Tíminn - 18.08.1951, Side 5

185, blað.
TÍMIN, laugardaginn 18. ágúst 1951.
■esnF
5.
Laugard. 18. ágúst
Krafa, sem féll um
sig
ERLENT YFIRLIT:
Vamaráætlun Spánar og
Bandaríkjanna
Félagsmálaráðherra sendi,
í gær blöðum og útvarpi til-
kynningu varðandi aukanið-
urjöfnunina í Reykjavík, og
er tilkynningin birt á útsíð-
um blaðsins í dag. Tilkynning
in skýrir það fullkomlega,
hvers vegna ekki var hægt
fyrir ráðuneytið að taka fram
fyrir hendurnar á bæjarstjórn
armeirihlutanum, svipta
hann fjárforráðum og neita!
um leyfi til aukaniðurjöfn-
unarinnar. Þar eru þær upp-
lýsingar gefnar, að öllum
bæjarstjórnum hafi ætíð ver |
ið veittt leyfi ráðuneytisins
bæði til hækkunar útsvara
fram yfir lögákveðið takmark
við aðalniðurjöfnun og til að
leggja á aukaútsvar eftir á,
sem er nokkurn veginn hið
sama, þótt álagning aukaút-
svara sé sýnu óviðfelldnari
aðferð og beri augljósan vott
um reiðuleysi og óforsjálni í
fjármálum, þegar ekki á sér
stað því meiri röskun á þessu
sviði frá því fjárhagsáætlun
er gerð. Slíkt leyfi hefir ráðu
neytið jafnan veitt án tillits
til þess, hvaða stjórnmála-
flokkur hefir átt félagsmála-
ráðherra, og eiga þar hlut að
máli jafnt þeir flokkar og að-
ilar, sem nú hafa krafizt synj
unar félagsmálaráðherra og
haft um það stór orð.
Þegar svo illa er komið fyrir
bæjarstjórn,. að aukaniður-
jöfnunar er þörf, verður hún
að fá leyfi til þess nema fjár-
hagsástandið sé orðið þannig,
að taka verði viðkomandi
sveitarfélag uhdir opinbert
eftirlit. Fyrir þau afglöp verð
ur bæjarstjórnin síðan að
taka dómi kjósendanna.
Einnig verður ljóst af til-
kynningu félagsmálaráð-
herra, að þrír bæir aðrir en
Reykjavik hafa á þessu ári,
eins og ýmsir bæir hafa haft
mörg undanfarin ár, leyfi til
að fara yfir ákveðið mark um
hækkun útsvara. Ástæður fé
lagsmálaráðherra til þess að
synja ekki um aukaniður-
jöfnunina að þessu sinni eru
því augljósar og þurfa engrar
skýringar við, enda mun nú
svo komið að hin heimsku-
lega krafa Skattgreiðendafé-
lagsins, Þjóðviljans og Al-
þýðublaðsins um að félags-
málaráðherra beri að taka í
taumana, vera órðin upphafs
mönnunum sjálfum til at-
hlægis.
Framsóknarmenn hafa ætíð
haldið því fram, að illri stjórn
livort sem er bæjarstjórn eða
landsstjórn, beri að renna sitt
skeið með valdi þess umboðs,
sem kjósendur hafa fengið
henni, unz þeir sjálfir svifta
hana umboðinu og fela það
öðfum. Kjósendurnir eru því
sá dómur, sem bæjarstjórnar
íhaldinu verður nú stefnt fyr
ir eins og jafnan fyrr, þótt
meirihluti kjósendanna hafi
til þessa endurnýjað umboð-
ið með stjórn Skattgreiðenda
félagsins í broddi fylkingar.
Er þó óstjórn ihaldsins í
Reykjavík engin ný bóla.
Þegar næstu bæjarstjórnar
kosningar fara fram verður
settur að nýju dómur yfir bæj
í Madrid er litið svo á að
hinn sviplegi dauði Shermans
flotaforingja sé miklð áfall fyr
ir samningaumleitanir þær um
landvarnamál, er staðið hafa yf
ir undanfarið milli Bandaríkj-
anna og Spánar. Hann naut virð
ingar og samúðar meðal
spánskra stjórnmálamanna. Það
er nú kunnugt orðið, að hann
hafði sent skýrslú um Spánarför
sína til Washington áður en
hann hélt til ftalíu. Hann
ræddi m. a. tvisvar við Franco
einvaldsherra.
Þessi skýrsla verður að öll-
um líkindum lögð til grundvall
ar starfi bandarísku hernaðar-
nefndarinnar í Madrid. Enda
þótt skýrslan hafi ekki verið birt
í heild, er þegar kunnugt um
ýmis atriði hennar.
