Tíminn - 28.04.1951, Page 3

94. blað.
TÍMINN, laugardaginn 28. apríl 1951.
3
n
/ slendingaþættir
Dánarminning: Sigurgeir Jónsson,
Hinn 2. marz s. 1. lézt að
heimili sínu eftir langa van-
heilsu, Sigurgeir Jónsson,
bóndi að Helluvaði við Mý- | ' ^ * Jmm
vatn. Sigurgeir var fæddur 21.1 WÉM
ára að aldri, er hann féll frá.
Foreldrar hans voru þau Jón
skáld Hinriksson og siðasta
kona hans, Sigríður Jónsdótt
ir, hálfsystir rithöfundari as
Þorgils gjallanda. — Þau
hjón bjuggu síðast og bezt aö
Helluvaði, og þar ólst Sigur-
geir upp frá barnæsku. Er frá
foreldrum Sigurgeirs kominn
allmikill og merkur ættbálk-
ur og víða dreifður, en þó
mest um Þingeyjarsýslur. —
Nafnkenndastir bræðra Sig-
urgeirs voru þeir Sigurður á
Arnarvatni og Jón í Múla.
Var hann sonur Jóns af fyrra
að til bóta væri. Hélt hann
þessum stofni við um allmörg
ár, en af einhverri eðlisávís-
un varaðist hann að blanda
honum við heimastofninn. —
Fór svo, að hann eyddi hon-
um með öllu, er frá leið, þrátt
fyrir ýmsa viðurkennda kosti,
enda hafði honum þá tekizt
að rækta upp úrval af heima
fengnum stofni, sem honum
var að geði. En takmark hans
var þá orðið að sameina þol
og þrif í hóflega stórvöxnum
fjárstofni, og það tókst hon-
um með þeim ágætum, að um
það mun einn dómur þeirra
manna, sem mest og almenn
ast þekkja til fjárræktar í
landinu, að hann hafi náð
lengst allra íslenzkra bænda
í fjárrækt sinni. Mun hann
og fyrstur manna hafa hlotið
heiðursverðlaun frá Búnaðar-
félagi íslands fyrir afrek í
búfjárrækt. Þeir, sem bezt til
þekkja, og mest hafa notið
leiðbeininga Sigurgeirs og for
„Er það nú orðið svo slæmt?“
Jóhann sál. Þorkelsson, dóm prófa. Geta launalög því orð
kirkjuprestur, var ágætis
maður, glaðvær og fyndinn,
sem títt er um slíka menn. —
Eitt sinn, er hann kom úr
kirkju, að lokinni messu,
mætti hann alþingismanni á
götu og segir við hann: „Ég
var að biðja fyrir Alþingi!“
„Gott er nú það,“ svaraði
þingmaðvirinn. „En mér
finnst að þið prestarnir ætt-
uð að biðja fyrir Alþingi oft-
ar en á hátíðum og tyllidög-
um, helzt á hverjum degi.“ —
„Er það nú orðið svo slæmt!“
svaraði prestur. —
Prestar munu vera skyldir
að lögum til að biðja fyrir
þjóðinni, þjóðhöfðingja,
þingi og ríkisstjórn af pré-
dikunarstóli í hverri messu
er þeir flytja. — Þá er og föst
j regla hér á landi, að þing-
dæmis, munu telja það hafi menn gangi í kirkju og hlýði
verið mjög að verðleikum. messu og bænagjörð áður en
ið staðfesting misréttis og ó-
jafnaðar, enda ein af þeim
lögum, sem beinlínis skipa
mönnum í hóp eftir þeim
verðleikamælikvarða, sem
þingi og stjórn sýnist að
leggja á störf — og menn. —
Slík lög verða sjaldan gömul
áður en séðir verða ýmsir mis
brestir og endurskoðunar og
umbóta talin þörf til þess að
misrétti og ójöfnuður verði
leiðrétt. Nýju launalögin eru
ekki gömul. Þó mun þykja,
sem sitthvað af nefndum
göllum hafi í ijós komið við
þá nýbreytni núv. fjármála-
ráðherra, að láta launaskrá
fjdgja fjárlögum. —
Hvarvetna er þörfin til að
bera mikið úr býtum til stað-
ar. Launahæð þó hvergi ein-
hlít til velfarnaðar. Hitt jafn
vel meira um vert, að laun
komi að hagkvæmum notum.
