Tíminn - 30.11.1951, Síða 5

272. blaff.
TÍMINN, föstudaginn 30. nóvember 1951.
5.
Föstud. 30. nóv.
Húsaleigulög
Allsherjarnefnd neðri deild
ar hefir nú í vikunni lagt
fram frumvarp um húsaleigu
lög. Þetta er langt frumvarp,
enda fjallar það um skyldur
og réttindi húseigenda og leigj
enda almennt og kemur því
eðlilega víða við. Frumvarpið
er undirbúið af sérstakri
nefnd, er félagsmálaráðherra
skipaði í sumar, en í henni
áttu sætj þeir Jónas Guð-
mundsson skrifstofustjóri,
Þórður Björnsson bæjarfull-
trúi, Hannes Pálsson frá Und-
irfelli, Ólafur Sveinbjörnsson
fátækrafulltrúi og Magnús
Jónsson frá Mel.
Hér er ekki mögulegt að
rekja efni þessa frumvarps
eða þau nýmæli, sem þar
koma fram. Óhætt er að segja,
að mörg nýmæli frumvarps-
ins eru til bóta og ættu að
hjálpa til að bæta sambúð
þeirra tveggja aöila, sem hér
eigast einkum við. Um ýms at
riði í sambúða þeirra hefir
vantað glögg ákvæði og fyrir
mæli, en úr því er bætt í frum
varpinu. Jafnframt er leitast
við að gera það á þann hátt,
að báðir megi vel við una.
í frumvarpinu eru nokkur
ágreiningsatriði, sem nefndin,
er undirbjó frv., hefir ekki
getað komið sér saman um
Flest þeirra snerta ákvæðin.er
miðast við sérstakt vand-
ræðaástand í húsnæðismálun
urn eða réttara sagt við svo
mikinn húsnæðisskort, að
nauðsyn er talin á opinberri
íhlutun.
Meðal þeirra ákvæða, sem
hér um ræðir, eru þau aö
sveitarstjórn eða bæjarstjórn
sé heimilað að fyrirskipa, að
húseigandi megi ekki segja
upp húsnæði, nema hann
þurfi það til afnota fyrir sjálf
an sig eða skyldmenni sín, og
eins sé sveitarstjórn heimilt
að starfrækja leigumiðstöð,
er annist leigu á leiguhús-
næði. Undanþegið báðum þess
um ákvæðum er þó leiguhús-
næði í því húsi, sem húseig-
andinn býr í sjálfur.
Um bæði þessi atriði hefir
orðið ágreiningur í nefndinni.
Allir nefndarmenn, nema
Magnús frá Mel, hafa orðið
sammála um að binda upp-
sagnarrétt á húsnæði, éins og
að framan segir, og sömuleiðis
hafa þeir orðið sammála um
nauðsyn leigumiðstöðvar.
Hinsvegar vill Hannes Páls-
son láta hana ná til alls hús
næðis, sem leigt er, en Ólaíur
Sveinbjörnsson vill láta félags
málaráðuneytið hafa ákvörð-
unarvald um það, hvort leigu
miðstöð skuli starfrækt eöa
ekki. Magnús Jónsson er leigu
miðstöð andvígur.
Það er vissulega æskilegast,
að hægt sé að komast hjá allri
bindingu og þvingunum í þess
um málum sem öðrum. En
nauðsyn brýtur lög,segir gam-
alt orðtæki, og oft verður
fleira að gera en æskilegt er.
Það gildir ekki sízt í þessum
málum. Það virðist vart hægt
að komast hjá því að grípa til
umræddra neyðarráðstafana,
þar sem húsnæðisskortur er
mikill ef ekki á þeim mun ver
að fara. Með starfrækslu leigu
miöstöðvar ætti að vera hægt
að afstýra verulegum vand-
ræðum, þótt hún næði ekkj.
ERLENT YFIRLIT:
Fail Rudoifs Slanskys
Valdabaráttuuni í tékkneska koimminista-
flokknuin lokið með fulliini sigri Gottwalds
Á þriðjudaginn var gerðist
sá atburður í Tékkóslóvakiiu,
að Klement Gottwald forseti
tilkynnti á ráðuneytisfundi, að
Rudolf Slansky varaforsætisráð
herra hefði verið sviptur öllum
trúnaðarstörfum og settur í
fangelsi, ákærður fyrir „að hafa
unnið á móti ríkinu og rekið
njósnir fyrir fjandmenn þess“.
Gottwald óskaði eftir, að ráðu-
neytið legði blessun sína yfir
þessa ráðstöfun og var það sam
þykkt einum rómi.
