Tíminn - 19.07.1953, Blaðsíða 5

160. blað.
Jittm
TIMINN, sunnudaginn 19. júlí 1953.
Smmml. 1B. jáíi
feæba eftir Júlíönu Hollandsdrottningu:
ralae er leið framtíðarinnar

Tillaga Hermanns
Jónassonar
í grein þeirri, er Hermann
Jónasson skrifaSi i Tímann
um síðastl. áramót, ræddi
hann m.a. um nauðsyn þess,
að íslendingar gætu losnað
við hina erl. hersetu með því
að annast sjálfir gæzlustarf
á Keflavíkurflugvelli, ef frið-
arhorfur ykjust í heiminum.
Út af þessum ummælum
Hermanns Jónassonar var
hafinn mikil áróður í and-
stöðublöðunum og var reynt
aö túlka þau á þann veg, að
hann hefði lagt til að stofn-
aður yrði innlendur her og
herskyldá tekih upp í land-
inu. 8vo langt var jafnvel
gengið, að saklaus kvenfélög
voru látin samþykkja mót-
Þröng|fii sérsjénarmlð verða að víkja fyrfr þeirri nanðsyn, að
þjóðirnar auki samstarf sitt.
Júlíana .?yHpHandsdrottning var
fyrir nokkxu á ferð í Kaupmanna-
höfn og fíutti þá ræðu á samkomu
danskra stúdénta. Ræða drottn-
ingar þóttl íhjög snjöll, en hún
fjallaði urn nauðsyn þess, að þjóð-
irnar ykjff sámstarf sitt og létu
þröngs;; n Sérsjönarmið víkja fyrir
þeirri mikiú. þörf. Ræðan er svo
athyglisverð, að Tímanum hefir
þótt rétt apitláta þýða hana og fer
þýðing hemtax hér á eftir:
í áag veitist' mér sú ánægja að
hitta æskúnaj''skólaæsku vingjam
legrar þjóðar, sem er náskyld
minni þjóST'einnig að því er snert-
ir hugarfáí- og tilfinningalíf.
Þegar ég: sé:: ungt fólk eins og
ykkur, verð ég að gera mér ljóst.
að ég er:,öinni kynslóð eldri en
þið, og það, j^kir mér illt, því að
þið búið ytir ferskum huga og mikl I
um mögulfeikum. Þannig eruð þið
í mínum áuglim. Við, sem vorum !
heimsins. Þegar við byggjum hina
Þáttur kirkjunnar
.»aiiiiiiiiiiiiii*iii.'isiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiii
Altarið þitt
Sagt er, að Forn-Grikkir
hafi byggt í einhverjum helgi-
dómi níu ölturu, sem öll voru
nyju EvrópU, verðum við að leggja ; helguð sérstökum guðum, sem
fórnir í grunninn. Þær fórnir eru; þeir áttu sagnir um.
brot þeirra smahusa, sem ef tU vill En einhyer óljós þrá j brjósti
þarf að rifa niður til að rýma fyr-
ir stærri byggingum. Við verðum
að gera okkur staðreyndirnar full-
komlega ljósar, til þess að við séum
þeirra leitaði lengra en þess-
ar sagnir. Þess vegna byggðu
þeir tíunda altarið og helg-
Júlíana Hollandsdrottning
ung eftir fýrri heimsstyrjöldina, |
vörpuðum tfyrir borð ýmsu af mikil og augijds nauðsyn að vinna
mæli gegn því, að íslenzkir • hleypidómam:r fortíðarinnar — Þetta verk.
unglingar yrðu sendir í strið! ýmist mrd.-fulium rétti eða að á- ! Áður en aldarfjórðungur er Uð-
Sennilega hefir aldrei í ís- i stæðulausu^- Þessi sjónármið hafið . U;n munum við annað hvort búa
lenzkri stjórnmálasö^u verið Úið erft, es 1 jafnframt eruð bið , uil á sama heimili i fijálsri Evrópu
hafist handa iim* áróður pr i brautryðjeSdm á nýjum sviðúm. j eða deyja í sömu rústum.
