Tíminn - 17.11.1950, Blaðsíða 4

TÍMINN, föstudaginn 17. nóvember 1950.
257. blað
Tíllögur um atvánnumál III:
Ahrif gengishreytinga á
kaupmátt launanna
jctoug gengisskráning minnk-
ar Iramleiðsluna.
ákai nú frekar minnst á
joað atriði, af því sem að fram
un nefir verið sagt, sem hætt
<-;r vió að mörgum verði til
asteytingar, en það er:
Áhrif gengisbreytinga á
jcaupmatt iauna.
Sii. aimennasta mótbáran
gegn rettri gengisskráningu
'-r sú, a? iækkað gengi ís-
en?ki peninganna rýri kaup
n; -t iaunanna. Þessi kenn-
ing er sprottin af því, að
nenn hugsa ekki reiknings-
iæmið t,ii enda, en líta á ein
angruð fyrirbrigði, sem í
jpessu tilfelli er villandi.
öú hugmynd, að ætla sér
að viðhalda kaupmætti ís-
ienzkra launatekna almennt
:neð því að viðhalda röngu
gengi, er álíka skynsamleg
'íins og ætla sér að lækka
•;erð a dúk með því að reikna
verðið á ívafinu á dúknum t.
d. helmingi lægra en það
kostaði raunverulega, en
'aækka svo verðið á uppistöð
'inm, sem næmi lækkuninni
á ívafinu, þarínig að heildar-
verðið á dúknum yrði það
,>ama. Þjóðin fær aldrei aneiri
eekjv.r til neyzlu, þegar til
jvengdar lætur, heldur en sem
,vvarar r'ramleiðslu hennar af
vórum og þjónustu. Meiru
^et r hún ekki skipt með
aér. Ef kaupgeta er nægileg
til þess að allar vörurnar og
oJl þjónustan verði keypt, þá
ér þar með öllu skipt, sem
jaægt er að skipta og þjóðin
jaefir iengið það, sem hún
getur fengið.
Svo aftur sé vikið að dæm
inum um ívafið og uppistöð-
una, og ef við nú hugsum
okkur, að einhverjum laga-
: egium um óeðlilega lágt verð
a íváfi væri framfylgt, myndi
svo íara, að einhiferjir myndu
: ara að nota ívaf sem uppi-
stöðu, en þá mundi marga
:;aia að vanta ívafið í uppi-
stöðu vefja sinna, þannig að
cakmarkast mundi eðlileg
::ra nieiðsla á dúkum. í þessu
dæmi er innlenda framleiðsl
an uppistaðan, en erlenda
gjaldevrisvaran ivafið. Það
,em skeð hefir hér — og er
alltaf að ske — er, að þetta
Ivaf er misnotað vegna þess
að það er of ódýrt. það er
notað sem uppistaða, þ. e. a.
s. eriend gjaldeyrisvara er
notuð í stórum stíl þar sem
nota ætti innlenda fram-
ieiðslu, sem síðan veldur vönt
un á ívafi þ. e. a. s. erlendri
gjaldeyrisvöru, sem verður
til bess að margur vefurinn
•ar íslenzkum möguleikum
verður óofinn.
Ef til vill verður þetta með
gengiskráninguna enn
gleggra, ef við hugsum okk-
r ennþá rangari gengisskrán
ing i en nú á sér stað og
ætiuð m okkar að auka kaup
mátt launanna með því. Segj
im t. d. að sterlingspundið
væri skráð á 10 krónur. Þá
myndi ekki vanta, að sykur-
inn-og hveitið og hvað ann-
■ ð, sem keypt er erlendis frá
yro ódýrt. Verkamaðurinn
þyríti bá aðeins að verja
mjög iitium hluta af launum
Eftir Kristjián FriHriksson
um vil kaup
ví rj
vörum og hefði þá þeim mun
meira af tekjum sínum til
kaupa á öðrum vörum. Ekki
myndi þó heildarmagnið af
þessum vörum aukast við
þetta og ekki myndi heldur
innlend framleiðsla aukast,
i svo það magn, sem skipt
' yrði milli þjóðarinnar eftir
penginatekjum hennar
myndi ekki aukast. Augljóst
er, að verðlagið á öllu því
innlenda og því af gjaldeyris
vörunum, sem kæmist yfir á
svartan markað myndi
hækka sem næmi lækkuninni
á hinum gjaldeyrisvörunum.
