Tíminn - 09.12.1952, Blaðsíða 3

280. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 9. desember 1952.
3,
Verkalýdsleiðtogarnir hindruðu að reynt
yrði að ná samkomuSagi, án verkfalls
- Herra forseti!
Háttv. stjórnarandstæðing
ÚtvarpsrseJia Steíngríms Steinþórss. forsætisráðii. í g'ærkvöldi sem nefndar hafa verið og
4 -ýmsar aðrar, sem gerðar hafa
var ætlast og það á þann
hátt að glögglega hefði sýnt
á,r hafa nú í ræðum sínum bætur úr ríkissjóði og að rík- ingsframleiðslunnar og í kjöhur slíkt vitanlega ekki geng- verið undanfarin ár, fyllilega
tótið háttv. Alþingi og háttv.1 ið tæki ábyrgð á útflutnings- far hennar almennt atvinnu ið til frambúðar, jafnvel þótt borið þann árangur, sem *til
hlustendum í té þá lýsingu, | verðinu. Þetta ástand hófst í leysi, miklu stórkostlegra en beitt sé ströngum gjaldeyris
'Sem þeim-^ýkir^hlýða að gefa árslok 1946, og er víst ekki of nokkru sinni fyrr hefði höftum.
við þetta tækifæri á núver- mælt þótt sagt sé, að það hafi þekkzt með þjóð vorri. j Þetta er hin almenna á- siS í batnandi afkomu al-
andi stjórnarháttum og á- verið farið að vekja almenna Sumir menn segja, og má stæða til þess, að gengisbreyt -nennings. En því miður hef-
standi í landinu. Af málflutn óánægju meðal þjóðarinnar, aö vísu færa að því nokkurjing hlýtur alltaf að kcma ir þjóðin ekki átt slíku ár-
fagi þeijriff ..verður það helzt — enda fékk ríkissjóður eþki rök, aö slík allsherjarstöðvun! fyrr eða síðar, ef kostnaður- feröi að fagna, og það verða
ráðið, að ríkisstjórn sú, er lengur undir því risið. Fiest- hlyti að hafa komið því til inn innanlands verður í ís- nienn að muna, er meta skal,
Jp.gr ,heík, venið -við völd síð- ir voru sammála um, að ekki vegar, er stundir liðu, að kaup jlenzkum krónum mun meiri við hverju má búast. Síldveio
"u ^ tti.'.v; ^,—. jl ~ n- . ^i „ w.— „ s avnor o f o mi on n hvi i nAi
*stu árin, hafi átt það eitt á- yröi haldið afram á scmu gjald og verðlag innanlands
hugamál, að„spilla afkomu braut, og lá þá ekki annað tæki breytingum til lækkun-
J)j óðarinnaerÆgífýra lífskjör fyrir en stöðvun útflutnings- ar til samræmis við hig lága
almennings í landinu. Þetta: framleiðslúnnar, sem þýðir útflutningsverð í íslenzkum
íiafi henni tekizt eins og bezt sama og algjöra stöðvun sjáv krónum. En sú breyting hefði! iö gefinn frjáls að miklu og á s.l. sumri. Aflaleysi á
megi sjá á því, að nú standi arútvegsins, ef ekki yrði grip áreiðanlega tekið langanjieyti og skömmtun að mestu bátamiðum víða hér við land,
en framleiðslukostnaður er í arnar hafa nú enn brugðizt
viðskiptalöndunum. • i Þrjú sumur samfleytt, til
Samhliða gengisbreyting- viðbótar þeim 5 er áður voru,
unni hefir innflutningur ver °" aldrei þó eins hastarlega
tíma, kostað þjóðfélagið
mikla fjármuni, valdið stór-
felldara atvinnuleysi en
afnumin. Þettá var mögulegt hefir verið svo stórkostlegt,
vegna gengisbreytingarinnar aS valdið hefir þvi að við
og þess hluta hinnar erlendu hefir legið að ýmis bæjarfélög
þekkzt hefir áður með þjóð efnahagsaðstoðar, sem veitt gsefust upp. — Hefir ríkið
var til að koma á frjálsum orðið að hlaupa undir bagga
viðskiptúm, er stofnað var °g lata allmiklar fjárhæðir
hið svokallaða greiðslubanda 111 þess að afstýra mestu vand
!yfir állsherjarverkfall og at- ið til nýrra úrræða.