Atburður þessi hefir vakið
mikið umtal og hafa margar
getgátur komizt á kreik í sam-
bandi við hann. Sérstaklega hef
ir þessi atburður vakið athygli
vegna þess, að Slansky hefir
verið talinn eindregnasti þjónn
Rússa af ráðamönnum tékk-
neskra kommúnista. Sú getgáta
hefir því kornizt á kreik, að hér
sé um eins konar hægri byltingu
að ræða og þeir menn, sem
hafa til að bera nokkurt sjálf-
stæði gagnvart Rússum, séu
að tryggja sig í sessi. í þessu
sambandi má geta þesa, að einn
af æðstuprestum kommúnista
hér var spurður um það í fyrra
dag, hvort einhverju slíku væri
til að dreifa, en hann svaraði
af þjósti: Hvað kemur þetta mál
inu við, þar sem maðurinn var
glæpamaður? Hann var svo sem
ekki í neinum vafa um sekt
Slanskys.
Það rétta í þessu eru senni-
lega það, að hér er hvorki um
að ræða spor til hægri eða
vinstri, heldur hefir hér aðeins
lokið þætti í innbyrðisbaráttu
tékkneskra kommúnistafor-
ingja um völdin og hylli Rússa.
Gottwald hefir enn sem fyrr
gengið með sigur af hólmi.
as.i.^aí'É
Ferill Slanskys.
Rudolf Slansky er fæddur
1901 og gekk strax á unglings-
árunum í kommúnistaflokkinn,
er þá var lítils megnugur í
Tékkóslóvakíu. Tæplega tvítug-
ur var hann kosinn í miðstjórn
flokksins og hefir átt þar sæti
síðan. Árið 1924 varð hann rit-
stjóri aðalblaðs flokksins „Rude
Pravo“ og var einn af aðalfor-
ingjum kommúnista þangað til
styrjöldin hófst. Á stríðsárun-
um skipulagði hann skæruliða-
starfsemi í Slóvakíu. Árið 1945
varð hann aðalritari Kommún-
istaflokksins, en það er sama
starfið og Stalín hefir haft með
höndum í Rússlandi. Slansky
hefir af þessum ástæðum verið
talinn valdamesti leiðtogi tékk
neskra kommúnista og enginn
hefir verið talinn Rússum dygg
ari en hann. Það vakti því
milda athygli, er það gerðist í
september síðastl., að Slansky
lét af aðalritarastörfum og var
gerður varaforsætisráðherra, er
ekki þykir valdamikið embætti.
Jafnframt því var stjórnmála-
nefnd flokksins endurskipulögð
og var Slansky þar einn eftir af
þeim mönnum, sem voru taldir
sannir Stalínistar. Hinir allir
voru Gottwaldistar.
Þrátt fyrir þetta var fall
Slanskys ekki talið yfirvofandi.
Það þótti líklegt, að Rússar
héldu yfir honum verndarhendi
og vildu hafa hann til taks, ef
stjórn Gottwalds kynni að mis-
takast. Rússar eru nefnilega
taldir þeirrar skoðunar, að hæfi
legur klofningur og valda-
streita í kommúnistaflokkunum
sé þeim ekki í óhag, ef báðir
armarnir keppa um hylli
Moskvu. Gottwald mun hins veg
ar ekki hafa talið sér hollt að
eiga Slansky lengi yfir höfði
sér og því gripið fyrsta tæki-
færi til að losa sig við hann.
Það átti m.a. sinn þátt í því,
að þessi „hreinsun" Gottwalds
kom á óvart, að heildarútgáfa á
ritum Slanskys var kominn út
fyrir nokkru og hafði þeim ver-
ið ákaft hrósað í „Rude Pravo".
Verður Clementis
látin laus?
Það þótti gleggsta sönnun
þess, að Slansky væri hinn
„sterki maður“ Tékkóslóvakíu er
honum tókst á síðastl. vetri að
knýja fram fangelsun Clem-
entis fyrrv. utanríkisráðherra
og Svermova, er var varaaðal-
ritari flokksins, og nokkurra
annarra leiðtoga kommúnista-
flokksins, en allir þessir menn
höfðu verið handgengnir Gott-
wald og tilheyrt þeim armi
flokksins, er fylgdi honum að
málum. Mál þessara manna
hafa enn ekki verið tekin til
dóms og er talið, að Gottwald
hafi hindrað það. Nú er gizkað
á, að svo geti farið, að Clem-
entis og Svernmova verði sleppt
úr haldi, þar sem sakargiftir
Slanskys verði taldar rangar.
Eftir fangelsun Clementis og
Svermova hafa átökin milli
þeirra Gottwalds og Slanskys
harðnað að tjaldabaki, þótt lítt
hafi verið kunnugt um þau
opinberlega. í september var
Gottwald búinn að koma því
svo fyrir, að hann gat skert
völd Slanskys verulega. Síðan
hefir hann styrkt aðstöðu sína
enn meira, unz hann hefir nú
alveg látið til skarar skríða.
