Tíminn - 05.03.1953, Blaðsíða 4

».
TÍMINN, fimmtudaginn 5. marz 1953.
52. blað.
Jón Dúason:
Orðið er frjálst
Haagdómurinn og Grænland
Framhald.
Á bls. 27 segja dómsmenn
aö 1380 hafi Noregskonungs
og Danakonungs veldi veriö
sameinað undir einni krónu,
og þegar tímar liðu hafi
þetta haft í för með sér breyt
:ing á stjórn hinna ýmsu
landa, er lutu yfirráðum hinn
ar dansk-norsku krónu, eink
anlega vegna samdráttar
stjórna þeirra í Kaupmanna
höfn, en að svo miklu leyti
sem Grænland hafi tilheyrt
kfónunni á tímabilinu 1380-
1814, sé ekkert, sem bendi á
að það hafi ekki verið norsk
lenda“ þ. e. lotið Noregs
srónu. Ekkert er á það litið,
hverju, eða hvoru hinna full
valda landa krónunnar
.aorsku það hafi lotið. Og á
bls. 51 segja dómsmenn:
„Allt fram að dagsetning
Kielsáttmálans fró konung-
urinn með þann rétt, sem
.hann haföi yfir Grænlandi,
sem Noregskonungur. Það
var sém norskrar lendu [þ.
el lands undir Noregs krónu]
að Grænland er getið í 4.
grein þess sáttmála, þar sem
konungurinn afsalar sér til
konungs Sviþjóðar konungs-
ríkinu Noregi, „Grænland ..
ekki innifalið ..“. Af sátt-
málanum leiddi, að það, sem
hafði verið norsk lenda [þ.
e. lands undir Noregs krónu]
eftir hjá konungi Danmerk-
ur og varð framvegis dönsk
lenda [þ. e. land undir krónu
Danmerkur]. Að öðtu leyti en
þessu hafði Kielsáttmálinn
ekki áhrif á né jók rétt kon
ungs yfir Grænlandi“.
Af þessu leiðir, eins og vit-
að var fyrir, að réttarstaða
Grænlands eftir Kielfriðin
er algerlega háð því, hver
réttarstaða þess var fyrir
gerð hans, og þetta segja
dómsmenn í síðustu setning
unni. Við uppgerðina á sam-
eignarbúi Noregs og Dan-
merkur á árunum 1814—1821
gaf konungur Svía og Norð-
manna til handa hirðinni í
Kaupmannahöfn upp sér-
hvert tilkall þessa lands
[Noregs] til íslands, Græn-
lands og Færeyja (Haagd.,
bls. 66—67). Með þessu sel-
ur konungur Noregs ekki
Friðriki VI. fullveldi íslands
sem greiðslu upp í ríkisskuld
ir Noregs, né haggar nokkr-
um yfirráðarétti íslands, og
eigi setur hann heldur Frið-
rik VI. í sinn stað sem aðila
að Gamla sáttmála. Noregs-
konungur gefur aðeins upp
tilkall sitt. Hafi Grænland
verið nýlenda eða hjálenda
íslands fyrir 1814, heldur það
áfram að vera það eftir 1814,
og er það enn. Hefði Græn-
land fyrir 1814 verið hjá-
lenda eða nýlenda landsins
Noregs, hefði það 1814—1821
ekki orðið nýlenda Danmerk
ur, heldur myndi það hafa
orðið sameign allra þeirra
fullvalda landa, er eftir urðu
undir veldissprota Friðriks
VI., elns og allt það annað,
sem Friðrik VI. fékk fyrir
Noreg: Rúgen, Sænska
Pommern, hlutdeild Noregs í
kórnunýlendunum í öðrum
heimsálfum (hitabeltinu),
hlutdeild Noregs í Eyrasunds
tollinum og mikið fé í föst-
um og lausum eignum o. s.
frv. Grænland myndi með
öðrum orðum hafa orðið sam
eignarland (condominium)
íslands, Danmerkur og
Schlesvig-Holstein fram til honum einveldið, einungis
til að stjórna með því. Græn
landi hefir konungur ekki
skilað oss enn, en ber að
skila því.
