Tíminn - 06.09.1951, Blaðsíða 5

200. blað.
Tíminn, fimmtudaginn 6. september 1951.
5.
ffi-ltlttttt
Fimmtiul. G. sept.
ERLENT YFIRLIT:
Endurreisn Ja
Verða Ia]Kmir esm á ný fornstíijíjéðÍH
austurliluta Asíu?
Hvað hefir stjórn-
inrii ánnnizt?
Margt er nú rætt manna á
meöal um dýrtíöina og finnst
mönnum eölilega, að þær
byröar séu þungar og vax-
andi, er hún leggur þeim á
heröar. Af hálfu stjórnarand
stæöinga er svo af skiljanleg
um ástæðum róið kappsam-
lega að því aö telja mönnum
trú um, að þetta sé allt sam-
an stjórninni aö kenna.
Því skal vissulega ekki hald
ið fram hér, aö ekki mætti
margt betur fara og ýmsar aö
gerðir stjórnarinnar og
framkvæmd þeirra geti ekki
orkaö tvímælis. Framsóknar-
'ménn gerðu sér þaö vel ljóst,
er þeir gengu til núverandi
stjórnarsamstarfs aö mörgu
.yrði aö hátta ööruvísi en þeir
kysu helzt. Slíkt er óhjákvæmi
leg afleiöing af samstarfi ó-
líkra flokka. Hinsvegar töldu
Framsóknarmenn og telja
enn, að ekki hafi verið um
aðra leið að ræöa, ef gera
átti tilraun til þess að bjarga
frá fullkomnu hruni og at-
vinustöövun, sem stjórnleysið
hefði ella leitt af sér.
Þaö var fullkomlega upp-
lýst, þegar til stjórnarsam-
starfsins var gengið, að engu
tauti var hægt að koma viö
kommúnista eða Alþýöuflokk
inn. Foringjar kommúnista
setja undirgefni við Moskvu
að skilyrði fyrir öllu méiri-
háttar samstarfi. Alþýðu-
flokkurinn var hinsveg-
ar svo mbðgaöur yfir úrslit-
um seinustu þingkosninga, að
hann ákvað að vera utan við
allt stjórnarsamstarf. Því var
ekki um annað að ræða en
samstarf Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins
eða algert stjórnleysi og
ringulreið.
Þetta stjórnarsamstarf hef
ir nú haldist á annað ár.
Nokkuð er því hægt aö dæma
um árangur þess.
Árangur þess veröur bezt
dæmdur þannig, að menn
geri sér ljóst, hvernig fariö
hefði, ef ekki hefði verið grip
. ið til þeirra úrræöa, sem stjórn
in hefir beitt. Þegar stjórnin
kom til valda, máttu útflutn
ingsatvinnuvegirnir heita al-
veg stöðvaðir og ríkið gjald-
þrota. Það var búið að koma
fjánnálum og atvinnumálum
þannig, að óhjákvæmilegt
var að grípa til gengislækk-
unar eöa annara slíkrar ráð-
stöfunar, ef ekki átti að láta
'allt stöðvast. Gengisiækkunin
var þyí neyðarráðstöfun, er
orsakaðist af verkum fyrri
stjórna, þótt núverandi
stjórn neyddist til að sjá um
framkvæmd hennar.
Gengislækkunin og ýmsar
aðrar ráðstafanir stjórnarinn
ar hafa borið þann árangur,
að hægt hefir verið að
tryggja sæmilegan rekstur
útflutningsatvinnuveganna
og koma rekstri ríkisins aftur
í viðunanlegt horf. Þetta er
vissulega stórvægilegur ár-
angur. Ella hefði ríkt hér stór
kostlegt atvinnuleysi í öllum
kaupstöðum* ög kauptúnum
landsins, því aö stöðvun sjáv
arútvegsins hefði haft stöðv-
un iðnaðarins í för með sér.
Stórkostleg vöruþurð hefir
Um þessar mundir stendur
yfir ráðstefna í San Francisco,
þar sem gengið verður frá frið-
arsamningum við Japan. Raun-
ar er ráðstefna þessi ekki ann-
að en formsatriði, því að áður
var búið að ganga í öllum meg-
inatriöum frá samningunum
milli fulltrúa vesturveldanna
annars vegar og fulltrúa Japana
'hins vegar. Ráöstefnunni í San
Francisco hefir ekki verið ætlað
annað en að ganga frá undir-
skrift samninganna. í þeim til-
gangi boðaði stjórn Bandaríkj-
anna til hennar og var því elcki
gert ráð fyrir þátttöku ann-
arra ríkja en þeirra, er væru
samningunum samþykk. Það
vakti því mikla athygli, er Rúss
ar ákváðu að þekkjast þetta
boð og leppríki þeirra fylgdu
svo í slóðina. Ljóst er, að Rúss-
ar gera sér ekki von um að geta
breytt efni samninganna með
þátttöku sinni. Ætlun þeirra
með þátttökunni virðist því sú,
að nota ráðstefnuna til að koma
fram áróðri, er líklegur sé til
þess að falla í geð þeirra, sem
eru samningunum andvígir eða
eru mótfallnir einstökum á-
kvæðum í þeim.
