Tíminn - 15.04.1951, Blaðsíða 4

ð.
TÍMINN, sunnudaginn 15. april 1951.
85. blað.
Pólitískir þankar:
Á að safna sparifé?
Þrátt fyrir erlendar stór-1
íijafir og erlent lánsfé og þrátt
yrir mjög mikla prentun'
seðla, sem svo er veitt út yfir |
þjóðina, ber mikið á lánsfjár-
ískorti. Verðbréf ríkisins selj -'
ast dræmt, sem þó eru seld til
öflunar fjár í nauðsynlegar
framkvæmdir, nær alþjóð til
heilla. |
.Aðalbanki þjóðarinnar er
búinn að lána um ellefu hundr
uð milljónir króna en hefir
ekki ráð nema um sjö hundr
uð milljónum af sparifé og á
bann erfitt með að fullnægja
lánsfjárþörfinni.
Svo eru til ýmsir ágætir
menn, sem ekki virðast skilja,
hve lánsfjártregðan og tregð-
an við að kaupa 10—15 ára
skuldabréf er mikil.
En þetta verður harla lítið
einkennilegt, þegar litið er á
hve illa og ómaklega hefir
verið búið að sparifjáreigend
am á síðari árum — að spari
fénu, sem er undirstaða láns
fjár til margvíslegra fram-
kvæmda.
Þjóðfélagið hefir undan-
farið ekki eingöngu ekkert
gert til þess að auka aðal-
uppsprettulind lánsfjárins, þ.
e. sparifjársöfnunina, það hef
ir ekki látið sér nægja, að
stífla hana, heldur gert sitt
til þess að þurrka hana að
mestu í fyrstu upptökum. Þó
að krönufjöldi sjparifjárins,
þrátt fyrir þetta allt, hafi
vaxið fram undir þennan
ílma, fer verðgildi þess auð-
'ntað alltaf hraðminnkandi.
Aimenningur, sem enn á
sparifé, situr um tækifæri til
að koma því í einhverja hluti
aðra heldur en peninga eða
peningaverðbréf. Er það auð
htaó árangur af biturri
reynslu síðari ára.
Á æskuárum þeirra, sem nú
eru miðaldra eða eldri, var
það ekki einungis almennt
talin dyggð að safna sparifé,
heldur veitti það öryggi á
margan hátt fyrir þann, sem
gerði það og greiddi honum
götu til framkvæmda og betri
lífsafkomu. Það var viðkvæð-
ið, ef um trygga eign var að
raeða, að hún væri næstum
eins trygg og að eiga peninga
:í sparisjöði!
Og vegna aldarandans og
hve dýrmætt var að eignazt
peninga í sparisjóði, þá
reyndi almenningur að spara
saman og bæta við í spari-
ijóðsbokina sína ár frá ári,
bótt oft væru menn með litl-
ar tekjur. Og áður en varði
var þar kominn taisverður
sjóður, sem aðrir menn, er
stoðu í framkvæmdum, höfðu
ómeranleg not af sem lánsfé,
er peir fengu um lengri eða
skemmri tíma. Þegar svo sjálf
Jr eigandinn þurfti þess t. d.
1 veikindum eða elli eða til
pess að mynda heimili.ráðast
i framkvæmdir o. s.. frv., þá
var spariféð ómetanlegt.
Út frá þessu mynduðust
lika margir sjóðir, sem höfðu
?ann tilgang að styðja eða
framkvæma fjölda margt al-
menningi til heilla. Þeir uxu
ár frá ári og sýndust myndu
verða mjög voldugir margir
hverjir til stuðnings sínu ætl
rnarverki.
En hvað skeður?
Sparifé og allir sjóðir
(sem samanstanda af pen-
ingum eða peningaverðbréf-
um) er að mestu uppétið og
eyðilagt og það á tekjumestu
Efíir Visfiís Gnðnmndssoii
árunum ,sem yfir þessa þjóð
hafa komið.