'ýinnuvegirnir þar með stöðv j
^aðir að'*fuílu.' - " j Ás'.anclið í
4 Ljótt er ef satt værl, og verzlunarmálnnam.
miætti raunaf undarlegt í verzlunarmálum var á- vorri og þess vegna komiö
heita, ef meirihluti kjósenda standið þannig, að flestar lang þyngst niður á vinnandi
lí lýðræðislandi, veldi sér nauðsynjavörur voru skammt fólki í landinu. Þjóðin hafði
stjórn, sem svo hastarlega aðar, en • skömmtunin hafð’i á prjónunum mikil áform lag Norðurálfu. Við þettá ræðunum. Oþurrkar, vetrar-
færi að ráðj sínu gagnvart að verulegu leyti mistekist og um rafvirkjanir og fleiri stór hvarf hin almenna vöruvönt harðindi og áframhaldandi
umbjóðendum sinum. Munu var mjög óvinsæl. Kvartanir framkvæmdir, sem enginn un úr sögunni, og var svo til fjárpestir hafa herjað á land
og flestir þeir, er á þessar um vöruskort á frjálsum grundvöllur var fyrir að hefj ætlast að hið aukna vörufram búnaðinn um mikinn hluta
umræður hlýða,' gera sér, markaði fóru sívaxandi, en ast handa um, með þeirri boð héldi verðlaginu niðri til iandsins ár eftir ár á þessum
grein fyrir því, að eitthvað svartur markaður blómgaðist fjármálapólitík, sem hafði hagsbóta fyrir almenning, tlma, og ríkissjóður orðið að
muni vera bogið við þennan jafnt og þétt með þessum af- verið ríkjandi að undan- enda hefir a.m.k. svarti mark (greiða miklar upphæðir þess
málflutning. Ég ætla ekki aó leiðingum. Mjög margar vör- förnu. j aðurinn með öllu horfið af ■ veSn^- Siík áföll hljóta að
nota þann tíma,-sem ég hefi ur voru seldar með miklu Hvað hefir svo stjórnin, og þessum ástæðum. Benda má hafa sín áhrif beint eða ó-
hér til umráða, til æsiupp- j hærra verði en leyfilegt átti þingmeirihluti sá, er að á, að í seinni tíð eru ýmsar beint á hina almennu af-
hrópana og rakalausra full- að vera, samkvæmt ströngu henni stendur, gert til breyt- verzlanir farnar að hafa út-
yrðinga, eins og málsvarar eftirliti verðlagsyfirvalda. — inga á því ástandi, sem nú sölur, þar sem ýmsar nauð-
háttvirtra stjórnárandstæð- Vefnaðarvörur voru lítt fá- hefir verið lýst? Hverjar eru synjavörur fást við allmikið
inga hafa viðhaft í ræðuin anlegar í búðum, en heimilin þessar ráðstafanir, sem nú niðursettu verði, þetta var ó-
sínum, heldur láta staðreynd urðu að kaupa tilbúnar flík- eru taldar henni til dómsá- þekkt fyrirbrigöi á dögumj
komu í landinu. Þetta vita
flestir, þótt það sé ekki alltai
ihugað sem skyldi. En hér
kemur fleira til, sem almenn
ingur veit ekki eins glögg skil
ir tala.
Ég mun ekki hafa
ur uppsprengdu verði, sem fellis af háttv. stjórnarand- svartamarkaðsbrasksins.
fleiri bæði fyrr og síðar hafa aðal-! stæðingum? Ég mun nú minn
á, enda sjaldnar um það tal-
að.
orð um þetta í einstökum at- iega verið saumaðar heima, ast á nokkrar þeirra.
riðum, en í þess stað, frá til að spara heimilum út-
mínu sjónarmiði, rifja upp gjöld. ,
nokkuð af því helzta, sem I Þetta muna sjálfsagt flest-
gerzt hefir í efnahagsmálum ir, þegar á það er minnst.

Afkoma ríkissjóðí
j Af öðrum ráðstöfunum í
Áhrif gengisbreytingarinnar. tíð núverandi ríkisstjórnar
Verðgildi hins erlenda gjald má t.d. nefna hina miklujir Það ákaflega miklu máli,
eyris hefir verið breytt til breytingu sem orðið hefir á °S gstur jafnvel valdið mestu
Verzlunarárferðið.
