Tíminn - 16.10.1951, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN. þriSjudajp'im 16. október 1951.
233. blað’.
Hvað er tiS úrræða?
Það hefir verið eitt hið
mesta áhyggjuefni þjóðarinn
ar, síðustu árin, hvernig síld-
veiðin hefir brugðist sumar
eftir sumar. Síldarafurðir
hafa verið í háu verði og af-
komuvonir mikilshluta fiski-
flotans og þjóðarbúsins hafa
verið nátengdar því að vel afl
aðist. í lengstu lög hefir ver-
ið á það treyst, að síldarleys-
ið hér noröanlands væri að-
eins stundarfyrirbrigði ,en öll
um mun nú vera orðið það
Ijóst, að þær vonir þýðir ekki
að ala á í það óendanlega.
Fyrir Siglfirðinga er síldar
leysið náttúrlega sérstaklega
mikið áhyggjuefni. Aðalat-
vinnuvegur þeirra hverfur að
miklu leyti, — sá atvinnuveg-
urinn, sem tilvera Siglufjarð-
ar, sem bæjarfélags byggist
að langmestu leyti á.
Eftir að byrjað var að reisa
síldarverksmiðjur ríkisins á
Siglufirði fjölgaði íbúunum
ört og flest árin fram til 1946
hafa þær veitt velflestum
bæjarbúum sæmilega góða at
vinnu við vinnslu síldarinn-
ar, með öllu sem því fylgir —
og við byggingar. — Vegna at
vinnunnar við verksmiðjurn-
ar, sem þótti girnileg og hefir
verið mjög eftirsótt, fluttist
fólk það ört í bæinn, að sum
árin hefir horft til vandræða
með húsnæði.
Vegna oftraustsins á síld-
inni hefir líka bæði bærinn
sjálfur og einstakir bæjarbú-
ar ráðist í fleira og meira en
skynsamlegt hefir verið. —
Skynsamlegt segi ég af því, að
í rauninni má með réttu segja
að vegna reynslunnar bæði
hér viö land og annarsstaðar,
mátti vita að síldin breytir
göngu öðruhvoru — á hana
verður alltaf hættulegt að
setja allt sitt traust. — En í
þessú hefir enginn annan að
saka. Þarna hafa allir teflt á
tæpasta vaðið:
Rikið, bæjarfélagið og ein-
stakiingamlir. Og síst voru
Sunnlendingar gætnari, þeg-
ar síldin óð mest uppi þetta
eina ár í Hvalfirði.
En ekki tjáir að sakast um
orðinn hlut.
Vandamálið er tvíþætt:
Það, sem snýr að Siglufjarðar
bæ og íbúum hans — og það
sem snýr að þjóðarheildinni.
— Ekkj er vafi á, að bæjar-
búar geti sjálfir hjálpað til að
leysa vandann að einhverju
leyti. Efalaust væri hægt að
spara mjög mikið með hyggi-
legri rekstri bæjarins, einstak
lingarnir gætu tamið sér auk
inn sparnað og nýtni í ýms-
um greinum, og harðsæknir
og duglegir menn munu fleiri
en nú er, sækja sjóinn og
hefja smábátaútgerð.
Örfáir menn hafa gert það
undanfarin ár, með góðum ár
angri og ég efast ekkj um að
þeim muni fjölga, sem í það
ráðast, en fleiri munu þó hin
ir verðg,, sem ekki sæu sér
fært að leggja út í slíkt og
tækju þá heldur þann kostinn
að flytja í burtu þangað, sem
rýmra væri um atvinnu eða
önnur verkefni fyrir hendi. —
Það .má vel vera að þetta sé
auðvelt fyrir einhleypa menn
og þá, sem engar eiga fast-
eignir, en hér liggjan nú yfir
100 milljónir króna í húseign
um bæjarbúa og eru þá ekki
ríkisverksmiöjurnar meðtald
ar. Þar fyrir utan eru svo ýms
önnur mannvirki, sem kostað
hafa margar millj ónir.