Auk þeirra Clementis og Sver
mova, hafði Slansky látið fang
elsa tvo varautanríkisráðherra,
Smrkovsky landbúnaðarráð-
herra, Zmzhal forstjóra kaup-
félaganna og fjölmarga af for-
ustumönnum í félögum komm-
Ný bók:
Hagf ræði
Eftir Ólaf Björnsson prófessor
GOTTWALÐ
únista út um land. Það var auð
séð, að hann stefndi markvisst
af þvi að hrekja fylgismenn
Gottwalds frá störfum og koma
sínum mönnum að í staðinn.
Gottwald hefir því sennilega
ekki mátt draga mótleik sinn
öllu lengur.
Völd Gottwalds.
Eftir fangelsun Slanskys er
Gottwald nú óumdeilanlega
hinn „sterki maður“ Tékkó-
slóvakíu. Eindregnir fylgismenn
Fyrir skömmu kom út kennslu
bók í hagfræði eftir Ólaf Björns
son prófessor. Er námsefni henn
ar ætlað að fullnægja kröfum
þeim, sem gerðar eru til hag-
fræðikunnáttu við verzlunar-
skóla, og jafnframt á hún að
henta fyrir byrjunarnámsskeið
1 fyrir stúdenta. Höfundur lætur
og þá ósk í ljós í formála bókar-
innar, að hún geti komið að
gagni fróðleiksfúsum leikmönn-
um, er vilja glöggva sig á grund
vallaratriðum efnahagsmála.
Miðað við markmið höfund-
ar með samningu þessarar bók
ar — og það er að sjálfsögðu
sá mælikvarði, sem bókin verð-
ur að dæmast eftir — er hún
mjög vel úr garði gerð, bæði
að því er snertir efnisval, efnis-
meðferð og framsetningu alla.
Gegnir furðu, hve miklu efni
hefir tekizt að koma fyrir í bók,
sem er ekki nema tæpar 11 ark
ir að stærð. Og það sem meira
er höfundi hefir tekizt að þræða
hans gegna nú ölLum valda- gullinn meðalveg um val efnis-
mestu embættum landsins.
Tengdasonur hans, Alexie Cep-
ika, er landvarnarráðherra og
sem slíkur æðsti maður hersins,
og dóttir hans, Gottwaldova-
Cepickova er skrifstofustjóri
þeirrar deildar utanríkisráðu-
neytisins, er annast sambandið
við Sovétríkin og leppríki þeirra.
Fleiri venslamenn Gottwalds
gegna valdamiklum embættum.
Gottwald vinnur bersýnilega að
því að styrkja persónulega
valdaaðstöðu sína sem mest.
Sá orðrómur hefir gengið
ins, en það hlýtur einmitt að
vera aðalvandinn við samningu
bókar sem þessarar. Reynsla
höfundar þau tólf ár, sem hann
hefir annazt kennslu í hag-
fræði, fyrst við Viðskiptahá-
skólann og eftir það í laga—
og hagfræðideild Háskólans,
hefir hér komið honum að góð-
um notum. En bókin hefði ekki
orðið það, sem hún er, ef þar
gætti ekkl alhliða þekkingar
höfundar á efninu og ótviræðra
lengi, að Gottwald væri ekki! vísindahæfileika hans, sem
eins undanlátssamur við Rússa j njóta sín bezt, þegar hann skrif
og margir aðrir leiðtogar tékk- ar um hrein fagleg efni.
neskra kommúnista og m.a.
væri hann mótfallinn beinni
innlimun Tékkóslvakíu í Sovét
ríkin. Engin opinber verk Gott-
walds hafa þá sannað þetta
enn, sem komið er, heldur virð
ist hann Rússum hinn fylgi-
(Framhald á 0. síðu)
nema til takmarkaðs hluta
leiguhúsnæðis, eins og meiri
hlutinn gerir ráð fyrir. Með
slíkri ráðstöfun ætti t. d. að
vera hægt að tryggja forgangs
rétt barnafjölskyldna, en þær
hafa nú oftast versta aðstöðu.
Hinsvegar mun slík stofnum
hinsvegar ekki nægja til að
koma í veg fyrir okur, nema
hún nái til alls leiguhúsnæð
is, eins og Hannes Pálsson legg
ur til .
Þá eru í frumvarpinu á-
kvæði um hámarkshúsaleigu,
en um hámarkið eru nefndar
menn ekkj sammála og mun
það atriði því þurfa enn
meiri athugunar við.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að nauðsyn nýrra
húsnæðislaga er mjög mikil,
því að ..gildandi lagaákvæði
um þessi mál eru ólj ós og óvið
unandi á margan hátt. Því er
það brýn þörf, að Alþingji
hraði afjjrreiðslu þessa máls
og láti það ekki bíða til næsta
þings. Síðast, en ekki síst, er
svo þörf fullkominna og raun
hæfari lagaákvæða um ráð-
stafanir, sem gera þarf, þar
sem sérstak neyðarástand rík
ir vegna húnsæðisskorts.
