Tíminn - 23.09.1952, Side 4

TÍMINN, Jniðjudaginn 23. scptember 1952.
214. blað.
8.
Krlstján Frihrlksson: Hagnýtur iðnaður E
Veiðarfæraframleiðslan
Til er sú kenning, og hefir
löngum verið mjög á lofti
haldið, og sumum þótt góð
:atína, að við íslendingar ætt
ím ekki að vera að fitja upp
á iðnaði, nema í þeim grein-
ím, þar sem við getum not_
að innlend hráefni til fram-
ieiðslunnar. Ekki veit ég hverj
r hafa fundið upp þessa
r,speki“, því hver sem hefir
kynnt sér iðnað
ara nota. — Allur íslenzki markaðinn þroskast upp í þaö
veiðarfæraiðnaðurinn hefir að verða útflutningsiðnaður,
jafnan orðið að keppa við inn en þannig mundi fara um
flútning sams konar fram_1 margar íslenzkar iöngreinar,
leiðslu erlendrar — og til er,1 ef hyggilega væri á haldið.
að verksmiðjurnar hér þurftj Hampiðjan var svo heppin
að greiða allháa tolla af efn- J að geta aukiö véla- og húsa_
inu í veiöarfærin, t.d. af barka kost sinn um helming árið
lit og netatjöru, sem er tals-jl941, en þetta varð líka mikið
vert stór kostnaðarliður í þess lán fyrir íslenzka útveginn,
ari framleiðslu, en fullgerð og þar með alla þjóðina, því
annarra j netin eru svo til tollfrjáls. Til þegar kom fram á styrjaldar-
ojóða veit, að margar hinar , er líka að sumar þjóðir greiða J árin reyndist mjög erfitt að fá
;nestu iðnaðarþjóöir hafa ein j útflutningsstyrki til slíkrar | veiðarfæri erlendis, en þá
nitt byggt upp iðnað sinn á! framleiðslu — og sýnir það spann verksmiöjan þráð í lín
rráefnum sem þær hafa flutt j skilning ríkisvalds viðkom- J una handa öllum bátaflotan-
nn frá öðrum löndum. Égjandi þjóða á þjóðhagslegri! um. Þá var unnið úr allt að
lef ætíð litið á þessa kenn- j gagnsemi iðnaðarins, — en J 500 lestum hamps sum ár-
ngu sem fráleita villukenn-; einnig viö þessa niöurgreiddu h%—
; ngu og hættulega, vegna j framleiðslu verður íslenzkur J Á vertíðinni 1948, þegar
pess, að ég hef orðið þess var, jiðnaður
að hún virðist eiga greiðan keppa.
í þessari grein að.nýju togararnir voru serrí óð-
ast að bætast í flotann, en
iðgang að hugum margra. En
einmitt okkur íslendingum tel
ég að sé mikilvægt að koma
a fót allmiklu af iðnaöi, semjtekur við hampinum sem ó-
jyggir á heimsmarkaðshrá- unnu hráefni, eins og honum
eínum, sem jafnan eru fáan- er skilað af hráefnisframleið-
leg. Tel ég það nauðsynlegt endunum á Filippseyjum og
notvægi gegn þeim þáttum j Afríku. Hampiðjan kembir
'ramleiðslu okkar, sem svo.hampinn og spinnur og beit-
njög eru háðir tíðarfari og
ifiabrögðum.
Ónnur, ekki síður mikilvæg
istæða, til þess að byggja
npp ýmsar iðngreinar hér
ueima, sem vinna úr erlend-
;m hráefnum, er nauðsynin á
iðlögun framleiðslunnar eft-
r hinum sérstöku þörfum
íeytendanna norður á ís-
andi. Sá þroski, sem veiðar-
;æraiðnaðurinn hér hefir náð,
þrátt fyrir allar kenningar og
prátt fyrir mjög harða er-
ænda samkeppni — oft ó-
fðlilega harða — er vafalaust
íkki sízt að þakka dugnaði og
aíúð framleiðendanna við að
aga framleiðsluna eftir hin-
im sérstöku þörfum íslenzka
útyegsins. í sambandi við
•cenninguna um það, að menn
ættu ekki að vera að fást við
iönað úr ellendum hráefnum,
aefir verið bent á, að það
kynni að ganga erfiðlega fyr-
:ir íslenzka sjómenn að koma
:ram umkvörtunum og kröf_
jm um endurbætur á veiðar-
cærunum við Filippseyinga
íða negrana í Afríku og Ame-
.'íku, sem vinna að fram-
eiöslu á hampinum, eða bóm
iliinni, ef þeir ættu að full-
/inna þessi efni, og búa til úr
peim botnvörpur eða fiskinet
Eitt stærsta fyrirtækið í gátu nálega engin veiðarfæri
veiöarfæraframleiðslunni er j fengið erlendis frá, þá heppn-
Hampiðjan í Reykjavík. Hún aöist verksmiðjunni að sjá fyr
ir þörfum þeirra vandræða.