Spánverjar munu láta Banda
ríkjunum í té flotastöðvar á
Kanaríeyjum, í Cartagene,
Cadiz og ef til vill E1 Ferrol.
Sömuleiðis fá Bandaríkin a. m.
k. fimm flugstöðvar til umráða,
sumar til varnar flotastöðvun-
um. Aðrar, og þar á meðal vafa
láust Barcelona, verða notaðar
fyrir langfleygar sprengju- og
orustuflugvélar, og verða þær
stöðvar ekki of langt að baki
þeim varnarmúr, sem I’ýrenea-
fjöllin mynda.
1 staðinn mun stjórn Banda-
ríkjanna leita samþykkis Bánda
ríkjaþings til þess að ve’ta Spán
verjum lán og senda verkíræð-
inga og tæknilega sérfræðinga
á ýmsum sviðum til Spánar.
Fyrsta verkefni þeirra á Spáni
veiður að endurbæta samgöngu
kerfi landsins, bæði járnbraut
ir og þjóðvegi. — Spönsku þjóð
vegirnir eru nú svo illa farnir
að aukin umferð vegna hernað
arframkvæmda myndi gereyði-
leggja þá.
Þeir eru færri sem vita að i
skýrslu Shermans var einnig
lagt til að mikið af flutninga-
vögnum og efni til járnbrautar
gerðar yrði flutt til Spánar frá
Bandaríkjunum. Sömuleiðis er
Spánverjum mjög áfram um að
a. m. k. ein sveit í spánska flug-
hernum fái bandariskar þrýsti
loftsflugvélar til umráða.
Spönsku og bandarísku samn-
inganefndirnar urðu á einu
máli um að þjálfa skyldi spánsk
an landvarnaher og búa nýj-
ustu vopnum. Yrði þar um að
ræða tvö herfyiki fyrst í stað.
Rætt var um að her þessi skyldi
aukinn all verulega á árinu 1952,
ef ekki drægi úr kommúnista-
hættunni. Hins vegar iögðu
bandarísku fulltrúarnir á það
áherzlu, að Bandaríkin yrðu
fyrst og fremst að hyggja að
skyldum sínum við Norður-
Atlantshafsríkin og landvama-
áætlanir þeirra og sinum eigin!
landvörnum.
Þá var og rætt um á hvern
hátt myndi' hægt að stækka og
treysta varnarsvæðin spönsku, j
sem fyrir hendi eru, um 200
km. að baki Pýreneafjallanna.
Eitt helzta verkefni spánska
herráðsins síðan 1945 hefir verið
áð gera áætlanir um nýtt varnar
kéríi á þessum slóðum. Sam-
kvæmt því á spönskum hermönn
um að vera hægt um vik að
gjörsigra á skömmum tíma fall-
hlífasveitir og skæruliðasveitir
að baki vígiínunnar á þessu
svæði. Hafa spánskir herforingj
ar nú mikinn hug á að fá aðstoð
Bandaríkjanna við að fram-
kvæma áætlanirnar um hið
nýja varnarkerfi.
Bandaríski sendiherrann,
Stanton Griffis, vann mikinn
sigur, er honum tókst að koma
því til leiðar að iðnaðarmála-
og viðskiptamálaráðherrann,
Don Antonio Suances, hefði ekki
lengur utanríkisverzlun lands-
ins með höndum. Með því var
stigið stórt skref í áttina til
þess að sigrast á svartamarkað-
inum. Hann dafnaði vel á Spáni
í skjóli allra þeirra hafta, er
! Suances setti á innflutnings- og
útflutningsverzlun landsmanna.
Höft þessi voru meginorsök verð
bólgunnar, sem í vor olli verk-
föllum og óeirðum meðal lægst-
launuðu stéttanna víða um
Spán.
Sem einskonar sárabætur fékk
Suances að sitja áfram í em-
bætti iðnaðarmálaráðherra.
Breytingar þær, er Franco gerði
á stjórn sinni á dögunum að
undirlagi Bandaríkjanna, sýna
það eitt að ekki hefir dregið hið
minnsta úr áhrifum falangist-
anna í stjórn landsins, en þeir
eru nýfasistiskur flokkur. Á-
stæðurnar fyrir því, að stjórnar
breytingin varð á þessa lund
eru tvær. 1 fyrsta lagi halda
falangistar enn uppi miklum á-
róðri með þá fullyrðingu, að
einkunnarorði „að verið sé að
selja Spán fyrir dollara til þátt
töku í amerískri styrjöld". 1
öðru lagi til þess að sýna stjórn
um hinna Evrópulandanna
svart á hvítu, að Spánverjar
láta sér skoðanir þeirra á spönsk
um innanríkismálum í léttu
rúmi liggja. Og þeir geta ekki
sýnt betur fyrirlitningu sína á
gagnrýni stjórna hinna Evrópu
landanna en mð því að tryggja
FRANCO.
einvaldsherrann og flckk hans
ennþá betur í sessi.