III.
í nefndaráliti sínu um rétt
arstöðu Grænlands gerir Giz
ur Bergsteinsson ekki frem-
ur en kennifaðir hans, Einar
Arnórsson greinarmun milli
yfirráðaréttar (eða fullveld-
is og starfræktar stjórnar og
því imperium (er vel mætti
kalla drottinvald), sem hún
beitir. En það er sérstaklega
nauðsynlegt að hafa þetta á
hreinu, er ræða er um sam-
skipti íslands og Danmerk-
1864, en úr því sameignar-
land íslands og Danmerkur.
Hefði Grænland verið sam-
eignarland íslands og Nor-
egs fyrir 1814, er ég ekki svo
vel að mér, að ég viti með
vissu, hvort það hafi orðiö sér
eign íslands 1814—1821, en
ef ekki svo, þá hefði réttur
íslands til þess eftir 1814-21
hlotið að verða ríkari en
hinna landanna, sem full-
valda voru þá undir veldis-
sprota Friðriks VI.
Fasti alþjóðadómstólinn
gat í engu breytt þessari rétt
arstöðu Grænlands, enda lá
slíkt alls ekki fyrir í málinu
milli Danmerkur og Noregs.
En þessi stutta greinargerð
varpar Ijósi yfir það, hvað í
því felst, er Fasti alþjóða-
dómstóllinn nefnir Græn-
land eftir 1814 sem tilheyr-
andi Danmörku: meiningin
er aðeins að það lúti þeim
konungi, sem ísland og Dan
mörk lutu bæði.
Sem röksemdir fyrir því að
nám Norðmanna á sneiðinni
í Grænlandsóbyggðum 1931
væri ólöglegt færði Danmörk
fram 3 röksemöir.
a) Að hún (Danmörk), er
námið fór fram, 10. júlí,
„ætti allan þann rétt, sem
konungur Noregs og Dan-
merkur hefði haft yfir Græn' invaldið í hör.dum stórveldis
landi fram til 1814“, en álit’. ins Austurríkis-Ungverja-
lands. Þann 5. febr. 1923 fól
Friðrik IV. Björgvinjarfélag-
inu um 25 ára skeið „allt
landið Grænland" og alla
Sigurður Skagfielcl flytur hér
þátt, er nefnist: Postulagjörning-
ar:
„f s.l. 20 ár hafa hinir svoköll-
uðu „12 postular" riðið ákaflega á
sínum skrauttygjuðu hrossum og
hefir mönnum orðið starsýnt á reið
útbúnaðinn, sem bar öll merki tild-
urs og fyrirhyggjuleysis. Um bæi og
héruð riðu postularnir árlega biðj-
andi um styrki og hjálp fólksins
til þess að byggja tónlistarhöll,
kaupa flygil, styrk handa þýzkum
músíkmönnum og nú leita þeir hóf
anna um gjafir handa óskabarn-
inu sjálfu, honum doktor Páli, sem
ekki hefir getað snúið sér við i
s.l. 20 ár, fyrir ofhlöðnum stöðum,
þó þjóðkórinn og „þartilheyrandi"
brandarar séu undanskildir. Hin
ræksla
Ul’, og þó ekki síst hvað snert síðasta óskaplega gandreið post-
ir Grænland.) ulanna var, að þeir lögðu upp á
Það er eitt sérkenni yfir- þeirri skjóttu, — þeir Jón Þórar-
ráðaréttarins, að hann getur insson, sem stjórnar Fóstbræðr-
staðið einn út af fyrir sig . um og Bjossi i búðinni, og riðu þeir
sem leið liggur til Svíþjóðar innar
... . köldu. Þeir komu þar um fóta-
stjornannnar og ferðartímaj þegar borgin var að
dröttmvald það, er henm risa af svefni og hinir fyrstu geisl-
fylgir, getur verið í höndum ar hinnar rósfingruðu morgun-
annars eða annara þjóðfél- 'gyðju glóðu á koparþaki hinnar
aga, í höndum einstaklinga1 frægu stokkhóimar-óperu. Tví-
eða félaga. Á tímabilinu frá ' menningarnir dustuðu af sér ferða-
Berlinarfriðnum og til loka ri’kia og sengu á fund óperu-sjeff-
fyrri heimsstyrjaldar var t>ns, hr Bergiund. Þeir lögðu fram
, ,. ... . „. ,sm visit-kort, sem voru með ollum
d. yfirráðarétturmn yfir þártilheyrandi titlum og skraut.
