Tíminn - 17.03.1953, Side 4

TIMINN, þriðjudaginn 17. marz 1953.
G3. blað.
Viðtal við Jóhannes G. Heltgason:
Stjórnstarfið hefir vaxandi
þýðingu í þjóðfélagi nútímans
Tíminn hefir átt viðtal! anna var forseti Columbia-
við Jóhannes G. Helgason,
sem er nýkominn heim eft
háskóla um skeið áður en
hann tók við forsetaembætt-
ir þriggja og hálfs árs nám inu. Hann kom í framkvæmd
í Bandaríkjunum. Jóhannes J merkum framfaramálum við
lauk meistaraprófi frá j háskólann og hafði önnur í
Chicago háskóla á s. I. ári: undirbúningi, er hann fór.
og hefir síðan stundað fram Hann er nú heiðursforseti
haldsnám við Columbia há
skóla í New York.
„Ég fagna því að vera kom
háskólans. —
í námsgrein þeirri, sem ég
lagði stund á, er áherzla lögð
inn heim,“ sagði Jóhannes á fjármálafræði, hagfræði,
og bætti við„ það er eins og'j framleiðslufræði og mark-
fjarlægðin treysti fjölskyldu' aðsfræði, o. fl. en megin-
bönd íslendinga, hvar sem'áherzla er lögð á stjórn- og
þeir dvelja. Annars eiga ís-1
iendingar vináttu að fagna í
Bandaríkjunum og finna á-
huga hjá almeningi fyrir
sögu og þjóðarmenningu okk
skipulagsfræði.
Bandaríkjamenn eru at-
hafnamenn og menning
þeirra er starfslífsmenning
fyrst og fremst. Þeir leggja
ar. Okunnugleiki á högumjþví áherzlu á fjármála- og Jóhannes G. Helgason
okkar og þátttaka okkar í al' hagfræðikenningar, sem eru
þjóðasamstarfi á síðari ár-j gagnlegar við lausn vanda- . . 1 einu af leikritum ibsens, sem ját
um á sjálfsagt þátt í því, aöjmála í daglegu lífi, en hafa . menntun’ sem toK eru aði það á banabeðinum, að hanr; ........„ „„
okkur er nú veitt vaxandi at-jminni áhuga fyrir hugmynda ^, 1 a . rysgja sanngjarna hefði unnið ljóst og leynt á móti iega, en tóniistargyðjan stendur
hygli, en áhugi fólksins hkerfum, sem ekki en unnt að «ma 1 ág"eming1’. 36m oft er Hákoni Noregskonungi og Skúla eftir, mögur sem íyrr, enda er hún
1 aðems milli tveggja eða nokk jarli — logið, svikið og prettað til ekki annað en beita til gullfrsk-
Nokkrir tónlistarunnendur hafa fossanið, sjófuglaklið, haglélsdrun-
sent mér bréf og óskað eftir að um og sinfóníu hins villta úthafs,
því yrði komið á framfæri hér í sem lemur strendur íslands, er dá-
baðstofunni: j samlegt umhverfi fyrir tónskáld að.
' alast upp í og starfa í. Það örfár
„Starkaður góður! Hér færð þú þá til dáða og lyftir undir skcpuh-
j bréf frá nokkrum tónlistarunnend- argáfu þeirra, enda hafa íslenzk
jum, sem langar til að láta til sín tónskáld afrekað miklu, þrátt fyrir
heyra um tónlistarlíf bæjarins, ef það, að fólksfæðin leyfi þeim ekki
að tónlistareinræðisherrarnir Páll að bera eins mikið úr býtum og
í. og Jón Þórarinsson eru þá ekki starfsbræðrum þeirra erlendis.
