Tíminn - 11.01.1952, Blaðsíða 5

S. blað.
TÍMINN, föstuðag-imi 11. janúar 1952.
5.
Fösttui. 11. jjmt.
Lánsfjárkreppan
*
í blöðum kommúnista sést
nú ekki annað orð’ oftar en
lánsfjárskorturinn. Lánsfj ár-
skorturinn er orsök alls ilis,
sem miður fer hér á landi, þeg
ar Þjóðviljinn segir frá, og
vitanlega stafar hann því frá
Máfshallhj álpinni og íhlutun
Bandaríkjanna. Þar sjá nú
Þjóðviljamenn uppsprettu
alls ills, eins og menn sáu
hana áður hjá kölska eða a.
m. k. þeir, sem á hann trúðu.
Sannleikurinn er hinsveg-
ar sá, að lánsfjárskorturinn
stafar af allt öðrum ástæð-
um. Hann rekur hvorki 'ræt-
ur til Bandaríkjanna eða
Rússlands, þótt þessi ríki séu
nú á víxl talin hafa flest mis
jafnt á syndaregistri sínu.
Lánsfjárkreppan er sprottinn
af innlendum ástæðum ein-
göngu. Hún er afleiöing þess
ástands, er ríkt hefir í pen-
ingamálum þjóðarinnar und-
anfarin áratug og ennþá er
ríkjandi. Þetta ástand hefir
þjóðin sjálf og forráðamenn
hennar á ýmsum sviðum
skapað.
Það er vitanlega fuilkom
ERLENT YFIRLIT:
Sigrar Taft Eisenhower?
Eins og sakir standa er ialið íujöí* tvísýnt,
hvor sigrar í jarófkosniiigumim
Nú í vikunni birti Eisenhow-
er hersliöfðingi yfirlýsingu, er
talin er mcrki þess, að hann
ætli sér að Verða frambjóðandi
republikana : í forsetakosning-
unum, er frám fara í Bandaríkj
unum í haust. Lodge öldunga-
deildarmaður, sem er formaður
nefndar þeirrar, er vinnur að
framboði Eisenhowers, hafði til
kynnt, að hann myndi stinga
upp á Eisenhower sem forseta-
efni við prófkjör, sem fer fram
í New Hampshire í marzmánuði,
en það er fýrsta slíka prófkjör-
ið, sem fram fer í Bandaríkjun-
um að þessu sinni. Til þess að
uppástungg, Lodge væri tekin
til greina, þurfti jafnframt að
liggja fyrir yfirlýsing frá Eis-
enhower þess efnis, að hann
gæfi kost á sér. Yfirlýsingin, er
Eisenhower gaf, var á þá leið,
að hann myndi ekki skorast
undan aö vera i framboði fyrir
republikana,- ef honum væri
sýndur sá trúnaður, en hins veg
ar myndi hann ekki segja af
sér yfirherstjórninni hjá At-
lantshafsbándalaginu til þess að
taka þátt í baráttunni við próf-
kjörin. Liðsmenn hans verða m.
ö.o. aö hafa allan veg og vanda
af þeirri baráttu.
Yfirlýsing Eisenhowers er
ekki nægileg til þess, að hann
geti skoðast formlegur fram-
in endaleysa að hægt sé að bjóðandi við prófkjörin og verð
ráða fram úr lánsf járkreppu' ur hann að senda sérstaka fram
meö síaukinni seðlaútgáfu,! ð°Ssyjfirly§n?u hl Þess að verða
ems og Þjoðviljmn heldur i angreindri yfirlýsingu þykir
fram. Slíkt yrði aðeins til: ag hann muni gera það.
að knýja fram aukna verð- Annars hefir það komið fyrir,
bólgu. Úr lánsfjárkreppu að maður hafi verið tilnefndur
verður ekki bætt nema með. frambjóðandi, þótt hann hafi
aukinni sparifjársöfnun.unz eicin tekið þátt í prófkjörunum.
það jafnvægi hefir komizt á,!slíkt eetur átt sér stað- ef eng‘
að sparif járinneignin
___^
á flokksþinginu, er end-
geta tekið þátt í prófkjöri hlut-
aðeigandi flokks, en þá getur
hann ekki tekið þátt í prófkjöri
flokks síns. Slíkt er þó óalgengt,
nema um sérstaklega harða
persónulega viðureign sé að
ræða. Á sarna hátt geta óháðir
kjósendur skipað sér þar í flokk,
sem þeir helzt vilja.
í nokkrum fylkjum eru regl-
ur um prófkjörin ekki alveg eins
og hér er sagt. Svigrúm kjósenda
til að rokka á milli flokka við
prófkjörin er þar nokkru minna.
