Tíminn - 24.03.1953, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN. þriðjudaginn 24. marz 1953
69. blaff,
Gu.bm.und.ur Daviðsson:
HELGISPJÖLL
ÓÖum nálgast sá tími, að
sjófuglar færa sig upp að
strönd landsins, i því skyni
að stofna þar heimili —
verpa og ala upp unga sína.
Puglarnir velja þá staði, til
stofnun heimilis, sem mönn-
um er sízt til meins, svo sem
þverhnípt björg, urðir og
gjótur um eyjar og útnes
með ströndum fram. Frá
aldaöðli hafa þessir varp-
staðir verið nokkurs konar
heilög vé, rótfest óðul, er
veittu tryggan ábúðarrétt,
hverri fuglakynslóð, sem tók
við af annarri, áður en menn
komu til sögunnar og rösk-
uðu jafnvæginu í fuglaríki
landsins og spilltu náttúru-
iífi þess. Menn rifu niður
aáttúruauðinn, en byggðu
bann ekki upp aftur, sakir
/ankunnáttu og getuleysis,
þess vegna er landið nú víða
sundurtætt og flakandi af
sárum og fuglaríki þess víða
niðurbrotið sem og annað
náttúrulíf. Nú eru aðrir tím-
ar ög ölíkir þeim, sem áður
voru. Þekkingu á náttúrunni
kringum okkur hefir fleygt
fram, og skilningur þroskast
k tilverurétti ýmissa nytja-
tegunda í jurta- og dýralífi
iandsins, þó að enn sé nokk-
uð ábótavant í því efni. Sér-
staklega bera viðskipti
manna við ýmsar fuglateg-
undir í landinu, einkum að
vorinu, þess ijósan vott. —
Menn hlakka að vísu til komu
sjófuglanna, en þó einkum
vegna þess, að þeir eiga von
á hentugu tækifæri til að
iðka fugladráp. Skotvopnin
eru þá tekin upp og blýhögl
fátin rigna yfir fuglahjörð-
ina, þegar hún nálgast fóst-
urland sitt. Eggjafullar mæð
ur, makar þeirra og vinir,
sem eiga sér einskis ills von,
falla umvörpum fyrir skot-
vopnum manna. Sumir fugl-
ar detta þegar í stað niður
steindauðir, aðrir veslast
upp af sárum og langdregn-
um kvölum. Auk þess «em sjó
fuglar falla þannig unnvörp-
um í valinn fyrir skotvopn-
um hinna svonefndu ætt-
jarðarvina, bera menn út
eitur handa sérstakri fugla-
tegund, og strá því á víða-
vang í grennd við varpstöðv-
arnar til að ná sem beztum
árangri. Ég þykist vita að
þannig löguð drápsaðferð sé
ekki gerð í því skyni að fá
tækifæri til að skemmta sér
við að horfa á fórnardýrið
engjast sundur og saman af
kvölum, en hún er jafn djöf-
ulleg fyrir því. Þetta er væg-
ast sagt ósamboðið æðstu
skepnu jarðarlnnar.
Enginn greinarmunur er
gerður á því, sem náttúran
elur upp og ræktar af sjálfs-
dáðum og því, sem menn
temja og rækta. Hver, sem
ræktar jörðina eða elur upp
dýr, helgar sér rétt á ávöxt-
unum — ágóða af starfi sínu.
Náttúran hefir sama eignar-
»étt á því, sem hún ræktar
af siálfsdáðum og menn hafa
á framleiðslu sinni með hjálp
hennar og aðstoð. Mennirnir
hafa svipt náttúruna þeim
rétti, sem henni bar, þ. e. á-
vexti og jafnvel stofni, sem
hún framleiðir af eigin ram-
leik. Þess vegna hefir verið
útrýmt mörgum dýrategund-
um af jörðinni. Framleiðslu-
og ræktunarstarf náttúrunn
ar lamað á mörgum sviðum.
Uppblástur landsins og eyði-
flákar bera vitni um það.
