Tíminn - 05.01.1951, Qupperneq 5

3. blað.
TÍMINN, föstudaginn 5. janúar 1951.
* I~
5.
Föstud. 5. jnn.
*
iburðarverksmiðjan
Það eru mikil og góð tíð-
indi, að Efnahagssamvinnu-
stofnunin i Washington hef-
ir nú samþykkt að leggja
fram 42 milljónir króna af
Marshallfé til byggingar á-
burðarverksmiðju. Fjárveit-
ing þessi á að ganga til kaupa
á vélum og efni til verksmiðj
unnar og er gert ráö fyrir,
að hún nemi 55% af stofn-
kostnaði, sem er áætlaður 76
millj. kr., en um 80% af er-
lenda kostnaðinum.
Það er víst, að bygging-á-
buröarverksmiðjunnar hefði
dregist lengi enn, ef ekki
hefði fengist þessi aðstoð á
grundvelli Marshallsamvinn-
unnar. Meðan stríðsgróðinn
var óeyddur, var mögulegt að
byggja verksmiðjuna af eig-
in ramleik, en hinir svoköll-
uðu nýsköpunarflokkar sam
einuðust þá um það að stinga
áburðarverksmið j umálinu
undir stól. Framsóknarflokk-
urinn barðist þá einn fyrir
framgangi þess. Þessi svæf-
ing nýsköpunarflokkanna
myndi hafa nægt til að tefja
framgang áburðarverksmiðju
málsins um ófyrirsjáanlegan
tíma, ef ekki hefði borist
framangreind aðstoð frá
Bandaríkjamönnum. Eftir að
búið var að eyða stríðsgróð-
anum og fjárhagserfiðleikarn
ir ukust, gat þjóðin tæpast
af eigin ramleik ráðist í slíka
stórframkvæmd.
Af hálfu Framsöknarflokks
ins hefir verið lögð á það mik
il áherzla, bæði í stjórn Ste-
fáns Jóhanns Stefánssonar og
í núv. stjórn, að reynt yrði að
koma áburðarverksmiðjunni
upp fyrir Marshallfé. Það er
ekki sízt að þakka þessari bar
áttu flokksins, að þetta hefir
nú tekist, en vert er að við-
urkenna, að ýmsir mætir
menn utan flokksins*~ hafa
líka að þessu stutt.
Framleiðsla hinnar fyrir-
huguðu áburðarverksmiðju
er áætluð 6 þús. smálestir af
köfnunarefni á ári. Árið 1949
nam köfnunarefnisinnflutn-
ingur 2470 smálestum, en 1950
2325 smál. Framleiðsla verk-
smiðjunnar verður því all-
miklu en helmingi meiri en
notkun þessa áburöar hefir
veríð undanfarið. Verður því
ekki annað sagt en að vel sé
séð með byggingu verksmiðj-
unnar fyrir vaxandi áburð-
arþörf landbúnaðarins á
komandi árum, þar sem jafn-
framt verður vitanlega unn-
ið að því að auka og bæta
notkun búfjáráburðarins.
Það er óþarft að lýsa því
með mörgum oröum, hve mik
ilvægt það er fyrir aukna
ræktun landsins að tryggð-
ur sé nægur áburður. Raun-
verulega byggist ræktun jafn
vel meira á þessu atriði en
nokkru öðru. Því fylgir og
ekki lítill gjaldeyrissparnað-
ur að geta framleitt áburð-
inn í landinu, en þurfa ekki
að flytja hann inn. Með þessu
sparast árlega milljónatugir
af erlendum gjaldeyri, er
hægt veröur að nota til ann-
arra nauösynlegra innkaupa.
Síðast, en ekki sízt, ber svo
að nefna það öryggi, sem í
því felst, að áburðarfram-
leiðslan er í landinu sjálfu,
ERLENT YFIRLIT:
Hernaöarstyrkur stórveldanna
Síiiari hliiti jí’reiiiar cftir Fritz Stcinlíerg,!
srm talinn cr mcð fróðnstu
iiiii nm {icssi ni£tl
Styrkur Bandaríkjamanna
og samherja þeirra.
Rússland með öllu áhrifa-
svæði sínu hefir stórum minni
iðnaðarframleiðslu en Banda-
ríkin ein. En Bandaríkin standa
ekki ein. Þau eru í ríkjasam-
starfi og England og vestur-
hlutinn af meginlandi Evrópu er
þar með, þau ríki, sem eru aðil-
ar Atlantshafsbandalagsins og
taka þátt í Marshallsamstarf-
inu. Iðnaður Englands er ekki
miklu minni en Rússlands og
hann er meiri en iðnaður allra
rússnesku leppríkjanna.