búnir að gefa út konunglega íyrir- |
skipun, sem forþjður alla gagnrýni. Hér á landi starfa 'mörg góð
tónskáld, sem halda merki íslenzkr
Meðalmennskan eða tregða á gáf ar tónlistar hátt á lofti, þrátt fyrir
: um, hvort heldur er á tónlistar- erfiðar aðstæður. Þeir hljóta oft-
sviðinu, eða á öðrum sviðum, er ast nær lítið af veraldlegum gæð-
enginn glæpur né smán, nema, um fyrir verk sín, nema þá helzt
j þegar slíkt er samfara þeim ógeðs- þeir örfáu meðal þeirra, sem eru
lega ,.complex“, sem lýsir sér í gæddir þeim eiginleika að kunna
stjórnlausu og óviðráðanlegu hatri að koma sér inn á ríki og bæ og
: á öllum afburðamönnum og allri fá að sjúga út úr þessum aðilum
! fullkomnun. Þeir meðalmenn, sem stórfé undir því yfirskyni, að þaö
eru með því ólánsmarki brenndir, eigi að renna til þess aö örfá tón-
eru öðrum vondir, sjálfum sér verri listarlífið í bænum. Það íjármagn,
og list sinni verstir. Þeir eru and- Sem þeim heppnast að sjúga út úr
iegir tvífarar norska biskupsins i hinu opinbera. stuðlar oftast nær
aðallega að þvx að gera þá sjálfa
það á banabeðinum, að hann og þeirra klíku feita og pattára-
en
Bandaríkjunum virðist ekki. heimfæra í reyndinni. — Til
síður sprottinn af hlýhug í skamms tíma var áherzlan í
okkar garð. j athafnalífinu lögð meira á
j framleiðsluna fremur en
— Hvað viltu segja frá markaðsmálin, en þetta hefir
urra aðila.
Ákvarðanir for ^ að koma þeim í hár saman — af veiða í höndum þessara óláns-
stjóra eru Oft Örlagaríkari en 'Því eiuu, að þeir hefðu báðir haft manna.
dómar fyrir líf og hagi fjölda! í raŒm mæ,a ^ ‘
fólks, en þeira eiga ekki kost
sem hann þráði, en skorti alger-
námi þínu í Bandaríkjun-
um?
— Ég lagöi stund á fræði-
grein, sem lýtur að stjórn fyr
irtækja og stofnana. Fyrsta
árið var ég við Californíu
háskóla í Los Angeles og
hæstu tvö árin við Chicago
háskóla og lauk þaðan meist
araprófi á s. 1. ári, en hefi
síðan stundað framhalds-
nám við Columbíaháskólann
í New York.
Chicago háskóli er einn af
öndvegisháskólum Banda-
ríkjanna, frjálslyndur og
ieggur megináherzlu á þorsk
un einstaklingsins. Hann hef
ir haft forystu um nýjungar
í uppeldismálum og vísind-
um og hefir á að skipa frá-
bærum háskólakennurum.
— Mannkynið náði fyrst
valdi yfir atomorkunni í
rannsóknarstofum Chicago
háskóla 1942.
Ég var aðallega í deild,
sem háskólinn hefir fyrir
menn með starfsreynslu.
Nemendurnir • voru flestir
valdir af stofnunum og fyrir
tækjum til framhaldsnáms-
ins áður en þeir eru settir í
breytzt, svo að nú leggja'
Bandaríkjamenn meginá-1
herzluna á þau, enda tak-
marka sölumöguleikar fram-'
leiðsluna í flestum greinum.
Markaðsmálin eru að þeirra
dómi meginvandamál nútíma:
athafnalífs og neytandinn!
brennipunkturinn, sem það
snýst um.
á hliðstæðum undirbúningi
undir starfið. Hin hefð-
bundna dómskipan er of sein
virk til að geta metið dagleg
valdboð stjórnenda vegna
lega.
Þessir karlar, sem kunna svo vel
að mala gull í tónlistarkvörnum
sínum, eru undantekningar frá
,Fyrst ég var ekki gæddur þeim reglunni. Allur þorri íslenzkra tón
eiginleika, sem það útheimtir að skálda vinnur óeigingjarnt starf í
vera mikill maður og konungur. þá þágu sinnar listar. Tilbeiðsla þeirra
gat ég ekki þolað að láta aðra
hraða athafnalíís í nútíma; n-ióta Þess að vera Það“’ hliómaði
þjóðfélagi. — Þj Óðfélagið á aí vörum hinnar deyjandi smásái-
skipan, sem
ekki hliðstæða
getur tryggt borgurunum
sanngjarnar og áhrifamiklar
ákvarðanir stjórnenda yfir-
Hvað finnst þér athyglis leitt’ enda ?6tt Þær oft á tíð'
um seu orlagankan fyrxr em
staklinginn en úrskurðir dóm
stóianna. Bætt menntun
stjórnenda gæti e. t. v. bætt
. , . , . ... jeitthvað úr á þessu sviöi, en
ég lagðx stund á. var nystár- gr
lpo-t. no mpi-kilpot, Flinkum 1, ,
breytt vTðhorf í þessxxm efn-
um.
verðast af því, sem þú kynnt
ist?
