Tíminn - 23.06.1950, Blaðsíða 5

134. blað
TÍMINN, fbstudaginn 23. juni 1950
5
Föstud. 23. júní
Hættulegir raenn
Þjóðviljinn gerir nú nm
Kkeið talsvert að því að tala
rm það, sem hann kaliar „ný-
nasisma" á íslandi. Þykir
honum það næsta kviðvæn-
legt, að menn, sem höfðu sam
úð með Þjóðverjum á stríðs-
árunum, skuli enn vera hér
fyrir mold ofan og ýmsir
njóta nokkurs trúnaðar.
Tíminn hefir enga ástæðu
til að ganga i vörn fyrir
Hitler eða fylgismenn hans.
Alla tíð hefir þetta blað tal-
að máli lýðræðis og frelsis og
aldrei dekrað við nasistana.
— En það er undarlegt, að
Þjóðviljinn skuli þora að tala
eins og hann gerir.
Þeir menn. sem Þjóðviljinn
foræmir nú harðast, eru
gamlir bandamenn hans, þó
að þeir létu reyndar litið á
sér bera þegar nasistunum
lá mest á. En aldrei skyldi
það gleymast. að þegar óvæn-
legast horfði fyrir lýðræðis-
öflunum i síðustu styrjöld,
var það eitt blað á íslandi,
sem talaði gegn þeim. Það
blað var Þjóðviljinn.
Þegar nasisminn hafði brot
ið Holland og Belgíu, Dan-
mörk og Noreg undir sig,
Frakkland var fallið og komið
á hans vald og brezki herinn
hrakinn til heimalands síns
illa vopnum búinn, var eitt
blað á íslandi, sem krafðist
þ*ess, að íslendingar gengju í
lið með Hitler og framleiddu
nauðsynjar fyrir ríki hans.
Þetta blað var Þjóðviljinn.
Þegar lýðræðisöflin stóðu
höllum fæti þar sem þau
börðust fyrir tilveru sinni,
átti nasisminn sér á íslandi
flugumenn, sem komu að
baki lýðræðissinnum. Þeir
þóttust svo sem ekki vera
nasistar þessir menn, en þeir
heimtuðu samt, að málstað-
ur nasistanna yrði studdur
á örlagastundu. Þessir flugu-
menn voru Þjóðviljamennirn
ir.
Það hefir aldrei verið veg-
ur til virðingar á íslandi, að
tigna og lúta þeim sterka,
meðan hann má sín betur,
en hrækja á hann fallinn.
íslendingar kalla þá skríl,
sem árum saman öskruðu til
dýrðar einræðisherranum
ítalska, en svivirtu lík hans
þegar hann var liðinn. Slíkir
menn hljóta fyrirlitningu en
ekki traust eða sæmd.
Það hefir heldur ekki ver-
ið álitsauki eða virðingarveg-
ur hingað til hér á landi, að
svívirða sérstaklega gamla
samstarfsmenn og vopnabræð
ur fyrir sameiginlega viðleitni
þó að hún hafi misheppnast.
íslenzka þjóðin skilur það
væntanlega, að þeir, sem eru
hættulegir frelsi hennar og
lýðræði, eru mennirnir, sem
fyrirlíta persónuleg réttindi
og hylla einræðisstjórn meiri
hlutans og einhliða flokks-
ræði hverjum nöfnum sem
nefnist. Mennirnir sem þjóð-
in verður að varast að efla
til áhrifa eru þeir, sem tigna
ofbeldið. vilja löghelga og
lögvernda sinn málstað, sitt
álit og sín völd og banna öðr-
um að bera fram tillögur. Það
Frelsisbaráttan er eilíf
Ræða IIci;»a Bcnediktssonar 17. jiiní i
Vcstmaniiaeyjum
Hannes Hafstein kvað í' getur tekizt og þarf að tak-
aldamótaljóðum sínurn: ast.
Þjóðin er nú á gelgjuskeiöi,
Starfið er margt, en eitt er I henni er líkt farið og unglingi
bræðrabandið, sem hefir eins og kallaö er,
boðorðið hvar sem þér í fylk-
ing standið,
hvernig sem stríðið þá og þá
er blandið,
það er að elska, byggja og
treysta á landið.
Á þjóðhátíðardegi íslend-
inga 17. júní, er minnst fæð-
ingardags Jóns Sigurðssonar,
mannsins, sem raunhæfastan
þátt hefir átt í því, að ís-
lendingar endurheimtu frelsi
sitt.
