestarækt og hestanotkun
íslenzkra bænda. Á. G. E. er
þó enn nokkuð bjartsýnn í
þessu sambandi, þar sem
hann segir í lok áðurnefnds
kafla: „Hitt er þó meira um
vert, að sérstaklega í þeim
byggðarlcgum, sem fæst hafa
hrossin og fara bezt með þau,
er strjálingur af bændum,
sem líklegir eru til að sýna
þá skynsemd í framkvæmd-
um að nota hestaaflið frarn-
vegis til hjálpar og til að full
gera ýms þau verk, sem að
mestu eru unnin með leigð-
um aflvélum. Þær afkasta
þyngsta erfiðinu, taka þau
tök, sem lélegu hestafli er
torvelt að vinna. Um leið
verður hægra um vik að nýta
slikt afl með betri árangri
en áður var. Vandinn er ekki
að velja og hafna hestafli og
aflvélum, en samræma og
Heyinu ekið heim á s’eða.
tengja saman, þó að alda vani
og áratuga vanræksla í
hrossaræktinni geri kost hest
anna minni hjá oss, sarnan
borið við aflvélarnar, heldur
en hjá öðrum þjóðum. Þann-
ig horfir málið við í hinni
nánustu framtíð".
V.
Bókin.
Það væri vissulega freist-
andi og sannarlega þess virði
að rita mikið um bók Á.G.E.
„Búvélar og ræktun“. Bókin
er að flestu leyti snilldar-
verk. Árni vill ekki kalla hana
búvélafræði, heldur ekki
kennslubók, en helzt hand-
bók og lesbók. Hún er áreið-
anlega eitthvaö af þessu öllu.
Og hún er meira. Hún er
saga. Saga um hraðþróun,
raunar byltingu í bútækni
og ræktun íslenzkra bænda.
Við skulum kalla hana
fræðslubók. Það nafn mun
hún geta borið hvernig sem
á er litið.
Útgáfan er öll hin prýði-
legasta, mikið og gott mynda
val, fjöldi úrvalsmynda.
Mennipgarsjóður á að vaxa
af þessari bók, bæði að aur
og áliti.
Ýmsir bænaur hörmuðu
það, er Árni G. Eylands hætti
að hafa virkar leiðbeiningar
með höndum um val og inn-
kaup búvéla, svo sem hann
hafði um mcrg ár, er hann
var starfsmaöur Búnaðarfé-
lags íslands og Samb. ísl.
samvinnufélaga. Ennfremur
þótti mörgum missir að Árna
frá Áburðareinkasölu og
Grænmetisverzlun ríkisins,
svo og búnaðarblaöinu Frey.
í þessu sambandi mætti
segja: „Fátt er svo með öllu
illt“ o. s. frv, Því ég efast um,
að nokkur tök hefðu verið á
því fyrir Árna að ljúka þessu
mikla ritverki um búvélar og
ræktun í „tómstundum" með
áðurnefndum störfum. Það
skiptir vitanlega heldur aldrei
höfuðmáli, né ræður úrslitum
um verk manna, hvaða
stöðu þeir hafa í þjóðfélag-
inu. Hitt verður að lokum
þungamiðjan i lifi hvers borg
ara, af hvað miklum þegn-
skap hann vinnur landi sinu
og þjóð.
Enginn íslendingur hefir
fylgzt betur með þróun og
scgu búvélanotkunar ís-
lenzkra bænda og búvélatækn
inni yfirleitt i þeim löndum,
sem við megum mest af læra
í þessum efnum, en Árni G.
Eylands. Ræktunarmálin
verða heldur ekki frágreind
í þessu sambandi. í síðasta
og stærsta áhlaupinu, sem
gerist með hingaðkomu
heimilis hjólatraktorsins,
beltatraktoranna og skurð-
grafanna vita allir, að Árni
G. Eylands á snarasta þátt-
inn, Enda þótt höfundur um
ræddrar bókar hafi vandlega
sniðið sinn eigin þátt frá þró
un þeirra mála, sem þar eru
rædd, yrði það ekki hægt, ef
saga búvélanotkunar á ís-
landi yrði skráð hlutlaust.
Á.rni G. Eylands hefir nú
enn á ný unnið mikið og að-
kallandi nauðsynjaverk í
þágu bændastéttarinnar með
ritverki sínu, „Búvélar og
ræktun". Ég flyt honum
þakkir mínar fyrir verkið, og
ég veit, að margir munu und
ir taka.
Runólfur Sveinsson.