bvggður var á öllu meiri ’út*5Þegar við ^um ung- var eldri! An tdlits til þess, hvort um er að
yg&O .r var O.lu m n Ut tkynslóðin ggm þruœu lostin, er við ræða ytri ógnun við frjalst, þv ð-
ursnumngi en þeim, sem hér antreystilg :&nni> og þegar hún félag, er hitt þó staðreynd, að mjög
var um að ræða. sá, hvernig nýjar hugsjónir blómg ' brestur á framkvæmdavaldið í nú-
í grein, sem Hermann Jón- ,uðust og 'döfeuðu hvarvetna. sú; veranöi skipulagi — eða öLu held-
asson skrifaði i Tímann ll.ikynslóð, semÆg tilheyri, er nú orð1- ur skipulagsleysi — Evrópu, og
janúar, þar sem hann skýrði m Þa® gömuli að hún hefir einnig , drcgur þetta úr möguleikutn íynr
nánara þessi ummæli sín !íramið stagnistök, og það væri fá- gæfuríkri framtíð. Eigi smámúna-
komst hann m.a. svo að orði:
verði í heiminum en nú er, J
og að hinir erlendu herir!
sinna að .ætia, að hið sama ætti leg sárhyggja í llfi einstakiloga og
| ekki eftir gð-lhenda ykkur, áður en Þjóða að vera ríkjandi, þá er ekki
„Sú er almennt von ár eru jiðin. En þiö getið lært um neina framtíð að ræða iyrir
manna að friðsamlegra ! af mistöktím ökkar. Oft er það á Evrópu. En ef við réttum hvert
i þennan hátt,-; að viðvaranir ganga öðru hendma og hjálpumst að. Þa
mun álfan auðgast að efnislegum
verðmætum, og með siðferðilrgan
styrk að bakhjarlj mun okkur auðn
ast að breiða út fjársjóði menn-
ingarinnar. Pólk með þann hugs-
unarhátt, sem rikir á síðari hluta
20. aldar, getur ekki búið við form
og háttu, sem mynduðust á 19.
eðá jafnvel 18. öld.
i að erfðum frá einni kynslóð til ann
,. ! arrar. Og nií er það ykkar að fram-
Seti horfið fra nuverandi kvæma ctóit hlutverk.
stöðvtijn sínum. Þrátt fyrir
það cr rétt að gera ráð fyr-
ir, aö álitið verði nauðsyn-
legt að nokkur gæzla sé á
I dag stöfidum við andspænis ver
öld, þar spm sjónarmiðin breytast
án afláts. -Þess vegna verða menn
hinum tiltölulega stóru og|hver öðrum háðari. Heimurinn er
mjög svo þýðingarmiklu smátt og ,'smátt að renna saman
flugvölíum hér á landi Þá'Á eina heild- AUir Þarfnast allra,
eigi þeim" að , auðnast lif. Enda
Tíðarandinn breytist og breytist
fljótt. Við vitum ekki. hvaða mynd
hann kann að taka á sig á næst-
liðins
verð-ur þjóðin að gera það .... . ,
® , i pott sagan og eðli þjoðanna breyt-
-UPP V1|5 S1S, hvort hun kýs ist 0g. munj alltat breytast — er
heldur: Að hafa hér erlent hitt þó staðreynd að þörf mann- unni- En hugsunarháttur
herlið til gæzlu áfram, eftzr anna til að . halda saman verður tima er okkur -Íafnan fi°tur um
að þess telst ekki lengur, stöðugt brýnni. Þetta á rætur sín- ; ^ a leiðmni fram á við. Hann veit
natlðsyn annars staðar -'ar að rekja til þeirrar þróunar í ir okkur aldrei nægjanlegt svigrúm
eða að annast' siálf að samgöngumálum, sem hefir fært til þenrai uppbyggmgar, sem dag-
<* * 'ssxæs'&'-*
íi. „••ii _ . iþess arangurs, sem visindm hafa
° I nað. Þetta þekkið þið sem háskola
stúdentar állra manna bezt.