Síðasta þættinum í ytra
formi endurheimtu stjórn-
málalegs frelsis lauk 17. júní
1944, þegar ísland var við-
urkennt sjálfstætt ríki.
En frelsisbaráttan er marg
þaött, menningarleg, stjórn-
arfarsleg og fjárhagsleg.
Frelsisbaráttan er eilíf eins
og tilveran öll, og henni á og
aldrei að ljúka. Frelsisbarátt-
an er og verður alltaf snar
þáttur i daglegu lífi hvers
manns. Á dögum eins og þess
um, þegar fólk almennt tek-
ur sér hvíld frá daglegum
störfum, þá er sérstakt tæki-
færi til þess að staldra við
og líta til baka yfir farinn
veg og horfa fram á braut-
ina. Að visu sjáum við
skammt aftur og lítt fram,
þar sem Skuld skyggir fyrir
sýn.
Á liðandi stund ber mikið
á gagnrýni þess skipulags, er
þjóðin hefir búið sér. Talað
er um dýrtíð og atvinnuöng-
þvéiti, einkum við sjávarsíð-
una. Verðfall og sölutregðu
á útflutningsvörum lands-
manna og þverrandi atvinnu.
Og ríkisbáknið, þ. e. starfs-
lið hins opinbera er almenn-
íngi þyrnir í augum. Undan-
farinn áratug hefir íslenzka
þjóðin búið við mesta efna-
hagslegt góðæri sem yfir
landið hefir gengið, en sá
skuggi hvílir yfir því góð-
æri, að það er fyrst og fremst
til orðið vegna blóðs, tára og
eyðileggingar annars staðar í
heiminum, og nú lifir þjóðin
á erlendu gjafakorni.
Frelsisbarátta okkar er
skammt á veg komin, meðan
þjóðin getur ekki brauðfætt
sig, nema styrjaldir og eyði-
legging geysi annars staðar
í heiminum. íslenzku þjóð-
inni er það þess vegna brýn
nauðsyn og skylda að skipa
innanlandsmálum sínum
þannig, að hún geti sem mest
staðið á eigin fótum atvinnu
lega og fjárhagslega. Þetta
tekið cl snemma og ört út
líkamlegan vöxt, en andleg-
ur þroski ekki verið jafn
hraður að þróun.
Á undanförnum fjárhags-
góðærum hefir þjóðin aflað
sér mikillar gnægðar margs-
konar véla og tækja, skip
verið byggð og keypt og húsa
kostur landsmanna stór auk-
inr. og bættur. Reiðufé er
hins vegar horfið í bili.
Slikar ráðstafanir skipta
eðlilega skoðunum manna,
sumir telja of hratt farið í
framkvæmdunum, en aðrir
störfum, jafnvel þeim, sem
Jæpst eru Jaunuð, og stfni
þetta, svo ekki verði um deilt
„oiiv 6eii ser lyiiilega ljóst,
að þcir, sem þessi störf
stunda, eiga að öllu saman-
lögðu v ð betri lífskjör að
búa en flestir aðrir. En fram-
hjá þvi verður ekki gengið,
að það veltur á því að nægi-
lcga margir fáist til þess á
hverjum tíma að sækja afla-
föng í greipar hafsins og
erja moldina, að þjóðfélag-
ið geti haldið uppi fjölmennu
starfsliði. Auk þess, sem fæst
af hinum grófgerðari fram-
Jelðslustörfum. verða fram-
kvæmd með árangri.nema af
harðgerðu dugnaðarfólk.i
Þess vegna er það mesta
atvinnuöryggið, líka fyrir
starfslið hins opinbera, að
þannig sé búið að framleiðslu
stéttunum til lands og sjáv-
ar, að sérstaklega þau fram-
leiðslustörfin, sem undirstaða
framleiðslunnar hvílir á, séu
og verði arðgæf og eftirsókn-
arverð, bæði i samræmi við
of hægt, en kapp er bezt með þjóðfélagslega þýðingu þeirra
forsjá.
En það reynist mörgum
mestur vandi að geyma feng-
ins fjár, og á næstu árum
reynir á það hjá íslending-
um að koma nothæfu skipu-
lagi á notkun og rekstur
hinna nýju og dýru tækja
sinna.
Á þrettándu öld glötuðu ís-
lendingar frelsi sínu vegna
innbyrðis sundrungar, sem
róið var undir af erlendum
öflum. Frelsinu fylgja skyld-
ur samtímis og það skap-
ar réttindi. Það, hversu tekst
að varðveita frelsið, byggist
á daglegri breytni hvers ein-
asta þjóðfélagsþegns.
