Tíminn - 28.10.1953, Page 5

244. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 28. október 1953.
5
Mi&vthuei. 28. oht.
Við iok fjár-
skiptánna
Ef allt fer að vonum, má
telja að lokið hafi á þessu
landi einum athyglisverö-
asta þætti í sögu íslenzks
landbúnaðar, fjárskiptun-
um vegna mæoiveikinnar.
Hafa þá alls verið fluttar
inn í fjárskiptasvæðin um
180 þúsundir sauðfjár síðan
fjárskiptin hófust. Sú tala
mun hækka nokkuð á næsta
hausti, því að nokkuð vantar
á að síðasta fjárskiptasvæð-
ið, milli Rangár og Mýrdals-
sands, hafi í haust fengið þá
fjártölu, sem því ber að lög-
um. En alls hafa nú frá önd
,veröu verið greiddar um 90
millj. kr. af opinberu fé
vegna fjárskiptanna. Kemur
þá margt fleira til en sjálf
fjárskiptin, svo sem uppbót-
arstýrkir, girðingar, eftirlit
o. fl., þegar með er talið það,
sem ætla má, að greitt verði
á þessu ári.
Mæðiveikinnar varð fyrst
vart, í Borgarfirði syðra vet-
urinn 1934—35, en garnaveik
innar og þingeysku mæði-
veikinnar nokkru síðar.
Fyrsta tilraunin til fjár-
ski'pta til útrýmingar mæöi-
veiki var gerð á Uggstaða-
nesi í Vestur-Húnavatns-
sýslu árið 1937. En lengi hik-
uðu menn við að grípa til
svo róttækra og dýrra að-
gerða, enda stóöu lengi von-
ir til þess að takast mætti
að vinna bug á veikinni með
lækningum eða úrvali lítt
næmra fjárstofna. En árið
1941 voru fjárskiptalögin
sett á Alþingi, og það ár voru
höfð fjárskipti í Reykjardal
í Suður-Þingeyjarsýslu. Má
segja, að þar væri einig um
tilraun að ræða, því meira
var ekki að gert næstu árin.
En árið 1944 áttu bændur í
Kelduhverfi og Suður-Þing-
eyjarsýslu framkvæmd að
þvi, að höfðu voru þá um
haustið sameiginleg fjár-
skipti í nokkrum hreppum
milli Jökulsár á Fjöllum og
Skjálfandafljóts. Þetta voru
fyrstu fj árskiptin, sem veru-
lega munaði um. Með þessu
var ísinn brotinn og stefnan
ákveðin til frambúðar. Síð-
an hafa fjárskiptin farið
fram árlega á stórum svæö-
um, fyrst norðan og vestan
á landinu og nú síðast á Suö
urlandi. Hafa því aðal fjár-
skiptin tekið rétt 10 ár. Má
segja að þessi mikla og ein-
stæða framkvæmd hafi tek-
ist betur en jafnvel bjart-
sýnustu menn gerðu sér von
ir um. Hefir í því sambandi
að sjálfsögðu reynt mjög á
framsýni, dugnað og skipu-
lagshæfileika, þeirra er fyr-
ir framkvæmdunum hafa
staðið: Má þar til nefna fjár
skiptanefndir í héruðum, og
þá, er fjárkaup hafa annast,
flutninga á landi og sjó, að
ógleymdri sauöf j ársj úkdóma
nefnd, er haft hefir á hendi
meðferð þessara mála og
f ramkvæmdastj óra hennar,
Sæmundi Friðrikssyni, sem
staðið hefir fyrir þessum
framkvæmdum í heild allan
tímann. Má það nærri furöu
gegna, hve hljótt hefir verið
um þetta mál og aðfinnslu-
lítið, svo margan vanda, sem
þar hefir að höndum borið.