Þjóðfélagið hefir svikizt aft
í stríðsbyrjun átti hún orð- J
ið uppundir 20 þúsund krón-
ur í sparisjóðsbókinni sinni,
an að sparifjáreigendunum og|°S var það aleigan fyrir utan
nær því þurausið flesta sjóði, ■ fátækleg íveruföt. Þetta svar
sem sparsamir og ráðdeildar, aði Því að hún hefði getað
samir menn hafa verið að|heypt góða fjöguna eða
draga saman, oft í hálfan eða' fimm herbergja íbúð í Reykja
heilan mannsaldur. Og það
hefir mjög verðlaunað brask-
ara, eyðsluklær og óreiðu-
menn með verðmætum spar-
sömu fyrirhyggjumannanna.
Óneitanlega hefir líka ver-
ið gert margt nytsamlegt fyr
ir hluta af sparifénu og hin-
um miklu tekjum þjóðarinn-
ar, sem átt hefðu að nægja
vík og borgað hana út í
hönd. En nú duga eigur gömlu
konunnar aðeins rúmlega fyr-
ir leigu á einni slíkri íbúð
yfir eitt ár!
Gamla konan er þannig rúð
verðgildi eigna sinna, en sá,
sem kann að hafa fengiö að
láni spariféð hennar, getur
vel verið orðinn stórauðugur
til að búa til grundvöll und-jekkisízt hafi hann varið því
ir almenna velmegun í þessu th ^ess að braska með Það
landi um alllanga framtið. 1 husakaupum í Reykjavík.
En stórkostlega miklu hefir,
Kaup og sala, sem kallað er
verið sóað
leysu.
hreinustu vit- brask’ befir verið einkanlega
hátt verðlaunuð — hærra og
XT. , hærra með hverju árinu,sem
Nu er svo komið, að fjoldijlelð og sparifjáJgendur hafa
ráðdeUdarsamari manna kys ið féflettir. Q er þá varla
heldur að eiga jafnvei oþaría undarl t að trúln og löngun
hlutl a£elga peninga 11 in að safna sparifé fari sí
spansjóði. Til dæmis eru yms innkandi með ári }
ir foreldrar farn.r að gefa hjá ölIum aimenningi.
bornum smum einhverja, Það er ekki 14nsfé8 eitt> er
mumheldur en sparisjóðsbók þarna er um að ræða Það
eða krónur í eldn sparisjóðs-, eru líka aðalhornsteinar þjóð
bækur, í þeirri trip að hlutur- félagsins. Sýnist undarlegt>
inn se þó líklegn til þess að að þeir> sem ekki ta hu
verða fremur en spanféð e.n að sér þjóðféiag.nema þar sem
hvers virði i framtfðinm. einstaklingsframtakiSPfái að
Alls staðar hefir verðgildi nióta sln og séreign og sér-
sparifjárins hrakað hrak- rekstur einstaklinganna á
smánarlega, þó er það óvíða sem flestu, að þeir skuli vera
eins stórkostlega eins og gagn lokaðir fyrir því, hve hættu-
vart húsum í Reykjavik. Dett |egt er að eyðilegja hvötina
ur mér í hug að nefna, eins hjá einstaklingunum að
og tvö dæmi þvi til skýringar, leggja aura sína i sparisjóð.
sem mér eru vel kunnug.; Ekkert getur þó eins og traust
Sparisjóðsfé eða verðgildi' Sparifé komið eins mörgum
þess h'efir jafnvel ekki farið til þess að efnast eitthvað
I neitt eins mikið og húsa- sjálfir fyrir framtiðina. Þar
kaup og húsabyggingar i er svo handhægt fyrir börn
Reykjavík. og unglinga að byrja strax á
Þjóðviljinn birtir um daginn á
forsíðu sinni myndir af tveimur
píslarvottum. Það eru þeir Mac-
Arthur og Þórir Danielsson.
Bandarikjastjórn hefir nú svipt
MacArthur herstjórn og komm
únistar hafa svipt Þóri Daniels-
son ritstjórn.
Morgunblaðið segir í fyrirsögn
nýlega aö komið hafi verið i veg
fyrir heyskortinn austanlands.
Þetta er óvitatal, enda þótt
nokkrar vonir séu til að takast
muni að bæta úr heyskortinum,
svo að ekki verði veruleg neyð.
En norðan- og norðaustanátt-
in helzt enn og enginn veit,
hvað hún á eftir.