Iðnaður Englands, Frakklands
og smáríkjanna í vestanverðri
Evrópu er meiri en allur iðnað-
ur kommúnistalandanna. Og
það eru miklar líkur til þess, að
það hlutfall verði enn óbreytt
sjöunda áratug aldarinnar.
Niðurstaðan er þvi sú, að auk
þess, sem Bandaríkin sjálf hafa
nú meiri iðnað en öll lönd kom-
múnista, eru bandamenn þeirra
þar að auki út af fyrir sig með
meiri iðnað en öll kommúnista-
ríkin eins og nú standa sakir
og það helzt fyrst um sinn. Ef
útþensla og yfirgangur Rússa
nær ekki nema að núverandi
takmörkum er óhugsandi að þeir
nái Bandaríkjunum á sviði iðnað
ar, og ólíklegt að þeir jafhist
á við ríki Vestur-Evrópu.
Ef Rússar ná öllu
Þýzkalandi.
Ef Rússar næðu hins vegar
öllu Þýzkalandi undir sín yfir-
ráð hefðu þeir þar með fengið
sterkustu aðstöðu í Evrópu og
þeir hefðu jafnvel náð aðstöðu
til þess að bjóða sjálfum Banda-
ríkjunum byrginn á iðnaðarsvið
inu. Af því má gjörla ráða hví-
líka þýðingu Þýzkaland og Mið-
Evrópa hefir fyrir gang og úr-
slit heimsmálanna.
Án þess að innlima Þýzka-
land hlýtur Rússland að verða
annað í röðinni og ef þunga-
iðnaður Vestur-Evrópu samein-
ast verður Rússland ekki nema
hið þriðja.
Þar sem England er hér ekki
talið með ríkjunum á megin-
landi Vestur-Evrópu stafar það
af því, að enn er ekki fullséð
hvoru megin þau endanlega
leggjast og hverjum notast að
iðnaði þeirra. Það er ekki ein-
ungis pólitiskt mál, heldur lika
hernaðarlegt. Og þar með er
komið að því, að gera saman-
burð á hernaðarstyrk stórveld-
anna.
Hernaðarstyrkur heims-
veldanna.
Þá er fyrst að taka það fram,
að það væri grundvallar mis-
skilningur að halda að yfirburð-
ir Bandaríkjanna á sviði iðnað-
ar hlyti jafnframt að þýða sam-
svarandi yfirburði hernaðar-
lega. Um það er ekki að ræða,
af þeim ástæðum, sem nú skal
greina:
1 fyrsta lagi er vígbúnaður
Rússa miklu meiri en Banda-
ríkjamanna í hlutfalli við iðnað
landanna. Rússneski herinn var
aldrei afvopnaður í líkingu við
það, sem gerðist í Bandaríkj-
unum og auk þess hafa Rússar
alltaf lagt áherzlu á framleiðslu
hergagna. Meginástæða þess, að
Rússar urðu fyrri en Bandaríkja
menn bjuggust við til að fram-
leiða kjarnorkusprengju, var
einmitt sú, hvað hergagnaiðn-
aður þeirra stóð á háu stigi.
Þess vegna er hernaðarstyrk-
ur Ráðstjórnarrikjanna gagn-
vart Bandaríkjunum á friðar-
tímum hlutfallslega miklu meiri
en ætla mætti af iðnaðarstyrk
beggja landanna. Það væri því
líka miklu léttara fyrir Ráð-
stjómarríkin að koma vopna-
framleiðslunni í hámark ef til
styrjaldar kæmi, heldur en
Bandaríkin, vegna þess að Rúss-
ar eru nú miklu nær hámark-
inu.
Hér þarf líka að taka land-
fræðilega afstöðu Ráðstjórnar-
ríkjanna til athugunar. Evrópa
öll liggur innan þess svæðis,
sem náð verður til með sprengju
árásum frá Rússlandi og allt
meginland Vestur-Evrópu er í
bráðri árásavhættu frá löndum
kommúnista. Svo kynni því að
fara, að iðnaðarlönd Vestur-
Evrópu yrðu innlimuð í her-
námssvæði kommúnista, ef bráð
lega drægi til styrjaldar, og
yrðu þannig hernaðarlegur
styrkur Ráðstjórnarríkjanna.
En það er ekki nóg að Banda-
ríkin geti framleitt þrisvar eða
fjórum sinnum meira stál en
Rússland. Þessu stáli verður að
breyta í hergögn, sem nota má
á vígstöðvunum. Og þau verða
ekki notuð nema her og vopn
og aðrar birgðir verði flutt til
vígstöðvanna.