Aðalbaráttan milli Tafts
og Eisenhowers.
Fjórir menn hafa nú gefið
kost á sér sem forsetaefni repu
blikana. Eru það þeir Taft öld
ungadeildarmaður, Warren rík-
isstjóri, Stassen háskólarektor
og Eisenhower. Ekki þykir lík-
legt að Warren fái fulltrúa
■ kjörna að ráði, nema í Kali-
forníu, og Stassen ekki
nema í Minnesota. Að-
TAFT
Margir republikanir telja, að
lítill munur sé á stefnu Tru-
mans og Eisenhowers og of lít-
il breyting hljótist því af for-
setaskiptunum, ef Eisenhower
verður forseti. Republikanir
hafi tapað undanförnum kosn-
ingum vegna þess, að oflítill
munur hafi þótt á stefnu þeirra
og demokrata. Sigurvænlegast
samvmnu-
útgerðarfélaga
(Framhald af 4. síðu)
Þetta stingur mjög í stúf
við það, sem á sér stað í hluta
félögum. Hlutabréí, sem skila
miklum arði, hækka yfirleitt
í verði, en þau, sem skila litl-
um sem engum arði eða tapa,
lækka yfirleitt í verði. í sam
vinnufélaginu er aftur á móti
fariö með fjármagnið eftir á-
kveðnum reglum, sem að
framan er lýst. Þar er því
slegiö föstu, að inneign fé-
lagsmanna er alltaf sú skráða
peningaupphæð, sem hann
hefir lagt inn og ákveðnir há-
marksvextir eru greiddir af
henni.
Að sjálfsögðu miðuðu sam-
vinnuútgefðarfélögin skipu-
lag sitt við þetta samvinnu-
einkenni, þegar þau verða
stofnuð.
________ sé að marka sem frábreyttasta
aloarattan við proíkjoim gtefnu og því sé Taft heppiiegri
frambjóðandi.
Fjármagnið bundið í
byggðarlögunum. !
Inneign útborguð eftir
ákveðnum reglum.
Enn eru tvö þýðingarmikii
atriði í samvinnulögunum,
sem rétt er að minnast á í sam
bandi við stofnun og starf-
rækslu samvinnuútgerðarfé-
laga, enda þótt þau verði ekki
Fylgismenn Tafts hata hafið . þli^“u f aö^uTkosningum íkölluð samvinnueinkenni.
barattuna fynr utnefnmgu|og haf. þeir reynzt óheppnir i Annað er að fjármagnið, sem
kans fyriE ð, valinu. Tími sé til þess kominn ; lagt er í samvinnufélög, er
hefir orðið miklu b f, a<=að láta þessa menn ekki ráða'bundið í byggðarlögunum, en
flokkssamtökin víðast hvar með,lengur'. _ . . _ J hltt’ að stofnsjoðseign felags-
sér og fjármagn skortir haanj ^leg l að kemUf tU tU Útb°rg“
ekki, því að margir auðmenn ’fetassens eru taUn ukleg U1 að
verður milli Tafts og Eisenhow
ers. Eins og nú standa sakir, eru
úrslit þeirrar baráttu talin
mjög tvísýn.
Flestir þeirra, sem eindregn-
ast styðja Eisenhower, hafa ráð
ið valinu á forsetaefnum rebu-
hlutgengur vlS Þau. Eltir franr- kappsamlega.
heflr öflugt fylgi i mi8,eet»r->”~“ “ ™ ’ »“ fm
ríkjunum og þykir líklegt að; íylgl’ er hen. lnuni . ,etð
hann fái alla eða flestalla full- annars að llkindum falllð a Els‘
. in þeirra, sem buðu sig fram við
.... .. . „ . prófkjörin, fær nægan meiri-
bonkunum geti fullnægt hluta
lánaeftirspurninni. Láns-1 aniega velur forsetaefnið og
fjárkreppan,sem þjóðin býr samkomulag verður um nýjan
nú við, stafar af því, að mann.
sparif jársöfnunin hrekkur ]
hvergi nærri til þess að full, Tilhögun prófkjöranna.
nægja lánaeftirspurninni.
Eins og nú er ástatt í repu-
J blikanaflokknum, er talið óhjá-
Á undanförnum árum hefir , kvæmilegt fyrir Eisenhower að
því síður en svo verið að, taka þátt í prófkjörunum, ef
heilsa, að sparifjársöfnun ’ hann ætlar að hljóta tilnefn-
háfi verið sérstaklega eftir- j ingu. Að öðrum kosti þykir nokk
sóknarverð. Vegna síhækk- urn veginn víst, að Taft öld-
andi kaupgjalds og verðlags ungadeildarmabur . muni ,fa
, » . J . ,,, . ... svo marga fylgismenn sina
hafa Pehmgarmr alltaf verm, kosna, að hann verði viss með
sö falla i verði. Tjndir slík-
um kringumstæðum er ekki
álitlegt aö eiga mikið sparifé.