Frá Ólafi Kvaran hefir mér
borizt þetta bréf i tilefni af
umkvörtun Frosta hér um dag-
inn:
„1 dálkum yðar i baðstofuhjali
12. þ. m„ er kvartað undan því
að símtalakvaðningar komizt
ekki til skila. Af þessu tilefni
vii ég upplýsa, að það er, og hef-
ir ávallt verið venja, að láta
viðtakendur simtalakvaðninga
kvitta fyrir móttöku þeirra,
enda ber eyðublaðið það með
sér, að til þess er ætlazt. Jafn-
an er reynt að afhenda viðtak-
anda sjálfum simtalakvaðning-
Tveir Borgfirðingar. sem
ég þekki vel frá æskuárum
þeirra,A og B skulum við kalla
þá, áttu rétt fyrir stríðsbyrj-
un 10 þúsund krónur hver í
lausum peningum. A lagði
sínar krónur inn í sparisjóð,
sem ríkið ábyrgðist, en B
keypti 3ja íbúða hús á góð-
um stað í Reykjavík á sextíu
þúsund krónur, en sem ekki
þurfti að borga út strax
nema 10 þús., hvað hann
gerði með peningum sínum.
A, sem trúði ríkinu fyrir
sínuip 10 þús. kr„ hefir svo
ailtaf fengið sparisjóðsvexti
af þeim og nú eru þær orðn-
ar 12—14 þúsund, en B hefir
i'engið góða leigu af sínu húsi
að leggja gull i lófa sinnar
eigin framtiðar, sé spariféð
tryggt. Hvaö ungur nemur
það gamall temur. Og safni
almenningur strax frá æsku-
árum aurum sínum í tryggt
sparifé, þá geta þeir verið
orðnir m. a. að miklu lánsfé,
fjölda manna til heilla, áður
en varir.
En séu unglingarnir vand-
ir á sífellda eyðslu og að
hugsa sem minnst fyrir fram
tíðinni, það er auðvitað bezta
ráðið til þess að skapa sem
allra stærstan öreigamúg og
svo einstaka stór-auðkýfinga,
sem vinna 1 happdrættl i
notkun fjármuna og vinnu-
afla fjöldans. Afleiðingarn-
eða flestum löndum, þar sem
kristni er aðaltrúin. Önnur trú-
'arbrögð hafa ekki farið varhluta
af þessari þróun. Orsökin er að-
allega vaxandi efnishyggja og
vaxandi hneigð til fræðilegrar
og vísindalegrar hugsunar.
Kristna trúin er aðallega
byggð upp á grundvelli tilfinn-
inganna en metur þekkingu og
mannvit lítils. Ég hef lengi ósk
að eftir að fram kæmi trú, sem
byggð væri á skynsemi til jafns
við tilfinningar. Ég hef þá trú,
að hún komi fram, en sérhvað
verður að bíða sins tima.
Viðvikjandi fækkun eða fjölg
un presta, má segja, að það eigi
að fara eftir þörf á hverju svæði.
Ekki er ég sammála P. Jak. að
standa eigi styr og stormur um
prestana og kenningar þeirra
og trúarbrögðin yfirleitt, slíkt
yrði til þess að æsa upp í mönn-
um lægri hvatir, óvild og hatur.
Friður þarf ekki endilega að
tákna kyrrstöðu. Almennt tákn
ar orðið friður: ekki barátta.
Friður í þessari almennu merk
ingu er að sjálfsögðu æskúsgri
en barátta, sem er óþörf, en það
kveður töluvert að því, að menn
berjist ónauðsynlegri baiáttu og
geri sér lífið þannig erfitt og
með því að ímynda sér að lífið
sé barátta. Finna má bæði frið-
una, en ef hann er ekki við, þá ar- og ófriðarboðskap í oröum
einlíverjum í íbúð hans. Sé | Krists samkvæmt guðspjöllun-
ibúðin hins vegar lokuð, er ávallt' um, en ég efa ekki að friðar-
sent tvisvar og stundum oftar
til þess að reyna að koma sím-
talakvaðningunni til skila.
Um réttmæti þeirra sérstöku
umkvartana, sem um getur i
gróin yðar, verður að sjálf-
sögðu ekkert fullyrt, þar sem
ekki er getið nafna, heimilis-
fangs né dagsetningar. En mér
er ekki kunnugt um að nein
_slík umkvörtun hafi borizt lands
símanum, sem þó verður að á-
lítast sá rétti aðili til að taka
við henni og gera viðeigandi
ráðstafanir að lokinni rann-
sókn“.