Fastlaunamenn eru að ýmsu
tryggari í samfélaginu og
eigi má því gleyma, hve tví-
Hefir og fjárstofn hans ekki þmg er sett og störf þess
látið sig án vitnisburðar. —!hefjast. — Hversvegna? Er
sæld sinni þar, en þau, aö Þar sem hann hefir verið ^gr um venju eina eða sið að
hefja stórbúskap, við þau skil fluttur til, og skilyrði og með ræða, eða hafa löggjafarnir sýn afkoma hinna er oft, sem
yrði, sem þar voru. Kom það ferð verið særaileg. En hrút- 1 trú á fyrirbænum? Ætla verð eiga laun síns erfiðis að
hjónabandi, og eins Stefán^og brátt á daginn í sauðfjár- ar frá honum, eða beinlínis ur ag svo sé, enda hafa ætíö miklu eða öllu, undir gjaf-
bóndi á Öndólfsstöðum, sem ; rækt hans og kynbótastarf- af kynstofni hans, hafa flutzt att og eiga enn, sæti á þingi mildi náttúrunnar, duttlung-
lézt í s. 1. janúarmánuði, rúm semi. í ýmsar sýslur landsins, og má margir góðir og trúhneigðir um hennar, ríkjandi ástands í
Snemma mun bað álit hafa seg:>a’ að með Þeim hætti menn, sem raunverulega vilja umheiminum og eiga allt á
hafi
komið fram á Sigurgeiri, að
lega níræður að aldri. Af syst
kinum Sigurgeirs lifa ekki
eftir nema Sólveig húefreyja
að Grænavatni og Páll, áður
bóndi þar, síðar bústjóri að
Hesti í Borgarfirði, nú bú-
settur í Húsavík.
Sigurgeir var elztur sinna
alsystkina. Var faðir hans
hafi Sigurgeir verið orðinn njóta handleiðslu æðri mátt- hættu er harðindi og óáran
hann væri gott fjármannseíni ar.valda’ vdja Þjóð sinni vel,
Minnist ég þess frá barnæsku
minni, að hann þótti með af-
brigðum fjárglöggur, en að
leika án þess að því fylgi, að
sama skapi þekking á, eða
orðinn roskinn maður er Sig næmIeiki fyrir eftirsóknar-
urgeir kom á legg, og börn vergum skapnaðareinkenn-
hans af eldra hjónabandi i um fjárins. Það hygg ég, að
flutt burtu, svo Sigurgeir j tekig hafi aiimörg ár fyrir
varð snemma aðalfyrirvinna
á búi foreldra sinna.
Um þær mundir, eða nán-
ar tiltekið, á síðustu áratug-
um 19. aldar, var áiferði eitt
hið erfiðasta, sem þekkst
hefir, bæði um veðráttu og
verzlun. Efnahagur heimilis-
ins var í þrengra lagi, þó vel
væri sjálfbjarga, og mátti þó
hvergi í slaka. Skilyrði til
skólagöngu, eða ménntunar
utan heimilis voru því eng-
in, fyrir elzta soninn, fyrst
og fremst. Hann varð alveg að
fórna sér fyrir afkomu heim-
ilisins. Þó hleypti hann heim
draganum einn veturinn, er
hann var um tvítugsaldur. —
Dvaldi hann þá hjá hálfbróð-
ur sínum, Jónasi verzlunar-
stjóra á Hofsósi, við verzlun-
ar- og skrifstofustörf. Þó eigi
gæti slíkt til skólanáms tal-
izt, er víst um að sú tilbreytni
landinu, sem áhuga hafa fyr. Vilja heill og heiður lands
ir kynbótum sauðfjár. sins og ag þegnarnir njóti
Ekki er þess að dyljast, að jafnréttis og lífvænlegra
vísThafa Jýmshþ“ann hæfi- fJárskiptin hér um norðan- kjara t hvívetna.
vert landið, hjuggu mjog^ Hinu er ekki að leyna, að
nærri „Helluvaðsf járstofnin- , f jölmörgUm mun þykja litt til
um,“ einmitt þar, sem hann annars horfa í gerðum þings-
var útbreiddastur, og uggðu ins og margt óblítt orð fell-
menn hér fyrst, að hann yrði ur f þess garg. Teija jafnvei
aldauða. Þó tókst svo til að á ýmsjr) ag virðing Alþingis
svæði því, austan Jökulsár á; hafi mj0g rýrnað og traust
Sigurgeiri að feSta með sér
að hverju hann átti að stefna
í fjárrækt sinni. Á uppvaxt-
arárum hans, og lengur þó,
mótaðist stefna í fjárrækt
hér mjög af því, annars veg-
ar, að sumarmálnyt ánna
var þá aðaltekjugreinin, og
varð því mjólkurlægni jafn-
vel meira virði en holdsöfn-
un. Þá ýtti og útflutningur
lifandi fjár mjög á það, að
féð reyndist þungt á vog, því
hún réði mest verðflokkun
á því. Á hinn bóginn var ár-
ferði og fóðuröflunarskilyrði
á þeim árum svo ótryggilegt,
að fjárkynið þurfti að vera
nægjusamt, og helzt að geta
þolað harðrétti, ef á reyndi,
án þess að gugna. Þessum
andstæðu stefnumálum var
örðugt, eða réttara sagt, ó-
kleift að framfylgja báðum í
senn, og ég held, að Sigur
Fjöllum, sem líflömb voru tek
in af hingað, voru álitlegar
ættkvíslir af þessum stofni.