í héruðum á austanverðu
ERLENT YFSRLIT:
Frederika Grikkjadrottnin
Síjérsisðsai ®g íiyggm kona, sem
, treyst konimgdómiam í sessi
Iieflr
Bandaríkjamenn eru sjálfir laus-
ir við konung og allþ sem honum
tillieyrir, on samt sem áður þykja
það veruleg tíðindi, þegar konung-
ur eða konungborið fólk kernur í
heimsókn til Bandaríkjanna. Gild-
ir þetta alveg eins, þótt smáríki
eigi í hlut. Hins vegar þykja það
ekki nein tíðindi, þótt forseti ein-
hvers erlends rikis komi þangaö,
nema um sé að ræða mann, sem
verulega hefir komið við sögu í al-
þjóðamálum og hefir því meira til
að bera en lorsetatignina eina.
Þannig á konungadekrið enn sterk-
ar rætur hjá þjóð, sem aldrei hef-
ir búið Við konungsstjórn síöan
hún varð sjálfstæð, og gildir svo
um fleiri þjóðir, sem líkt er ástatt
um. Veldur þar sennilega mestu
um, að yfir konungdóminum hvílir
sögulegur Ijómi og virðuleiki, sem
aldrei verður hægt að skapa um
ijðræðislega kjörna embættismenn
eins og forseta. Þess vegna halda
þessar þjóöir áfram á vissan hátt
að líta upp til konunga og konung-
borins fólks, þótt þær búi ekki leng
ur við konunglega stjórn.
Innan skamms eiga Bandarikja-
menn von á konunglegri heimsókn,
sem þykir líkleg til að vekja veru-
lega athygli þar i landi. Grísku kon
ungshjónin eru væntanleg þangað
í opinbera heimsókn. Af skrifum
amerískra blaða virðist helzt meg'a
ráða, að konungurinn muni hverfa
í skugga drottningar sinnar að
þessu sinni. Páll Grikkjakonung-
ur þykir þó mjög’ sæmilegur þjóð-
höfðingi. Miklu meira orö hefir þó
farið af konu hans, Frederiku
drottningu, og því gera amerísku
blöðin sér nú miklu tíðræddara um
hana.
1 Ætt cg uppeldi.
i Bæði eru þau konungshjónin í
ætt viö ensku konungsfjölskylduna.
' Langa-langafi Frederiku drottning
: ar stóð næstur til ríkiserfða í Bret-
landi áðpr en Victoría drottning
, eignaðist afkomendur. Hann varð
siðar konungur yfir Hannover,
þýzku smáríki, en yfirráð þess
gengu úr höndum ættarinnar um
! 1870 vegna deilu við Prússakon-
ung. Deila ættarinnar við prúss-
1 nesku konungsættina jafnaöist
’ ekki fyrr en einn prins Hannover-
ættarinnar giftist dóttur Vilhjálms
, II. Þýzkalandskeisara. Þau hjón
, eignuðust fyrstu dóttur sína 18.
, apríl 1917 og hlaut hún nafnið
Frederika Louise Thyra Victoría
Margarita Soffía Olga Cecilía Isa-
bella Christa, prinsessa af Hann-
over, Stóra-Bretlandi og írlandi
og hertogaynja af Brunswich og
Luneburg. Nú er hún Frederika
Grikkjadrottning.
Skömmu eftir fæðingu hennar
hrundi þýzka keisaradæmið til
grunna. Afleiðing þess varð m. a.
sú, að foreldrar Frederiku dvöldu
eftir það lengstum í Austurríki.
Sautján ára gömul var Frederika
send að heiman til menutunar,
fyrst til Englands og síðan til
ítaliu. Þar-gekk hun á kvennaskóla
í Floi'ens. Hún fékk strax á sig
mikið orð fyrir gáfur og skemmti-
lega framkomu. Fjörkálfur var hún
hinn mesti og kappsöm, svo að orð
var á gert. Á þessum árum var
Hitler að festa sig í sessi i Þýzka-
landi, on landvinninc astefna hans
þó ekki fullkomlega komin í Ijós.