Það er ekki skemmtileg til-
hugsun, ef menn skyldu neyð
ast til að flýja bæinn og
Efáir Þormóð Ey|ólfss»n, Siglufirði
ganga þannig frá eignum sín-
um, sem í flestum tilfellum
yrðu óseljanlegar. Hallæris-
lán og óarðbær atvinnubóta-
vinna eru úrræði, sem ýmsir
koma auga á. Víst getur slíkt
komið til mála, sem neyðar-
ráðstöfun, en framtíðarlausn
er það engin. Það eina, sem
að haldi getur komið fyrir ut
an sjálfsbjargarviðleitni
hvers einstaklings, er varan-
leg vinna við framleiðslustörf
og þá auðvitað einkum við
það fyrirtækið, sem er orsök
þess að bærinn hefir byggst
ört upp og að minnsta kosti
tvöfaldast að fólksfjölda við
það sem annars hefði orðið.
Þá er hin hliðin, sem að
þjóðfélaginu snýr. Rikið hefir
reist hér meiri mannvirki en
í nokkrum öðrum bæ á land-
iinu, — mannvirki, sem nema
jtugum milljónum að stofn-
I kostnaði, mannvirki sem kosta
i árlega stórfé í viðhald, vöxt-
um af stofnfé, föstu manna-
haldi o. fl.
Allt hvílir þetta sem þung-
ur baggj á ríkissjóði fái verk-
smiðjurnar ekki hráefni til
vinnslu, svo þær geti staðið
straum af kostnaðinum sjálf-
ar.^___
Það er nú búið að sýna sig
ár eftir ár, að til þess er síld- j
in ekki einhlít. — En er þá
nokkurt vit í að sitja auðum
höndum og bíða bara eftir að
hún breyti göngu á ný, komi
á Skagagrunn, Grímseyjar-
sund eða jafnvel hér út af
Haganesvík eða Siglufirði. Sú
bið getur orðið of löng, og er'
þegar orðin of löng fyrir í-
búa bæjarins. Sennilega verða
þeir flosnaðir upp og fluttir
burtu áður, slippir og snauðir,
því engir munu verða kaup-
endur að eignum þeirra. Og
svo ekki sé eingöngu hugsað
um Siglfirðinga, verður líka
að .athuga, hvort þjóðarbú-
skapurinn þolir það, að láta
öll hin miklu verðmæti, sem
hér hafa verið bundin í verk-
smjiðjubyggingum, með öllu
því, sem þeim tilheyrir,
standa lítt notuð eða fara for
görðum, eða svo má það teij-
ast, þegar vinnsludagar ríkis
verksmiðjanna geta raun-
verulega ekki talist fleiri en
2 sólarhringar eins og hér var
í sumar.
Verksmiðjurnar bræddu þá
jaðeins 48 þús. mál síldar en
geta unnið úr 25 til 30 þúsund
málum á sólarhring með full-
|Um afköstum. — Hafa ráða-
menn þjóðarinnar virkilega
athugað gaumgæfilega hvað
hér er að gerast?
| Risabákn eins og ríkisverk-
smiðjurnar í Siglufirði raun-
j verulega eru, hafa aðeins hrá
, efni til vinnslu 2 sólarhringa
, á ári — Og þar með er þó
ekki einu sinni hálf sögð sag-
l an. — Þó ilt sé að láta mikil
verðmæti í byggingum og vél
um, standa ónotuð eða fara
forgöröum, er hitt þó enn
j verra, að láta mannorkuna ó-
notaða, og þá hlið málsins
verður að athuga dálítið nán-
ar.
I í sumar — eftir dapurlega
Jreynslu undanfarinna ára —
mun hafa verið reynt að
spara tilkostnað við verk-
j smiðjureksturinn eftir föng-
! um og tefla á tæpasta vaðið
(hieð mannaráðningar á fastri
tryggingu. — Þó urðu þar um
260 manns, sem voru ráðnir
með tveggja mánaða trygg-
ihgu. Kaup hvers manns mun
hafa orðið sem næst 6 þús.
kr. yfir tímann, til jafnaðar,
eða alls nokkuð yfir hálfa
aðra milljón króna.
Auk þessa eru svo fastir árs
menn: Vélfræðingar, vélstjór
ar, vélamenn, efnafræðingur,
verkstjórar og skrifstofufólk.