Kom þá fram, að til voru þar
menn, sem þóttust eiga Sig-
urgeiri skuld að gjalda, því
nokkrar úrvalskindur bárust
honum að gjöf þaðan, í sam-
bandi við fjárskiptin.
Eins og f, rrr er að vikið, var
ábýli Sigurgeirs rýrðar jörð
til heyskapar og hey hvorki
gott né kjarnmikið. Var því
síður en svo, að honum legð-
ist í hendur skilyrði til jafn-
góðrar fóðrunar búfjár og
hann vildi gera kröfur til. —
Lengst af sinni búskapartíð
þurfti hann því að gæta hins
ýtrasta sparnaðar um fóður-
neyzlu, og þó að sjálfsögðu
mest í snjóavetrum. En það
leikur ekki á tvímælum, að
hann var sá mesti töframað-
varð Sigurgeiri til hins mesta p.piri hnfi Pinnq fvrstnm : ur við fóðrun búfjár, sem ég
menningarauka, og Wó hann I Sna or3i6 TaS IjSt a”...............................
að því lengi æfi. —. Fór hann
og eigi vanbúinn að heiman
til að geta tileinkað sér það,
er fyrir augu bar, því faðir
þetta var ósamrýmanlegt.
Alla ritlinga um sauðfjár-
rækt, sem út hafa komið hér
á landi hafði hann þaullesið
hefi spurnir af, því ávallt
virtist allt hans búfé standa
á eldisgjöf, þó svona væri
spart með farið. Kom þar til
glöggskyggni hans á þarfir
hans var sérstaklega víðsýnn og íhugað vandlega, og J skepnanna, natni og ná-
og fjölfróður maður, og heim
ili þeirra hjóna ávallt í röð
mestu menningarheimila.
Ekki er ég í vafa um það,
að Sigurgeir hefir frá barn-
æsku búizt við að taka við
búi á Helluvaði eftir foreldra
sína, og aldrei hvikað frá því
áformi. Mun það og hafa
verið öfundarlaust af systkin
um hans: Jörðin var harð-
býl og erfið, engjarýr og tún
óhentug til útfærslu með
þeirra tíma ræktunaraðferð-
um, þó nú séu þar orðin stór-
ræktunarlönd. Fyrir 50 árum
varð því ekki stefnt á að >eka
þar stórbúskap, og mun því
ungi bóndinn, sem reisti þar
bú eitt mesta harðindavor
hér í eldri manna minnum,
1899, hafa haft önnur áform
til tryggingar búskaparfar-
snemma á árum var hann sér
úti um útlend rit um sama
efni, og taldi hann sig eink-
um hafa sótt mjög hagnýta,
almenna þekkingu í rit eftir
norskan fjárræktarfræðing,
Johan Schuman að nafni. En
eftirtekt og íhugun sjálfs
hans, miðuð við hérlend skil-
yrði, mun þó hafa orðið hon-
um .öruggasta leiðarljósið.
Ekki skirrðist Sigurgeir við
að gera tilraunir með breyt-
ingar á fjárstofni sínum, ef
þá mætti betur gegna. Auk
þess sem hann leitaði eftir
slíku í nágrenni Við sig, gerði
hann sér ferð vestur í
Stiandasýslu vorið 1907, til
innkaupa á fjárstofni, alls ó-
líkum því fé, er hér var fyrir.
Hugðist hann að breyta alveg
um fjárkyn, ef reynsla sýndi,
kvæmni í meðferð og hag-
sýni um að verja það öllum
misfellum og kvillum. Sigur-
geir gaf því þeim, sem til
gátu þekkt, engu minna for-
dæmi um fóðrun búfjár en í
kynbótastarfsemi sinni, en
hjá honum sjálfum studdi
hvað annað. Hitt var svo ann
að mál, að hann var að eðlis-
fari svo hlédrægur og hæversk
ur, að hann taldi sig í engu
standa öðrum framar.