(Úr „Politiken“>.
arstjórnarmeirihlutanum, og
þá hefir stjórn Skattgreið-
endafélagsins sjálf í hendi sér
að svipta hann fjárráðunum.
Vilji þeir menn setjast í dóm
með Framsóknarmönnum við
kjörborðin, munu Framsókn-
armenn áreiðanlega fagna lið
veizlunni og dæma með þeim
fjárráðin af ihaldinu í Reykja
vík —- og dæma hart. Fram-
sóknarmönnum er það full-
ljóst eins og öllum, sem vilja
um þessi má hugsa af nokk-
urri hreinskilni, að með því
einu móti að kjósendur svipti
Sjálfstæðisflokkinn umboð-
inu um stjórn Reykjavíkur,
verður stjórn bæjarins kippt
í liðinn, en ekki með því að
neita henni um eina aukanið
urjöfnun upp i óreiðuskuldir,
sem búið er að stofna
til. Ef svo hefði verið mundi
óstjómin halda áfram eftir
sem áður, en það fé, sem vant
aði í ár verða lagt á sem aðal
útsvar næsta ár, og dansinn
halda áfram.
En það er annað atriði í til
kynningu félagsmálaráð-
herra, sem vert er að veita
mikla athygli. Það er, að ráð
herrann tilkynnir, að hlutast
verði til um það, að fyrir
næstu áramót verði hjá öll-
um bæjarstjórnum á landinu
látin fara fram nákvæm at-
hugun á rekstri bæjarfélag-
anna með það fyrir augum,
að dregið verði svo sem unnt
er úr útgjöldum bæjarsjóða
og bæjarrekinna stofnana, án
þess þó að af því leiði röskun
á atvinnulífi kaupstaðanna.
Þessi ákvörðun er í sam-
ræmi við alla fyrri fjármála-
stjórn Framsóknarflokksins
hjá bæjum og riki, og þar
lagður grundvöllur að því að
bæta úr og vísa veginn til
lands á ný úr ógöngum fjár-
málastjórnar Réykjavíkur og
annarra bæja. Með slíkri sam
vinnu bæjarstjórnanna og fé
lagsmálaráðuneytisins er
helzt árangurs að vænta.
Raddir nábúanna
Alþýðublaðið ræðir í gær
um fræðslumál verkalýðsfé-
laganna og nauðsyn á fræðslu
starfsemi innan þeirra hér á
landi og hve það hafi verið.
vanrækt fram til þessa. •
Kemst það m. a. svo að orði:
„Vissulega er tímabært að
leiða hugann að fræðslumál-
um verkalýðshreyfingarinnar
hér heima í þessu sambandi.
Alþýðusamtökin íslenzku hafa
unnið þrekvirki, sem er líkast
ævintýri, þegar að því er gætt,
hvað starfstími þeirra er enn
stuttur og hversu eríiðleikarn-
ir voru stórfélldir í upphafi.
En síðasta áratuginn hafa
kraftar þeirra farið sorglega
mikið í innbyrðis deilur, sem
stafa af klofningsstarfi komm
únista. Af því hefir óbeinlínis
leitt, að fræðslumál verkalýðs
hreyfingarinnar hafa verið
vanrækt og afskipt. Á því verð
ur að ráða bót, og yngri kyn-
slóðin í verkalýðshreyfingunni
og Alþýðuflokknum verður að
ganga gúnnreif að því verki.
Fræðslumál alþýðusamtak-
anna hér á landi verður að
skipuleggja á svipaðan hátt og
þegar hefir verið gert og sí-
fellt er verið að gera á Nórður
löndum og Bretlandi, þar sem
verkalýðshreyfingin má sín
mest í heiminum og yfirburðir
jafnaðarstefnunnar hafa sann
azt í verki. Fræðslustarfsemin
þar hefir krafizt mikillar
vinnu fjölmargra ágætra
manna. Hér á landi hlýtur hún
að krefjast enn meiri vinnu.
Þess vegna er löngu tímabært
að hefjast handa um skipulag
hennar og undirbúning. og á
það verður að leggja mikla á-
herzlu á næstu árum.