Náttúruauð íslands má
skoða sem innstæðu í banka
eða sparisjóði, sem ekki er
leyfilegt að skerða nema
hirða vextina. Það verður
ekki gert nema viðhalda
stofninum með ræktun þeirr
ar tegundar, sem um er að
ræða. Við höfum ekki alið
upp sjávarfugla, sem safn-
azt upp að strönd landsins á
vorin, en þó sviptum við þá
lífi. Við höfum ekki fram-
leitt líf þeirrar fuglategund-
ar, sem viö drepum á eitri.
Við höfum ekki alið upp sel-
ina við strendur landsins, en
við drepum þá samt. Þannig
mætti lengi telja og gera
upp reikninga okkar við lif-
andi tegundir í riki íslenzkr-
ar náttúru. Þetta, og annað
þvílíkt, ber vott um, hvað
menn eru enn á lágu menn-
ingarstigi og skilningssljóir
viðvíkjandi tilverurétti teg-
unda, sem berjast fyrir lífi
sínu í náttúrunni kringum
okkur, og sem hafa gert
landiö byggilegt skynsemis-
gæddum verum.
Það er meira en kominn
tími til að alfriða alla ís-
lenzka fugla árið um kring.
Verði það ekki gert þegar í
stað, ætti að minnsta kosti að
alfriða þá um varptímann,
á hverju vori. Það er ekki sam
boðið skynsemisgæddri veru,
sem telur sig eiga aðgang aö
himnaríki, að ráðast á sak-
lausa og varnarlausa fugla
með morðtólum og svipta þá
lífi, ræna eggjum þeirra og
ungum. Hver maður ætti að
vita að eggjafullar mæður
eru skotnar á vorin, fugla-
börn eru deydd frá mæðrum
sínum að þeim ásjáandi og
mæöur frá börnum. Fugla-
hjón eru aðskilin með skot-
um. Annað fellur dautt til
jarðar, en hitt kemst helsært
undan og lætur lífið, með
langvarandi kvölum. Skelf-
ingu og dauöa skilur maður-
inn eftir i slóð sinni um náttj
úru fósturjarðar sinnar.
Nálega á hverju ári slæðist
hingað til lands eitthvað af j
erlendum fuglum. Gestrisni j
landsmanna gagnvart þeimj
lýsir sér bezt í því, aö óðara
og við þá er vart, elta skot-
menn þá uppi til að ná lífi
þeirra. Því meiri áherzla er
lögð á þetta sem fuglarnir J
eru fágætari. Oft er þetta'
gert að undirlagi fræðimanna'
Þykir fengur í að fá slík fórn'
ardýr úttroðin handa nátt-
úrugripasafni ríkisins, skól-
um eöa söfnum einstakra
manna. Náttúrugripasöfn
eru talandi vitni um veiði-
hug og drápsýki, sem fjöldi
manna í landinu þjáist af.
Kennarar og aðrir fræðimenn
virðast meta meira úttroðna
fuglshami, inni í húsum en
unni. Almenningur álítur
líka saklaust, jafnvel rétt-
mætt, að drepa villifugla, ef
þeir eru ekki strangfriðaðir
með lögum, sérstaklega ef
hægt er að koma hömunum
af þeim á eitthvert náttúru-
gripasafn. Fuglaveiði þykir
réttmæt, þó að hún beri vott
um lítilsvirðingu þeirra, sem
við hana fást, á íslenzkri
náttúru og tilverurétti fugla-
tegundanna. Skólarnir verða
gegnsýrðir af skoðunum
hinna lærðu manna í þessu
efni. Nemendurnir,sem koma
úr þeim lifa og hrærast í
sama hugmyndaheimi, sem
yngri og eldri kynslóðir hafa
erft hver eftir aðra.
Náttúrugripi skólanna þarf
að endurnýja með stuttu
millibili, jafnvel árlega. Verð
ur þá enn á ný að drepa
fjölda fugla til að troða útj
hamina, og fræðslu um 'þá
verður siðan að troða inn í
nemendur. Skólafólki er varnj
að að athuga starf fuglanna’
út; á víðavangi, þar sem þeir J
heyja barattu fyrir lífinu, ó-
háðir duttlungum mannanna.