Laun þessa fólks munu alls
nema um 440 þús. krónur. Á
þessu sumri, — þegar fólks-
haldið er minna en endranær
og sérstakar sparnaðarráðstaf
anir hafa verið gerðar, eru þó j
greiddar um tvær milljónirj
króna í kaupgjald og vinnu-
laun. Þar -fyrir utan er svo
allur stjórnarkostnaður: Verk
smiðjustjórn, framkvæmda-
stjórar, éndurskoðendur,
ferðakostnaður o. fl. o. fl.1
Þann kostnað bera að visú
verksmiðjurnar utan Siglu-1
fjarðar að nokkru leyti, en'
mestur hluti hans hlýtur þó
að teljast verksmiðjunum í
Siglufirði, þar sem aðalbæki-
stöðin og heimilisfangið er.
Þó hér sá farið fljótt yíir
sögu og langt frá að allt sé
talið, sýnir þetta þó nokkurn
veginn, hvílík regin fjarstæða
það er, að hafa til lengdar
slíkan tilkostnað vegna árs-
framleiðslu, sem ekki gefur
meiri hráefni en það, að úr
því væri hægt að vinna á
tveimur sólarhringum, eða
jafnvel þó talan væri þreföld-
uð og maður talaði um viku-
vinnslu.
Þó ég hafi nú drepið hér á
ýmislegt til þess að sýna, að
á þann hátt, sem til hefir hag
að þessi síðustu sjö aflaleysis
ár, hefir síldarverksmiðju-
reksturinn orðið. þjóðinni allt
of dýr, er það þó ótalið sem
alvarlegast er, og aldrei verð
ur metið til fjár. Af þeim ca.
300 mönnum, sem venjulega
eru ráðnir í verksmiðjurnar á
sumrin, mun að minnsta
kosti helmingurinn vera ung
ir menn — menn á þeim aldri
að þeir hafa að mestu leyti
hafið vinnuferil sinn í verk-
smiðjunum einmitt á þessum
síldarleysisárum.
Margir þeirra hafa verið í
skóla að vetrinum. Eftir skóla
vistina er nú farið að þykja
hér um bil sjálfsagt að nokk-
urt frí sé tekið að vorinu. Og
svo fara ungu mennirnir í
verksmiðjurnar. En það er
sáralítið og oft ekkert að gera
handa þessum stóra hóp. —
Afleiðingin verður því sú, að
þeir fá aldrei tækifæri til þess
að reyna orkuna til fulls, aldr
ei að njóta vinnugleðinnar,
ekkert kapp veröur um vinnu
afköst, engin heilbrigður
metnaður, sem ungum mönn-
um er svo nauðsynlegur og
hollur. Og allra verst er þó,
að á margvíslegan og oft
raunalegan hátt kemur það
betur og betur í ljós hversu
mikill sannleikur felst í orð-
um hjá öfum og ömmum okk
ar roskna fólksins, er þau á-
minntu unglinga um iðjusemi
og sögðu um leið, að sá, sem
ekkert hefði fyrir stafni,
sæti undir sex púkum og
hampaði þeim sjöunda.
Ég hefi á síðusu misserum
oft um það rætt við ýmsa
ráðamenn þjóðarinnar í
ríkisstjórn og verksmiðju-
stjórn að svo búið mætti ekki
lengur standa. Ríkisverksmiðj
urnar á Siglufirði yrðu að fá
meira hráefni, vinnsludögum
þeirra að fjöiga og reksturs-
tímabilið að lengjast. Það
(Framhald á 7. síðu)
Gísli Sigurbjörnsson hefir
sent eftirfarandi pistil:
„Það voru svo mörg ár liðin
síðan ég sá hann, að ég þekkti
hann ekki aftur. Þá var hann
með okkur í Sendisveinadeild-
inni í skemmtiferð til Þingvalla.
Hann minnti mig á þetta og
sagði, að þá hefði verið gaman
að lifa, hann var ungur og táp-
mikill sendisveinn, einn af þess
um ódrepandi duglegu strákum,
sem settu svip á bæinn.
Þegar hann fór að tala um
þetta þá mundi ég eftir honum
— en mörg ár eru liðin siðan og
hann orðin mikið breyttur.
