Tíminn - 12.09.1951, Qupperneq 6

TIMINN, miðviknðaginn 12. september 1951.' -nu r !ir ;
205. blað.
Dæíur gíitimnar
Áhrifamikil þýzk mynd, sem
lýsir lífinu í stórborgunum,
hættum þess og spillingu.
Mynd þessi hefir vakið fá-
dæma athygli alls staðar þar
sem hún hefir verið sýnd á
Norðurlöndum.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð innan 14 ára
NÝJA BÍÓ
Scott snðurheim*
skautsfari
Mest umrædda mynd ársins
með:
John Mills
Sýnd kl. 9.
ATOMONDIN
Hin bráðskemmtilega gam-
anmynd með:
Douglas Fairbanks jr. [
Yolande Donlan
Sýnd kl. 5 og 7.
BÆJARB
HAFNARFIRÐI
Sjjómaiínalíf
Hin óviðjafnlega litkvikmynd
Ásgeirs Long.
Sýnd kl. 9.
A VALDI ORLAGANNA
Sýnd kl. 7.
Bönnuð innan 16 ára.
Sími 9184.
*
Utvarps viðgerðir
Radioviimustofau
LAUGAVEG 16P
Miuiið
a»
grciða
blaðgjaldiS
Bergur Jónsson
Málaílutningsskrifstofa
Laugaveg 65. Síml 5833.
Heima: Vitastíg 14.

t SejhHO

Austurbæjarbíó
Tvö í París
Bönnuð innan 16 ára.
Sýnd kl. 7 og 9.
Gög og Gokkc
í lífskættu
Sýnd kl. 5.
TJARNARBfÓ
Elsku Rut
(Dear Ruth)
Sprenghlægileg amerísk gam
anmynd gerð eftir samnefndu
leikriti, er var sýnt hér s. 1.
vetur og naut fádæma vin-
sælda.
Aðalhlutverk:
William Holder.
Joan Caulfield,
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
GAMLA
Síórliorgin
(Big City)
Skemmtileg ný amerísk kvik
mynd.
Margaret O’Brien,
Robert Preston,
Broadway-stjarnan
Betty Garrett,
söngkonan
Lotte Lehmann.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.