Á þjóðveldistímanum sköp-
uðu ættirnar í landinu hlið-
stæðan sess og stéttirnar og
stéttarfélögin nú. Innbyrðis-
barátta og hjaðningavíg ætt-
anna kom landinu þá undir
erlenda kúgun.
Stéttirnar þurfa nú að gæta
hófs um innbyrðis keppni ef
vel á að fara. Sú skoðun er
almenn meðal þeirra. sem að
framleiðslu vinnna bæði til
lands og sjávar, aö ríkisbákn
ið sé að sliga þjóðfélagið fjár
hagslega.
erfiði, áhættu og vinnutíma-
lengd.
En ríkisbáknið verður ekki
minnkað á annan hátt en
þann, að fækka starfsliði rík-
isins og draga úr opinberri
íhlutun, ásamt því að gera
ríkiskerfið allt einfaldara og
ódýrara í meðförum.
Það er eðlileg krafa, að
ætlast til tilsvarandi vinnu-
tínia og hliðstæðum afköst-
um hjá starfsmönnum í op-
inberri pjónustu, eins og hjá
vel reknum einka- og félags-
fyrirtækjum, samtimis og ætl
ast verður til þess, að opin-
berir starfsmenn verji starfs
kröftum sínum til þess að
vinna þau störf sem þeir
taka laun fyrir og sé þá jafn-
framt óheimilt að taka að
sér umfangsmikil aukastörf
samhliða aðalstarfinu.
VitanJega er það þjóðfélag-
inu fyrir bezt.u, að búa vel að
starfsliði sínu, en opinberir
starfsmenn eiga almennt að
skilja það, að þeir eru þjón-
ar í þjónustu lands og þjóð-
ar. en ekki setulið í hersetnu
héraði.
Mikið af þeim erfiðleikum,
sem nú er við að stríða hér-
Fjárlögin eru glöggt dæmi lendis, eru heimaalin vand-
þessa ástands, þar sem út- ræði, við ráðum að vísu ekki
gjöld ríkisins nema hærri við verðJag á erlendum mörk
upphæð, heldur en horfur
eru á að útflutningur lands-
ins í heild nemi.
Meðal erfiðisvinnumanna,
sem lítið eða ekkert atvinnu-
Öryggi hafa, ef út af ber í
framleiðslunni, er á það
bent, að opinberum starfs-
mönnum sé tryggð föst vinna
vetur og sumar, að vinnu-
skilyrði þeirra séu hæg og
vinnutíminn miklu styttri
heldur en hjá öðrum stétt-
um.
Þessu til áherzlu, ér svo á
það bent, að mikil eftirsókn
er jafnan eftir opinberum
er þetta virðingarleysi fyrir
einstaklingsrétti og persónu-
frelsi, sem er meinsemdin,
sem varast verður.
Þjóðviljamenn þurfa ekki
að halda, að þeim takist að
fela eða láta gleymast að-
dáun sjálfra sín á ofbeldinu,
þó að þeir geri hróp að ein-
hverjum öðrum. Og þegar
þeir rifja upp pólitlska skoð-
un manna fyrir 10 árum og
áfellast þá sem studdu Hitl-
er, rifjast það enn upp fyrir
Hitlers og nasismans á Is-
landi.
Þjóðviljinn er þvl að vinna
gegn sér og sínum mönnum
á töluvert áhrifaríkan hátt,
þegar hann minnir þjóðina á
að varast þá menn, sem sú
ógæfa henti að reka erindi
nasismans hér á landi og
veita riki Hitlers fulltingi.Slík
ir menn þurfa sannarlega að
sýna ótvíræð yfirbótamerki
áður en þeir eru verðugir
trausts á sviði stjórnmálanna
| þjóðinni, að þeir voru sjálfir I þó að góðir geti verið að öðru
I beztu liðsmenn og þjónar-l leyti.
uðum, en við ráðum innan-
lands skipulagi atvinnuhátta
okkar og getum hagað þeim
haganlegar en nú er gert.
íslend'ngar eiga aðgang að
fiskauðugustu veiðistöðvum
veraldarinnar og islenzka frjó
moldin geymir ótæmmdi
verðmæti og möguleika.