Það má samkvæmt þessu bú-
ast við því, að einn þáttur í
kalda stríðinu verði leikinn á
ráðstefnunni í San Francisco og
má vel vera, að hann geti orðið
sögulegur. Hins vegar er ósenni-
legt, að hann breyti nokkru um
efni samninganna frá því, sem
nú er. Bandarikin viröast ákveð
in í því að fallast ekki á neinar
breytingar, enda gæti það leitt
til mikils þófs, ef að þvi yrði
horfið. Önnur vestræn ríki
munu ekki heldur telja rétt að
hefja nýtt þóf, þótt þau kysu
ýmsar minniháttar lagfæringar
á samningunum. Um megin-
efni þeirra virðist hins vegar
ríkja sæmilegt samkomulag.
Efni samninganna.
Meginefni friðarsamning-
anna, sem undirritaðir verða í
San Francisco, verður á þessa
leið:
Japan verður aftur viður-
kennt frjálst og fullvalda ríki.
Ríki þau, sem undirrita samn-
ingana, lofa að vinna að því, að
Japan fái inngöngu í S.Þ.
Japan fær aftur rétt til að
vígbúast í því skyni að tryggja
landvarnir sínar:
Japan afsalar sér tilkalli til
Kóreu og lofar að viðurkenna
sjálfstæði hennar. Japan af-
salar sér og tilkalli til Formosu,
án þess að fram sé tekið hve
framtíðarstaða Formosu sku'
vera. Þá afsala Japanar sér til
kalli til Suður-Sakhalin o
Kurileyja, en Rússar lögð
þessi lönd undir sig í styrjalda
lokin með samþykki Banda
manna. Þá afsala Japanir sé
öllu tilkalli til ýmissa eyja
Kyrrahafi, þar sem þeir höfð'
farið með yfirráð í umboði Þjóð. *
bandalágsins. Loks afsala Jap-
anar sér yíirráðum yfir Ryukyus
eyjum og fallast á umboðsstjórn .
Bandaríkjanna þar.
Allt erlent setulið skal. vera
farið frá Japan innan 90 daga
frá undirritun samninganna, en
Japanar geta hins vegar leyft
erlendum her dvöl í landinu
með sérstökum samningum. Er
hér átt við það, að þegar hefir
j verið gengio frá samningum
! milli stjórna Bandaríkjanna og
| Japans um áframhaldandi dvöl ^
' amerísks hers í landinu meðan
! Japanar eru ekki einfærir um'
; landvarnir sínar. Sá samning- '
l ur veröur formlega undirritaður
strax eftir undirskrift friðar- ,
samninganna.
Japanar lofa að greiða skaða-
bætur íyrir það tjón, sem önn-
ur ríki urðu fyrir af völdum
þeirra í seinustu styrjöld. Þó er
tekið fram ,aö þessar skaoabæt
ur skuli miðast við getu Jap-
ana og óttast því mörg ríkin, að
skaöabæturnar verði lítilfjör-
legar. Helzt virðist ráðgert að
skaðabæturnar verði í því formi,
að Japanar vinni úr hráefnum,
sem aðrar þjóðir senda þeim
og láti þær fá fullunnar vörur
í staðinn. Japanar greiða þá
raunverulega vinnslukostnaö-
inn.
í samningunum er sneitt hjá
því, hvernig samningum Jap-
ana og Kínverja skuli háttað.
Japanar eiga að ákveða það
sjálfir eftir undirritun samn-
inganna, hvort þeir semja held
ur við Pekingstjórnina eða
stjórn Chiang Kai Shek. Báð-
ar þessar stjórnir hafa mótmælt
friðarsamningunum.
Samningarnir gagnrýndir.
Eins og gefur að skilja, hafa
mörg atriði samninganna verið
meira og minna gaítnrýnd. Eng
inn möguleiki var að gera samn
inga, er allir væru ánægðir með.
Rússar og fylgismenn þeirra
reyna vitanlega að telja samn-
ingana óhæfu eina saman. Ind-
landsstjórn hefir neitað að taka
þátt í ráðstefnunni vegna þess,
að Formosa sé ekki lögð undir
Truman flutti aðalræðuna við
setningu ráðstefnunnar í San
Franciscc.
Kína og Pekingstjórnin ekki
viðurkennd. Þá deilir hún á
yfirráö Rússa yfir Sakhalin og
kurileyjum og yfirráð Banda-
ríkjanna yfir Ryukyuseyjum.