Frederika og ættmenni hennar
flest fylgdu lronum þá að málum.
Það stafaði þó ekki af því, að þau
væru nazistar, en hins vegar voru
þau eindregnir þýzkir þjóðernis-
sinnar og bundu við Hitler vónina
um þýzka endurreisn.
Hjónaband og hrakningar.
Frederika lét af skólanámi sínu
1936 og giftist tveimur árum seinna
Páli krónprinsi Grikkja. Þau höfðu
þá verið kunnug um nokkurt skeið
og segist Frederika hafa orðið ást-
fangin af honum við fyrstu sýn,
þótt hann væri 16 árum eldri. Páll
er líka hinn myndarlegasti maður
í sjón.
Eftir giftinguna setust þau Páll
og Frederika að í Grikklandi, en
Georg- bróðir Páls hafði þá nýlega
tekið við konungdómi í annað
Sinn. Tekjur konungsættarinnar
vorv mjög takmarkaðar og urðu
þau Páll og Frederika að lifa mjög
sparlega. Frederika vann sér fljótt
orð sem stjórnsöm húsfreyja og
næi'gætin móðir, en þau hjón eign-
uðust tvö börn fyrstu tvö árin cft-
ir giftinguna, dóttur á)g son.
Nokkru síðar eignuðust þau dóttur.
Haustið 1940 hófu ítalir árás á
Grikkland og voru þá margir, sem
tortryggðu Frederiku vegna hins
þýzka ætternis hennar. Hún sýndi
hins vegar fljótt, að hún mat hags-
rnuni hins nýja föðurlands síns
rneira. Hún tók að sér að stjórna
kvennasamtökum, er söfnuðu föt-
um handa hernum, og varð svo
vel ágengt, að hún varð fræg fyrir.
Seinna hefir verið sagt, að í styrj-
öldinni við ítali, hafi Grikkir eign-
azt tvær þjóðhetjur, Papagos hers-
höfðingja og Frederiku krónprins-
essu.
Vorið 1941 komu Þjóðverjar ít-
ölurn til hjálpar. Þeir brutu hina
frækilegu mótspyrnu Grikkja strax
á bak aftur. Konuiigsfjölskyldan
tók þann kost að flýja land og
settist fyrst að í Egyptalandi, en
síðan í Suöur-Afríku. Eftir stríðs-
lokin liélt hún heim. Georg kon-
ungur lézt hálfu árí eftir heimkom-
una. Hann var ókvæntur og’ barn-
laus. Páll tók þvi við konungdómi
eftir fráfall hans og Frederika varð
drottning Grikklairds.
Konungdónnirimi treystur
í sessi.
Margir höfðu spáð því, að kon-
ungsstóllinn yrði valtur í Grikk-

FREDERIKA
landi eftir fráíail Georgs. Páll
hafði fram að þessu lítið gert til
þess að afla sér vinsælda og lítt
gefið sig að opinberum störfum. í
eðli sínu eru Grikkir líka meira
Iýðræðismenn en konungsmenn.
Grísku konungarnir hafa því jafn-
an verið valtir í sessi. Konstantin-
us, faðir þeirra Georgs og Páls,
missti konungdæmiö tvisvar sinn-
um og Georg líka tvisvar sinnum.
Konungssaga Páls þótti líkleg til
þess að vei'ða á svipaða leið.
! Það eru nú sjö ár síðan Páll var
til konungs tekinn og er' það nú
flestra álit, að konungsstóllinn sé
öllu traustari en hann hefir
, nokkru sinni verið. Páll hefir
reynzt rnjög athafnasamur og al-
þýðlegur konungur. Hann hefir
ferðazt mikið um landið og látið
hvers konar hjálparstarfsemi og
viðreisnarstarfsemi til sín taka. Þá
hefir kona hans verið enn ötulli,
enda sagt, að það sé hún, er mest
hafi hvatt Pál til starfa. Hylli henn
ar er líka enn meiri en konungs-
. ins, enda framkoma hennar slík,
1 að hún hænir fólk að sér. Hún er
alþýðleg og frískleg og kann flest-
! um betur að koma fyrir sig oröi.