Neytandinn væri því sízt
nær markinu eftir en áður,
og auðvitað miklu verr sett-
ur en áður, vegna alls þess
glundroða og framleiðslu-
truflana, sem slíkt hlyti að
leiða af sér.
Neytandinn dæmi sjálfur.
Höfuðatriðið er, að menn
venji sig við þá hugsun, að
íslendingar hafa ekki skil-
yrði til að búa við miklu
hærra neyzlustig en ná-
grannaþjóðirnar. í bezta
falli getur okkur .tekist að
afla okkur allrar sömu tækni
til framleiðslu, eins og þær
hafa. Það ættum vér að geta
gert, því oss stendur til boða
að kaupa á heimsmarkaðin-
um allar sömu vélar og hrá-
efni á sama verði og þær
kaupa þessa hluti. Þess vegna
eigum við auðvitað að skrá
gengi meðallaunanna (þ. e.
peningagengi vort) eftir sams
konar launum viðskiptaþjóð
anna, þ. e. a. s. ef eitt £ er
meðaldaglaun Bretans, þá á
eitt £ að vera skráð á dag-
laun íslandingsins (60—70).
Þá verður hér nógur gjald-
eyrir, mikil framleiðsla og þá
myndast samkeppni milli
verzlananna og framleiðend-
anna um kaupgetu verka-
mannsins og þá fyrst en ekki
fyr eru sköpuð skilyrði til
þess að raunverulegur kaup-
máttur launanna aukist, ekki
sízt vegna þess, að við það
eykst framleiðslan. Neytand-
inn á að dæma um það sjálf
ur hvaða vöru hann telur sér
mikilsverðast að fá og hann
hefir betri aðstöðu til að
dæma um sínar eigin þarfir
heldur en nokkur nefnd get-
ur haft, hversu vitrum og vel
viljuðum mönnum sem sú
nefnd væri skipuð.
„Fjórtánda milljóna-
hundraðið.“
Enn eitt dæmi skal tekið,
sem sýnir hversu skaðleg
hin ranga gengisskráning er
þjóðarbúskapnum og hversu
gjörsamlega tilgangslaus hún
er í þá átt að halda uppi
kaupmætti launateknanna
sem mun þó almennt talin
hin helzta réttlæting hennar.
Hugsum okkur, að peninga-
tekjur þjóðarinnar væru t.
d. 1400 milljónir eitthvert ár
íð. Öll þessi kaupgeta leitar
útrásar á einhvern hátt. Ef
við hugsum okkur ennfremur
að kaupgetan þyrfti ekki að
vera nema 1300 milljónir, til
þess að öll framleiðslan á vör
um og þjónustu yrði keypt á
réttu verði, þá er augljóst, að
fj órtánda milljónahundraðið
fer á svarta markaðinn í
einni eða annari mynd, t. d.
til að yfirkaupa hús,húsaleigu
vinnu eða einhverja þá vöru,
sem nú selst á svörtum mark
aði beint og óbeint.
Ef við nú hugsum okkur, ,að
gengi krónunnar væri breytt
í rétt horf, en kaupið ekki
hækkað, þá mundi þetta 14.
milljónahundraö fara til
þeirra, sem nú vinna að gjald
eyrisöflun, en það myndi
örfa gjaldeyrisöflunina og
framleiðsluna yfirleitt og
einmitt á því er mest þðrf.