lítið. Því kemur þaö nokkuð
undarlega fyrir sjónir, að ein
mitt í lok þessarar vertíðar
var hlaupið til og flutt inn á
fimmta hundrað tonna af
snæri og vörpunetum frá út-
löndum. Sams konar vörur,
sízt betri en Hampiöjan-fram
leiðir. Þessi innflutningur
ir þar sams konar véltækni,
eins og tíðkast erlendis í stór-
iðju í þessari grein. En fyrir-
tækiö lætur ekki þar við sitja,
að kemba, spinna og tvinna kostaði hátt á þriðju millj.
2 til 300 tonn af snæri ár- ■ króna. — Mun þessi innflutn-
iega, heldur býr það til og set'.ingur hafa valdið verksmiðj-
ur upp að öllu leyti heilarjunni nokkrum erfiðleikum í
botnvörpur fyrlr íslenzku tog_ bili, enda þótt hún væri sam-
arana. jkeppnisfær bæöi um verð og
Aðeins nokkur hluti netajgseði. Er þetta eitt dæmi af
þeirra, sem botnvarpa er gerð! mörgum um þaS, að ástæða
úr, eru hnýtt í vél, en eina! getur verið til að stemma
slíka vél hefir líka Hampiöj- jstigu við tilefnisiausan inn-
an, en lang mest. af verkinu | flutningi, þótt samkeppnis-
verður að handvinna. Kemurí^sefui innlends iðnaðar sé ó_
þar að góðu haldi iðni ogjtvíræð.
handlagni margra góðraj En nú er starfsemi Hamp-
starfsmanna. Og eitt af því iðjunnar á góðri leið, og hún
I*að er sagt, að Farúk konungur
haíi boðið amerískum útgefendum
handrit að bók, sem ætti að vera
varnarrit fyrir hann sem mann-og
konung. Forleggjarana hvað ekki j
langa neitt til að gefa það út, en |
þeir bjóðast hins vegar til að kaupa ■
af lionum minningabók og borga
vel fyrir, ef hann 'bara vilji segja
nógu hispurslaust og undandráttar
laust frá. Talið er, að kóngur velti
vöngum yfir þessu og viti ekki, hvað
af skuli ráða.
John Gunther, sem á srínum tíma
varð kunnur af bókinni „Inside
Europe", sem hann skrifaði um
stjórnmálalíf Evrópu að tjaldabaki.
hefir spáð Eisenhower sigri í for-
setakosningunum í Bandaríkjun-
um á þeim forsendum. að konurn-
ar hafi þar úrslitavald. Þúsundir
kvenna eru sagöar hafa skrifað
Eisenhower til að votta honum fylgi
sitt. Það stafar ekki bara af þvi
hvað myndarlegur hann er, heldur
líka hinu, að hann er fyrirmyndar
eiginmaður og fjölskyldufaöir, þar
sem Stevenson er svo óheppinn að
vera fráskilinn. — En það er óséð
hversu réttur þessi spádómur er.
Útvarpsauglýsingar um dans-
skemmtanir eru fluttar af sama
krafti og fyrr, þó aö dansinn sé
ekki nefndur sjálfur. Menntamála-
ráðherrann situr vestur í Mexíkó
meðan þessu fer fram og landiö
er stjórnlaust að því leyti, að eng-
inn gefur út bann við því að nefna
megi t. d. hljómlist í auglýsingum.
Hvers vænta má, þeg’ar ráðherr-
ann kemur heim, vitum við ekki,
en nú er annað hvort köttur í bóli
bjarnarins eða þá að rúmið er autt
og óskipað.
Annars er það dálítið verk, sem
liggur fyrir menntamálaráðherra
vorum í sambandi við mannanöfn.
Kunnug eru fyrirmæli þau, sem
hann fékk lögfest uih' það, "að' út-
lendingar taki sér íslenzk nöfn, þeg
ar þeir fá ríkisborgárarétt hér. Mér
virðist þar alls ekki til mikils ætl-
azt. En þá mættl líka ætlast til
þéss. að menn, sém eru fæddir
með íslenzku þjóðemi og íslenzk-
um réttindum, virtu lög landsins
og þjóðlega sjði. Og hér eru til
lög um mannanöfn, þó áð þau hafi
lítt verið haldin eðá virt.