Hún telur sig og andvíga fyrir-
huguðum hervarnarsamningi
Japana og Bandarikjamanna.
Ýmsir telja, að gagnrýni Ind-
landsstjórnar stafi af því, að
hún óttist samkeppni Japana
um völdin í Asíu, en hún hafí
hugsað sér að deila þeim milli
sín og Kínverja. Mörg ríkin eru
óánægð yfir ákvæðunum, er
fjalla um skaðabótagreiðslurn-
ar. Loks er svo óttinn við endur
vígbúirað Japana, því að ekki
þykir útilokað, að þeir hyggi á
landvinninga með tíð og tíma.
Bandarílcin hafa reynt að
draga úr þessum síðastgreinda
ótta með því að gera varnarsátt
mála við Ástralíu, Nýja-Sjáland
og Filippseyjar. Þeir samningar
hafa þegar verið undirritaðir.
Þá munu Bandaríkin reyna að
beita áhrifum sínum þannig, að
Japanar komi sér ekki upp veru
legum flugher og fiota fyrst um
sinn, heldur efli fyrst og fremst
landherinn.
Fcrusta Japana.
Þótt margir gagnrýni samn-
ingana, eru þeir þó fleiri, sem
■telja þá óhjákvæmilega nauð-
syn. Það sé ógerningur að halda
stórþjóð eins og Japönum í her
námsviðjum til langframa eða
skammta henni minni rétt en
öðrum. Slík meðferð á Þjóðverj
um hafi verið ein helzta undir-
rót nazismans. Það sé miklu lík
legri leið til að draga úr hernað
arandanum að veita þjóðunum
sem jafnastan rétt og aðstöðu.
Japanar séu svo dugandi þjóð,
(Framhald á 6. síðu>
svo sett dýrtíöina upp úr öllu
valdi.
Þá er og alveg víst, aö hin-
ar stóru vatnsvirkjanir viö
Sogið og Laxá og áburðarverk
smiöjan hef'öu ekki komist
fram, án þessara aðgerða
stjórnarinnar. Til þeirra
hefði ekki fengizt fé að
öðrum kosti.
Það er því ekki hægt að
neita því, aö umræddar stj órn
arráðstafanir hafa áorkað
miklu til bóta. Þótt margt sé
erfitt og andstætt um þessar
mundir, er það samt smá-
vægilegt í samanburði við það
neyðarástand, sem hér hefði
skapazt, ef umræddar ráð-
stafanir hefðu ekki verið gerð
ar.
Þess ber svo að gæta, að
umræddar ráðstafanir eiga
ekki nema takmarkaðan hlut
í hinni auknu dýrtíð. Verð-
hækkanir af völdum þeirra
nema sennilega ekki meiru en
kauphækkunum, er orðiö
hafa á sama tíma. Dýrtíðar-
aukningin stafar mest af ó-
hagstæðri verðlagsþróun er-
lendis. Innflutningsvörur
hafa yfirleitt hækkað meira
í verði en útflutningsvörur.
Fjármálaráðherra Breta lýsti
því rækilega á verkalýðsþingi,
er nú stendur yfir þar í
landi, hve grálega þessi verð
lagsþróun heíir leikið Breta.
Þó hefir hún farið enn verr
með okkur.
Hitt er svo vafalaust rétt,
að sitthvaö má að stjórnar-
stefnunni finna, þótt ekki
verði því neitað, að hún hef-
ir bjargað miklu. Það ber að'
vikurkenna. Og fyrir stjórnar
andstæðinga eru það engar
málsbætur að deila á það,
sem kann að hafa mistekist.
Þeir hafa sjálfir ekki bent á
nein úrræði til að afstýra
stöövun og hruni. Ekki er ann
að sýnilegt en að nú ríkti full
komnasta neyðarástand, ef
þeir hefðu ráðið. Gagnrýni
þeirra hefir verið fullkomlega
neikvæð. Þeir áttu sinn þátt í
að koma þjóðinni í ófæruna
og hlupu svo frá öllu saman.
Og ekki hefir vegur þeirra vax
ið við það, hve algert ráð-
leysí þeir hafa sýnt í stjórn-
arandstöðunni.
Raddir nábúonna
I í Alþýðublaði Hafnarfjarð-
ar 1. þ.m. birtist smáklausa,
er nefnist: „Ósjálfbjarga,
1 betlandi þjónar'. Hljóðar hún
á þessa leið:
i „— Fyrir skömmu skýrði
) málgagn kommúnista, Þjóð-
viljinn svo frá: „Ásókn þýzks
togaraflota á veiðisvæðin við
island fer sivaxandi, og veld-
ur íslenzkum fiskimönnum á-
hyggju.“ Blaðið segir að flot-
inn sé „skapaður af þýzku út-
gerðarauðvaldi með banda-
rísku fjármagni, samkvæmt
þeirri „efnahagssamvinnu".
sem m.a. mioar að því að gera
íslendinga ósjálfbjarga, betl-
andi þjória Bandaríkjaauð-
valdsins."