Aftur á móti mundi þetta
milljónahundrað ekki lenda
í vösum svartamarkaðssalans
í báðum tilfellum skiftir
þjóðin með sér allri sinni
framleiðslu og þjónustu, en
aðeins er á milli þess að
velja hvort menn vilja
heldur láta framleið-
anda gjaldeyrisvörunnar fá
sambærilegt verð við það, sem
erlendir stéttabræður hans
fá, og sem hann óhjákvæmi-
lega þarf ,til þess að geta
haldið framleiðslu sinni á-
fram, eða hitt, að taka upp-
hæðina af útgerðarmannin-
um, sjómanninum eða bónd-
anum og fá hana í hendur
svartamarkaðssalans, t. d.
þess ,sem selur húsnæði og
hús á svörtum markaði í
skjóli innflutningshafta á
byggingarefni, svo eitt dæmi
sé nefnt.
Ótímabærar kauphækkanir
eru kjaraskeröing.
Niðurstaðan af því, sem hér
hefir verið sagt, er því sú, að
hinar ótímabæru kauphækk-
anir megna alls ekkert í þá
átt að bæta kjör fólkksins, en
leiða aðeins af sér gengisfell
ingar, sem gera þá ríku rík-
ari, en fátæka rgenn og bjarg
álnamenn fátækari og trufla
auk þess framleiðsluna og
minnka hana - og eru því ber
sýnilega kjaraskerðing fyrir
launþegana.
Það sem þarf því að gera,
er að byggja upp atvinnurek-
endasamtök í landinu, með
atbeina ríkisstjórnar og lög-
gjafarvalds. Atvinnurekenda-
samtök, sem séu fær um að
standa á móti ótímabærum
kauphækkunum.
Hagfræðilegar ástæður ráði.
En það á ekki að byggja
þessi atvinnurekendasamtök
upp vegna hagsmuna atvinnu
rekendanna, heldur vegna
hagsmuna alþýðu manna í
landinu m. a. til að standa á
móti skæruhernaði smáhópa,
sem ætla að hækka sín laun
á kostnað annarra launþega.
Síðan þarf öfluga flokka
stjórnmálalega þroskaðra
manna, sem séu færir um að
leggjast á sveif með atvinnu
rekendum eða launþegum á
víxl, eftir hinum hagfræði-
legu ástæðum hverju sinni.
Gengið verður að færast í
rétt horf, svo unnt sé að losa
um þá fjötra, sem atvinnu og
(Framhald á 7. síðu.)
Náttúrulækningafélagið hefir
minnt á sig og sína starfsemi
undanfarið. Tíminn birtir nú
daglega uppskriftir frá því. Rétt
er að gefa þessu öllu gaum.
Náttúrieg óskemmd fæða er
eflaust holl og má um það
nefna mörg dæmi. Ég er kjöt-
æta og ætla mér að verða, en
ég er sannfærður um það, að
náttúrulækningafélagið á fyrir
sér að ryðja til rúms ýmsum
góðum réttum, sem munu bæta
mataræðið samhliða neyzlu
kjöts og fisks, og því eigum við
kjötæturnar sitthvað af þeim
að læra.
I»á datt mér það í hug, að
sumir lærðir muni segja, að orð
myndin fiski og þar með eign-
arfall hennar fiskjar eigi ekki
við nema veiði. Ég kann ekki
að fara með rökin, en þetta
munu þeir kenna. í því sam-
bandi vildi ég rifja upp þessi
sambönd: Heilagfiski, góðfiski,
illfiski og stórfiski. Þó að fyrri
orðin tvö eigi ef til vill aðeins
við veiddan afla, held ég endi-
lega að seinni orðin bæði geti
átt við lifandi skepnur í sjón-
um. Ég held, að fiski sé hvorug-
kynsmynd orðsins fiskur, líkt
og neyti af naut. Neyti er ef
til vill í sjálfu sér samheiti
um bæði kyn, en það er það
alls ekki alltaf í sambandinu
blótneyti. Gæti því ekki verið,
að fiski ætti stundum við lif-
andi skepnu í sjó, — jafnvel þó
að enginn reyni að veiða hana.