Fyrir þjóðarbúskapinn skipt
þjóðarinnar á þessum tíma. jMenn muna það sennilega samræmis við hið innlenda fjárhag ríkissjóðs, sem m.a.
líka, að á þeim tíma var all-j verðlag, sem skapazt hafði. hafði í för með sér, að á ár
Uppgjöf fyrrverandi
stjórnar.
um lífskjör fólksins í land-
inu, hvaða hlutfall er á milli
ur vöruinnflutningur háöurjÞetta var fyrst gert með því -inu 1951 lagði ríkið meira fé,verðs á inníluttum og útflutt
innflutningsleyfum og þá oft.aö breyta hinni almennu fram til atvinnuveganna, en(vörum á hverjum tíma,
Ég held, að það sé hollt að að því fundið með sterkum j gengisskráningu, en síðar dæmi eru til áður. Þar sem ■en Það er hins vegar ekki
byrja á að rjfja það upp nú, oröum, að öll viðskipti væru með því að taka upp hinn greiðsluafgangi ríkissjóðs j nema að mjög litlu leyti á
hvernig ástandið var á ýms- reyrð í viöjar, þar sem eng-! svonefnda bátagjaldeyri. þetta ár var öllum varið til valdi þjóðarinnar sjálfrar.
um sviðufn, þegar núverandi inn mætti sig hræra. Hér er Bátagjaldeyrisfyrirkomulag- Þess að efla atvinnulífið og^Letta hlutfall er það, sem átt
ríkisstjórn tók við völdum,1 aðeins skýrt frá staðreyndum ið er í því fólgið, að útvegs- fyrirbyggja atvinnuleysi. —jer viö þegar talað er urn
fyrir tæplega 3 árum og hvað urn þetta efni. jmönnum var í rauninni heim Greiðsluafgangur ríkissjóðs verzlunarárferði. Þaú hærra
það var þá, sem einkum sætti J Á þessum tíma voru og aíl- ilað að ráöa sjálfir gengi á það ár varð svo mikill,. að:sem verðið er á útfluttum
gagnrýni almennings og voru ar byggingar háðar fjárfest- tilteknum hluta gjaldeyl’is hægt var á þennan hátt aðjVörum, en því lægra sem það
aðalviðfangsefni þeirra, er ingarleyfum, en á því hefir þess, er aflað var á þeirra veg foröa frá miklum erfiðleik-!er á innfluttum vörum. því
fengust við bpinber máí. jnú í seinni tíð nokkur breyt- um, en sú gengisbreyting, er um — þá hefir allmikið verið.öetri verður afkoma þjóðar-
Ég vil þá fyrst hefna, að ing „orðið sem kunnugt er,1 þannig kom fram, eingöngu g'ert að því, umfram það semjinnar sem heildar af þessum
undanfarin ár 1947 til árs-,þar sem hinar minni íbúðir látin koma niður á verði til- áTður var, að útvega lánsfé til, ástæðum. Þetta hlutfall er
loka 1949, hafði stjórn hátt-.hafa verið gefnar frjálsar, til tekinna vara, er ekki teljast bygginga íbúðarhúsa 1 þágujhægt að reikna út, enda hef-
brýnustu lífsnauðsynja., almennings bæði í sveit og
ir það verið gert af hagfræð-
ingum, samkvæmt opinberum
skýrslum, er fyrir liggja. Skal
ég nú slcýra frá nokkrum nið
virts 8. landskj. Stefáns Jóh. mikils hagræðis og léttis. Um til
Stefánssonar farið með völd.! fjárhag ríkissjóðs þegar Auðvitað var hægt að liafa við sjó og á þann hátt greiða
Þessi stjórn reyndi í upphafi stjórnin tók við, skal þó ekki almennu gengisbreytinguna fyrir þessum framkvæmdum,
að taka allfast á sumum mál^hafa mörg orð, en í stuttu meiri, og sleppa bátagjald- , ennfremur hefir veri'ð útveg-
um og reyndi að veita viðnárn máli sagt var hann þannig.1 eyrisfyrirkomulaginu. En viö að allmikið fé til starfsemi urstöðum í þessu efni.