Þegar við leggjum dóm á hug-
andlega og líkamlega fær um að , uðu óþekktum guði, ef Verið
gæti, að einhver guð væri til
ennþá voldugri en hinir níu.
Þessi forna sögn er ekki
fjarri nútíðinni. Börn tuttug-
ustu aldarinnar helga líf sitt
mörgum guðum og byggja
þeim ölturu, sem leitað er við
og fórnað á hverjum degi. Þau
krjúpa fyrir guðum auðs og
frægðar, metorða, nautna,
skemmtana og valda. Og yfir
sumum ölturum hanga stjörn
ur leiklistar og kvikmynda,
sem gætu heitið bíóguð, jass-
guð og atom-málverkaguð.
En innst í sál þessara sí-
glöðu, áhyggjulausu barna,
eða döpru, leitandi sálna vak-
ir glitrandi uppspretta, eins og
kaldavermsl í klaka. Og þessi
vökula þrá, þessi streymandi
sytra hvetur til að reisa eitt
altarið enn. Þótt yfir því
hangi engin mynd, aðeins ó-
ljós birta, ofurlítið morgun-
roðabros, þá er það þetta alt-
ari, sem komið er að á lífsins
stærstu og þyngstu stundum,
þegar tár blika á vanga og
brosin hverfa inn í heima von-
brigðanna.
En oft eru börn nútímans
viss um, að nú hafi þau fund-
ið þann Guð, sem þetta altari
er helgað. Og þá er þar mynd
af Hitler eða Stalin, Eisen-
hower eða Churchill, ein-
hverjum hinna miklu stjórn-
málaleiðtoga lífs eða liðnum.
En sjaldan er sú mynd lengi
yfir altarinu, þótt manndýrk-
un sé eitt helzta og hættuleg-
asta einkenni nútímans. Og
vel má fullyrða að stjórnmála
stefnur eru látnar fylla út í
hið auða tóm, sem verður í
sál þeirri, sem gleymir trú-
komið í stað vizkunnar. Hversu | rækni 0g helgi, gleymir eða
leysa þau vandamál, sem vafalaust
munu einnig verða á ykkar leið.
í Þig verðig ag mynda ykkur sjálf-
i stæða skcðun á þessum vandamál-
I um og taka afstöðu samkvæmt
! henni.
j Staðreyndir og þarfir skora ykk-
1 ur á lrólm. Þær krefjast þess, að
þið nýtið hæfileika ykkar og_gáfur
til hins ýtrasta. Þær vekja ábyrgð-
artilfinningu í brjósti hvers og eins.
Ef til vill kemur að Því, að Þær
útheimti alla orku ykkar — og
meira tii. Þau djúpstæðu rök, sem
þær styðjast við, munu leggja ykk-
ur mikinn þunga á herðar sem trú-
uðum verum.
í dag og í nánustu framtíð krefst
lífið þess að hverjum og einum,
sem hann getur bezt í té látið.
Þið skuluð ekki leggja trúnag á
þá staðlausu og ólýðrægislegu full-
yrðingu, að hverjum þeim, sem ekki
hefir skapað sér sérstaka aðstöðu
i þjóðfélaginu, sé fyrirmunaö að
hafa áhrif á þjóðfélagsmál. Því
meir sem stagreyndir og þarfir
hafa orkað á sálarlíf mannsins,
þeim mun meiri eru líkurnar til,
að hann hafi áhrif á meðbræður
sína, og 1 raun réttri eru áhrifa-
valdi hans engin takmörk sett.
Guð hefir gefið hverjum manni
óviðjafnanlega möguleika og hæfi
leika til að hefja sig á það stig, sem
til þessa þarf. Hver og einn verður
að mynda sér sína lífsskoðun og
hasla sér völl samkvæmt henni.