Það er ánægjulegt að Al-
þýðublaðið skuli sjá nauðsyn
þess að efla almenna fræðslu
starfsemi innan verkalýðs-
hreyfingarinnar og finna til
margra ára vanrækslu ís-
lenzkra verkalýðsleiðtoga hér
á landi á þessu sviði. Hingað
til hefir ekkert komizt áð
nema kaupgjaldsbarátta ein
stundum rekin af meiru ofur
kappi en forsjá og oft gætt
lítils skilnings meðal verka-
lýðsjeiðtoga á málefnum þjóð
félagsins. í öllum löndum, þar
sem þroskuð verkalýðshreyf
ing er, er starfið tviþqett og
ekki lögð minni áherzla á
fræðslustarf innan verkalýðs-
félaganna en kaupgjaldsbar-
áttuna. Er vonandi að þessi
vakning Alþýðublaðsins boði
.það, að betur verði á þessum
málum haldið framvegis.
Gerist áskrifendur að
TJítnan um
Áskriftarsími 2323
Skemmtígarðar
í reikningum -Reykjavíkur
má lesa um framlag bæjar-
ins til skemmtigarða. Er það
allverulcgt. Eru þó uppi radd-
ir um að Reykjavík sé á eftir
ýmsum öðrum bæjarfélögum
um ræktun og skipulagningu
skrúðgarða. Var á þetta drep-
ið hér í blaðinu eigi allfyrir
löngu.
En sé athugaður kostnað-
ur bæjarfélagsins við skemmti
garðana síðastliðin fimm ár,
verður ekki séð að fé hafi ver-
ið sparað. Er ómaklegt að
halda uppi ádeilu á ráða-
menn bæjarins fyrir að þeir
hafi haldið of spart á aurum
bæjarbúa til þessara mála.
Síðastliðin fimm ár hafa þess-
ar upphæðir verið greiddar til
neðangreindra skemmtigarða,
og er talið í heilum hundr-
uðum króna:
kr. 1.444.800, —
Austurvöllur — 251.600. —
Listasafnsgarður Ein-
ars Jónssonar — 167.800.—
Arnarhólstún — 161.500,—
Gróðrarstöðin — 140.700,—
Landakotstún — 82.000, —
Kvennaskóla- garðurinn — 15,509 —
Hringbrautar- blettir — 24.800, —
Hornið milli Sóleyjargötu og Skothúsvegar — 30.800. —
HorniÖ við Lauf- ásveg og Þing. — 2.200. —
Hornið milli Sóleyjarg. og Hringbrautar — 48,300,—
Garður Ásm.
Sveinssonar — 17.500,—
Alþingishús- garður — 13.700. —
Skólavörðuh. — 54.000, —
Lækjargötu- brekka — 22.800, —
Bringun — 116.700,—
Sameiginlegur kostnaður — 190.400, —
Þetta gerir samtals í þessi
fimm ár kr. 2.785.100,00. Ein-
hverjum smáupphæðum er
sleppt og er heildargreiðslan
um 2 millj. 790 þús. Ekki er
greint frá þessu hér til að
hefja ádeilu á ræktun og að-
hlynningu opinna garða og
grasbletta í bænum. IVíJiklu
frekar er sú viðleitni lofs-
verð. En það virðist ganga svo
grátlega seint, þrátt fyrir
veruleg fjárútlát.
Ef litið er nánar á þetta,
sést að í Hljómskálagarðinn
hefir á fimm árum verið var-
ið h.u.b. einni og hálfri millj.
króna. Þó er hann enn dauð-
ans fátæklegur og framtíðin
óviss. Hefir þurft alveg sér-
stök hyggindi til að staðsetja
aðalskemmtigarð bæjarins í
flatri mýri, sem illmögulegt
er að ræsa fram.
Peningarnir hafa ekki verið
sparaðir, 300 þúsund á ári er
væn upphæð. En peningar og
gróður jarðar fylgjast ekki
alltaf að.
AusturvöIIur hefir tekið
verulega upphæð og mun
enginn sjá eftir því. Er hann
fallegur á hverju sumri og
mikil alúð lögð við hann. —
Garðurinn við listasafn Ein-
ars Jónssonar fer nær 170 þús.
og mættu vera lægri múrar
umhverfis hann.
Eftirtekt vekur að greiddar
eru rúmlega 160 þús. vegna
Arnarhólstúns. Þó virðist
harla smátt gert fyrir þann
góða stað. Ástæða er að minn
ast á fleiri „garða“. en rúmið
leyfir það ekki, og tölurnar
tala sínu máli.
(Framhald á 6. síðu)