— Mest af því, sem ég
kynntist í þeim greinum, er
legt og merkilegt. Einkum
finnst mér ástæða til að
geta þeirrar miklu áherzlu,
er Bandarikjamenn leggja á
stjórnarstarfið. Getur það
verið á ýmsan hátt lærdóms-
ríkt fyrir okkur.
Bandaríkjamenn álíta að
stjórnarstarfið hafi fengið
nýja og vaxandi þýðingu í
nútímaþjóðfélagi. — Mikil-
vægustu ákvaröanir daglegs
iífs eru teknar af stjórnend-
um einkafyrirtækja og opin-
berra stofnana. — Þessar á-
kvarðanir eru bindandi fyrir
hærri. stöður í fyrirtækjun- þúsundir manna og örlaga
um. Námið er miðað við
þroskun nemendanna og er
yfirgripsmeira en í venjuleg-
um deildum.
Það er ekki óalgengt í
Bandaríkjunum, að menn
fari inn í háskólana á nokkra
ára fresti til að fylgjast með
nýjungum, svo þeir dragist
*ekki aftur úr vegna hraða
framfaranna. Það er ekki óal
gengt heldur, að ungir menn
séu hvattir til að fara út í
starfslífið í nokkur ár eftir
að þeir ljúka bachelorpróf-
um og koma svo aftur til að
taka meistarapróf, og láta
svo enn líða nokkur ár á milli
meistaraprófs og doktorsgráð
unnar, ef menn óska að taka
hana. Með þessum hætti not
ast námið betur og er í ná-
ari tengslum við lífið.
Columbía háskóli er líka
einn af frægustu háskólum
Bandaiikjanna og hefir suma
af beztu háskólakennurum
iandsins í sinni grein. — Eis-
enhower forseti Bandaríkj-
ríkar fyxúr líf og hagi þeirra.
Merkur sérfræðingur í
Um langt skeið hefir á-
hugi manna verið bundinn
við vélar og nýja tækni en
minna við samstarfsvanda-
málin. — Vélar, ný tækni
og náttúruauðlegð og aðrir
möguleikar eru þó ófullnægj
! ar, þegar hún. var að gefa upp and
ann.
Það er átakanlegt, hvað andleg-
um tvíförum þessa ólánsmanns hef
ir oft tekizt að standa í vegi fyrir
þróun, framförum og menningu.
Þeir eru alls ekki óþekktir meðal
tónlistarmanna og tónskálda.
IIIu heilli fyrir íslenzka menn-
ingu hefir postulum meðalmennsk
j unnar tekizt að pota sér inn í stöð-
i ur, þar sem þeim gefst kostur á
að klekkja á þeim tónskáldum, sem
dirfast að semja tónverk, sem bera
stórlega af því, sem meðalmennsk
unni er fært að semja. Postular
smásálarskaparins leggja fæð og
hatur á öll þau tónskáld, sem bera
af þeim sjálfum eins og fjall af
a tónlistargyðjunni er fölskvalaus
í þeirra augum er hún heilög vera,
helguö þeirri göfugu hugsjón að
gleðja eyru manpkynsins, en ekki
nein portkona, sem nota á til að
hafa peninga út úr stjórnmála-
mönnum. Ást okkar íslendinga á
hinum óeigingjörnu tónskáldum
vorum, er ekki hávær, en hún á
sér djúpar rætur. Þess vegna tekur
það okkur sárt, hvesru örsjaldan
við fáum að heyra íslenzk lög í
útvarpið.