Þýzki herinn vann mikla
sigra, þegar hann réðst inn í
Rússland 1941, en þó varð hann
stöðvaður á sigurför sinni og
síðan yfirunninn. Það var ekki
sízt af því, að iðnaðarhéruð
Þýzkalands lágu svo langt að
baki víglínunnar og aðflutning-
ar Þjóðverja voru um langan
veg og torsóttan, en Rússar áttu
skammt að sækja til iðnaðar-
stöðva. Það gerði aðstöðuna svo
ójafna að stríðsgæfan snerist
við.
Ráðstjórnarríkin geta ekki
unnið styrjöld í Banda-
ríkjunum.
Fjarlægðin frá iðnaðarstöðv-
um Bandaríkjanna til senni-
legra vígstöðva í hugsanlegri
styrjöld er þó miklu meiri og
það þýðir, að mikil framleiðsla
Bandaríkjanna fer í súginn áð-
ur en hergögn koma í gagnið
ef siglingar til landsins kynnu
að stöðvast að meira eða
minna leyti.
Núverandi ríkisstjórn á
þakkir skilið fyrir það, að
hún hefir beitt sér fyrir því
og komið því fram, að Mars-
hallfénu verði hér eftir beint
til nauðsynlegra og umfangs-
mikilla stórframkvæmda, eins
og Sogs- og Laxárvirkjan-
anna og áburöarverksmiðjunn
ar, er á komandi árum eiga
að geta orðið öflugar stoö-
ir fyrir íslenzkt atvinnulíf.
Því miður verður ekki hægt
að segja það sama um ráð-
stöfun Marshallfjárins fyrstu
árin. Þá einkenndist ráðstöf-
un þess enn af gróðavímunni
og trúnni á „höppin.“ Með
þessum þremur framan-
greindu stórframkvæmdum
er það hins vegar tryggt, að
Marshallaðstoðin verður til
mikils stuðnings fyrir ís-
lenzkt atvinnulíf í framtíð-
inni og ætti að hjálpa til að
gera þjóðina fjárhagslega
sjálfstæðari og óháðari, en
sá er líka tilgangur Marshall-
aðstoðarinnar.
Það er ekki aðeins ástæða
til þess fyrir bændastéttina
að fagna framgangi áburð-
arverksmiðjumálsins. Þjóðin
öll hefir ástæðu til að fagna
þeirri framkvæmd, því að
hún á að geta orðið atvinnu-
lífi hennar og fjárhagsaf-
komu styrkur á komandi tím-
um.
ef til styrjaldar skyldi koma.
Þess vegna koma yfirburöir
Bandaríkjanna engan veginn
allir til skila á vígstöðvunum.
Auðvitað á þetta eins við ef
taflinu er snúið við. Fjarlægð-
irnar hafa sömu þýðingu fyrir
hvern, sem langt þarf að sækja.
Rússar hafa því ekki hin
minnstu skilyrði til að vinna
stríð, sem háð yrði í Ameríku.
En þetta þrennt, sem hér hef-
ir verið nefnt, hinn mikli víg-
búnaður Ráðstjórnarríkjanna í
dag, landfræðilega hagstæð af-
staða þeirra í Evrópu og Asíu
og hinar löngu flutningaleiðir,
sem Bandaríkjamenn verða að
fara til að heyja stríð í Evrópu
eða Asíu, hjálpast allt að til að
gera minna úr yfirburðum
Bandaríkjanna á iðnaðarsviði,
ef um væri að ræða styrjöld
gegn Ráðstjórnarríkjunum.
Það er ekki sjáanlegur neinn
geysilegur hernaðarlegur styrk-
léikamunur þessara heimsvelda
til að heyja stríð í Evrópu eða
Ameríku. Ef slík styrjöld, —
þrátt fyrir öll nútímahernaðar-
tæki — drægist á langinn, yrðu
smám saman nokkrir yfirburðir
hjá Bandarikjunum eða réttara
sagt þeirra megin, því að þá er
reiknað með að brezka heims-
CFramhaúl
Raddir nábáanna
Frá Vestmanoa-
eyjum
Ég var í Vestmannaeyjum
núna um jólin hjá kunningj-
um minum í góðu yfirlæti.
| Þar er margt merkilegt að
sjá. Sérkennileg náttúrufeg-
urð og mörg myndarleg
! mannaverk. Má t. d. nefna
j hafnargerðina og stórar bygg
j ingar, sem seí ja svip á bæ-
inn, svo sem verksmiðjuhús
j við höfnina og glæsilega hó-
I telið hans Helga Benedikts-
sonar. í Vestmannaeyjum
hafa líka verið byggð mörg í-
búðarhús á siðari árum, eink
um einbýlishús, snotur og
vel byggð að sjú. Hlutfails-
lega fáir af íbúum Eyjarma
munu búa í leiguhúsnæði.