Mér þykir rétt að birta hér
bréf, sem Tímanum hefir bor-
izt. Það er þakkarbréf vegna
þeirrar afstöðu til áfengismála,
sem stundum kemur fram í blað
inu. Bréfið er frá móður. Það úr
því, sem ég birti hér, á erindi
inn í almennar umræður, en
vitanlega geymum við beina
þökk og vanþökk og höfum fyr
ir sjálfa okkur að öðrum kosti.
Bréfkaflinn hljóðar svo:
Ég þakka fyrir grein í Tím-
anum í dag um vínveitingar í
Þjóðleikhúsinu. Ég held að það
sé mög fámennur hópur, sem
er því fygjandi að vín verði
haft þar um hönd. Allur al-
menningur fordæmir það, og
vonandi að þessum fámenna
hóp takist ekki með mögnuðum
áróðri, að koma á vínveiting„a-
leyfi í leikhúsinu.
Nýlega sá ég í dagblaði kvört
un yfir hlátrum leikhúsgesta í
tíma og ótíma. Þætti mér ekki
ótrúlegt að glaumurinn ykist
við vínneyzlu. Ég get ekki skil-
ið það fólk, sem getur ekki sét-
ið yfir leiksýningu í tvo eða
þrjá klukkutíma án þess að fá
1 sér „snaps“. Það hlýtur að vera
bilað á taugum.
Hér er alvörumál í uppsigl-
ingu, ef nokkrum áróðursmönn
I um vinneyzlunnar tekst að inn-
j leiða þá háttu í Þjóðleikhúsinu.
' Leikhúsið kvað hafa gert skóla
' fólki kleift að sækja sýningar
| þess undanfarið, með því að
j veita ríflegan afslátt á aðgöngu
miðum. Hefir skólafólk notað
j sér drjugum þessi hlunnindi,
j enda eru þau ágæt. En ég býst
, við, að á marga foreldra renni
, tvær grímur, áður en þeir eggja
i börn sín á að sækja þá staði,
! þar sem vínveitingar eru hafð-
ar um hönd. Við vitum af reynzl
j unni, að margur unglingurinn
I er veikur á svellinu, og ætti
' Þjóðleikhúsið sízt af öllu að
I verða sá staður, sem leiddi unga
j fólkið í freistni, um leið og
það er að veita því andlega upp-
lyftingu.
Nýlega var fyrirskipað strangt
eftirlit og bann við vínneyzlu
' í skólum og á skólaskemmtun-
! um. Þessi fyrirmæli hefðu þurft
j að koma fyrir mörgum árum.
! Margir foreldrar hafa haft
j miklar áhyggjur út af óreglu
■ barna sinna. Mér finnst það að
I bæta gráu ofan á svart, að um
j leið og þessi fyrirmæli eru gefin
skólunumj skuli vera hafinn
áróður fyrir því, að vin sé haft
um hönd í Þjóðleikhúsinu. Það
væri sorglegt, ef leikhúsið ætti
eftir að verða í tölu þeirra staða
þar sem Bakkusi væri hampað
af nokkrum „snaps“-mönnum
og konum, sem yrðu svo þeim
leikhúsgestum til leiðinda, sem
kæmu í þeim tilgangi að njóta
listar þeirrar, sem þar væri
framborin. Og um leið og vín
flyti á borðum Þjóðleikhússins,
yrði hlutverki þess lokið sem
menningarlegs griðastaðar fyrir
uppvaxandi kynslóð."
Þetta sjónarmið móðurinnar
finnst mér eigi fullan rétt á
sér, en það er miklu meira og
alvarlegra sem hér er um að
ræða, en þó að einhver hafi
talað um að ætti að veita vín
í Þjóðleikhúsinu. Rödd móður-
innar á fullt erindi í sambandi
við skemmtanalífið í dag, jafn
vel meðal svokallaðra æskulýði
félaga í sumum fínustu skemmti
stöðum landsins.
Starkaður gamli.
• Hangikjöt •"
Nægar birgðir fyrirliggjandi. Ný framleiðsla kemur
í hverri viku.
S. I. s.
Sími 4241
Auglýsingasími Tímans 81300