Sem háskólástúdentar berið þið
sérstaka ábyrgð. sem þið tókuð ykk
ur á hei'ðar, er þið réguð af að
ganga menntaveginn. Það leiðir af
sjálfu sér, að þið verðið að vera
fús til aö vera hugsuðir þjóðfélags
ins. Það er stórfengleg og mikil
köllun. Fyrst og fremst kennir hún
ykkur að gagnrýna — meðal annars
ykkur sjálf, en Það kemur í veg
fyrir, að þið takig ykkur of hátíg-
lega, og er þannig upphaf alirar
vizku. En skynsemin getur aldrei
mikil sem skynsemln er, verður •
hún þó að þekkja sínar takmark-
anir og víkja fyr’ir æðri og háleitari
sjónarmiðum mannsandans —
sjónir, eiga hin raunverulegu lifs- þeirri snilli, sem hefir stuðlað að
Vitanlega er bað fullkom- Aö vera viö Slálf °S Þ° hluti ein‘ verðmæti að vera mælirinn okkar. mestum framförum í vísindum og
hvers stærra — alheimssamfélags, Með öðrum orðum: Vig verðum að tækni og ijáir huganum vængi.
það er sú hugsun, sem nú er j'íkj- umreikna hugtökin.
in útúrsnúningur, að sá
mannafli er annaöist þessa anhi ^ heiminum og fyllir huga okk j
gæzlu, þyrfti að vera her. — — “ I
Gæzla þessi yrði fyrst og
fremst fólgin í því að halda'
Skilst okkur þá, að þetta hefir
I það í för með sér, að andi fórn-
Og það eru vængir hugans, sem
við þörfnumst í dag, ef okkur á
Sé það nokkuð, sem framar öllu fýsi °S bræð'raþels verður að mynd ,nokkru smnr að takast að ..heíia
okkur upp fyrir þau lítilfjörlegu
sjónarmið, sem nú ríkja.
Þið eruð ung — heimurinn er
. ... öðru bíðug~starfskrafta ykkar, þá ast-
V1ó þeim mannvirkjum, sem er það a5xbyggja upp nýja, sa£ .
a voilunum eru, SVO að auk- eina5a og frjálsa Evrópu. Vera má, I Það er augljós staðreynd, að sam ,, ,
in líðsafli gæti komið hingað að útlínur. hennar séu ekki greini- einingu Evrópu verður ekki náð -kka;' Þið væntið ykkur mikillar
fyrirvaráíitið, ef ófriðarhætt lega markaðar ennþá, en það er án fórna fremur en sameiningu alls aminor1n n 1 ln" n£r 1 vi «
an ykist aftur eða styrjöld ________________—_____________________________________________________
skylil á. Er þá vitanlega alit'
annaö, að slíkt lið geti strax hins vegar fullt tilefni til án þess að einangra sig og
hamfngju af lífinu. og þið viljið
láta mikið gott af ykkur leiða —
svo óendanlega mikið gott, að þið
viljið jafnvel gerbreyta heiminum
hafst við á einangruðum þess, að far'ið sé að hugsa um
stöðvum en: þurfi ekki að þessi máj nánara en áður
taka sér bólfestú í Reykja- með hliðsjóh af þeirri stefnu,
vík og-ieggja undir sig helztu er mörkuö var í slcrifum Her-
menntastofnanir þar, eins og manns Jónassonar.
menntaskölann og Þjóðieik-j Hersetan, sem við búum
húsið, líkt og Bretar gerðu við nú, er neyðarúrræði, er
vorið 1940. En sú staðreynd Yió höfum orðið að sætta okk
verður ekki umflúin, að hing ur við vegna hættuástandsins
að mun koma erlendur her, sem ríkjandi hefir verið i
ef til styrjaldar dregur á heiminum. Hún hefir verið
Norður-Atlantshafssvæðinu. j ili nauðsýn bæði vegna okkar
Síðan Hermann Jónasson og annara þjóða tii þess að
skrifaði þessa grein sina, treysta friðinn í heiminum.