HAFNARBfÓ
Verðlaunamyndin
Tlðindalaust á Vest
urvígstöðvimum
Þessi frægasta hernaffar-
mynd, sem tekin hefir veriff,
verffur, vegna mikillar eftir-
spurnar sýnd
kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð innan 16 ára.
TRIPOLI-BIÓ
Etaiiríkis-
fréttaritariim
Joel McGrea,
Laraine Day.
Sýnd kl. 7 og 9
Einræðishcrrauu
(Duck Soup)
Gamanmyndin sprenghlægi-
lega með
Marx-bræffru m.
Sýnd kl. 5.
Auglýsingasíuti
TIMAIVS
er 81 300.
ELDURINN
gerir ekkl boð á nndan lér.
Þeir, sem ern hyggnir,
tryggja strax hjá
Samvinnutryggineum
.—jiit
Tilraunin mikla
(Framhald af 3. síffu.)
starfsemi framleiðenda
sjálfra. Hvort tveggja er gert
í stórum stíl víða um heim,
en nú kveður ekkert að þeirri
tilhögun, sem vefararnir við-
höfðu um eitt skeið, að borga
tekjuafganginn af iðnfram-
leiðslunni bæöi til fjármagns
ins og ’vinnunnar í hlutfalli
við fjáreign og vinnulauna-
upphæð.
Vefararnir keyptu aldrei
land í því augnamiði að láta
atvinnulausa félaga rækta
það og lifa af því, og fram-
kvæmdu því aldrei fjórða
stefnuskráratriðið. Hins veg-
ar gerðu aðrir samvinnu-
menn tilraun með þetta í ná-
grenni Rochdale. Hið svokall-
aða Jumbo-sveitasetur,
skammt frá Oldham, var
stofnað í þessu augnamiði ár-
ið 1851 og starfrækt í 10 ár.
Reynslan, sem fékkst af þeirri
starfsemi og öðrum hliðstæð
um tilraunum, benti til þess,
að heppilegra væri fyrir sam
vinnumenn að beita sér á öðr
um sviðum.
Fimmta atriðið, sem var
hæzta markmið vefaranna,
stofnun og starfræksla sam-
vinnubyggðarlaga, var aldrei
framkvæmt í Rochdale. Og
yfirleitt hefir nútímasam-
vinnuhreyfingin ekki beitt sér
fyrir stofnun og starfrækslu
Pyggðarlaga. Hins vegar hafa
ýmsar tilraunir verið gerðar
með slík byggðarlög á ýmsum
tímum. Dr. Henrik Infield get
ur þess t.d. í bók sinni Coop-
erative Communities of Work,
að vitað sé um 262 samvinnu-
byggðarlög, sem stofnuð hafi
verið í Bandaríkjunum, og að
í ísrael séu starfrækt sam-
vinnubyggðarlög, hin svoköll-
uðu „Kvutza,“ á mjög happa-
sælan hátt.
Og sjötta atriðið var aldrei
framkvæmt, bindindishótelið
var aldrei stofnað.
Reynslan, sem fengizt hef-
ir af samvinnustarfinu, hefir
þannig smátt og smátt mót-
að starfsemina, mótað fram-
kvæmd hugsj ónarinnar og gef
ið vísbendingu um það, hvern
ig mestur árangur geti orð-
ið af samvinnurekstrinum. —
Smátt og smátt hafa þær leið
ir, sem óhappasælar hafa
reynzt í framkvæmd, veriö
vinsaðar úr samvinnustarf-
inu, en eftir standa þær, sem
reynslan hefir sýnt, að stuðla
aö aukinni hagsæld fólksins
og standast hvers konar sam-
keppni. Markmiðið er enn að
stuðla að félags- og efnahags-
legum framförum og jöfnuði,
og að gera maijjpinn að meist-
ara fjármagnsins en ekki
þjóni þess.
Sérstaðan á íslandi.
Þegar byrjað var að fram-
kvæma samvinnuhugsjónina
hér á landi árið 1882, hafði
veruleg reynzla fengizt af
samvinnustarfinu erlendis.
Brautryð'jendur íslenzku sam
vinnufélaganna munu þó tæp
ast hafa þekkt þá reynsiu í
einstökum atriðum, enda þótt
þeir haff vafalítið haft ein-
hverja hugmynd um starf-
rækslu félagsverzlana erlend-
is. Það, sem knúði þá til að
stofna kaupfélag sitt, var
verzlunarástandiö norðan
lands á þessum árum. Þing-
eysku bændunum fannst þeir
fá of lítið fyrir afurðir sínar
og aðkeyptu vörurnar vera of
dýrar, Hver einstaklingur
niegnaði lítils til úrbóta. Vand
ann varð að leysa með félags-
legu átaki þeirra, sem hlut
áttu að máli.
Brautryðjendur íslenzku
samvinnuhreyfingarinnar
áttu sér ekki stefnuskrá hlið
stæða stefnuskrá vefaranna. i
Eigi að síður voru þeir í raun
og veru að gera það, sem vef
ararnir hefðu áður gert. Þeir
voru að gera tilraun til þess
að bæta kjör sín meö því að
tí'ka verzlunina í eigin hend-
ur. —
Hér á landi mótaðist tilraun
in eðlilega af íslenzkum að-
stæðum. Fólkið sá áð arður-
inn af striti þess hvarf í vasa
kaupmannsins, annars vegar
vegna þess að lágt verð fékkst
fyrir innlendu afurðirnar en
hins vegar vegna þess að inn-
fluttu vörurnar voru seldar
dýru verði. Við slíkar aðstæð-
i:r fólst raunhæfásta kjara-
barátta hins búandi fólks í
því, aö það tæki sjálft á sig
ábyrgð og áhættu viöskipta-
lífsins, byrjaði að verzla í eig-
in búðum.
Með áframhaldandi starfi
kaupfélaganna á íslandi
i komst hreyfingin í samband
| við hliðstæð félög erlendis,
J sérstaklega á Norðurlöndum,
'og meiri vitneskja fékkst um
I þá reynslu, sem samvirinu-
' mtnn höfðu fengið af starf-
rækslu félaga sinna erlendis.
í hinum fjölmennu og þétt-
býlu löndum hafði samvinnu-
hreyfingin sérgreint starf-
’semi sína mjög mikið. Þar eru
t.d. rekin sérstök neytenda-
f.'lög, sérstök sölufélög fram-
leiðenda, sérstök lánafélög,
sérstök framleiffendafélög,