Samkvæmt lögum frá 1925 á ís-
lenzkudeild háskóla vors að semja
skrá yfir skírnarnöfn þau, sem ís-
lenzkir menn bera, en svo eru óþjóð
leg, að þau geta á engan hátt ís-
lenzk talizt. Þessi skrá hefir aldrei
verið samin. Nú ætti menntamála-
ráðherra vor að hlutast til um
að verkið yrði unnið, svo að prestar
geti sagt foreldrum, hvaða nöfn-
um megi alls ekki skíra börn. Von-
andi hefir ráðherrann íullan áhuga
á þessu, jafnvel þó að þá yrði sjálf-
sagt bannaö að skíra Ólafsson og
þess háttar nöfnum öllum.
Svo ætla ég aö Iokum í tilefni af
því, sem rætt hefir verið um fjöl-
kvæni mormóná .iað. koma hér að
dálítilli frástjgn. Sauel W. Taylor
heitir rithöfundur, sem er mormóna
son, áttunda barn þriðju konu föð
ur síns, en hún er enn á lífi. Taylor
hefir nú skrifað bók um föður sinn
og konur hans 6. En svo stóð á,
að þegar mormónár'hurfu frá fjöl-
kvæninu og afnámu þáð, hafði
gamli Taylor ekki brjóst á að reka
konur sínar frá sér, en þær elsk-
uðu hann allar. Taylor setti konur
sínar niður víðs vegar og fór sjálfur
á milli og var hjá þeim til skiptis,
en þær vildu ailt á sig leggja til
að fá að njóta hans. Alls átti gamli
Taylor 36 börn.
Þetta er birt hér, sem hlutlaus
heimild aðeins um fjölkvænismál
mormóna.
Starkaður gamli.
ánægjulega við veiðarfæra-
framleiðsluna er það, að þar
get.ur notið sín við vinnu
fjöldi af öldrúðu fólki, eða
heilsutæpu, en erfitt mundi
reynast að haga svo til, að
þjóðfélagið gæti notið starfs-
krafta margs af þessu fólki,
ef iðngreinar sem þessi og aðr
ar svipaðar þróuðust ekki í
landinu. Einnig nýtlst í þess-
ari iöngrein mikil tómstunda
vinna, t.d. vinna kvenna, sem
bundnar eru öðrum þræði
við heimilisstörf.
Ekki hefir Hampiðjan lát-
ið sér nægja að starfrækja
úanda íslendingum, en þann- J vinnustofur í eigin húsakynn
g hlyti tilhögunin-að verðajum í Reykjavík, heldur hefir
if hver þjóð ætti að fullvinna j hún einnig ýmist starfrækt
útt hráefni.
Eins og nú standa sakir, er
/erulegur hluti af veiðarfær-
im, sem íslendingar nota, bú-
nn til hérlendis að meira eða
minna leyti. í Vestmannaeyj-
;m er allstórvirk netagerðar.
/erksmiðja, sem hefir góðan
/élakost og vinnur úr erlendu
garni.
Á iðnsýningunni sýna fram
ieiðslu sína Hampiðjan h.f.,
'Tetaverksmiðjan Björn Bene
diktsson h.f., Veiðarfæragerð
íslands h.f. og Korkiðjan h.f.
-- en víðast í útgerðarstöðum
landsins eru vinnustöðvar,
;em ar.nast uppsetningu eg
/iðhald veiðarfæranna.
Veiðarfæragferð íslands
cramleiðir mikið af fiskilín-
'im og öngultaumum úrhamp
præði, sem hún flytur inn.
Netaverksmiöjan Björn
Benediktsson h.f., mun vera
stórvirkasta fyrtrtækiö í því
að hnýta og lita síldarnætur
og ýmis konar önnur fiskinet
og hefir sú verksmiðja mjög
íullkominn vélakost til þess-
eða haft hönd í bagga um að
koma á fót netavinnustofum
víðs vegar á landinu. Á árun-
um 1935 til 1939 framleiddi
verksmiðjan nægilegt af
vörpugarni og bindigarni til
þess að fullnægja þörfum ís_
lenzka togaraflotans (120 til
150 smálestir árlega). Árið
1939 hóf verksmiðjan fram-
leiðslu á botnvörpum, úr eig-
in garnframleiðslu. Talið er,
að þá hafi verð á botnvörp-
um lækkað um 10%. Var þá
framleiðsla fyrirtækisins orð
in innlend að ca. % hlutum
miðað við innkaupsverð á
hampinum og útsöluverð á
vörpunum.