Fléstum kemur saman um,
að minkur spilli fuglalífi
landsins og öðrum lands- og
lagardýrum, er hann því
undantekningarlítið talið
skaðræðisdýr. En gerir hann
náttúrulífi landsins á þessu
sviði, meira tjón en menn-
irnir sjálfir. Er ekki veiðiað-
ferð hans í samræmi við gerð
ir maftnanna? Þeir, sem
fluttu minkinn inn í landið
voru Islendingar. Þeir gerðu
það vissulega í eigingjörnum
tilgangi, en ekki af um-
hyggju fyrir íslenzkri nátt-
úru.
Víst er það virðingarvert
að gera tilraun með eldi og
tamningu villtra dýra. En
það er þarfleysa og óviðeig-
andi, að ganga fram hjá dýra
tegundum í náttúru síns eig-
in lands til slíkra eldistil-
rauna. Hér á landi er úr að
velja ýmsum dýrategundum.
Af fuglurn má t. d. nefna
rjiipur og ýms andakyn og af
spendýrum, seli.
Búnaðarnámskeiði
í Sandvík lokið
Frá fréttaritara Tímans á Selfossi.
Fj ögurra vikna búnaðar-
námskeiði að Stóru-Sandvik i
Flóa lauk síðastliðinn laugar-
dag. Er það Búnaðarsamband
Suðurlands, sem fyrir þessum
námskeiðum gengst til þess
að bæta það upp, að enginn
búnaðarskóli er á Suðurlandi,
og voru kennarar ráðunaut-
arnir Hjalti Gestsson og Emil
Nic. Bjarnason, auk þess sem
Jón Pálsson dýralæknir flutti
fyrirlestra.
Námskeiðið sóttu tíu menn,
þrír úr Vestur-Skaptafells-
sýslu — Jón Helgason í Segl-
búðum, Steinþór Jóhamisson
í Ytri-Dalbæ og Böðvar Jóns
son í Norðurhjáleigu — og sjö
úr Árnessýslu — Jón Helgason
í Miðhúsum, Guðmundur
Kristinsson á Kaldbak, Guð-
brandur Kristmundsson á
Kaldbak, Jóhannes Helgason
í Hvammi, Guðmundur Bryn
jólfsson í Núpstúni, Siggeir
Þorgeirsson á Túnsbergi og
Einar Guðmundsson í Litlu-
Sandvík.
Síðustu tvo dagana var öll
um frjálst að koma á nám-
skeiðið, og voru gestir 50 fyrri
daginn, en 60 þann seinni.
Þessa daga voru þeir Pálmi
Einarsson, Halldór Pálsson og
Ólafur Stefánsson ráðunautar
eystra.
Nemendur og kennarar fóru
þriggja daga ferö í Borgar-
fjörð og komu að Hvanneyri,
Hesti og Lágafelli.
Námskeiðið naut hinnar
mestu rausnar húsbændanna
í Stóru-Sandvík, eins og fyrri
búnaðarnámskeið Búnaðar-
sambands Suðurlands.
Refur bóndi hefir kvatt Sér
hljóðs:
„Heill og- sæll, Starkaður! Jafn-
vel þótt ég sé orðinn alltíður gest-
ur í baðstofunni, kem ég enn til
ykkar með tækifæriskveðlinga
mína, enda ekki óviðeigandi að
láta fjúka í kvlðlingum við og við
í baðstofunni. Fyrstu visurnar eru
kveðnar í kringum þorralokin og
eru svona:
Úrvaistíð er alls staðar,
enn á storðu vorri.
Verið hefir víðast hvar
vætusamur Þorri.
Nóga var hér for að fá
flesta þorradaga.
Ei er gott að ganga á
götunum á Skaga.
Næsta vísa þarf ekki skýringar
við, en hún er svona:
I Mín ef eigi mæðist lund,
I margt ég tíðum segi,
, þó er sælust sérhver stund
sem ég hugsa og þegi.
Eftirfarandi vísur þarf heldur
eigi að skýra:
Þó að ýmsir andans menn
auki kvæðasjóðinn.
Lífið sjálft mun yrkja enn
allra beztu ljóðin.
Lífsins dýra ijóðamál
löngum hef ég kannað..
Það hefir mótað mína sál
meira en nokkuð annað.