Langvarandí drykkjuskapur er
búinn að setja sitt ólánsmerki a
þetta ágæta mannseíni. — ,,í
þrettán mánuði samfleytt hefi
ég verið á því“. sagði hann um
leið og hann bað um peninga til
þess að láta klippa sig. „Þú get-
ur fengið vinnu í fyrramálið
við að taka upp kartöflur, fyrir
það færð þú peninga og þú hefð
ir gott af því að hætta þessum
drykkjuskap, þó ekki væri
nema um stundarsakir“, svar-
aði ég. — „Að taka upp kart-
öflur hjá þér, nei það geri ég
ekki. Ég tók upp kartöflur með
kunningja mínum fyrir nokkru.
Það voru tveir pokar og við
seldum þá og fengum tvær flök
ur af brennivíni fyrir, en bíl-
stjórinn, sem ók okkur, fékk 60
krónur, samt sem áður höfðum
við tvær flöskur upp úr krafs-
inu. — Bara að ég ætti hka
kartöflugarð."
„Brennivín fyrir kartöflur.
Langt eru þessir vesalingar
leiddir. Ef til vill á kunningi
hans fyrir fjölskyldu aö sjá,
konu og börnum, og nú tók
hann kartöflurnar og lét þær
í skiptum fyrir brennivín. Öll-
um fjármunum hafði hann eytt,
lánstraustið var farið, en þá
mundi hann eftir kartöfiugarð-
inum, sem konan og bftrnin
höfðu sett niður í í vor, og hann
lagðist svo lágt að taka bók-
staflega vetrarforðann frá
konu sinni og börnum og offr-
aði honum á altari Bakkusar.
Það eru margir hér í bæ, sem
ennþá hafa ekki komið auga á
þe.tta voðalega böl, sem áfengis
neyzlan hefir í för með sér. Þeir
eru of margir, sem segja að
það sé ekki rétt að vera alltaf
með þessi blaðaskrif og dæmisög
ur um áfengið og afleiðingar
þess. — „Blessaður láttu þessa
róna drekka í friði og vertu
ekki alltaf að þessu nöldri, það
tekur enginn mark á þessu
hvort sem er og þú færð að iok-
um hvergi inni fyrir þessa si
endurteknu kveinstafi um böl
og hörmungar fólksins", þessu
líkt hefir oft verið sagt við mig.
— En á meðan ástandiö er
þannig í landinu að heimilis-
faðirinn getur farið og stoliö
úr sjálfs síns hendi vetrarforða
fjölskyldu sinnar til þess að fá
brennivín, þá verður að halda
áfram blaðaskrifum og umræð-
um um áfengisbölið, sem nú er
orðið langalvarlegasta vanda-
mál þjóðarinnar. „Áfengisgróð-
inn“ er of dýru verði keyptur,
þegar hann er greiddur með
velferð og hamingju fólksins í
landinu."
Um þessa grein Gísla vil ég
aðeins segja það, að góð vísa er
aldrei of oft kveðin, og þakklát
ur er ég Gísla og öðrum þeim,
sem ekki gefast upp í barátt-
unni gegn Bakkusi, þótt oft séu
undirtektir síðri en skyldi.
-,r, Starkaður.
Innilegustu þakkir til allra sem auðsýndu okkur
samúð og hluttekningu við andlát og útför mannsins
míns
JÓNS TÓMASSONAK
söðlasmiðs
Fyrir hönd vandamanna.
Valgerður Bjarnadóttir
Maðurinn minn
KRISTINN STEFANSSON
Ketilhúshaga, RangárvöIIum
andaðist sunnudaginn 14. þ. m. á sjúkrahúsi Hvíta-
bandsins.
Guðrún Guðbrandsdóttir
"AW.V.V.V.’.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.VV.WAVA
\ Dragið ekki að innleysa
póstkröfurnar
Hér með er skoraö á alla þá kaupendur blaðsins, er
í sendar hafa verið póstkröfur til greiðslu á blað-
gjaldi ársins 1951, að innleysa þær nú þegar. —
í
Kappkoslið að ljúka greiðslu lilað-
;j gjaldsins scm allra fyrst.
Knnheimta Tímans
i ■ ■ a ■ ■ i
-V-V.V.V.V.V.V.V
.Vf-V
Auglýsingasími Tímans 81300
r.V.V.W.V.V.W/.VWlV.V.WAV.VAV