Svo er þá bréf frá I. V. um
kirkjumál. Það er þáttur í um-
ræðum okkar um þau efni og
er á þessa leið:
Út af skrifi P. Jak. í baðstofu-
hjalinu um prestaköll og kirkju
sókn og ummæla Starkaðs í lok
in, að málið þurfi að ræða betur,
þá leyfi ég mér hérmeð að
blanda mér i það mál og láta
skoðun mina í ijós á því.
Rétt er það, að vald presta
hefir minnkað mikið á síðari ár
um hér á landi og enda í öllum
a 4-'. .. „ ar svo: Róstur og byltingar
^Sama„t,lma.0g, 8!tUr nU’„?„f áður en varir.
hann vill, selt það á 6—700
þús. krónur. Með öðrum orð-
um, gróðinn hjá B er talsvert
jmeira en hálf milljón króna,
að hafa keypt hús, miðað við
að hann hefði eins og A lagt
krónurnar sínar i sparisjóð.
Þegar svona dæmi eru nú al-
geng fyrir allra augum, er
fólki varla láandi, þó að það
hiki við að fela sparisjóðum
með ábyrgð ríksisjóðs aura
sína til varðveizlu.
Hitt dæmið ,sem ég ætla
að nefna, er af gamalli ein-
stæðingskonu, er ég þekki.
Hún hefir frá því hún var
í sveit fyrir 60 króna kaup
yfir árið, jafnan lagt í spari-
sjóðsbók eitthvað af kaupinu
sínu árlega og ætlaði svo að
hafa spariféð til styrktar sér
á elliárunum.
En hvað á þá að gera til
þess að vernda og auka spari
féð?
Eitt helzta atriðið er það
að hafa verðgildi krónunnar
sem stöðugast og öruggast, en
á því virðast miklir örðug-
leikar 1 framkvæmd eins og
nú er.
Það er annað, sem hægt er
að gera strax og það er að
fara að vinna að því að breyta
hugsunarhættinum; ráðast á
móti losinu, fyrirhyggjuleys-
inu og ráðleysinu, en aftur á
móti að efla góðu gömlu
dyggðirnar: Nýtni og spar-
semi, sem alt að því hefir
þótt skömm að umianfarið.
Nota í því efni skóla, útvarp,
blöð o. fl. Væri nær að tala
þar og kenna um ýms hag-
(Framhald á 7. síðu.)
boðskapurinn er farsælli, þó get
ur barátta og ófriðitr verið naúð
synlegt undir vissum kringum-
stæðum.
Ég hef lengi haft þá skoðun,
að útvarpið dragi úr kirkjusókn
almennings.
Ef að ég væri biskup og vildl
auka kirkjusókn almenings, þá
mundi ég ekki leyfa útvarps-
messur nema á hátíðisdög?im
og þegar hætta væri á, að margt
fólk kæmist ekki i kirkju vegna
þrengsla í kirkjunni. Mér finnst,
að messan missi mikið af helgi
sinni við það, að hennar er
ekki notið i kirkju. Sú mótbára
getur komið við þessu, að það
sé margt farlama fólk, sem vilji
hlýða á messu heima hjá se ,- en
geti það ekki, ef útvarpsmessum
yrði hætt. Það gæti orðið r;oðs
viti fyrir kristindóminn. að
fólk hefði þrá til hans, sem ekkl
væri að fullu fullnægt. Of mikið
framtíoð getur orðið til að valda
ahugaieysi eða ógeði“.
Næst snúum við okkur að
öðrum efnum.
• Starkaður gamli.
Byggingafélög
og einstaklingar
Við framleiðum og seljum beint frá verksmiðju:
Hurðir
Glugga
— Karma
Skápa allskonar og innréttingar
Dúklista og þyljur
Innréttum samkomuhús.
Sendum hvert á land sem er. Gerum fjrrirfram verð-
tilboð, ef teikningar og verklýsingar fýlgja pöntunum.
Samband ísl. byggingafélaga
Byggir h.f.
Símar 7992 og 6069. — Reykjavík.
AUGLY5IÐ I TIMANUM