Bosniu og Herzegoviu i hond prentuð f þokkabót frá víkings-
jörð átti að selja fyrir 2 milljónir
króna, en tókst ekki, -vegna -þéss,
að menn héldu, að enn~svifú í "söl-
um hússins á Skeggjástöðum, hin-
ir ósamræmdu erlendu tónar for-
leiksins, sem gera mundu brenni-
vínssjúklingana að ennþá meiri
sjúklingum og þar af leiðandi gæti
komið hæstvirtri ríkisstjórn í vand
ræði.
í hagagöngu þessarar jarðar var
önnur hryssa hinna 12 postula.
Hún var ljósaskjótt og hið bezta
hross og hafði farið um landíð
berandi á baki sér alla postulana.
og þar að auki alla þá pinklá og
peninga, sem inn höfðu safnazt
á betliferðum þeirra í s.l. 20 ár.
Eftir hinar miklu ófarir, 'hinna
tveggja postula, í Svíþjóð inhi
köldu, sáu postularnir, að hér mátti
ekki við svo búið standa, en á-
hlaup yrði að gera á Musteri ís-
lenzkrar tungu og klæddust þeir
brynjum og létu sækja þá ljósa-
skjóttu til Skeggjastaða og lögðu á
hana hin skrautíegu reið'tygi og
snurfusuðu sem bezt, svo unun var
á að horfa. Þá stigu á bak merar-
innar, hinir tveir riddarar, sem
farið höfðu til Svíþjóðar, Ragnar
í Smjörlíkinu og Páll ís. sem feng-
ið hafði gerfidoktorsnafnbót frá
Osló. Sú ljósaskjótta fór með þessa
fjórmenninga eins og kólfi væri
Skotið frá Þrúðuvangi til Þjóðleik-
hússins. Riddararnir fjórir stigu
af baki merarinnar, fyrir framan
hið fornfræga hús, Landsbókasafn-
dómstólsins var, eins og get-
ið hefir verið um, að það
hafi verið fullkominn yfir-
ráðaréttur, og haldist óslit-
inn alla tið.
b) Að Danmök eftir 1814
um Tyrkjasoldáns, en hin! prenti. Bjössi hafði lagt sér til ið, og settu þá ljósaskjóttu á gras
framkvæmda Stjórn Og drott | titilinn „Consulent of Music“, Jón fyrir framan húsið. Postularnir
hafði skrautritað: „Componist and gengu á fund leikhússtj., hr. Rósin-
Music Director of Xceland State kranz, sem tók þeim með mikilli
Broadcast Service“ — betra gat það háttvísi. Hann hafði dvalið lang-
ekki verið. Svíar eru menn athug- dvölum í Svíþjóð og tileinkað sér
ulir og flana ekki að néinu. Þeir „sænska" háttvísi og diplómatí.
áttu ítök í mönnum í höfuðstað
íslands og gerðu fyrirspurn, hvurs
Stj órnarframkvæmd Þar>*< I konar riddarar þetta væru, sem
í byrjun fundarins tók gerfidokt-
orinn það fram, að hann væri að-
hefði farið með svo mikiðiviljum ekkert frekara hafa
SVO að vér um nefndan tíma svo kæmu með veldi miklu og sem eins hlutlaus áheyrandi og þar að
þjóðfélagsvald yfir Græn-
landi, að það eitt útaf fyrir
síp myndi geta gefið henni
rétt til yfirráða yfir öllu
Grænlandi, ef hinn forni rétt
ur hefði fallið úr gildi.
c) Að yfirlýsing Halens ut
anríkisráðherra Noregs 27/7
1919 svipti Norðmenn rétti
til að nema land á Austur-
Grænlandi.