Hinsvegar er það gróðavæn-
legt að eiga miklar fasteignir,
vélar, skip o.s.frv. Menn hafa
því sótzt eftir að koma pening
um sínum í fastar eignir.
Þetta hefir svo aukið láns-
fjáreftirspurnina langt úr
hófi fram. Niðurstaöan er sú,
að sparifjársöfnunin hefir
orðið óeðlilega lítil og lána-
lánaeftirspurnin óeðlilega
mikil.
Þetta og þetta eingöngu er
orsök hinnar margumtöluðu
lánsfjárkreppu.
Til þess að ráða niðurlög-
um þessarar kreppu er ekki
nema eitt ráð. Það er að vinna
að aukinni sparifjársöfnun.
Vænlegasta ráðið til að
auka sparifjársöfnunina er
að treysta verðgildi pening-
anna. Eins og nú er ástatt, er
vafasamt að það takist. Til
þess þarf að festa bæði verð-
lag og kaupgjald. Slíkt væri
vissulega öllum til bóta og
myndi t. d. verða öruggasta
úrræðið til að tryggja næga at
vinnu en nokkuð annað. Hitt
er hinsvegar vafasamt, að
stéttirnar sjái þetta. Það ríkir
a. m. k. um það fullkomin ó-
vissa. Meöan svo er, svífur
meirihluta á' flokksþinginu.
Prófkjörin fara þannig fram,
að kosnir eru fulltrúar, sem
mæta á flokksþinginu, er end-
anlega velur forsetaefnið. Full-
trúaefnin lýsa því oftast yfir
fyrirfram, hvaða forsetaefni
þau ætla að fylgja og eru kos-
in eftir því. Áður en prófkjör-
in héfjast geta kjósendur skráð
sig sem fylgismenn hvaða
flokks, sem er, og taka þeir síð-
an þátt í prófkjöri þess flokks.
Slíráning þes3i og prófkjörið
fer fram undir opinberu eftir-
liti. Það kemur fyrir, að demo-
krati láti skrá sig sem repu-
blikana eða öfugt til þess að
trúana þaðan. Svipað gildir um
suðurríkin. Talið er liklegt, að
hann eigi nú alltaf um 400 full-
trúa vísa, en alls verða um 1200
fulltrúar á flokksþinginu. í
mörgum fylkjum öðrum er hann
talinn hafa mjög vænlegar sig-
urhorfur.
Fylgi Tafts hefir mjög aukizt
í seinni tíð. Öllum kemur sam-
an um, að Eisenhower hafi mun
meira fylgi meðal almennings,
en hins vegar séu orðin áhöld
um fylgi þeirra meðal ákveð-
inna flokksmanna. Sigur Eis-
enhowers sé því mjög vafasam-
ur, nema mjög mikið af óháðum
kjósendum taki þátt í prófkjör
unum hjá republikönum.
Fylgi Ttafts.
Það hefir m.a. komið á óvart,
að margir þeirra, sem studdu
Dewey seinast á móti Taft,
styðja nú Taft, þrátt fyrir þaö,
uð Dewey er eindregin stuðn-
ingsmaöur Eisenhowers. Ástæð-
urnar til þess, að fylgi Tafts hef
ir aukizt, eru m.a. þessar:
Skattahneykslin hafa dregið
úr fylgi demokrata, a.m.k. i bili,
og margir republikanir telja því
góðar vonir um sigur í
forsetakosningunum, þótt íram
bjóðandinn sé ekki persónu-
lega vinsæll. Undir þeim kring-
umstæðum, að sigurinn sé viss,
vilja þeir heldur Taft en Eisen
hov/er.
enhower.
Þá halda liðsmenn Tafts því
fram, að það sé ekki æskilegt
að gera hershöfðingja að for-
seta.
(Framhald á 6. slðu)
Raddir nábúaana
Kommúnistastjórn Norður
Kóreu hefir sótt um inn-
göngu i S. Þ. Um þetta segir
. i
Alþýðublaðið í forustugrein í
gær:
„Nú berst sú frétt, að Norð-
ur-Kórea hafi sótt um inn-
göngu í bandalag hinna sam-
einuðu þjóða, þar eð Noröur-
unar aðeins
1) við andlát félagsmanns,
2) við burtflutning hans af
félagssvæðinu.
3) við gjaldþrot hans,
4) verði hann fátækra-
styrksþurfi.