hafa ýmsir atburðir gerzt, er Óskir allra íslendinga eru
benda til þess, að friðarhorf-' vissulega þær, að batnandi
ur hafi heldur glæðst í heim- öryggisaðstæður geri það
inum. Of snemmt er þó að mögulegt, að við getum losn-
dæma ; enn um það, hvort að við hana sem fyrst. Vissu-
varanlega sé um taatnandi lega er talsvert til þess vinn-
horfur- að ræða. Þær breyt- andi fyrir þjóðina, að hdn
ingar.Tsem orðið hafa, gefa geti losnað við þetta tvibýli,
til hins betra.
Að vera hamingjusamur og góður
— er það ekki dásamlegt?
En þannig er lífið ekki.
Þegar menn eru hamingjusamir,
bjóða þeim hættum heim,
sem hlutleysinu fylgja
Ef friðarhorfur glæðast.er
það fullkomlega tímabært að
íarið sé að athuga möguleika eru Þeir eigingjarnir, og þá eru
þess úrræðis, sem bent er á Þeir sizt fúsir tii að fórna nokkru
í umræddum skrifum Her-jffir aðra' ,Þá er við ernm
manns Jónassonar Til hess1 ohamlugJusom. skiljum við erfið-
man s Jónassonar. Tu p ss.leika og áhyggjur annarra, og þá
aö annast gæzlu þeirra mann erum Við fús til að gefa þeim síð-
virkja, sem hér um ræðir, Jasta skilding okkar. Óhamingju-
þarf vissulega ekki neinn j samur maður, sem kemur illa fram
her. Þá gæzlu mætti annast við aðra, finnst okkur mjög frá-
með mjög svipuðum hætti og; hrindandi — en andstæða hans, sá
íslenclingar annast nú veð-1 öfundsverði, sem í senn er ham-
ur- og flugþj ónustu fyrir aör j in?^samur og góöur- er d^rUnglim
ar þjóðir á Norður-Atlants-
hafssvæðinu. Þannig gætu ís
meiri.
vanrækir einn meginþátt
mannlegs þroska, trúartilfinn
ingu sinni og fullkomnunar-
þrá.
Hvað er yfir tíunda altar-
inu þínu, þessu, sem hin
dulda, djúpa þrá hjarta þíns
knúði þig til aö reisa?
Þar gæti ljómað morgun-
dýrð hins góða, sanna og
fagra, þess Guðs, sem göfg-
ustu hjörtun og hreinustu
hugirnir hafa nefnt föður.
Tilbeiðsla við það altari efl-
ir þig til átaka i hverri raun,
sigurs í hverri taaráttu, gef-
ur þér ljós í myrkri og yl í
frosti einstæðingsskapar og
örvænis.
En verði þetta altari í helgi-
dómi sálar þinnar aldrei helg-
að af morgunroða hins eilífa
dags, sem einn mun gefa
mannkyni öllu og mannslífi
hverju frið, frelsi og fögnuð,
þá verður allt líf þitt harm-
leikur. En jafnvel í þeim
harmleik getur þú fundið
geislana, sem bregða ljóma
yfir altari hins óþekkta Guðs,
sem er að leita þín í ljósi dags-
ins, hamingju ástarinnar,
fegurð listaverksins, en líka í
húmi næturinnar, sársauka
saknaðarins og solli nautn-
anna. Komdu að altari hins
óþekkta Guðs, sem helgustu
Allt þetta eru lilutir, sem menn
lendlllgar á fullkomlega á- i hafa viðurkennt eða a. m. k. fundiö
byrgan hátt gagnvart sjálf-jtií, en ég held, að þeir hafi ekki
um sér og öðrum, gert sig ó- j verið teknir nógu föstum tökum. Og strengir hjarta þíns þrá. Og
háða erlendri hersetu á frið- Þó að þetta hijómi ekki vel í eyr- þú finnur hinn æðsta unað.
vænlegum tímum. i (Framh. á 6. síðu). * Árelius Níelsson.