Það verður svo jafnframt að
hafa í huga, að þessi vanda-
mál verða ekki leyst með húsa
leigulögum einum. Þau eru að
eins takmarkaður þáttur þess
ara mála. Höfuðlausnin er að
gera byggingar ódýrari og
vinna að byggingu sem
flestra hóflegra íbúða. í þeim
málum skortir alveg mark-
vissa heildarstefnu og raun-
hæfar aðgerðir. Það mál er
hinsvegar svo stórt og mikil-
vægt, að það má ekki sýna
því fullkomið sinnuleysi eins
og gert hefir verið um langt
skeið, enda er það einkum af
þessari ástæðu, að nú er kom
ið í slíkt óefni og raun ber
vitni um.
Raddir nábúarma
Alþýðublaðið ræðir í gær
um fangelsun Slanskys hins
tékkneska. Það segir m.a.:
„En að vísu er það ekkert
nýtt, að völd og upphefð komm
únista, er árum saman hafa
verið hafnir til skýjanna sem
hálfguðir eða að minnsta kosti a® §aSn verði af, þau efni, sem
Framsetning höfundar er á-
kaflega skýr og látlaus, þannig
að flókin atriði verða lesand-
anum furðu ljós, jafnvel þc að
víða sé stiklað á stóru. En þó
að bókin geti orðið einstaka
gáfuðum og áhugasömum mönn
um að góðum notum til sjálfs-
náms, er hinu ekki að leyna, aff
hún hentar betur sem hand-
bók við kennslu heldur en til
sjálfsnáms. Þetta verður ekki
talið bókinni til lasts, því að
það leiðir af eðli málsins. Ann-
ars vegar er rúmsins vegna
farið hratt yfir sögu, og hins
vegar þarf mjög mikið til, að
menn geti tileinkað sér, svo
prísaðir sem óskeikulir menn,
fái skjótan og miður skemmti
legan enda. Öllum eru í fersku
bókin fjallar um.
Höfundi tekst vel að finna
hæf og töm íslenzk heiti á er-
minni örlög Laszlos Rajks á íendum hugtökum hagfræðinn-
Ungverjalandi og Traichos ar> og eykur það mikið gilöl
Kostovs í Búlgaríu fyrir tveim
ur eða þremur árum. Þeir
höfðu líka verið hafnir til
æðstu valda í löndum sínum,
verið látnir fara að geðþótta
með líf og velferð milljóna
manna; og þá kostaði það fang
elsi og framtíð að efast um
ágæti þeirra. En allt í einu
voru þeir orðnir að örgustu
glæpamönnum — höfðu þá
annað hvort ekki reynzt nógu
auðsveipir við Rússa eða voru
í vegi fyrir keppinautum í
eigin flokki; og þá var nú ekki
að sökum að spyrja. Þeir voru
báðir hengdir. Og sömu örlög
vofa nú yfir Vladislav Gom-
ulka á Póllandi og Rudolf
Slansky í Tékkóslóvaldu“.
En það er ekki nóg að
hengja þá, segir Alþýðublað-
ið að lokum. Það verður að
stimpla þá sem verstu glæpa-
menn og láta þá játa á sig
hverskonar glæpi. En hvað
skyldi fólkið í þessum lönd-
um annars halda, þegar menn,
sem það hefir verið látið
dýrka eins og hálfguði, eru
allt í einu taldir verstu glæpa
me.’-m?
bókarinnar. í opinberum um-
ræðum um fjármál og efna-
hagsmál skortir niikið á, að
samræmi sé í hugtakanotkun og
ber þar mikið á erlendum heit-
um. Er af þessum ástæðum full
ástæða til að mæla meö bók-
inni við stjórnmálamenn og
blaðamenn, og reyndar líka hag
fræðinga.
Bók þessi þolir tvjmælalaust
samanburð við bez'tu hliðstæð-
ar hagfræðikennslubækur á
Norðurlöndum og hún er höf-
undi sínum til mikils sóma.
Forlagið Hlaðbúð í Reykjavik
gefur bókina út. Bókhlöðuverð
hennar er 48 kr. óbundin, en 60
kr. bundin.
Kl. Tryggvason.
Tóbaksbiiidiudi
(Framhald af 3. síðu.* _
mar Örnólfsson, Menntask., og
meðstjórnendur: Ólafur J. Pét-
ursson, Menntask., Ásgeir Jó-
hannesson, Samvinnusk., Valva
Ásgrímsdóttir, Kvennask.