Bæði þessi ákvæði miða að
þvi að fyrirbyggja spákaup-
mennsku og brask með fjár-
magn félagsins, skapa jafn-
vægi i rekstri þess og tryggja
að fjármagnið sé ekki flutt úr
byggðarlaginu enda þótt illa
gangi. Mundu samvinnuút-
gerðarfélögin að sjálfsögðu
sniða starfsemi sína eftir
þessum sem öðrum ákvæöum
samvinnulaganna.
Niðurstöður í stuttu
máli.
Niðurstöðurnar um vís-
allt í lausu lofti varðandi
gildi peninganna.
Það liggur því ljóst fyrir,
að sérstakar ráðstafanir
þarf að gera til þess að
glæða sparifjársöfnunina.
Fyrir Alþingi liggur nú frv.
frá Karli Kristjánssyni, sem
gengur nokkuð í þessa átt.
Aðalefni þess er að gera
sparifé skattfrjálst, ef það
er fest tiltekinn tíma í láns
stofnunum eða um sex mán
uði. Hér er vissulega ekki
langt gengið í kröfum fyrir
sparifjáreigendur, þegar
miðað er við marga aðra, og
vissulega er þetta ónógt til
þess að rétta hlut þeirra.
Eigi að síður er þetta til
bóta og yrði áreiðanlega til
að stuðla að aukinni spari-
fjársöfnun.
Það verður að treysta því,
að Alþingi láti ekki þetta frv.
daga uppi. Það er spor í rétta
átt. Stórum meira þarf þó að
gera til að glæða sparifjár-
söfnunina. Forráðamenn
þjóðfélagsins og stéttarsam-
takanna verða að láta sér
skiljast,að fjármálalífið verð-
ur eklci heilbrigt og lánsfjár-
kreppan verður ekki leyst,
fyrr en búið er að tryggja
nægilega sparifjársöfnun.
Kóreumenn st-yðji af alhug til bendingu þá, sem samvinnu-
gang og nieginreglur þess. Seg; félögin gefa um skipulag
ist kommúnistastjórn Norður- j samvinnuútgerðarfélaga, eru
því í stuttu máli þær, að (1)
félögin eigi að vera opin öll-
um á sama hátt og byggingar
samvínnufélögin en deildirn
ar að fara með sín sérmál;
(2) atkvæðisréttur eigi að
vera jafn, en þó bera að á-
kveða hvar hver aðili eigi að •
fara með atkvæði sitt og
hversu mikil áhrif hver fé-
lagsheild eigi að hafa á aðra;
(3) tekjuafgangi eigi að út-
hluta til félagsmanna eftir
þátttöku í öflun verðmæta
félagsins, þ. e til vinnunnar;
(4) ákveðna leigu eigi að
greiða eftir fjármagnið; (5)
stofnsjóðseign sé bundin í fó
laginu nema sérstök atvik
komi til; (6) óskiptanlegir
sameignarsjóðir séu bundnir
á félagssvæðinu í viðkomandi
starfsgrein, ef félagið hættir
störfum, svo að hugsjónai-
menn, sem síðar vilja feta í
fótspor brautryðjendanna,
þurfi ekki að byrja að byggja
frá grunni að nýju, þar sem
reynt hefir verið að ryðja
brautina áður.
í síðustu grein í þessum
greinarflokki mun rætt um
starfshætti samvinnuútgerð-
arfélaga.
Kóreu vera reiöubúin til sam- |
vinnu við öll þátttökuríki
bandalags hinna sameinuðu
þjóða og að hlíta þeim megin-
reglum, sem það byggir á!
Vissulega virðist naumast
unnt að ganga öllu lengra en
þetta í blekkingum og ósvifni.
Norður-Kórea hefir í átján
mánuði háð styrjöld við banda
lag hinna sameinuðu þjóða, eft
ir að flest öflugustu þátttöku-
ríki þess skárust í leikinn, er
Norður-Kórea réðist á Suður-
Kóreu. Kommúnistastjórn
Norður-Kóreu hefir virt að
vettugi öll fyrirmæli banda-
lags hinna sameinuðu þjóða,
og nú lítur helzt út fyrir, að
hún, með Kínverja og Rússa
að bakhjarli, ætli sér að láta
samningana um vopnahlé í ’
Panmunjom fara út um þúfur.
En sjálfri finnst henni hún
starfa svo dyggilega í anda til-
gangs bandalags hinna sam-
einuðu þjóða, að hún hljóti að
verða aufúsugestur í raðir
þess!“
Menn eru orðnir ýmsu van-
ir af kommúnistum, segir Al-
þýöublaðið að lokum. Margir
héldu þó að, „friðarhreyfing“
þeirra væri met í ósvífninni,
en nú hafa þeir sett annaö
meira með umræddri upp-
tökubeiöni Norður-Kóreu.