sérstök tryggingafélög. En hér
í strjálbýlinu á íslandi hefir
sérgréining samvinnuhreyf-
ingarinnar ekki orðið eins
mikil. íslenzku kaupféiögin
eru t.d. venjulegast bæði neyt
endafélög, sölufélög framleið-
c-nda og jafnvel lánafélög,þar
sem þau annast innkaup til
heimilisþarfa fyrir félags-
menn, selja framleiðslavörur
þeirra og veita þeim otri lán
til framleiðslu og heimilis-
þarfa á milli kauptiða. Og
innan Sambands íslenzkra
samvinnufélaga eru bæði neyt
enda- og framleiðendaféiög.
Niffuvlag.
Samvinnuhreyfing hinna
ýmsu landa hefir nótast eft-
ir aðstæðum á hverjum stað
og tím»a. En spurning sam-
vinnumanna hér á landi, engu
síður en annars staðar, er og
hefir verið:
„Hvernig verður umbótum
á högum fólksins bezt við
komið?“
Markmið hreyfingarinnai
er enn sem fyrr að leita að
svarinu við þessari spurningu.
gera tilraun til bess að bæta
hag fólksins með því að fá það
til þess að taka sjálFt á sig á-
byrgð og áhættu á sem ílest-
um sviðum viðskipta- og eína
hagslífsins. Hvernig þetta
tekst og hvernig hverjum
einstolcum framkvæmdarat-
riðum er komiö fyrir á hverj-
um stað og tíma, fer eftir að-
stæðum og þeirri reynslu,sem
samvinnuhreyfingin öölast í
starfi sínu. En viðleitnin lief-
ir allt frá upphafi verið að
vúnna að aukinni bagsæld
fólksins, stuála að sem fjöi-
þættustum framförum i land-
inu og gera manninn að meist
ara fjármagnsins.
Við giftum okkur
verður sýnd í Iðnó í kvöld kl.
9. Aðgöngumiðar seldir eftir
kl. 1. — Sími 3191.
GUÐRÚN BRUNBORG
Erlent yfirlit
(Framhald af 5. síðu)
inni hefir verið fullnægt?
— Verður það nokkurntíma?
Þaff geta ffrðið verðhækkanir á
ýmsum vörutegundum, verðlagið
sveiflast alltaf upp og niður, en
heildarsvipur verðlagsmálanná
á síðari tímum hefir verið sá,
að verðlagið hefir farið hækk
andi. Eigi ég að gerast spámað
ur í þessum efnum, spái ég því,
að verðlagið verði hærra eftir
10 ár en það er nú.
Ég álít einnig, að vinnulaun
muni hækka meira í Danmörku
á þessu ári en sem nemur verð
lækkun á hráefnum og þess
vegna muni verð fullunninna
iðnaðarvara hækka. Mér þætti
fróðlegt að sjá það lýðræðisríki,
er þyrði að ráðast í það að
lækka launin t. d. um 20—30%.
Árið 1933, þegar útflutningsvör
urnar stórféllu, horfðust menn
í augu við kröfuna um kaup-
hækkun. Niðurstaðan varð sú,
að gengið var lækkað og verð-
lagið hækkaði. Það var fyrir-
hafnarminnsta leiðin og þá leið
hafa öU lönd farið á síðari ár-
um. Það er því mikilsvert, ef
okkur tekst að stöðva verðbólg-
una. Eins og er, er verkefnið að
,reyna að draga úr henni. —
Vígbúnaffurinn.
— Þér álítið, að vígbúnaður-
inn muni halda áfram?
•— Já, en ég vil taka fram, að
ég sé ekki eftir því, að hafa
fylgt þátttöku Danmerkur í
Atlantsha»sbandalaginu. Ég ótt
ast það, sán gerist austan járn
tjaldsins og þó einkum vegna
þess, að okkur er varnað að fylgj
ast með því. Ef til alvarlegra á-
rekstra kemur, eigum við heima
með vestrinu. Möguleikar þess,
að hlutleysiö geti verndað Dan-
mörku, eru svo litlar, að þeir
koma ekki einu sinni til athug
unar. Fyi-st ekki var hægt að
mynda norrænt varnarbanda-
lag, var það sjálfsagt að ganga
í Atlantshafsbandalagið. Það
hindrar það samt ekki, að mér
stendur stuggur af vígbúnaðar-
kapphlaupinu og áróðrinum, er
fylgir því, og óttast, að það endi
með styrjöld. Ég álít því, að
hinna pólitísku sjónarmiða megi
sízt gæta minna en hinna hern
aðarlegu sjónarmiða. Það er
staðreynd, að austrið og vestrið
verður ekki aðskilið og því verð
ur að finna lausn, sem gerir sam
búðina mögulega. Það byggist á
báðum aðilum, að sú lausn verði
fundin. Það er mikið djúp, sem
aðskilur hin tvö andstæðu þjóð
félagskerfi í dag, en öll slík kerfi
eru sífellt að breytast og eftir
50—100 ár verða bæði þessi þjóð
félagskerfi ólík því, sem þau
eru nú. Þess vegna eigum við
— jafnframt því, sem við erum
, á verði gagnvart þeim ríkjum,
sem við óttumst, — að leitast
I við að fylgjast vel með því, sem
^ er ao gerast, og reyna að finna
1 möguleika til bættrar sambúðar.
Einkum vil ég taka fram, að
uppreisn Asíuþjóða gegn ný-
i lendustjórn Evrópu og stórjarða
eigendum sé sögtíleg nauðsyn,
! sem við eigum ekki að átelja
, eða reyna að hindra. Þær réttar
bætur í jarðeignamálinu, er viff
fengum 1788, eru Asíuþjóðirnar
fyrst að fá nú. Við getum verið
gagnrýnir á pólitískar starfsað
1 ferðir — slíkar aðferðir verða
1 oftast því óvægnari, sem kúgun
hefir varað lengur, — en eigi að
síður er viðreisn Asíuþjóðanna
nauðsyn, sem er bæði réttmæt
og gleðileg.
iti
ÞJÓDLEIKHÚSID
í

99
RIGOLETTO
66
Sýningar: Fimmtudag, föstu-
dag kl. 20,00.
Aðgöngumiðasalan opin 13,15
til 20,00. Sími 80000.
Kaffipantanir í miffasölunnl.