Stökur mínar eru allmisjafnar að
gæðum og því kveð ég:
Misjöfn ljóðin mörg ég sem,
mjög því um er ræddur.
Ei til dyra ætíð kem,
eins og ég er klæddur.
Ekki kann ég að meta alla þá
hljómlist, sem flutt er í Ríkisút-
varpinu og er eftirfarandi vísa kveð
in, er ég hlýddi á hljómlist, er mér
geðjaðist ekki að:
Ekkl hætis hót ég skil
hljómlistina nýju.
Útvarpið á ennþá til
eina „spangólíu".
Eftirfarandi vísa er kveðin, er
ég var spuröur að því, hvort ég
hefði íerðast í flugvél:
Upp í loftið ei ég vil,
allra sízt í veðri hörðu.
Hefir ætíð hingað til,
haldið mig við þessa jörðu.
Eftirfarandi vísa er að vísu ekki
ný vizka, en „hafa skal ráð, þó úr
refsbelg komi“:
Ei af vizku hreyk þér hátt,
hreinn í lyndi sértu.
Vitir. þú, h.vað veiztu fátt,
vitur maður ertu. '
í „Tímanum" var getið um fyrir
eigi löngu siðan, getraun eina í
Vestmannaeyjum og varð það til—
efni eftirfarandi visu:
Halur ýmsar hnútur fékk,
hafði mörgu að sinna.
Eyja-blóði illa gekk,
afrek hans að finna.
Fyrir stuttu síðan sá ég og las,
kvæða og vísnakverið „Látið fjúka“
eftir Benjamín Sigvaldason þjóð-
sagnaritara, er hefir að geyma ýms
ar smellnar visur. Að lestrinum
loknum kvað ég:
Vísnagerðin vönduð þín
vel þér eykur hróður......
Þú ert „bróðir Benjamín“
bögusmiður góður.
Þótt ég sé einn af „vondu fólki“
hafa þó vegir mínir oftast legið
meðal góðra manna. Lýsí ég því í
eftirfarandi stökum:
Það ég aldrei þakkað fæ,
því ef að vil hyggja.
Meðal góðra manna æ
mínir vegir liggja.
Þráfalt reynt ég þetta hef
— þarf ei slíku að lýsa.
Farandskáld og flökku-Ref
flestir vilja hýsa.
Fyrir stuttu síðan fór ég norður
í Miðfjörð í Húnavatnssýslu, en
hafði eigi komið þar á neitt heim-
ili fyrr. Var ég í för með kunn-
ingjafólki mínu, er þaðan var ætt-
að. í Miðfjörðinn þótti mér gott
að koma, og alúð og gestrisni íbú-
anna eins og hún getur bezt verið
meðal íslendinga. Lenti ég þar í
hófi einu veglegu, en það var sex-
tugsafmæli Gunnlaugs Sigurbjörns
sonar, bónda að Ytri-Torfustöð-
um, er var jafnframt 25 ára hjú-
skaparafmæli hans og konu hans,
Soffíu Jensdóttur. Var þar -margt
I
J manna samankomið og glatt á
hjalla, en hvorki vín né tóbak um
hönd haft, sem til fyrirmyndar má
teljast. Var hóf þetta hið ánægju-
legast í alla staði og hefi ég sjald-
án eða aldrei notið betri skemmt-
unar en þar og sannfærðist. þá um,
sem ég vissi raunar áður, að hægt
er að skemmta sér og það bezt,
þar sem vín er/eigi á borðum.
Ég naut framúrskarandi gest-
risni Gunnlaugs á Torfustöðum og
fólks hans, meðan ég dvaldi þar,
en þaðan fór ég ásamt samferða-
fólki mínu fram að Kollafossi, sem
er í öðrum hreppi og dvaldi þar í
góðu yfirlæti hjá Valdimar Daní-
elssyni bónda og konu hans, Guð-
björgu, en hún er dóttir Gunn-
laugs á Torfustöðum.
Gerum við svo hlé á baðstofu-
hjalinu í dag.
Starkaður.
PÁSKA-HANGIKJÖTIB
!
Ieaupa
þeir
vandlátu
hjá
okkur.
REYKHUSIÐ

Sími: 4241.