Hampiðjan hefir selt nokk_
uð af tilbúnum botnvörpum
til útlanda, þar á meðal til
Bandaríkjanna, en skipstjór-
ar þar lofúðu mjög gæði þess-
arar framleiðslu, en þau viö-
skipti féllu niður á stríðsár-
unum.
Starfsemi Hampiðjunnar er
þannig gott dæmi um það,
hvernig iðnaður fyrir heima-
framleiðir af fullum krafti þá
vöru, sem íslendinga hefir
lengi vanhagað mest um, en
það er snæri. — Mér er sem
ég sjái upplitiö á Jóni heitn-
um Hreggviðssyni, ef hann
hefði séð þær dyngjur af
snæri, sem ég sá, er ég heim-
sótti Hampiðjuna á dögunum.
V.W.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.W.VAV.V.V.V.V.V.V.V/'i
1 LÖGTAK
í
Mfol. og áfengisiuálin
(Framhald af 5. síðu.)
og Mbl. þykist halda. Og þaö
er vanræksla af hendi dóms-
málaráðherra aö hafa látið
þetta eftirlit liggja niðri allt
til þessa.
Slúðri Mbl. um áfengis-
nautn einhverra Framsóknar
manna hirði ég ekki að svara.
Veikleiki fyrir víni er ekki
flokkseinkenni fremur en til-
finningar verða metnar eftir
flokkum. Áfengisbölið er jafn
átakanlegt heimilisböl, —
þyngra en tárum taki, —
hvort sem það bitnar á fjöl-
skyldum Sjálfstæðismanna
eða Framsóknarmanna. Þess
vegna á baráttan gegn því að
vera hafin yfir flokkaskipt-
inguna.
Mín vegna getur Mbl. svo
borið olíu í sár sín eftir þessa
viðureign svo sem það vill.
Það verður að koma fram svo
sem vit og málstaöur leyfir.
En fram hjá því, sem ég hefi
spurt um hér, verður ekki
gengið, ef menn vilja mynda
sér rétta skoðun á málinu.
VTiIl Mbl. hjálpa til að leiða
sannieikann í ljós eða kast-
ar það fleiri reyksprengjum
til að fela málstað sinn með-
an það æpir stráksleg hróp-
yrði á flóttanum?
Það mun sýna sig bráðum.
Halldór Kristjánsson.
Eftir kröfu tollstjórans í Reykjavík og að undan- ;■
gengnum úrskurði verða lögtök látin fram fara án frek- ;•
H; ari fyrirvara á kostnað gjaldenda en ábyrgð ríkissjóðs, í;
Ij aö átta dögum liönum frá birtingu þessarar auglýs- ■;
I; ingar, fyrir eftirtöldum gjöldum: Tekjuskatti, tekju- ■;
V skattsviðauka, eignarskatti, stríðsgróðáskatti, fast_ í
'l eignaskatti, slysatryggingariðgjaldi, námsbókágjaldi og ;í
;U mjólkureftirlitsgjaldi, sem féllu í gjalddága á mann- >
í talsþingi 31. júlí 1952, almennu tryggingasjóösgjaldi, er í;
í; féll í gjalddaga aö noklcru í janúar 1952 ög aö öðru I;
í; leyti á manntalsþingi sama ár, gjöldum til kirkju og ■;
í; háskóla og kirkjugarösgjaldi fyrir árið 1952, svo og £
■; lestargjaldi fyrir árið 1952, áföllnum og ógreiddum veit
■H ingaskatti, skemmtanaskatti, gjaldi af innlendum toll-
;■ vörum, skipulagsgjaldi, rafmagnseftirlitsgjaldi, útfiutn ;;
;■ ingsgjöldum, skipaskoðunargjaldi, vitagjaldi, sóttvarn- I;
I; argjaldi og afgreiðslugjaldi af skipum, svo og trygging- I;
I; ariðgjöldum af lögskráðum sjómönnum. »!
!■ I;
■; Borgarfógetinn í Reykjavík, 18. september 1952,
■; KR. KRISTJÁNSSON. f.
VVWAVV.VAWA^V.V.’AVV.V.V.W.V.V.V.V.’.W.M
' .......................................m
Uppboð
Opinbert uppboð verður haldið fimmtudaginn 25.
sept. n.k. kl. 2 e.h. að Árbæ í Ölfushreppi (Rétt við
Selfoss).
Selt verður m.a. húsgögn, jeppamótor og ýmis áhöld
eign dánarbús F. Bertelsen.
ShíptaráðamUnn í Árnessýsltt.
S ?•
IWVWWMWAWV,//VM,AVWJWVV,AV,/.,.V.'AW