Hún er eftirsóttur geslur sjúkra og
hrjáðra, því að sjaldan brestur
hana hughreystandi orð. Sem
dæmi um þaö er nefnd eftirfar-
| andi saga: Drottningin heimsótti
hermannaspítala. Einn hermann-
; anna hafði hlotið sár á andlitið
og barmaði sér mjög yfir þv£, að
hann yrði svo Ijótur, að fólk myndi
fælast hann. Drottningin laut þá
niður að honurn, horfði í augu
hans nokkra stund og sagði: Mað-
ur með jafn falleg augu og þú
getur aldrei orðið ljótur.
Opinská við blaðamenn.
Frederiku drottningu er ekki að-
eins vel lagiö að tala viö alþýðu
rnanna. Hún þykir heppilegri til að
tala máli lands síns við erlenda
valdamenn en nokkur fulltrúi
Grikkja annar. Slíkir menn, sem
hún hefir rætt við, ljúka allir upp
einum munni um gáfur hennar og
slyngan málflutning. Henni er
jafn lagið að halda uppi léttum
samræöum og alvarlegum. Og oft-
ast lýkur þeim samræðurn þannig,
að hún er búin að vinna á band
sitt þann eða þá, sem hún hefir
talað við.
Frederika kann vel að umgang-
(Framhald á 7. síðu.)
landinu, þ. e. frá Jökulsá á
Fjöllum að Mýrdalssandi,
hefir mæöiveikin aldrei kom
ið svo aö vitaö sé. En á mikl
um hluta þessa svæðis hefir
garnaveikin veitt landbúnað
inum þungar búsifjar.
Ekki hefir verið tal-
ið að fjárskipti kæmu
að gagni til útrýmingar
garnaveiki, og má því segja,
að barátta bænda viö þá
plágu hafi lengi veriö von-
lítil. Nú eru hinsvegar nokkr
ar -líkur til þess, aö bólusetn
ing sú, sem hafin var á lömb
um haustiö 1951, muni bera
árangur. Sé svo, er þess aö
vænta að komið verði í veg
fyrir stórfeldan fjármissi af
völdum veikinnar, þegar
hinn óbólusetti hluti fjár-
stofnsins er úr sögunni. Er
þá það verkefni fyrir hendi
að losna við óbólusetta féð á
sem allra skemmstum tíma
og setja á lömb í staðinn og
bæta sér upp þá fjárfækkun,
sem oröið hefir — eftir því
sem fóðurbirgðir leyfa. Til
þess að greiða fyrir þessu,
hefir uppeldisstyrkur nú ný-
lega verið aukin til muna.
En fleira mun þurfa til að
koma, ef búskapurinn á
ekki aö biða varanlegan
hnekki, og þaö því fremur
sem í þessum sveitum flest-
um er á lítið annað að treysta
en sauöfjárbúskapinn.
í seinni tíð hefir sauðfé
eins og að líkum lætur farið
mjög fækkandi í landinu. En
ef svo reynist sem vonir
standa til, að tekist hafi að
mestu að vinna bug á fjúr-
pestunum, má gera ráð fyr-
ir, að fé taki aftur að fjölga
á næstu árum. Mætti þá svo
fara að sauðfé yrði fljótlega
aftur álíka margt og það var
fyrir 20 árum. Samkvæmt
hagskýrslum var sauðfjár-
eignin þá um 730 þúsundir,
en var komin niður í 400 þús.
eða því sem næst, er fæst
varð. Er þess þó jafnframt
að gæta, að á.síöari tím-um
hefir mjög vaxið áhugi
manna fyrir þeim möguleik-
um, sem á því eru, aö gera
íslenzku sauðkindina arösam
ari en hún almennt hefir ver
iö, og getur slík arösemis-
aukning, ef alrnenn yröi, aö
sjálfsögðu jafngilt verulegri
fjáröflun, en á þann hátt
veröur (Sauðfj árbúskapurinn
öruggari atvinnugrein en
með fjárfjölguninni. Er full
ástæða til að gefa gætur að
því, sem ýmsir hinir fram-
sýnustu bænda og búfræði-
manna hafa' um þetta rætt
og ritað undanfarið.