Sama ár og Sigurgeir reisti
bú á Helluvaði, svo sem fyrr
er ritað, kvæntist hann heit-
konu sinni, Sólveigu Sigurð-
ardóttur, Magnússonar, frá
Arnarvatni, og lifir hún mann
sinn. Börn þeirra eru: Guð
rún, fyrrv. ljósmóðir, heima
CFramhald á 7. slðu.)
gengur yfir.
Á hverju, sem gengur, er
þó eitt, sem öllum þa?f að
vera ljóst í samanburði við
það, sem hér er á drepið, —
og raunar í hvívetna, — og
aldrei má gleymast, þ.e. hve
rík skylda hvílir á hverjum
einstaklingi til að vera góð-
ur þegn, — reynast traustur
máttarviður 1 byggingu sam-
félagsins, því og sjálfum sér
til heilla og öryggis.
Nú hefir verið ákveðinn
allsherjar bænadagur. Skal
beðið fyrir heimsfriði í öllum
kirkjum landsins næstkom-
andi sunnudag. „Er það nú
orðið svo slæmt“ ástandið á
jörðu, að allir sjái að fyrir-
bæna sé full þörf, oftar en
á hátíðum og tyllidögum?"
Almennur bænadagur fyrir
friði á jörð á að verða göfg-
andi nýbreytni og trúræknir
menn vænta vafalaust góðs
árangurs.
í sambandi við þetta má þó
sízt gleymast þeim, sem mik-
ið mæðir á um heillaríka
afkomu einstaklings og þjóð-
félags, að þjóðfélög eru heim-
ili, sem skapa alþjóðaheild,
eins og heimilin innan hvers
einstaks þjóðfélags mynda
þjóðarheildina, og hitt því
síður, að réttlæti, jöfnuður og
friður þarf fyrst og fremst að
ríkja í hverju þjóðfélagi, til
þess að það geti orðið virðu-
legur og áhrifaríkur aðili að
heimsfriði og átt sinn góða
þátt í blessunarríkri fram-
tíð alls mannkyns. Hinn al-
menni bænadagur gæti orðið
þýðingarmikill. S. B.
þjóðarinnar á því sé á förum.
Þá er og ríkisstjórn, hvern-
ig sem skipað er, jafnan mælt
í sama mæli af æði mörgum.
Er ekki að ástæðulausu, þó
sú spurning hvarfli að: Er
það í samræmi við þessa
gremjuþrungnu hugi manna,
að beðið sé fyrir þingi og
stjórn í kirkjum landsins —
Eða er hjartalagið í þeirri
mótsetningu við orðin, sem
töluð eru, að þar leynist ein-
lægur vilji til að biðja fyrir
óvinum? —
Hversu sem þessu kann að
vera farið, er víst að mörg-
um er jafnan óljós sá vandi,
sem fylgir lausn vandamála
í annarra höndum. Sú er tíð,
að krefjast mikils af öðrum.
Kröfur og áróður er tímans
tákn um þessar mundir. —
Launakröfur eru jafnan mest
áberandi og háværastar. Und
ir launum, þ.e., sem menn
bera úr býtum fyrir starf, eru
lífskjörin og að mestu kom-
in.
Allir krefjast þess, sem þeir
telja jöfnuð og réttlæti. —
Jöfnuð og réttlæti vilja menn
láta tryggja með lögum. Þvi
enn er mönnum svo gjarnt til
óréttar og ójafnaðar, að skorð
ur verður við að reisa.
Reynt hefir verið að skapa
jöfnuð og réttlæti í launa-
kjörum opinberra starfs-
manna, hjúanna á ríkisheim-
ilinu, og gera þau ánægð. —
Heimili, sem ójöfnuður og
misrétti ríkir á, er ekki lík-
legt til velfarnaðar. En störf
eru svo margvísleg, að erfitt
verður alltaf að meta hvenær
óréttlátlega sé launað í sam
bandi við annað. Slík verður
afstaða þings og stjórnar og
niðurstaða kann að verða sú, Verðlista sendi ég ef óskað
að byggt verði á tillögum og er-
Frímerkjaskipti
Langar ykkur til að eignast
faleg og dýrmæt frímerki frá
Austur-Asíu, Nýja-Sjálandi,
Ástralíu, Bandaríkjunum, Eng
landi, nýlendum Frakka, Suð
ur-Ameríku, Rússlandi og
fleiri löndum?
Þá skulið þið senda mér 50-
100 mismunandi íslenzk frí-
merki af dýrari tegundunum.
umsögnum ráðsmanna er
sjálfur húsbóndinn hafi ekki
aðstöðu til að meta og sann-
Jolian H. Holmkwist,
Borgeregat. 176
Nyköping, Sverge