Ennþá er lögð megin á-
herzJa á það í íslenzkum at-
vinnurekstri og framleiðslu,
að hafa framleiðslumagnið
sem mest, en minna hirt um
gæði og verðmæti. — Á þessu
þarf að verða breyting. Aðal-
viðfangsefni í sjálfstæoisbar-
áttu íslendinga á næstu ár-
um. er að öðlast fjárhags-
legt og andkgt.sjálfstæði, og
viðhalda hvorutvcggja.
Það á að koma framleiðslu
útflutningsvara okkar, fiskn
um, aftur í þann sess vöru-
gæða, sem hann hefir áður
notið. Sama máli gegnir um
aðrar framleiðsluvörur okk-
ar. Nafnið, „íslenzk fram-
leiðsla“ á að'verða örugg
trygging vörugæða og vöru-
vöndunar. Þá mun fljótt fær-
ast í horf um fjárhagslegt
sjálfstæði okkar.
Andlega frelsinu viðhöltí-
(Framhald i 6. tlOu.)
Nýrækt hafsins
Eitt af fyrstu verkum nú-
verandi ríkisstjórnar var að
gefa út tilskipun um, að all-
ir flóar og firðir fyrir Norður
landi skyldu vera alfriðaðir
fyrir botnvörpum, dragnót-
um og útlendum veiðiskip-
um frá 1. júní 1950. Fyrir-
mæli þessi eru því þegar geng
in í gildi. Er hér um mikið
svæði að ræða, sem nú verð-
ur á þennan hátt friðað ut-
an hinnar fyrri landhelgi, því
að hingað til hefir hið ófrið-
aða svæði náð yfir veruleg-
an hluta af miðbiki hinna
breiðari fjarða, en auk þess
er hin nýja varnarlína dreg-
in 4 sjómílur utan við minhi
fjarðanna, og við það færist
cnn út til muna hið friðlýsta
svæði.
Á síldveiðunum verða nú
miklu færri skip en undan-
farið á miðunum á Húnaflóa,
Skagafirði, Skjálfanda, Öxar
firði og Þistilfirði. þar sem
öll erlend skip eiga að halda
sig utan varnarlínunnar, það
er að segja, ef varzia land-
helginnar tekst svo sem von-
ir standa til.
. . Ráðstöfun sú, sem hér er
um að ræða er fyrst og fremst
gerð til verndar hinum verð-
mætu fiskstofnum á land-
grunni íslands og jafnvel víð-
ar í Norðurhöfum, og ætti
því að vera sameiginlegt
áhugamál öllum þjóðum, sem
fiskveiðar stunda hér á norð
urslóðum. Er þess því að
vænta, að þær viðurkenni og
virði þær reglur, sem settar
hafa verið og stuðli að því að
stjórnendur fiskiskipa á
þeirra vegum geri hið sama.
Mega þær og sjá, að íslend-
ingar sjálfir vilja hér nokk-
uð á sig leggja, þar sem is-
lenzkir botnvörpungar og
dragnótabátar verða nú einn
ig að hverfa með veiðarfæri
sín af hinum nýfriðlýstu mið
um. En fyrir marga drag-
nótabáta að minnsta kosti er
hér um alltilfinnanlega ráð-
stöfun að ræða. Þó munu nú
þeir íslenzkir aðilar, er hér
eiga hlut að máli, yfirleitt
sætta sig við þá takmörkun,
sem nú verður á atvinnu-
rekstri þeirra í von um að
það vinnist upp, er stundir
líða.
En auk þess óhagræðis, sem
sumir fiskimenn kunna að
líða af þessum ráðstöfunum,
er þess ekki að dyljast, að af
þeim getur orðið all mikill
kostnaður fyrir ríkissjóð. Hið
friðlýsta svæði er nú miklu
stærra en áður, og allt þettá
svæði þarf að verja. Skip þau
er landhelgisgæzluna annast,
þurfa að geta verið á ferð um
allt þetta svæði nægilega oft
til þess, að erlend fiskiskip
og þau fiskiskip innlend, sem
þar er óheimil veiði, áræði
ekki að brjóta settar reglur
eða verði að öðrum kosti lát-
in sæta ábyrgð fyrir. Því að-
eins kemur friðlýsingin að
haldi, að þetta takizt.
Reyndur skipstjóri lét þau
orð falla, er tllskipun ríkis-
stjórnarinnar varð kunngerð,
að nú hefði komið sér vel að
hafa hraðbátana þrjá, sem
keyptir voru af brezka flot-
anum i stríðslokin fyrir lægra
verð samtals en „María Júlía“
ein kostaði, en var skilað aft
ur, sem kunnugt er, af því að
sumum virtist þeir óþægileg
(Framhald i 6. slðu.)