Kunnugir menn sögðu mér,
að kostnaðarverð íbúðarhús-
anna, sem byggð hafa ver-
ið í Eyjum síðustu árin fyrir
1950, hafi yfirleitt verið 200
—250 krónur á hvern rúm-
metra í húsunum. Þar má
finna mörg dæmi um það, að
eignalausir eða eignalitlir
menn hafa byrjað á bygg-
ingu íbúðarhúsa á þessum ár-
um og haft þau í smíðum í
2—4 ár, en skulda nú aðeins
15—30 þúsund krónur vegna
bygginganna, eftir að þær
eru fullgerðar. Þeir hafa sjálf
ir lagt fram mikla vinnu við
byggingarnar í fristundum
sínum, stilt daglegri eyðslu
sinni mjög i hóf meðan á
þessum framkvæmdum stóð,
og varið til þeirra svo miklu,
sem þeir gátu af atvinnu-
tekjum sínum á tímabilinu.
Þetta eru svipaðar aðferðir og
enn tíðkast yfirleitt í sveit-
um landsins við slíkar frara-
kvæmdir.
En hvernig stendur á því,
að nýju íbúðarhúsin eru
helmingi ódýrari í Vestmanna
eyjum heldur en t. d. í Reykja
vík?
Alþýðublaðið og Þjóðviljinn
deila nú um, hvort styrkleiki
kommúnista hafi aukizt eða
minnkað hér á landi síðustu
árin. Um þetta segir Alþýðu-
blaðið í gær:
„Einangrun kommúnista er
komin svo vel á veg, að það er
. hlægilegt, þgar höfundur for-
ustugreinar Þjóðviljans í gær
er að tala um það, að allar til-
raunir til að einangra flokkinn
hafi mistekizt. Enn fremur seg
ir hann, að kommúnistaflokk-
urinn sé nú sterkari en nokkru
sinni fyrr. En það vantar óvart
sannanimar. Telur Þjóðvilj-
inn það kannske vott um styrk
leika kommúnistaflokksins, að
ósigur hans í Alþýðusambands
kosningunum í haust varð
miklum mun meiri en fyrir
tveimur árum, og mun þó for-
ustumönnum fiokksins hafa
þótt nóg um ófarirnar þá? Eða
birtist styrkleiki flokksins í
því, að nú skuli lokið völdum
hans í fulltrúaráði verkalýðs-
félaganna í Reykjavík, þeirra
samtaka íslenzkra verkalýðs-
félaga, sem koma næst Al-
þýðusambandinu að áhrifum
og þýðingu? Þannig mætti
lengi telja. En vill ekki Þjóð-
viljinn tilgreina þó ekki væri
nema eina sönnun um aukinn
styrkleika kommúnistaflokks-
ins til dæmis síðustu tvö árin?-
Það er vissulega rétt, að
fylgi kommúnista hérlendis
hefir hrakað að undanförnu.
Þó eru áhrif þeirra enn alltof
mikil og það stafar m. a. af
því, að Alþýðuflokkurinn
keppir við þá í yfirboðum og
fylgir þannig í slóð þeirra í
stað þess að fordæma yfirboð
in, eins og jafnaðarmanna-
flokkarnir gera annars stað-
ar.
Ég sleppi því að reyna að
skýra það fyrirbrigði í þess-
ari grein. En ég leyfi mér að
fullyrða, að byggingarnar
þurfa ekki að vera dýrari
annars staðar en þar, ef jafn
skynsamlega er að unnið.
í höfuðstað landsins eru
margir menn, sem búa í ó-
hentugu og óhóflega dýru
Ieiguhúsnæði, vegna þess að
þeir geta ekki keypt íbúðar-
hús þar fyrir það háa verð,
sem á þeim er. Þeir, af þess-
um mönnum, sem eru vel
vinnufærir og geta því sjálfir
unnið að byggingum, ættu að
kynna sér, hvernig eigendur
nýju og snotru íbúðarhúsanna
í Vestmannaeyjum, hafa far-
ið að því að koma þeim upp.
Það gæti orðið gagnleg
fræðsla.
★
Ég var við messu í I.anda-
kirkju á jóladaginn, hjá séra
Halldóri v Kolbeins. Þessi
gamla kirkja er sérkennileg
og falleg, og henni er vel við
haldið. Fremst í kirkjugólfið
eru greipt ártölin 1774—1780,
og sýnir þetta aldur kirkjunn
ar. Þeir, sem koma til Vest-
mannaeyja, ættu að * skoða
Landakirkju.
★
Það var ánægjulegt að vera
í Vestmannaeyjum um jólin.
En það getur líka verið
skemmtilegt og fróðlegt að
skreppa þangað á vetrarver-
tiðinni, þegar atvinnulífið
þar er í fullu fjöri.
Enginn íslendingur þekkir
landið sitt til hlýtar ncma
hann hafi komið til Vest-
mannaeyja. Ferðalög eru nú
(Framhald á 6. síðu )