gegn verðbólgu og vaxandi 'að mikill árlegur greiðslu- bótarhækkunin, sem fékkst Ræktunarsjóös, sem kunnugtl Utreikningar um þetta efni
dýrtíð. Þannig var þaö stjórn'halli hafði orðið næstu árin á með bátagjaldeyrinum, hefði er- Hafin var — og er nú vel á; sýiaa, að verzlunarárferðið fór
St. Jóh. Stefánsson, sem á- undan, safnast fyrir stórar þá komið niöur á brýnustu veg komin — bygging hinna. mjög batnandi á fyrstu stríðs
upphæðir í óumsömdum laus nauðsynjum, þar á meðal miklu raforkuvera við Sog og ! ái’unum og var mjög hagstætt
um skuldum og Alþingi hafði (rekstrarvörum útgeröarinn- Laxá, svo og bygging áburð- j á árunum 1940—42. Stafaöi
í raun og veru gefizt upp viðjar sjálfrar, og þá um leið étið arverksmiðju. Hér er aðeinS|það af því að verð útflutn-
að koma saman fjárlögum. sig upp aö nokkru leyti eins stiklað á stóru. En mest er, ingsvaranna hækkaði þá
því að um miðjan marz 1950 og ávallt verður að einhverju um það vert, aö meginfram- j miklu meira en verð innflutn-
var ekkert farið að vinna að J leyti um almennar gengis- leiðslu landsmanna hefir yf- j ingsvaranna. Árin 1943—44
fjárlögum þess árs, þótt lækkanir. En hjá þessu hvoru irleitt verið haldið gangandi,var hlutfallið hins vegar
nærri fjórðungur fjárlagaára J tveggja vildu menn komast, með þeim ráðstöfunum, sem' nokkru óhagstæðara og staf-
og þess vegna var bátagjald- iýst hefir verið, og fram-jaði það af áframhaldandi
eyrisfyrirkomulagið valið, leiðsluvörur, sem ella hefðujhækkun innfluttu varanna.
þótt ýmislegt megi að því veriö óseljanlegar, hafa orðið,En á árunum 1945, 1946 og
kvað að binda vísitöluna varð
ándi kaup- og launagreiðsl-
ur — á þann hátt aö miðað
var við 300, þannig að kaup-
gjald var eigi greitt á þau vísi
tolustig er mnfram var þá
tölu. Þetta er glöggur vottur
þess, að þegar Alþýðufíokk-
urinn fér með ríkisstjórn, þá
tekur hann til úrræða, er
hann svo hamast gegn, þeg-
'ar hann er i stjórnarandstöðu
Stjórn St. Jóh. St. gafst al-
gjörlega upp á árinu 1949,
svo að algjört hrun meginat-
vinnuvega þjóðarinnar og
gjaldþrot ríkissjóðs var fyrir-
sjáanlegt, ef ekki væri leitað
nýrra róttækra úrræða.
Þá. urp áramót 1949—1950
var m.a. svo ástatt, að mikiö
af útflutningsvöru landsins
var óseljanieg nema með því
ins væri liöinn.
Allsherjarstöðvun var
yfirvofandi.
Margt fleira mætti rifja
upp um ástandið á þessum
tima og óánægju almenn-
ings með það ástand, sem
glögglega kom fram á marg-
an hátt. Þótt fólk þá væri ó-
ánægt með afkomu sína, þá
var þó ástandið það, aö þjóð-
in lifði langt yfir efni fram,
svo að auðsjáanlega leiddi til
allsherjargjaldþrots, ef svo
móti, að greiddar væru á 1 færi fram. Enda stóð þá fyrir
framleiðsluna útflutningsupp I dyrum alger stöðvun útflutn-
finna. Hin opinbera gengis- þess megnugar að afla þjóð-
breyting 1950 var í rauninni inni gjaldeyris, eins og verð
ekkert annað en leiðrétting ur að vera á hverjum tíma, ef
til samræmis við framleiðslu þjóðarbúskapurinn á
kostnaöinn eins og hann var halda áfram.
orðinn. Misræmið milli fram! Ég vil leyfa mér að hafa þá
leiðslukostnaðar og erlends skoðun, og þykist hafa til
gjaldeyris var orðið svo mik- þess sæmileg rök, að ef þjóð-
ið, aö segja mátti aö allir in hefði síðan á árinu 1950
vildu kaupa allt frá öðrum átt við að búa, þótt ekki væri
löndum, ef unnt var að fá nema meðalárferði, að því er
gjaldeyri til þess, en enginn
gat selt neitt út úr landinu á
við kemur tíðarfari, aflabrögð
um og viðskiptum út á við,
samkeppnisfæru verði, og get þá hefðu þær ráðstafanir,
1947 varð verzlunarárferðið
aftur gott, enda hækkuðu út-
fluttar vörur þá stórlega
| ver'ði, einkum vegna matvæla
skortsins eftir styrjöldina. Síð
an hefir það stöðugt farið
versnandi frá ári til árs. Sé
verzlunarárferðið 1951 borið
saman við verzlunarárferðið
1946 kemur í ljós, að hlutfallið
hefir versnað um 30% miðað
við árið 1946. Þetta þýðir, að
ef á árinu 1951 hefði verið
(Framhald á 4. síðu.)