Öllu þessu svaraði dómstóll
inn játandi. En í því felst:
Að þar sem allur hinn forni
réttur hinna norsk-dönsku
konunga, er einnig voru kon
ungar fslands eins og Dana-
konungar síðan, var gamall
og átti sér rætur fram á 13.
öld og alt fram að fundi og
námi Grænlands, þá útilok-
aði það, að Danmörk hafi get
að unnið nýjan rétt með
handhöfu þjóöfélagsvalds
yfir svæðinu (Grænlandi
sem heild) sem hinn forni
réttur var á og tók yfir, svo
forni rétturinn hefir haldist,
en enginn nýr réttur Dan-
mörku til handa myndast.
Yfirráðarétti sínum yfir
Grænlandi hafa konungarn-
ir: hinir ísl.-norsku, ísl,-
norsk-dönsku og ísl.-dönsku
oss og vorum konugl. erföa-
eftirkomendum í stjórninni
áskilið en vorn yfirráðarétt,
einvaldsrétt og erfðarétt“.
Björgvinarfélagið var skamm
líft. En hvað Grænland snert
ir, hefir yfirráðarétturinn og
starfrækt stjórn löngum
ekki verið þar í sömu hendi.
Framhald.
Svar æðsta prests musterisins
haldið uppi því þjóðfélagi
sínu til handa sem átti hann,
þannig að rétturinn er
geymdur og óskertur enn í
Erlent yflrllt
(Framh. af 5. síðul.
skólar í Male, og einn á hverri
byggðri eyju — hefir hug á því, að i
koma sem flestum umbótamálum
í framkvæmd. Eitt mesta átak hans
nú er aö byggja sjúkrahús.
Einu sinni á ári ferðast forset-
ínn til London til að kynna sér
nýjungar. Bretar segja, að vert sé
að veita þessum manni athygli, sem
hefir gáfur og dugnað, og er sann-
ur lýðveldissinni. Hann getur orð-
ið einn af mestu stjórnmálamönn-
um Austurlanda. En það, sem hann
kvartar mest yfir nú, er, að á eyj-
unum er enginn stjórnarandstöðu-
flokkur.. Hann vill, að íbúarnir
stofni flokk, með því mundi fær-
ast meira líf í þingstörfin.
Mikil hátíðahöld.
Á nýársdagsmorgun var þetta lýð
veldi stofnað og var þá mikið um
hátíðahöld í höfuðborginni. Stöð-
töldu sig vera „consulenta" og auki væri hann hestastrákur eða
sendimemi hins íslenzka hrafn- merarknapi postulanna, en það er
tinnumusteris. þeirra eðli, að vera alls staðar og
hvergi. Samræður postulanna og
leikhússtjóra hófust með því, að
barst í gegnum Atómmettað loft' postularnir kröfðust að leikhúsið
hinnar rósfingruðu morgungyðju uppfærði ítölsku óperuna Tosca eft
og var á þá leið, að í bókum Must- J ír Puccini. Kváðust þeir hafa sam-
eris hrafntinnufjalla íslands, fyrir- ( ið við bezta söngfólk Svíþjóðar
findust ekki nöfn þessara tveggja að koma hingað og syngja óper-
riddara. Svíar létu riddarana frá ' una. Leikhússtjóra þótti þetta bera
sér fara með kurteisi og gáfu þeim j vott um nokkuð mikla einræðis-
engan kost á mannaforráðum frá kennd postulanna og kvaðst ekki
hinni sænsku óperu, nema skýlaus geta gúterað „svonalaga'ða" fram-
sannleikur lægi fyrir, að ágætari; komu, því leikhúsið hefði á prjón-
öfl íslenzkrar menningar stæðu þar ■ unum að uppfæra óperu eftir Verdi
á bak við, heldur en smjörlíkisridd- , sem héti La Traviata.