Annar miklu stærri fiski-
skipafloti er hér við land, sem
líka „veldur íslenzkum fiski-
mönnum áhyggju". Er það rúss
neski síldveiöiflotinn. —
Kommúnistablaðið sér ekki á-
stæðu til að minnast á ásókn
þess flota. Hvers vegna ekki?
Ætli sá floti sé líka sendur til
„að gera íslendinga ósjálf-
bjarga og betlandi þjóna.“?
Það væri ekki óíróðlegt að
fá umsögn Þjóðviljans um
þetta atriði. Það skyldi þó
ekki vera Marshallaðstoðinni
iað kenna, að Rússar hafa
jsent fiskiflota sinn hingað til
lands.
V iðbragð Bjarna
Viðbrögö manna eru með
ýmsum hætti og velduv því
ólíkt skaplyndi. Viðbrögð núv.
dómsmálaráöherra eru oft
talsvert sérstæð og virðist
það benda til, að hann hafi
óvenjulegt skaplyndi, þótt
ekki verði > það nánar rakið
hér að sinni.
Fyrir nokkru síðan birtist
í Tímanum grein eftir rit-
stjóra blaösins, þar sem m.a.
var hrundið fáránlegri en læ-
víslegri kenningu, sem dóms-
málaráðherra hafði haldið
fram í stjórnarskrármáiinu.
í greininni var það m.a. for-
dæmt, að dómsmálaráðherr-
ann skyldi misnota fræði-
mannsaðstöðu sína til að
halda uppi kenningum, er
hann vissi manna bezt, að
ekki gátu staðizt.
Það liefðu ekki verið óeðli-
leg viðbrögð, að dómsmála-
ráðherrann heföi reynt að
réttlæta þetta framferði sitt
með því að reyna að finna
því einhverjar málsbætur.
Greind hans mun hins vegar
hafa gert honum ljóst, að
hann færi þá út á veikan ís
og þögnin myndi því heppi-
legust. Hann hefir líka valið
þögnina. Skaplyndi hans
knúði hann hins vegar til að
koma fram einhverjum hefnd
um.
Það er nú kunnugt orðið,
hver hefnd dómsmálaráð-
herrans á að vera.
Síðastl. þriðjudag var rit-
stjóri Tímans kvaddur á skrif
stofu sakadómara. Þar voru
lionurn tilkynnt þau fyrir-
mæli dómsmálaráðherrans, að
honum bæri að greiða meið-
yrðasekt samkvæmt dómi, er
hafði verið felldur fyrir ári
sí'ðan og dómsmálaráðherr-
ann hefir því bersýnilega
ekki ætlað sér að láta inn-
heimta, ef stjórnarskrárgrein
in hefði ekki komið til sög-
unnar. Má líka segja, að það
sé orðin hefð að innheimta
ekkj meiðyrðasektir. Það var
Iátið fylgja tilkynningu dóms
málaráðherrans, að yrði sekt-
in ekki greidd innan ákveðins
tíma, yrði ritstjórinn að sæta
7 daga fangavist.
Tilefni umrædds meiðyrða-
dóms er það, að Tíminn sagði
á sínum tima frá Otradals-
hneykslinu. Hvert eitt einasta
orð, sem Tíminn sagði um
| það, var sannleikanum sam-
! kvæmt. Þeir, sem að hnevksl-
j inu voru valdir, fundu að þeir
stóðu halloka gagnvart a!-
menningsálitinu og revndu
því að koma fram hcfndum á
grundvelli meiðyrðalöggjafar
innar. Vitanlega voru um- ^
mæli Tímans dæmd dauð og
ómerk samkvæmt þeirrj mein
loku meiðyrðalöggjafarinnar,
að ekki megi segja satt. Dóms
málastjórnin hefir svo ætlað
að Iáta þar við sitja, eins og
venja hefir verið, þar sem
hún hefir ekki gert neitt til
þess í hcilt ár að innheimta
sektina. En þá þurfti ráðherr
ann að koma fram hefndum
fyrir sig og þótti betra en ckki
neitt að grípa til þessa smá-
skítlega úrræðis.
Það er ekkert við því að
segja, að menn séu dæmdir
fyrir meiðyrði, ef .þeir .eru
staðnir að ósannindum. Hins
vegar er meiðyrðalöggjöfin
svo kostulega úr garði gerð,
að hun refsar einnig fyrir
sannleikann. Dómsmála-
stjórnin hefir fundið, að slikt
var rangt, þótt hún hafi ekki
mannaö sig upp í það að fá
löggjafarvaldiö til að brevta
(Framhald á 6. síðu)