Hvers vegna er íslenzk tónlist
látin vera hornreka í dagskrá út-
varpsins? Hví leyfist fávísum með-
almönnum, sem hatast viö allt. sem
ber af, og skarar fram úr, að óvirða
hana og okkur hlustendur með
því að skammta henni skít úr
hnefar — með öðrum orðum 5 pró-
sent af útvarpaðri tónlist. Það eitt
hvernig svokallaðir tónlistarráðu-
nautar útvarpsins hafa smánað og
vanrækt íslenzk tónskáld, er út af
hundaþúfu. Það er aðalástæðan
til þess að þeir gera allt, sem þeir
geta til að gera lítiCS úr Jóni Leifs,
andi, út af fyrir sig, því að einu mesta tónskáldi, sem okkar fyrir sig nóg til þess, að við hlust-
gagnsemi þeirra er háð nýt Þíóð hefir verið svo lánsöm að j endur yrðum guðs lifandi fegnir
ingu þeirra. - Nútíma tækni eignast.^Með kllkuskap sínum og.að losna við þessa ólánskarla. Það
f f ff *n o ■ aroðn hefir þeim orðið mikið a- er alveg ofært að hafa shka menn
notast Olt liia vegna ohent- gengt me3 ag byggja hljóðheld- í opinberum stöðum, þar sem' þeim
Ugra samstarfshátta Og menn an vegg á milli tónlistarafreka er látið líðast að leiða meðal-
hafa yfirleitt ekki stai'fsað- hans og íslenzku þjóðarinnar. ' mennsku sína til hásætis og úti-
stæður, sem auðvelda þeimj |loka síðan ajja framúrskarandi
ýtrustu þroskahæfileika j Reyndar er framkoma þeirra' hæfileikamenn, til þess að varna
þeil’ra. — Það, sem á vailtar, gegn Jóni Leifs ekkert einsdæmi. I því, að meðalmennska þeirra
er auðvitað sóun mannafls- Eftir að Ríkisútvarpið komst í J Sjálfra dagi uppi, eins og ná'tttföll
orsök óá- I tröliahendur tónlistarnjðinganna j1 birtunni frá snilldargáfum meist-
Bandarikjunum hefir áætlað,,
aö um 85% af opinbei’ixm . — ^Meft^beirri bekk hafa heir miskunnarlaust misnot- 1 aranna.'
fyrirmælum og reglugerð-,nægiu- Meö Pemi PeKK-:„.„
. . , .. . að aðstöðu sína til þess, að við
Rímrifiríkiíírnprm mgu, sem maöurmn hefir a ., , , .. ,
jöanaariK] amenn ° * ‘ .hlustendur ættum þess litmn sem
fj árhags- og efnahagsmal- j engan kost - að njóta verka ís.
um, myndi e. t. v. auðveldara ienzkra tónskáida. ísienzk náttúra
að leysa þau vandamál með með öllum sínum heillandi ómum.
um, sem
búa við, séu sett af öðrum að-
ilum en hinum kjörnu lög-
gjafarþingum, af nefndum
og öðrum aðilum í stjórnar-
kerfi landsins. — Þeir álíta,
að þessi þróun stefni frelsi
borgaranna í hættu og því
sé nauðsynlegt að mæta því
vandamáli á áhrifaríkan
hátt.
Beitingu forstjóravaldsins
er oft i framkvæmdinni ekki
unnt að leggja undir úrskurð
dómstólanna. Takmörkin fyr
ir valdi forstjóranna verða
því óviss Þannig verður það
hið örðugasta vandamál fyr-
ir þjóðfélagið að tryggja borg
urunum áhrifaríkt stjórnar-
starf í samræmi við mann-
helgishugsjón lýðræðisins.
íslenzka þjóðin veitir t. d.
lögfræðingum einhverja-
hentugri samstarfstækni. — j
Ekki er heldur ólíklegt, að i
stjórnmálalíf lýðræðisþjóða,
endurspegli ráðandi eigin-!
leika í daglegu lífi þeirra. I
Það er m.ö.o., að þær dyggðir,1
sem menn óska að sjá í opin-j
beru lífi, þurfa fyrst að festa
rætur með þjóðunum sjálf-!
um.
Samstarfsvandamálið er
almennt. Samstarf, beint og
óbeint, er þýðingarmikið ein
kenni nútírna menningai', og
gildir það jafnt um einka-!
fyrirtæki, opinberar stofnan-’
ir, samvinnufélög eða annað
form. Séríhver þegn verður J
að vera þátttakandi í marg-;
(Framh. á 6. síðu).
Ilér verður að láta staðar numið
í dag, en bréf 'tónlistarunnenda
heldur áfram síðar.
Starkaöur.
:
Kjörskrá
Við fulltrúakjör á aöalfund Kaupfélags Reykjavíkur
og nágrennis 1953 liggur frammi í skrifstofu félags-
ins á venjulegum skrifstofutíma. Kærum sé skilaö
fyrir kl. 5 þriöjudaginn 24. marz.
í
o
o
I >
I >
Reykjavik, 14. marz 1953,
Kjörstjjórn K.R.O.N.