arar Ragnars nokkurs í Smára og
hans kumpána. Þeystu riddararn'
Postularnir töldu þá ráðstöfun
ir vonsviknir á þeirri skjóttu til ' vera óheillavænlega fyrir leikhúsið,
Þrúðuvangs í Reykjavik, sem var. því Traviata væri nákvæmlega
miðstöð smjörlíkistónlistarmann- ( sama ópera eins og Rigoletto, að-
anna. Reiðtygi þeirrar skjóttu vóru eins nöfnum væri breytt. Einnig
öll í ólagi eftir hina hörðu reið tók Bjössi í búð'inni það fram, að
riddaranna. Var hryssan oröin fóta Verdi hefði aldrei verið neinn sér-
sár og tóku hinir 12 postular hryss- stæður kompónisti, hann hefði
una og drápu, en hún var sögð verið heldur sona iélegur dúllari.
mjög dauð áður. Tygin vóru lokuð Þessi athugasemd fann mikinn
niður í kistur á Veghúsastíg, þar hljómgrunn hjá postulunum.
sem Helgafell er og „bíða þau þar“ Næsta krafa postulanna var, að
ugur straumur var af fólki frá
hinum eyjunum. Þá var sáttmáli
milli eyjanna og Stóra-Bretlands
undiritaður. Heillaskeyti barst frá
. . . .. _ . , Elísabetu drottningu og brezkt her-
þeirra hondum. Þeir hafa skip> sem statt var f Male> 6kaut
aldrei yfirfært hann frá einu
þjóðfélagi sinna til annars.
Og sérstaklega er þetta aug-
ljóst mál, hvað ísland snert
ir. Hinn einvaldi konungur
þess frá 1662 og fram á þenn
an dag hefir alls ekki lög-
lega eða svo gilt sé getað af
salað sér íslenzku landi til
annara þjóðfélaga sinna
heldur einungis í hendur is-
lenzku þjóðarinnar, er gaf
21 skoti til heiðurs hinum nýja
forseta. Hásetarnir fiykktust síðan
á pósthúsið til aö kaupa nýju frí-
merkin, sem höfðu sex verðgildi.
Hátíðahöldum dagsins lauk með
knattspyrnuleik. Forsetinn og for-
sætisráðherrann lék miðframherja
í öðru liðinu og fögnuður var mik-
ill, þrátt fyrir að lið hans tapaöi
með 4—0. Eftir leikinn lék sjóliða-
hljómsveit og fáni eyjanna —
grænn og rauður með hvítri stjörnu
— var dreginn að hún.
eftir „fjallavegum nýjum".
Nálægt höfúðstað íslands er jörð
in Skeggjastaðir, þar er sumarbú-
staður helztu leiðtoga smjörlíkis-
klíkunnar og þar hafa hingað' til
verið teknar allar hinar stærstu
ákvarðanir í öllum tónlistarmál-
um og Stefmálum. Þar var saminn
hinn frsegi forleikur, sem miður
veiviljaðir menn hafa kallað
Skeggjastaðai-forleikinn", og sem
leikinn var, þegar Musterið, eða
Þjóðleikhúsið var vígt. Þessa frægu
gerfidoktorinn yrði skipaöur sem
hljómsveitarstjóri leikhússins. Leik
hússtjóri sagðist hafa haldið, að
doktorinn væri organisti og þjóð-
kórsdírigent, en gæti ekki stjórriað
óperum og kvaðst hann þó mundu
gefa honum kost á, að stjórna
einni krakka óperu, sem annars
hefði fengið mjög lélegar \4ðtökur
í London og hefði ekki verið talin
sýningarhæf. En það mætti setja
„inní“ óperuna þjóðkór með þar
til völdum 17. júní bröndurum.
(Framb á 6. slðu).
Sersdum gegn póstkröfu
Hafið þér athugað, að þótt þér búið úti á landi, getið
þér fengið: Ljósakrónur, vegglampa, borðlampa, hrað-
suðupott, pönnur o. fl., o. fl. á verksmiðjuverði. Látið
því vini yðar í Reykjavík velja fyrir yður eða sendið
línu. Þá munum vér senda yður vöruna um hæl í póst-
kröfu. — Máimiðjan h.f., Bankastræti 7. Sími 7777.