Á víöavangi
Verkfaliið í London.
Eins og kunnugt er af
bíaða- og útvarpsfréttum,
stóð yfir í London um sein-
ustu helgi verkfall bifreiða-
stjóra á olíufiutningabifreið
um. Til þess að afstýra full-
komnum glundroða í sam-
göngumálum af völdum
verkfallsins, greip stjórnin
til þess ráðs að látá herinn
iaka að sér flutningana.
Þegar svo var komið, gáfust
verkfallsmenn upp og hafa
nú aflýst verkfallinu.
Brezki verkamannaflokk-
urinn er nú í stjórnarand-
stöðu í Bretlandi cg mætti
því vel halda, að hann hefði
notað það til árása á stjórn-
ina, að hún beitti herliði til
þess að brjóta verkfall á
bak aftur. Svo var þó ekki.
Þvert á móti lýstu talsmenn
flokltsins því yfir í þinginu,
að flokkurinn væri þessari
ráðstöfun stjórnarinnar
alveg samþykkur.
Ástæðan til þessarar af-
I stöðu verkamannaflokksins
í er sú, að hér var um ólög-
i legt skæruverkfall að ræða,
i sem gert var í andstöðu við
i hlutaðeigandi stéttarsam-
■ band, sem var að semja við
atvinnurekendur um við-
komandi deilumál. Þykir
víst, að kommúnistar hafi
staðið hér á bak við, enda
var málgagn þeirra eina
| Lundúnablaðið, er mælti
{ verkfallinu bót. Mörg önnur
I dæmi þess hafa gerzt að
; undanförnu, að kommúnist
j ar reyni að trufla atvinnu-
í líf Breta með skæruverkföll
| um. T. d. hafa skæruverk-
| föll rafvirkja verið tíð, en
! kommúnistar hafa lagt sér-
í staka rækt við þá stétt.
I sambandi við þetta verk
j fall er ekki úr vegi að minn-
1 ast á blaðaskrif þau, sem
urðu hér eftir seinustu ára-
mót í tilefni af þeim um-
mælum Hermanns Jónas-
sonar að styrkja þyrfti lög-
i gæzluna til þess að koma í
veg fyrir ólögleg verkföll og
ólöglega verknaði í sam-
bandi við verkföll. Hvaða
vörn hefir hið íslenzka þjóð
félag gegn svipuðum sfcæru
hernaði og rátti sér stað í
London á dögunum?
Ræðuhöld Einars
og reynslan.
Þjóðviljinn fyllir nú dálka
sína dag eftir dag með
ræðu, sem Einar Olgeirsson
liefir nýlega flutt um hús-
næðismálin. Sést á því, að
kommúnistar eru betur
fallnir til að tala um mál
en framkvæma þau. Þeir
sátu í ríkisstjórn, þegar ver-
ið var að eyða stríðsgróðan-
um, og gerðu ekki neitt til
þess að honum væri varið
til verkamannabústaða eða
samvinnubygginga.. Fjár-
magninu var beint til
skrauthýsa, sem stórgróða-
menn byggðu þá í ríkara
mæli en nokkru sinni fyrr
eða síðar, en húsnæðismál
verkamannafjölskyldna
voru leyst þannig, að þeim
var vísað í braggana, sem
herinn var að yfirgefa. Sú
reynsla, sem hér blasir við
sjónum, sýnir það vissulega,
að kommúnistum væri sæm
ast að minnast ekki á þessi
mál. .